Columbidae

Balondis (Columba livia)

Balondis (luotīnėškā: Columbidae) īr balondėniu būrė paukštis. Ons īr paplėtės vėsam svietė. Prėskaitlioujama aple 300 rūšiū. Žemaitėjuo tonkiausē sotėnkama balondiu rūšis īr namėnis balondis. Onsā īr nuognē dažns miestūs. Mėškūs ė laukūs īr ulduku, keršoliu, porpleliu.

'S e eun liath is geal a tha ann an calman (Laideann: Columbidae). Tha iad a' gabhail ionnsachaidh dol dhachaigh à àite fad air falbh. Tha ainmean eile air: colaman^[1][2], colar^[1][2], colgan^[1][2], colm^[1][2], colman^[1][2], colum^[1][2], agus columan^[1][2]. Tha iad gu math cumanta sna bailtean, far a bheil iad a' dèanamh mòran trioblaid.

• Calman-coilearach: (Laideann: Streptopelia decaocto, Beurla: Eurasian collared dove, collared dove, Eurasian collared-dove)^[2]
• Calman-coille, calman-coille fearan, calman-fiadhaich, colman-coille, guragag: (Laideann: Streptopelia risoria, Beurla: Barbary dove, ringed turtle dove, ringneck dove, ring-necked turtle dove, ring dove)^[1]
• Calman-coille, Calman-fiadhaich, Dòrdan, Dùdan, Dùradan, Durbadan: (Laideann: Columba palumbus, Beurla: wood pigeon, woodpigeon)^[1][2]
• Calman-creige, Calman nan creag, Calman-mara, Smùdan: (Laideann: Columba livia, Beurla: rock dove, rock pigeon)^[1][2]
• Calman-dubh, Calman-fiadhaich, Calman-gorm: (Laideann: Columba oenas, Beurla: stock dove, stock-dove)^[1][2]
• Calman-gobhlach: (Laideann: Columba livia domestica, Beurla: (fancy) fan-tailed pigeon, (fancy) fantail pigeon)
• Calman-taighe: (Laideann: Columba livia domestica, Beurla: domestic pigeon)
• Calman-tùchan, Caidhean, Turtair, : (Laideann: Streptopelia turtur, Beurla: European turtle dove, turtle dove)^[1]

Tha an t-ainm 'Calum' càirdeil ris.

• Tùcaid

Iomraidhean

1. ↑ ^{1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11} Dwelly, Edward (1911), Faclair Gàidhlig gu Beurla le Dealbhan/Dwelly's Illustrated Gaelic to English Dictionary 1988, Glaschu: Gairn Publications, ISBN 978-0901771926, ISBN 901771929
2. ↑ ^{2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10} Bauer, Mìcheal. "Am Faclair Beag"

Dealbhan

• calman-coilearach (Streptopelia decaocto)

• Calman-coille (Streptopelia risoria)

• Calman-coille (Columba palumbus)

• Calman-creige (Columba livia)

• Calman-dubh (Columba oenas)

• Calman-gobhlach (Columba livia domestica)

• Calman-gobhlach (Columba livia domestica)

• Calman-taighe (Columba livia domestica)

• Calman-tùchan (Streptopelia turtur)

• Calman Cailleann (Columba vitiensis)

Columba livia domestica.

Un colomb es un aucèu de la familha dei Columbidae.

Lisse ed chés éspèches in Picardie

• Columba (Coulon o Pinjon)
  • Columba oenas - Nicheu
  • Columba palumbus (Biset) - Nicheu

• Streptopelia (Toertréle) - Nicheusse
  • Streptopelia decaocto - Nicheusse
  • Streptopelia turtur - Nicheusse

Columbidae es un familia de Columbiformes. Illo produce pigeon[*].

A doo is a bird o the faimily Columbidae. The birds can be foond athort the warld, but the maist varieties bides in the airts aboont Indonesia an Australie. There is mair nor 300 species o doos.

Doos is thick-boukit birds wi a cutty hause an short nairae beaks. The species for ordinar cried the "doo" is Columba livia, common in mony ceeties.

The nests o doos is for ordinar made o ryce. Their twa white eggs is incubatit bi baith the male an the female. Doos feeds on seeds, fruit an plaunts. Unalike maist ither birds, the doos maks a type o milk. Baith sexes creates this gey nutritious milk for tae feed tae the young.

Mony fowk hauds doos for a habbie, sic as racin, or tae send messages. Doos is for ordinae hauden in a doocot.

As a seembol

In the Bible, Noah released a white doo for tae find laund efter the fluid. The doo returned wi an olive brainch. For ordinar a white doo wi an olive brainch in its beak means peace an lou.

Ither doos

• The cushat or cushie-doo
• The turtle-doo

References

Columbidae ye una familia d'a orden Columbiformes y d'a clase Aves. Comprende os animals que en aragonés se denomina palomos y as tordoletas.

Denominacions

Anque os termins «palomo» y «paloma» son intercambeables en aragonés, a forma femenina, en l'Alto Aragón, se gosa reservar ta las fembras de cría u ta os animals salvaches, mientres que a parola masculina se refiere muito mas a sobén a os exemplars domesticos.

Os exemplars chovens anque con plumas (os polletz naixen despullaus), pre-adultos en todas as columbidas, reciben o nombre de pichons.

Taxonomía

Streptopelia tranquebarica.

Streptopelia risoria.

A familia columbidae ye subdivita en cinco subfamilias y muitos cheneros:^[1]

Subfamilia Columbinae

• Chenero Columba (33-35 especies)
• Chenero Streptopelia (14-18 especies)
• Chenero Patagioenas (17 especies) Antes incluidas en Columba.
• Chenero Rudyardpygia (10 especies)
• Chenero Reinwardtoena (3 especies)
• Chenero Turacoena (2 especies)
• Chenero Turtur (5 especies)
• Chenero Oena (1 especie)
• Chenero Chalcophaps (2 especies)
• Chenero Henicophaps (2 especies)
• Chenero Phaps (3 especies)
• Chenero Ocyphaps (1 especie)
• Chenero Geophaps (3 especies)
• Chenero Petrophassa (2 especies)
• Chenero Geopelia (5 especies)
• Chenero Leucosarcia (1 especie)
• Chenero Zenaida (7 especies)
• Chenero Ectopistes (1 especie)
• Chenero Columbina (7 especies)
• Chenero Claravis (3 especies)
• Chenero Metropelia (4 especies)
• Chenero Scardafella (2 especies)
• Chenero Uropelia (1 especie)
• Chenero Leptotila (11 especies)
• Chenero Geotrygon (16 especies)
• Chenero Starnoenas (1 especie)
• Chenero Caloenas (1 especie)
• Chenero Gallicolumba (16-17 especies)
• Chenero Trugon (1 especie)
• CheneroMicrogoura † (1 especie)

Subfamilia Otidiphabinae

• Chenero Otidiphaps (1 especie)

Subfamilia Gourinae

• Chenero Goura (3 especies)

Subfamilia Didunculinae

• Chenero Didunculus (1 especie)

Subfamilia Treroninae

• Chenero Phapitreron (3 especies)
• Chenero Treron (22 especies)
• Chenero Ptilinopus (50 especies)
• Chenero Alectroenas (3 especies)
• Chenero Ducula (36 especies)
• Chenero Lopholaimus (1 especie)
• Chenero Hemiphaga (1 especie)
• Chenero Cryptophaps (1 especie)
• Chenero Gymnophaps (3 especies)

Galeria de fotos

• Ocyphaps lophotes

• Ducula aenea

• Ptilinopus melanospila

• Treron sieboldii

• Gallicolumba rufigula

• Caloenas nicobarica

• Columbina talpacoti.

• Zenaida macroura.

• Geopelia striata

• Chalcophaps indica

• Streptopelia chinensis

• Columba elphinstonii

• Alectroenas nitidissima

• Ptilinopus magnificus

• Gallicolumba luzonica

• Ilustración de Microgoura meeki

• Leptotila jamaicensis

• Columbina inca

• Zenaida asiatica

• Geopelia placida

• Streptopelia capicola

• Columba mayeri

• Ptilinopus roseicapilla

• Gymnophaps albertisii

Bibliografía

• Baptista, L. F.; Trail, P. W. & Horblit, H. M. (1997): Order Columbiformes. A: del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. (editors): Handbook of birds of the world, Volume 4: Sandgrouse to Cuckoos. Lynx Edicions, Barcelona. ISBN 84-87334-22-9
• Gibbs, Barnes and Cox, Pigeons and Doves (Pica Press 2001) ISBN 1-873403-60-7
• Johnson, Kevin P. & Clayton, Dale H. (2000): Nuclear and Mitochondrial Genes Contain Similar Phylogenetic. Signal for Pigeons and Doves (Aves: Columbiformes). Molecular Phylogenetics and Evolution 14(1): 141–151. Texto en PDF.
• Johnson, Kevin P.; de Kort, Selvino; Dinwoodey, Karen, Mateman, A. C.; ten Cate, Carel; Lessells, C. M. & Clayton, Dale H. (2001): A molecular phylogeny of the dove genera Streptopelia and Columba. Auk 118(4): 874-887. Texto en PDF.

Referencias

La Columbiformos es un ordina de avias cual inclui pijones, la 308 spesies multe susedente trovada sirca la mundo.

Es sola du familias:

• Columbido - pijones
• Rafido - du spesies estinguida: la dodo e la sola de Rodrigues

Dara iku familia Columbidae saka ordho Columbiformes.Dara local ya iku kagolong jinis manuk alasan kang diopèni manungsa kanggo kéwan ingonan ana ing omah utawa ing pekarangan. Sajeroning dadi kéwan pangopènan (sato iwèn) dara uga bisa dadi daging konsumsi manungsa, amarga daging dara rasané énak lan gurih.

Manuk dara bisa dipakani jagung, gabah lan beras. Panggonan utawa omah dara jenengé Pagupon. Dara kang alasan racaké nyusuh ana ing wit-witan. Pagupon (omah dara) iku kanggo dedunung utawa netepé dara lan ngiyup saka panasé srengéngé lan udan. Mumpangate pagupon uga bisa kanggo nyusuh (sarang), ngangkremi endhog supaya bisa netes. Endhog kang diangkremi suwéné 25 dina bisa netes dadi piyik (anak dara). Umur sewulan utawa (30 dina), wis thukul wuluné, sok diarani ing tlatah Jawa karang drejepi. Piyik dara kang durung bisa golèk pangan dhèwé racaké diloloh (dipakani liwat cucuké déning simboké).

Macem-Macem Dara

• Dara kipas
• Dara balap
• Dara pos

Dara uga bisa dikelompokake miturut warnané

• Dara Cemani: Dara kang wernane ireng
• Dara Blorok: Dara kang jinis wernane ana telu 3 ya iku abang, kuning lan putih
• Dara Klawu: Dara kang warnané campura saka warna ireng karo putih utawa mau warna klawu

• 1 Jónge
• 2 Relatie mitte miens
• 3 Taxonomie
  • 3.1 Uitgestorven
• 4 Zuuch ouch

Duuvn (Columbidae) vormn e familie van veugels die bestoat uut oengeveer 45 geslachtn en 320 soortn. 't Is d' eenigste familie die nog in leevn is van d' orde Columbiformes.

't Zyn compact gebouwde veugels met e roende bost, korte pootn, korte snoavels en e kleene kop. Z' hèn groote vlerkn en sterke vlerkspiern. Duuvn leevn overal ip eirde, uutgezoenderd in de droogste gebiedn van de Sahara-woestyne, Antarctica en 't Noordpoolgebied.

Taxonomie

De geslachtn in de familie zyn:

• Alectroenas (blauwe duuvn, 3 soortn)
• Alopecoenas (patrysduuvn, 10 soortn)
• Caloenas (1 soorte)
• Chalcophaps (smaragdduuvn, 3 soortn)
• Claravis (groendduuvn, 3 soortn)
• Columba (35 soortn woaroender d' houtduuve)
• Columbina (9 soortn)
• Cryptophaps (1 soorte)
• Didunculus (tandduuve, 1 soorte)
• Drepanoptila (1 soorte)
• Ducula (keyzerlyke duuvn of muskoatduuvn, 39 soortn)
• Gallicolumba (dolkstekduuvn, 7 soortn)
• Geopelia (zebraduuvn, 5 soortn)
• Geophaps (3 soortn)
• Geotrygon (kwakkelduuvn, 9 soortn)

• Goura (kroonduuvn, 4 soortn)
• Gymnophaps (bergduuvn, 4 soortn)
• Hemiphaga (2 soortn van Nieuw-Zeeland)
• Henicophaps (2 soortn)
• Leptotila (11 soortn)
• Leptotrygon (Veraguakwakkelduuve, 1 soorte)
• Leucosarcia (Wongaduuve, 1 soorte)
• Lopholaimus (knoedelduuve, 1 soorte)
• Macropygia (koekoeksduuvn, 15 soortn)
• Metriopelia (4 soortn)
• Nesoenas (2 leevnde soortn)
• Ocyphaps (1 soorte)
• Oena (Austroalische kamduuve, 1 soorte)
• Otidiphaps (fazantduuve, 1 soorte)
• Patagioenas (Amerikoansche duuvn, 17 soortn)

• Petrophassa (rotsduuvn, 2 soortn)
• Phapitreron (bruune vruchtduuvn, 4 soortn)
• Phaps (bronsvlerkduuvn, 3 soortn)
• Ptilinopus (fruutduuvn, 55 soortn)
• Reinwardtoena (lanksteirtduuvn, 3 soortn)
• Spilopelia (2 soortn)
• Starnoenas (blauwkopduuve, 1 soorte)
• Streptopelia (tortelduuvn, 13 soortn)
• Treron (poapegoaiduuvn, 31 soortn)
• Trugon (grysde groendduuve, 1 soorte)
• Turacoena (3 soortn)
• Turtur (5 soortn)
• Uropelia (camposduuve, 1 soorte)
• Zenaida (treurduuvn, 7 soortn)
• Zentrygon (8 soortn)

n Duve

n Duve of doeve (Latien: Columbidae) is n voegelsoort die veule veurkömp. In Nederlaand he'j n paor duvesoorten, waorvan sommigen der eigen stark an de meens an-epast hebben. De rotsduve bieveurbeeld is n veurouwer van de tamme stadsduve die'j overal in de grote stejen zien, volgens sommigen luui soms zelfs te veule. Veur veule meensen is de stadsduve dé duve, mer n duve as de Turkse tortel of de houtduve kömp oek aordig vake veur in Europa.

Tamme duven

Duven wörden al ieuwig lange ehöllen deur de meens; as pluumvee, um ze (in duvetillen) vet te mesten en op te eten, mer veural oek as postduve vanwegen der goeie oriëntasievermeugen. Al in de vuufde dynastie van t ouwe Egypte (±2000 veur Christus) bestungen der al tamme duven. Hiervan bin tekeningen evunnen in n graf uut disse periode. In de Tachtigjaorige Oorlog wördden de duve al gebruukt um tiejigen te doon vanuut bezetten stejen. In de Eerste Weerldoorlog gebruukten t Duutse leger én de geallieerden postduven.

De duve as symbool

De duve steet symbool veur verschillende dingen.

• Personifikasie van de vree, t hef dan vake n olieftakke in zien bek, in tegenstelling tot de rave. Dit zie'j weer in t verhaal van Noach.
• n Duvepaortjen is t symbool van de liefde. Vake is dit t attribuut van Venus.
• t Christelike symbool veur de Heilige Geest, naor de woorden van Johannes de Deuper: En Johannes getuugden: ‘Ik heb de Geest as n duve uut de hemel zien neerkoemen, en hij bleef op hum rusten.’ (Johannes 1:32).
• De ziel. Op ouwe schilderiejen steet soms n nonne aofebeeld waorbie n duve uut de mond kömp vliegen. De ziele verlöt dan t lichaam.
• n Duve mit n flesjen in de snavel is t attribuut van Remigius.

Nedersaksies

Dúgva (frøðiheiti - Columbidae)

Slag

• Columba livia (Bládúgva)
• Columba oenas (Holudúgva)
• Columba palumbus (Mánadúgva)
• Streptopelia decaocto (Turkadúgva)
• Streptopelia turtur (Turtildúgva)

Sí eisini

• Fuglar í Føroyum

Düüwen (Columbidae) san en fögelfamile an hiar tu at order Columbiformes.

Onerfamilin an sköölen

• Columbinae

  Caloenas – Chalcophaps – Claravis – Columba – Columbina – Gallicolumba – Geopelia – Geophaps – Geotrygon – Henicophaps – Leptotila – Leptotrygon – Leucosarcia – Macropygia – Metriopelia – Nesoenas – Ocyphaps – Oena – Patagioenas – Petrophassa – Phaps – Reinwardtoena – Spilopelia – Starnoenas – Streptopelia – Trugon – Turacoena – Turtur – Uropelia – Zenaida – Zentrygon

• Didunculinae

  Didunculus

• Gourinae

  Goura

• Otidiphabinae

  Otidiphaps

• Ptilinopinae

  Drepanoptila – Ducula – Gymnophaps – Hemiphaga – Lopholaimus – Ptilinopus

• Treroninae

  Alectroenas – Cryptophaps – Phapitreron – Treron

Enkelt slacher

• Columba

  Dünemdüüw (Columba oenas)

  Holtdüüw (Columba palumbus)

• Raphus

  Dodo (Raphus cucullatus) †

• Streptopelia

  (Streptopelia decaocto)

  (Streptopelia turtur)

Ferwisang efter bütjen

Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu:

Wikispecies hää en artiikel tu:

Golubovi (Columbidae) su porodica ptice iz reda Columbiformes. Rasprostranjeni su širom svijeta, a najveća raznolikost između vrsta postoji na području Indonezije i Australije. Zbijene su građe, imaju kratak vrat, te kratke i uske noseve.

Jednostavan naziv "golub" se najčešće odnosi na goluba pećinara jer on vrlo učestalo naseljava urbane sredine.

Podjela

• Pod-porodice: Columbinae, Didunculinae, Gourinae, Otidiphabinae i Treroninae ^[1].

Historija

Golub Goura cristata

Golub Treron phoenicoptera jede plodove sapodile

Golub Međimurska lastavica na jednoj izložbi malih životinja

Smatra se da su golubovi pripitomljeni prije više od 3000 godina prije nove ere. Najvjerojatnije su ih pripitomili Egipćani i Sumerani. Ovi narodi su štovali golubove kao svetu pticu i glasnike bogova. Prilikom iskopavanja faraonskih grobnica pronađeni su muminficirani golubovi koji su faraonu trebali poslužiti kao glasnici prilikom putovanja u nebo. Iz starog Egipta uzgoj domaćih golubova se širio na ostale civilizacije. Poznato je da su se stari Grci i Rimljani počeli rano baviti uzgojem golubova. U to vrijeme su se polako počele formirati različite pasmine golubova. U srednjem vijeku samo su plemići smjeli uzgajati rasne, dok su seljaci smjeli držati samo obične poludivlje golubove. Raspadom feudalnog sistema i stvaranjem demokracija rasni golubovi postaju dostupni svim zainteresiranim ljudima pa otada počinje stvaranje mnogih novih pasmina. Domaće golubove možemo podijeliti na dvije osnovne grupe - na ukrasne golubove koji se uzgajaju zbog svoje iznimne ljepote, i sportske golubove koji se uzgajaju zbog svojih letačkih osobina. Golubovi letači dijele se na letače, visokoletače, Engleski tipler, pismonoše i prevrtače. Ukrasni golubovi se dijele na njivske golubove i golubove u boji, golubove bubnjare, golubove gušane, strukturne golubove, golubove galebiće, bradavičaste golubove i kratkokljune ukrasne golubove.

Izgled i osobine

Perje ovog reda ptica je od jednostavno obojenog pa do tropsko šarenog. Mnoge vrste imaju upadljive šare ili naročito na glavi, vratu i krilima perje s metalnim odsjajem. Razlikovanje spolova na temelju boje perja kod ovih ptica nije moguće.

Sve vrste imaju snažno razvijenu voljku koja im služi za pohranu hrane, za neke dijelove probavnog procesa i za pripremu voljkinog mlijeka. Neke vrste još imaju zakržljali ostatak slijepog crijeva, dok je kod većine vrsta potpuno nestalo.

Među vrstama postoje izraženi specijalisti, ali i svežderi. Ali većina vrsta ima veliku potrebu za vodom za piće, ali i za kupanje. Ove ptice žive monogamno.

Gnijezde se pretežno na drveću i u grmlju. No, postoje i vrste koje se gnijezde na tlu ili u dupljama. Većina vrsta može imati nekoliko legla u jednoj godini. Na ležanju na jajima učestvuju oba roditelja. Golublja gnijezda golubovi najčešće izrađuju od štapića pronađenih u prirodi. Na golubljim jajima za vrijeme inkubacije sjede i mužjak i ženka.

Ishrana

Golubovi se hrane sjemenjem, voćem i biljkama. Za razliku od ostalih ptica, proizvode vlastito mlijeko. Golublje mlijeko ima vrlo visoke nutritivne vrijednosti, a roditelji njime hrane svoje mlade.

Hrane se biljnom hranom - vrste umjerenih područja pretežno raznim sjemenjem, a tropske vrste i plodovima. Domaći golubovi potječu od goluba pećinara, divlje vrste koja još i danas živi po pećinama i jamama pod zemljom. Pećinari su rasprostranjeni pretežno na Sredozemlju (žive i u Dalmaciji), sjevernoj Africi i Indiji. U Evropi osim pećinara žive i druge vrste divljih golubova: golub dupljaš, golub grivnjaš, divlja grlica i gugutka.

Također pogledajte

• Sarajevski prevrtač

Reference

Hún-chiáu sī sio̍k tī Columbidae kho, iok-liōng ū 300 chéng ê chiáu-á.

Hun-lūi

Í-hā sī hún-chiáu kho ê a-kho kap ē-té ê sio̍k. Chiàu jī-bó pâi-lia̍t:

• A-kho Columbinae
  • Caloenas (1 chéng)
  • Chalcophaps (3 chéng)
  • Claravis (3 chéng)
  • Columba (33 chéng)
  • Columbina (9 chéng)
  • Gallicolumba (18 chéng)
  • Geopelia (5 chéng)
  • Geophaps (3 chéng)
  • Geotrygon (18 chéng)
  • Henicophaps (2 chéng)
  • Leptotila (11 chéng)
  • Leucosarcia (1 chéng)
  • Macropygia (10 chéng)
  • Metriopelia (4 chéng)
  • Nesoenas (2 chéng)
  • Ocyphaps (1 chéng)
  • Oena (1 chéng)
  • Patagioenas (17 chéng)
  • Petrophassa (2 chéng)
  • Phaps (3 chéng)
  • Reinwardtoena (3 chéng)
  • Starnoenas (1 chéng)
  • Spilopelia (2 chéng)
  • Streptopelia (13 chéng)
  • Trugon (1 chéng)
  • Turacoena (2 chéng)
  • Turtur (5 chéng)
  • Uropelia (1 chéng)
  • Zenaida (7 chéng)
• A-kho Otidiphabinae
  • Otidiphaps (1 chéng)
• A-kho Gourinae
  • Goura (3 chéng)
• A-kho Didunculinae
  • Didunculus (1 chéng)
• A-kho Treroninae
  • Phapitreron (4 chéng)
  • Treron (29 chéng)
  • Ptilinopus (53 chéng)
  • Drepanoptila (1 chéng)
  • Alectroenas (3 chéng)
  • Ducula (39 chéng)
  • Lopholaimus (1 chéng)
  • Hemiphaga (2 chéng)
  • Cryptophaps (1 chéng)
  • Gymnophaps (4 chéng)

Ang kalapati, pitson, paloma, o batubato (Ingles: dove o pigeon, Kastila: pichón) ay isang uri ng ibon. Kalimitang tinatawag na pitson ang anak ng kalapati.^[1]

Mga talasanggunian

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Kaptarlar (Columbidae), kabutarlar — kaptarsimonlar turkumiga mansub qushlar oilasi. Gavdasining uz. 10—15 sm dan (mitti kaptar) 89 sm gacha (tojli kaptar). Boʻyni kalta, tanasi miqti, qanotlari baquvvat, yaxshi uchadi. Ustki tumshugʻi asosida yumshoq teri boʻrtmasi bor. 43 urugʻi va 285 turi maʼlum. Jan. va Shim. qutblardan boshqa hamma hududlarda tarqalgan. Oʻzbekiston faunasida asl K. va gʻurraklar urugʻiga mansub 9 tur uchraydi. Asl K. urugʻidan togʻ koʻk kaptari (Colum livia) juda keng tarqalgan; gov K. (S. palumbus) va togʻ K. i (S. rupestr) togʻli hududlarda, qora K. (S. Eversmanni) tof etaklari va vodiylarda, klintux (S. oenas) sharqiy hududlarda tarqalgan. Gʻurraklar urugʻidan musicha (Streptopelia senegalensis) va gʻurrak (S. turtur) koʻp uchraydi; togʻ gʻurragi (S. orientalis) togʻli hududlarda yashaydi. K. daraxtlar va ularning kovagiga, jarliklar, koyader, binolar tomiga juftjuft boʻlib uya quradi. Moda va narisi tuxumlarini navbat bilan bosadi. Bir yilda 2, baʼzan 4—5 martagacha 2 tadan tuxum bosadi. Tuxumdan yalangʻoch (patsiz) jish joʻja chiqadi. Joʻjani dastlab nari va modasi jigʻildonidan ajralib chiqadigan oqsilga boy suyuqlik — qush suti, keyinroq jigʻildonda ezilgan don bilan boqadi. Koʻk K. barcha xonaki K.ning zot boshi hisoblanadi. Koʻk K. va gov K. qisman ovlanadi.

Xonaki K. ning 200 ga yaqin zoti mavjud boʻlib, ular pochtachi, dekorativ va goʻshtdor guruhlarga boʻlinadi. Pochtachi K. uchganda oson yoʻl topadi. Qadimda ulardan xat tashishda foydalanilgan. Hozir faqat koʻngil ochish maqsadlarida koʻpaytiriladi. Dekorativ K. ajib qiyofasi va patining juda chiroyli boʻlishi (buqoq, yakobin, tovus kaptar) yoki oʻziga xos uchishi (turmanlar, baliqchi qorasimon zotlar) bilan ajralib turadi. Goʻshtdor zotlar yirik (900 g gacha) boʻladi (karno, king , rim zotlari).^[1]

Manbalar

Kevok an jî Kewên malan sernavê kewên ku li malan xwedî dikine. Kewê hêşin jî ji wan yek e. Rengên xwe ya pir gewr, reş, çakar û belek dibin. Li Kurdistanê kewvanên ku ewan xwedî dikin pir in. Kewvan wan difirînin û pê kewên din yên çolê digirin. Hin kewên malan li banî xwe teqle dikin.

Galerî

• Kevokeke Mêrdînê

• Kevokek li ser berfê

• Kevokên Mêrdînê

• Perîgoşk

Çavkanî

Kolombo esas familio di uceli kun korta kolo pezante mezavalore 900g, qui nutras precipue per grani e frukti. Existas cirkume 300 speci di kolombi. La maxim pezoza apartenas a la genero Goura (kronigita kolombi) di Nova-Guinea, qui pezas preske 2kg. La maxim legera esas la komuna kolumbo di sulo (Columbina passerina) qua pezas proxim 32 g. Omna kolombi apartenas a familio Columbidae. La maxim komuna subfamilii di kolombi esas Columbinae (origino: Europa e Azia til Japonia) e Columbininae (origino: Amerika), e la precipua genero esas Columba, kun 36 speci (di qui 2 o 3 extingita) de subfamilio Columbinae.

Kelka speci di kolombi:

• Roka kolombo o komuna kolombo (Columba livia). Domestika kolombo nomizas Columba livia domestica) de kontinentala Europa ed Azia.
• Trocaz kolombo (Columba trocaz) del insulo Madeira.
• Voyajera kolombo (Ectopistes migratorius, extingita en 1914)
• Reda kolumbo di sulo (Columbina talpacoti) de Amerika.
• Fazano kolumbo (Otidiphaps nobilis) de Nova-Guinea)
• kolumbo di Nicobar (Caloenas nicobarica) de Indonezia e Nicobar insuli.

Bizeto esas quan la homaro manjas lo. Maxim granda kolumbo voyajas ed ofte savas retroirar a lua domo.

Njiwa ni ndege wakubwa kiasi wa jenasi Columba na Patagioenas katika familia Columbidae. Spishi nyingine huitwa kunda pia.

Wana rangi ya kijivu na nyeupe na pengine kuna rangi ing'aayo ya buluu au zambarau.

Wanatokea mazingira yote yenye miti. Njiwa hula mbegu, matunda na mimea. Hujenga tago lao la vijiti kwa miti au miwamba. Jike hutaga mayai mawili kwa kawaida na makinda wapewa dutu inayofanana na maziwa. Dutu hii inatungwa katika gole la ndege.

Spishi ya Afrika

• Columba albinucha, Njiwa Kisogo-cheupe (White-naped Pigeon)
• Columba albitorques, Njiwa Ukosi-mweupe (White-collared Pigeon)
• Columba arquatrix, Njiwa Macho-njano (African Olive Pigeon)
• Columba bollii, Njiwa wa Bolle (Bolle's Pigeon)
• Columba delegorguei, Njiwa Kisogo-shaba Mashariki (Eastern Bronze-naped Pigeon)
• Columba guinea, Njiwa au Kunda Madoa (Speckled Pigeon)
• Columba iriditorques, Njiwa Kisogo-shaba Magharibi (Western Bronze-naped Pigeon)
• Columba junoniae, Njiwa wa Kanari (Laurel Pigeon)
• Columba larvata, Kipura (Lemon Dove) – pengine inaainishwa katika Aplopelia
• Columba livia, Njiwa-mijini (Rock Dove au Domestic au Feral Pigeon)
• Columba malherbii, Njiwa Kisogo-shaba wa Sao Tome (Island Bronze-naped Pigeon)
• Columba mayeri, Njiwa wa Morisi (Pink Pigeon)
• Columba oenas, Njiwa Ukosi-kijani (Stock Dove)
• Columba oliviae, Njiwa Somali (Somali Pigeon)
• Columba palumbus, Njiwa au Kunda wa Ulaya (Common Wood Pigeon)
  • Columba palumbus azorica, Njiwa au Kunda wa Azori (Azores Wood Pigeon)
  • Columba palumbus excelsa, Njiwa au Kunda Kaskazi (North African Wood Pigeon)
  • Columba palumbus maderensis, Njiwa au Kunda wa Madeira (Madeiran Wood Pigeon) - imekwisha sasa (mwanzo wa karne ya 20)
• Columba pollenii, Njiwa wa Komori (Comoro Olive Pigeon)
• Columba simplex, Kipura wa Sao Tome (São Tomé Lemon-dove) – pengine inaainishwa katika Aplopelia
• Columba sjostedti, Njiwa wa Kameruni (Cameroon Olive Pigeon)
• Columba thomensis, Njiwa wa Sao Tome (São Tomé Olive Pigeon)
• Columba trocaz, Njiwa wa Trocaz (Trocaz Pigeon)
• Columba unicincta, Njiwa au Kunda Mwekundu (Afep Pigeon)

Spishi za mabara mengine

• Columba argentina (Silvery Pigeon) - labda imekwisha sasa (kati au mwisho wa karne ya 20?)
• Columba elphinstonii (Nilgiri Wood Pigeon)
• Columba eversmanni (Yellow-eyed au Pale-backed Pigeon)
• Columba hodgsonii (Speckled Wood Pigeon)
• Columba janthina (Japanese Wood Pigeon)
  • Columba janthina nitens (Ogasawara Wood Pigeon) - imekwisha sasa (miaka ya 1980)
• Columba jouyi (Ryukyu Wood Pigeon) - imekwisha sasa (miaka ya 1930)
• Columba leucomela (White-headed Pigeon)
• Columba leuconota (Snow Pigeon)
• Columba pallidiceps (Yellow-legged Pigeon)
• Columba palumboides (Andaman Wood Pigeon)
• Columba pulchricollis (Ashy Wood Pigeon)
• Columba punicea (Pale-capped Pigeon)
• Columba rupestris (Hill Pigeon)
• Columba torringtoni (Sri Lanka Wood Pigeon)
• Columba versicolor (Bonin Wood Pigeon) - imekwisha sasa (mnamo mwaka 1890)
• Columba vitiensis (Metallic Pigeon or White-throated Pigeon)
  • Columba vitiensis godmanae (Lord Howe Metallic Pigeon) - imekwisha sasa (1853)
  • Columba vitiensis ssp. (Tongan Metallic Pigeon) - imekwisha sasa (mwisho wa karne ya 18); uthabiti wa spishi ndogo si hakika
• Patagioenas araucana (Chilean Pigeon)
• Patagioenas caribaea (Ring-tailed Pigeon)
• Patagioenas cayennensis (Pale-vented Pigeon)
• Patagioenas corensis (Bare-eyed Pigeon)
• Patagioenas fasciata (Band-tailed Pigeon)
• Patagioenas flavirostris (Red-billed Pigeon)
• Patagioenas goodsoni (Dusky Pigeon)
• Patagioenas inornata (Plain Pigeon)
• Patagioenas leucocephala (White-crowned Pigeon)
• Patagioenas maculosa (Spot-winged Pigeon)
• Patagioenas nigrirostris (Short-billed Pigeon)
• Patagioenas oenops (Maranon Pigeon)
• Patagioenas picazuro (Picazuro Pigeon)
• Patagioenas plumbea (Plumbeous Pigeon)
• Patagioenas speciosa (Scaled Pigeon)
• Patagioenas squamosa (Scaly-naped Pigeon)
• Patagioenas subvinacea (Ruddy Pigeon)

Picha

• Njiwa macho-njano

• Njiwa wa Kanari

• Njiwa-mlima

• Njiwa-mjini

• Njiwa ukosi-kijani

• Kunda wa Ulaya

• Kunda mwekundu

• Nilgiri wood-pigeon

• White-headed pigeon

• Band-tailed pigeon

• White-crowned pigeon

• Picazuro pigeon

La palumma è n'aceddu dû gèniri Columba dâ famigghia di li Columbidi ca cumprenni tanti speci cumunimenti noti comu palummi o picciuna.

Yon pijon (Zenaida aurita).

Pijon se yon zwazo.

Tradiksyon

• Lòt kreyòl:
• Franse: pigeon
• Angle: pigeon
• Alman: Taube
• Panyòl: paloma

Etimoloji

Mo pijon an soti nan lang franse a (pigeon).

Pykasu (karaiñe'ẽ: paloma) guyra hũngy, jeruti joguaha, ho'úva kóga ha yva ra'ỹi. Oĩ hesaitéva ha oĩ oñemongakuaáva ogaháre. Ko juehepehẽme ojejuhu amo 308 pykasu juehegua.

Pykasu oiko oparupi, Antártida yvyrusúpe mante ndoikói.

Pëllumbi shkëmbor në fluturim

Pëllumbat postierë

Pëllumbat e Sarajevës

Pëllumbi ose pëllumbat paraqesin grupin e familjes së shpendëve Columbidae dhe rendin Columbiformes, e cila përfshin rreth 42 gjini dhe 310 lloje. Prandaj fjala "columbine" i referohet pëllumbave. Ata kryesisht ushqehen me fara, fruta dhe bimë. Kjo familje e shpendëve shtrihet në mbarë botën, por më së shumti në rajonin e njohur si Indomalaya dhe Australazia. Pëllumbat janë grupi i shpendëve më të përhapur në botë.

Fjala angleze Pigeon (Pëllumb) është një fjalë franceze me prejardhje nga gjuha latine pipio, që d.m.th. zogth,^[1] ndërsa fjala dove (pëllumb) është fjalë protogjermane e cila i referohet fluturimit të zogjve.^[2]

Shih edhe

• Pëllumbi i pyllit
  
• Pëllumbat e Kosovës

Referime

Për lexim të mëtejshëm

• Blechman, Andrew, Pigeons: The Fascinating Saga of the World's Most Revered and Reviled Bird (Grove Press 2007) ISBN 978-0-8021-4328-0978-0-8021-4328-0
• Gibbs, Barnes and Cox, Pigeons and Doves (Pica Press 2001) ISBN 1-873403-60-71-873403-60-7

D Duube (Columbidae) si e Familie vo Vögel mit vile Arte. Si si die äinzigi Familie in dr Ornig vo de Duubevögel (Columbiformes). D Arte vo dr Familie häi e zumlig äihäitlige Körperbau mit eme chreftige Rumpf und eme relativ chliine Chopf, wo bim Laufe uf e charakteristischi Art vorwärts und und zrugg bewegt wird. Bi de mäiste Arte isch s Gfiider grau, graublau oder bruun. Es git e baar wenigi Arte, wo die mäiste von ene zu de Fruchtduube ghööre, wo seer farbigi Fäädere häi.

D Duube ernääre sich vor allem vo pflanzliger Naarig, wo vo de mäiste Arte ganz verschluckt wird. Im Geegesatz zu de mäiste Vögel lüpfe d Duube zum Drinke dr Chopf nit, sondern si suuge s Wasser uf. D Näster vo de Duube si mäistens seer äifach. S Gleeg bestoot us äim bis zwei Äier. Es isch bsundrigs für d Duubevögel ass si für iiri Junge die sogenannti Chropfmilch bilde und si mit ere füetere. Die Junge waggse seer schnäll und chönne bi vile Arte scho mit zwäi Wuche usfliege.

D Ringelduube cha wie alli Duube s Wasser bim Drinke ufsuuge.

D Familie umfasst öbbe 42 Gattige und mee as 300 Arte. Die grössti Artevilfalt bestoot im Gebiet vo Südostasei bis Australie. In dr Paläarktis chömme 29 Arte vor, fünf von ene in Middelöiropa.

Litratuur

• Urs N. Glutz v. Blotzheim und Kurt M. Bauer: Handbuch der Vögel Mitteleuropas. Bd. 9., 2. Aufl., AULA-Verlag, Wiesbade, 1994: S. 9–11. ISBN 3-89104-562-X.
• David Gibbs, Eustace Barnes und John Cox: Pigeons and Doves – A Guide to the Pigeons and Doves of the World. Pica Press, Sussex 2001, ISBN 90-74345-26-3.
• Alois Münst und Josef Wolters: Tauben – Die Arten der Wildtauben, 2. Uflaag, Verlag Karin Wolters, Bottrop 1999, ISBN 3-9801504-9-6.
• Gerhard Rösler: Die Wildtauben der Erde – Freileben, Haltung und Zucht. Verlag M. & H. Schaper, Alfeld-Hannover 1996, ISBN 3-7944-0184-0.

Titbirin (Assaɣ ussnan: Columbidae) d tawacult n iylalen dgi llan-t waṭas n tewsitin d telmas, llan-t kra n telmas yessegred wemdan yessxdem i tuzna n tebratin am itbir iminig

Aglam

Ẓeṛ daɣen

• Itbir
• Aylal
• Aberni

Urpi^[1][2][3] (familia Columbidae) nisqakunaqa huk pisqukunam. Kayman Wampa, Kukuli, Kullku^[1] nisqakunam kapun. Mallkunkunatam irpa^[2] ninchik.

Urpi ( paloma, amada) ^[4]. Urpi urpichallay, ama karupa paarichu, sunquta suwaskir. Kay pisqum kuyasqa warmipa rantin rikhurin, takikunapa qillqanpi. Urpay niyanpas.

• Urpay wawa tanta manta rurasqa urpiniraq, qarayan qari runata, qari warmata.

• Urpaypanpa , mayupa pachapa sutin.

Rikch'aqkuna

Kaymi huk rikch'aqninkuna:

• Kukuli (Zenaida asiatica)
• Waylla urpi (Zenaida auriculata)
• Wampa (Patagioenas maculosa)
• Kukuli wampa (Patagioenas fasciata)
• Puskuyu (Patagioenas plumbea)
• Waskapupu (Patagioenas subvinacea)
• Kullku (Metriopelia)
  • Churuta (Metriopelia melanoptera)
  • Churchuku, Kullkitu (Metriopelia ceciliae)
• Puka urpi (Geotrygon montana)
• Qaqa paluma (Columba livia)

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Urpi.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Urpi
• Lista Wacarpay (kastilla simipi)

Галубовыя (па-лацінску: Columbidae) — адзінае сучаснае сямейства птушак з атраду голубападобных, якое складаецца з прыкладна 310 відаў, разьбітых на 42 роды. Галубы ёсьць дужымі даволі буйнымі птушкамі з кароткімі шыямі, яны маюць кароткую і тонкую дзюбу. Яны сілкуюцца насеньнем, садавінай і расьлінамі. Да сямейства адносяцца галубы і туркаўкі, шырока распаўсюджаныя ў Старым і Новым Сьвеце. Найбольшая біяразнастайнасьць відаў назіраецца ў Паўднёвай, Паўднёва-Ўсходняй Азіі і ў Аўстраліі. Большасьць відаў пражывае ў палесістай мясцовасьці, часта ў вільготных трапічных лясах. Некаторыя віды, накшталт шызага голуба, прыстасаваліся да жыцьця ў гарадзкіх умовах, і жывуць у многіх буйных гарадах сьвету.

Галубы будуюць адносна нетрывалыя гнёзды, часьцяком выкарыстоўваюць галіньне і іншае сьмецьце, якоя яны здольны знайсьці на дрэвах або на зямлі. Галубы высіжваюць адно або два яйкі і абодва бацькі клапоцяцца пра малых, якія пакідаюць гняздо 7 да 28 дзён пасьля нараджэньня^[1]. У адрозьненьне ад большасьці птушак, галубы абедзьвюх плоцяў вырабляюць гэтак заванае птушынае малако, каб пракарміць маладняком, якое ёсьць асобнай вадкасьцю, якая вылучаецца з вальля.

Апісаньне

Памеры і вага

Галубы дэманструюць значную розьніцу ў памерах, дасягаючы ў даўжыню ад 15 да 75 сантымэтраў. Вага ж скаладе ад 30 грамаў да больш за 2 кіляграмы^[2]. Самым буйным відам зьяўляецца голуб Columba cristata, арэал якога абмяжоўваецца Новай Гвінэяй^[3]. Ягоны памер амаль падобны на памер індычкі, а вага складае 2—4 кг^[4]. Самым маленькім голубам ёсьць Columbina, які мае такі ж памер, як хатні верабей, а вага роўная ўсяго толькі 22 грамам^[5]. Голуб Ptilinopus nainus можа дасягаць паводле памеру ўсяго 13 см, ён мае агульную даўжыню значна меншую, чым любы іншы від гэтага сямейства^[5]. Адзін з найбуйнейшых відаў, прадстаўнікі якога пражываюць на дрэвах, ёсьць голуб Ducula galeata, які ў цяперашні час знаходзіцца пад пагрозай выміраньня^[6].

Анатомія і фізыялёгія

У цэлым анатоміі галубовых характэрныя кароткія лапкі, кароткая дзюба і маленькія галоўкі на вялікіх кампактных целах^[7]. Як і некаторыя іншыя птушкі, у галубовых няма жаўцяку^[8]. Некаторыя сярэднявечныя натуралісты прыйшлі да высновы, што ў іх адсутнічае жоўць, што паводле сярэднявечнае тэорыі чатырох характараў тлумачылася нібыта добрым норавам галубоў^[9]. На самай справе, аднак, у іх ёсьць жоўць, як яшчэ раней выявіў Арыстотэль разумеў, якая вылучаецца непасрэдна ў кішачнік^[10].

Галубовыя крылы вялікія і маюць адзінаццаць асноўных пёраў^[11]. Цягліцы крылаў ёсьць даволі моцнымі, складаючы 31—44% ад іхнае агульнае масы цела^[12]. Галубовыя зьяўляюцца аднымі з самых моцных лятуноў з усіх птушак^[11].

У сэрыі экспэрымэнтаў, якія ў 1975 годзе былі зьдзейсьнены доктарам Маркам Б. Фрыдманам, выкарыстоўваючы галубоў, было паказана, што іхная характэрнае боўтаньне галавой тлумачыцца натуральным жаданьнем захоўваць сталасьць зроку^[13]. Гэта было яшчэ раз даказана ў экспэрымэнце доктара Бары Фроста ў 1978 годзе, у якім галубы былі разьмешчаны на бегавых дарожках; было заўважана, што яны ня боўталі галовамі, бо навакольле было нязьменным^[14].

Глядзіце таксама

• Шызы голуб

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Гукі галубовых
• Факты пра галубовых. National Pest Management Association

Гудзон кăвакарчăнĕ

Кăвакарчăн йышшисем (лат. Columbidae) — хальхисенчен кăвакарчăн евĕрлисен отрядне кĕрекен вĕçен кайăксен пĕртен-пĕр йышĕ, 41 ăрата пайланакан 300 яхăн тĕс кĕрет. Йышра кăвакарчăнсенм тата кулюккасем. Кăнтăр Америкăра, Кăнтăр-Тухăç Азире, Австралире тĕрлĕ тĕсĕсем тĕл пулаççĕ. Вăрманта, тăтăшах Нӳрĕклĕ тропик вăрманĕсенче йăва тăваççĕ.

Эволюци

Пĕрлехи характеристика

Çырса кăтартни

Литература

• Книпович Н. М. Голубиные // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
• Gibbs, D., E. Barnes, and J. Cox. Pigeons and Doves. New Haven, CT: Yale University Press, 2000
• Blechman, Andrew, Pigeons: The Fascinating Saga of the World’s Most Revered and Reviled Bird (Grove Press 2007) ISBN 978-0-8021-4328-0
• Johnson, Kevin P. & Clayton, Dale H. (2000). «Nuclear and Mitochondrial Genes Contain Similar Phylogenetic. Signal for Pigeons and Doves (Aves: Columbiformes)». Molecular Phylogenetics and Evolution 14 (1): 141–151. DOI:10.1006/mpev.1999.0682. PMID 10631048.
• Johnson, Kevin P.; de Kort, Selvino; Dinwoodey, Karen, Mateman, A. C.; ten Cate, Carel; Lessells, C. M. & Clayton, Dale H. (2001). «A molecular phylogeny of the dove genera Streptopelia and Columba». Auk 118 (4): 874–887.

Каçăсем

• Голубиные на сайте Animal Diversity(акăлч.)

Күгәрсендәр (лат. Columbidae) — күгәрсен һымаҡтар отрядының берҙән бер хәҙерге ғаиләлеге; күберәк күкшел, күк йәки аҡ төҫтәге, ҙур бөрләтәүле гөрләй торған ҡоштар^[1]. Яҡынса 41 ырыуға бүлгеләнгән 300 төрҙән тора. Ғаиләгә Евразияла һәм Америкала таралған күгәрсендәр һәм әберсендәр инә. Көньяҡ һәм Көньяҡ-Көнсығыш Азияла, һәм Австралияла төрҙәрҙең күп төрлөлөгө күҙәтелә. Төрҙәрҙең күбеһе урманлы урындарҙы үҙ итә, йышыраҡ дымлы тропик урмандарҙы һайлайҙар. Ҡайһы бер төрҙәр, әйтәйек, күкһел күгәрсен ҡала шарттарына бик ныҡ ҡулайлашҡан, һәм донъяның бар ҡалаларында ла таралған.

Эволюция

Ғаилә ҡәнәғәтләнерлек берҙәм төркөмдө сағылдыра. Дөйөм биологик морфология һыҙаттары буйынса ғаилә ырыуҙаш башҡа ҡоштар менән асыҡ бәйләнештәр булдырмай. Яҡын ҡәрҙәшлеге булған ҡоштарҙан тик дронттар ғына булған (улар XVII — XVIII быуаттарҙа кешенең һаҡһыҙ эш итеүе һөҙөмтәһендә юҡҡа сыҡҡан). Ҡаҙыу эштәре тикшеренеүҙәре ваҡытында күгәрсендәргә оҡшаған байтаҡ ҡына ҡоштарҙың ҡалдыҡтары табылған, уларҙың күгәрсендәр менән дөйөм мөнәсәбәте бар, шулай ҙа уларҙың башҡа ҡоштар менән бер ниндәй ҙә уртаҡ билдәләре юҡ түгел. Күгәрсендәр менән тутыйғоштарҙың һәм селдәрҙең ырыуҙаштар икәненә күҙаллауҙар килтерелгән, уларҙы тышҡы ҡиәфәттәре буйынса оҡшашлыҡтарын конвергентн эволюция менән бәйләйҙәр. Тағы ла уларҙың туҡланыуҙары яғынан оҡшашлығы ла дөйөм эволюция оҡшашлығына ҡарағанда нығыраҡ һиҙелә икән^[2][3].

Дөйөм характеристика

Тасуирлама

Ҡоштарҙың оҙонлоҡтары 15 см-ҙан 75 см-ғаса, ә ауырлыҡтары 30 грамдан 3 кг-ғаса. Ғаиләлектең иң эре вәкиле тип беҙ моронло тажлы күгәрсен Goura victoria иҫәпләнә. Ул төр Папуа-Яңы Гвинеяла йәшәй. Иң бәләкәй күгәрсен — Австралияла таралыусы гәүһәр һыҙатлы әберсен(Geopelia cuneata). Ауырлығы ни бары 30 грамм ғына^[4]. Ҡыҫҡа ғына муйынлы, бәләкәй башлы, тән төҙөлөшө тығыҙ . Ҡанаттары киң, оҙон, остары түңәрәк. Елпеү ҡауырһындары 11, икенсел ҡауырһындар һаны 10-15 бөртөк. Ҡойроғо оҙон, остары осланған, киң, шулай уҡ түңәрәкләнгәндәре лә бар, ғәҙәттә 12-14 ҡаурыйҙан тора (ҡайһы бер төрҙәрҙә 18-гәсә). Суҡышы, ғәҙәттә, ҡыҫҡа (һирәк кенә уртаса оҙонлоҡтағылары ла осрай), йоҡаҡ ҡына төпкә табан киңәйеүсән. Төптә йомшаҡ тиресәләр менән ҡапланған (балауҙ). Күҙҙәре янында уратылып тиреһе яланғас . Күп төрҙәр ҡиәфәте менән ата һәм инә ҡоштар бер береһенән айырылмай. Шуныһы бар — ата ҡоштар бер аҙ эрерәк була. Мамыҡтары ҡуйы, тығыҙ, башлыса һоро, көрән йәки һарғылт-аҡ. Тропиктарҙағы төрҙәр асыҡ төҫтә булалар^[5].

Аяҡтары ҡыҫҡа, дүрт бармаҡлы (ҡсәүһе ал яҡта, береһе арт яҡҡа ҡарай), ерҙә йөрөү өсөн уңайлы яраҡлашҡан. Ҡайһы бер төрҙәр башҡа ғаиләләргә бик оҡшаған. Мәҫәлән: Күркәләргә, тутыйғоштарға һәм ҡырғауылдарға.

Башҡа ҡайһы бер ҡоштарҙағы кеүек күгәрсендәрҙең үт ҡыуығы юҡ.^[6]. Урта быуаттың ҡайһы бер натуралистары күгәрсендәрҙә үт юҡ тип яңғылыш һығымталар яһағандар. Был һығымта организмдағы 4 шыйыҡса теорияһына бәйләп ебәрелгән^[7].Ысынында күгәрсендәрҙең үте бар, был турала Аристотель дә әллә ҡасан уҡ яҙып ҡалдырған. Күгәрсендәрҙә үт ашҡайнатыу трактында уҡ бүленә башлай икәне раҫланған^[8].

Таралыуы

Күгәрсен һымаҡтар Антарктиканан башҡа бар ҡитғаларҙа ла киң таралған. Таралыуы киң диапазонда — биотоптарҙа, ҡуйы урмандарҙан алып, сүллектәргәсә, диңгеҙ кимәленән 5000 метр юғарылыҡтарға тиклем. Биологик күп төрлөлөгө буйынса Көньяҡ Америкала һәм Австралазияла таралған. Башлыса был һыҙаттың дымлы тропик урмандарында йәшәйҙәр. 60 % -ҡа яҡыны материктарҙа осрамай, улар тик утрауҙарҙа ғына осрай. Ҡайһы бер төрҙәре, мәҫәлән, күк күгәрсен, ер шарының һәр төбәгенә лә яраҡлашҡан. Ул ябай ҡала күгәрсене булараҡ танылған. Рәсәй Федерацияһы биләмәһендә күгәсендәрҙең 9 төрө йәшәй. Шул иҫәптән, күк күгәрсен, ҡая күгәрсене, урман күгәрсене, алатуба, япон йәшел күгәрсене, ябай әберсен, ҙур әберсен, сыңғалы әберсен һәм дә бәләкәй әберсен, ике төр осоп үтәләр: ҡыҫҡа ҡойроҡло әберсен һәм ҡуңыр күгәрсен^[9].

Үрсеүе

Күгәрсендәр моногамдар; иштәрен бер нисә йыл рәттән һаҡлап ҡалалар. Туй (ҡыуаныу осоро) мәле бер нисә тапҡыр ҡабатлана, ул ерҙә лә һауала ла үтә. Ата ҡош сүгәләп ҡуҡыһына һауа тултыра, башын һуҙа, ҡойроҡтарын ҡабарта. Ҡанаттарын ергә хәтле төшөрә, аяҡтары менән ерҙе тырнай. Ҡайһы бер төрҙәр һауала осоп бер-береһен ашата. Үрсеү ваҡыты аҙыҡ булыу булмауға бәйле. Аҙыҡ күп булған осорҙа йыл буйы дауам итһә, аҙыҡҡа ҡыҫырыҡ ваҡыттарҙа ваҡытлы ғына була. Йышыраҡ йылына ике тапҡыр йомортҡа һалып баҫалар (һирәк осраҡта 4-5 тапҡыр). Оялары бер нисә арҡыс-торҡос һалынған сыбыҡ-сабыҡтан, йәки ҡаурыйҙарҙан тора. Ағастарҙа, ҡаяларҙа, текә ярҙарҙағы өңдәрҙә, һирәк осраҡта ерҙәге тәрән булмаған соҡорҙарҙа оялайҙар. Башлыса 1-2, һирәк осраҡта 4-кә хәтле ап-аҡ йомортҡа һалалар. Ҡайһы бер төрҙәҙәрҙең һарғылт аҡ, йәки асыҡ- көрән була. Баҫып сығарыу осоро 14 көндән алып бер айғаса бара (төрөнә ҡарап). Себештәре йөнһөҙ, яланғас килеш сыға. Күгәрсен һымаҡтарҙың балаларын ашатыуы башҡа ҡоштарҙан бик ныҡ айырыла, һәм ул бик үҙенсәлекле. Ҡоштарҙың бөрләтәүҙәрендә туҡлыҡлы матдә- күгәрсен һөтө бүленеп сыға. Ошо шыйыҡса менән себештәрен туҡландыралар, ошо ризыҡ менән себештәр бик тиҙ турығалар. Был башҡа ҡоштарҙа күҙәтелмәй. Тик ҡайһы бер тутыйғоштарҙа ғына бар, тик улар себештәрен тәүге сәғәттәрҙә генә шыйыҡса менән туҡландыралар. Себештәрҙең беренсе осошҡа хәтле ваҡыты дүрт аҙнаға хәтле һуҙыла.

Туҡланыуы

Күгәрсен һымаҡтарҙың төп рацион аҙығы булып үҫемлектәр тора. Башлыса япраҡтары, орлоҡтары, емештәре менән туҡланалар. Емештәр бөтәүләй килеш йотола, һәм аҙаҡ эсендәге һөйәге кире сығарыла. Ҡоштарҙың күбеһе емештәрҙе ағастарҙан йәки ерҙә үҫкән үҫемлектәрҙән йыя. Төрҙәр араһында галапагосс әберсененең (Zenaida galapagoensis) үҙенсәлекле ғәҙәте бар, улар суҡыштары менән ерҙе соҡоп эҙләйҙәр.Үҫемлек аҙыҡтан башҡа, умыртҡаһыҙ хайуандарҙы ла аулайҙар, тик уларҙың миҡдары рационда бик аҙ. Шулай ҙа Ptilinopus coralensis төрөн айырып үтергә мөмкин, улар башлыса бөжәктәр һәм башҡа тере ризыҡ менән туҡлана. Һыуҙы, башҡа ҡоштарҙан айырмалы булараҡ, эскә һурып алып эсәләр. Һыу эҙләп бик алыҫтарға осорға ла мөмкиндәр.

Төркөмләү

Һыҙатлы ҡойроҡло күгәрсен (Patagioenas fasciata)

Ярым ғаилә Хәҙерге күгәрсендәр (Columbinae) — был төр ҡоштар Арктика һәм Антарктиданан башҡа донъяның бөтә өлөштәрендә лә көн күрә тип һанала. Уларҙың иң күп төрө Көньяҡ Азияла һәм Австралияла теркәлгән. Үҙәк Европа дәүләттәре биләмәләрендә был ярым ғаилә вәкилдәренең биш төрө бар тип иҫәпләнә.

Ғалимдәр билдәләүенсә, «хәҙерге күгәрсендәр» ярым ғаиләһе төрҙәре тарихҡаса осорҙан йәшәп килә һәм улар кешеләр менән бергә эволюцион үҫеш кисергән. Быны тикшереп-дөрөҫләү, әлбиттә, бик ҡыйын, сөнки боронғо замандарҙа кешеләрҙең билдәле бер урында йәшәү тығыҙлығы түбән булған кеүек, күгәрсендәр һаны ла хәҙерге менән сағыштырғанда күпкә аҙыраҡ булған. Шулай ҙа Төньяҡ Америка күгәрсененең Европа күгәрсендәренә ике туғанлығы билдәле, сөнки XVIII быуатҡа тиклем уларҙың Төньяҡ Америкаға күпләп күсеп китеүе күҙәтелгән — унда уларға ерле халыҡтан башҡа бер ниндәй ҙә ҡурҡыныс янамаған. Ул заман йылъяҙмасыларының беҙгә килеп еткән мәғлүмәттәре буйынса, күктә осоп барған күгәрсен туптары хатта Ҡояшты тулыһынса ҡаплаған. Үҙҙәрен ҡырыу көсәйгәнгә күрә күгәрсендәр тора-бара кешеләрҙән ҡурҡа башлаған, һәм XIX быуат аҙағына улар эре ҡалаларҙан көтмәгәндә юҡ була.

Был төр күгәрсендәр урта һәм эре ҙурлыҡта була.

Кәүҙә төҙөлөшө менән был ярым ғаиләлә Соломон утрауҙары архипелагында көн иткән бүрекле (хохлатый) күгәрсендәр айырылып тора: улар оҙонса башлы һәм муйындарында (үңәстәрендә) йөндәре бар. Был йөндәр кикреккә оҡшаш, һәм нәҡ ошо үҙенсәлек был төргә исем бирә лә инде. Уларҙың суҡыштары ныҡ ҡалын һәм аҫҡы өлөшөндә ырғаҡ һымаҡ бөгөлөп тора.

• Күгәрсендәр (Columba) (35 төр, ике-өсө күптән түгел юҡҡа сыҡҡан), шул иҫәптән Aplopelia
• Әберсендәр (Streptopelia) (16 хәҙерге төр), шул иҫәптән Stigmatopelia һәм Nesoenas
• † Сәйәхәт итеүсе күгәрсендәр (Ectopistes)
• Patagioenas (17 төр)
• Кәкүк һымаҡ әберсендәр (Macropygia)
• Оҙон ҡойроҡло күгәрсендәр (Reinwardtoena) (3 төр)
• Тоноҡ төҫтәге күгәрсендәр (Turacoena) (2 төр)

Ҡулсалы әберсендәр (Streptopelia decaocto)

Ярым ғаилә Әберсендәр, алатубалар (лат. Streptopelia, от бор. грек. στρεπτο- +πέλεια «голубь с ожерельем» — «муйынсаҡлы күгәрсен»)^[10].

Бәләкәй һәм урта ҙурлыҡтағы күгәрсендәр, кәүҙәләренең оҙонлоғо 30 сантиметрға тиклем етә, ауырлыҡтары 100—150 грамм була. Ағастарҙа асыҡ һәм яҫы (ялпаҡ) оялар ҡора, ә ауыл һәм ҡалаларҙа оялары — йорт-ҡураларҙың кәрниздәре аҫтында була^[11].

Был төр Евразия һәм Африка ҡитғаларында осрай. Уларҙың күптәре ҡалаларҙа, ауылдарҙа, парк һәм баҡсаларҙа бик теләп көн күрә. Мәҫәлән, бәләкәй әберсендәр тораҡ пункттары ғәмәлдә берҙән-бер йәшәү урыны һанала. 1930-сы йылдарҙан башлап ҡулсалы әберсендәр Көньяҡ-Көнбайыш Азиянан һәм Балҡан ярым утрауынан бөтөн Европа һәм Үҙәк Азия буйлап таралған һәм был әле лә дауам итә.

• Урман әберсене (Turtur) (5 төр)
• Кап әберсене (Oena)
• Ер күгәрсендәре (Chalcophaps) (2 төр)
• Ҡула ҡанатлы күгәрсендәр (Henicophaps) (2 төр)
• Ҡула ҡанатлы күгәрсендәр-фапс (Phaps) (3 төр)
• Ялбыр ҡула ҡанатлы күгәрсен (Ocyphaps)
• Geophaps (3 төр)
• Таш күгәрсендәре (Petrophassa) (2 төр)
• Һыҙатлы әберсендәр (Geopelia) (3-5 төр)

Ярым ғаилә (Leptotilinae)

• Әберсен-зенайдтар (Zenaida) (7 төр)
• Лептотилдар (Leptotila)
• Ер күгәрсене (Geotrygon)
• Күк күҙле ер күгәрсене (Starnoenas)

Ярым ғаилә Иргәйел әберсендәр (Columbininae)

• Ер әберсене (Claravis) (Claravis)
• Ер әберсене (Columbina), Scardafellaны керетеп
• Ер әберсене-метропелиа (Metriopelia)
• Оҙон ҡойроҡло әберсен (Uropelia)

Ярым ғаилә Гөрләүселәр

• Тауыҡ һымаҡ күгәрсендәр (Gallicolumba) (16-17 хәҙерге төр, 3-4 күптән түгел юҡҡа сыҡҡаны)
• Ҡалын суҡышлы күгәрсен (Trugon)

Ярым ғаилә Ҡырғауыл һымаҡ күгәрсендәр (Otidiphabinae)

• Ҡырғауыл һымаҡ күгәрсендәр (Otidiphaps)

Ярым ғаилә Тешсуҡышлы күгәрсендәр (Didunculinae)

• Теш суҡышлы күгәрсендәр (Didunculus)

Ярым ғаилә Тажлы күгәрсендәр (Gourinae)

• Тажлы күгәрсендәр (Goura)

Ярым ғаилә Емеш менән туҡланыусы, йәки йәшел күгәрсендәр (Treroninae)

• Емеш менән туҡланыусы күгәрсендәр (Ducula)
• Йәшел күгәрсендәр (Treron)
• Бүрекле емеш менән туҡланыусы күгәрсен (Lopholaimus)
• Яңы Зеландия емеш менән туҡланыусы күгәрсене (Hemiphaga)
• Сулавес ҡуңыр күгәрсене (Cryptophaps)
• Тау күгәрсендәре (Gymnophaps)
• Сыбар күгәрсендәр (Ptilinopus) (около 50 современных видов, 1-2 недавно вымершие)
• † Natunaornis gigoura|Natunaornis
• Яңы каледон сыбар күгәрсене (Drepanoptila)
• Күк күгәрсендәр (Alectroenas)
• Емеш күгәрсендәре (Phapitreron) (4 төр)

Ярым ғаилә Яллы күгәрсендәр (Caloenadinae)

• Яллы күгәрсен (Caloenas) (1 хәҙерге төр, 2 юҡҡа сыҡҡан)

Ярым ғаилә билдәләнмәгән

• Сыбар ҡабырғалы әберсен (Leucosarcia)
• † Бүрекле ҡалын суҡышлы күгәрсен (Microgoura)
• † Dysmoropelia dekarchiskos|Dysmoropelia^[12]

Ҡайһы саҡта дронддар ғаиләһе Raphinae күгәрсендәр ғаиләһе булараҡ ҡарала^[13][14].

Һаҡлау статусы

Zenaida graysoni —Ҡырағай тәбиғәттә юҡҡа сыҡҡан күгәрсен һымаҡтарға өлгө

^[15]

Аҡ додо. Питер Холстейн һүрәте

Күгәрсен һымаҡтарҙың йәшәү арауығы кешенеке менән сағыштырғанда бик күпкә киңерәк, әммә ғаиләлектең ҡайһы бер төрҙәренең популяцияһы бик ныҡ кәмегән, ҡайһы бер төрҙәр бөтөнләй юҡҡа сыҡҡан. 1600 йылдан алып, яҡынса 10 төр юҡҡа сыҡҡан. Ә инде додоһы яңыраҡ юҡҡа сыҡҡан төрҙәрҙең иң билдәле осрағы булып тора.^[16], шулай уҡ ҡапыл ғына юҡҡа сығыусы сәйәхәтсе күгәрсенде лә миҫал итеп килтерергә мөмкин^[17].

2007 йылдың мәғлүмәттәре буйынса күгәрсен һымаҡтарҙың 59 төрө юҡҡа сығыу ҡурҡынысы аҫтында булған. Был ғаилә төрҙәренең 19 % тәшкил итә.^[18].Айырыуса был ҡурҡыныс утрауҙарҙа тропиктарҙа йәшәүсе төрҙәргә ҡағыла. Юҡҡа сығыуҙың төп сәбәптәре булып, йыртҡыс янаурҙар керетеү, йәшәү мөхитен юҡҡа сығарыу һәм аусылыҡ тора.

Күгәрсен һымаҡтарҙы һаҡлаусы саралар булып, аусылыҡты тыйыуҙы ҡабул ителгән закондар, үрсеү өсөн резервация зонаһы булдырыу өсөн артабан тәғәйен мөхит булдырыу, популяцияларҙы махсус үрсетеү, шулай уҡ яңы төр популяциялар барлыҡҡа китереү өсөн махсус мөхит булдырыу тора.

Кеше менән йоғонтоһо

Ҡулға эйәләштереү

Күгәрсен һүрәте менән сығарылған марка

Төрлө баһаламаларға ҡарағанда, күгәрсен 5 −10 мең йылдар элек ҡулға эйәләштерелгән.^[19]. Шул осорҙан алып бик күп йорт күгәрсене тоҡомдары үрсетелгән. Иң танылған төрө почта күгәрсене. Ҡайһы бер төрҙәр матурлыҡ өсөн үрсетелгән.Ҡайһы бер төрҙәр почта, ярыштар өсөн махсус үрсетелгән. Күп кенә тантаналарҙа, әлеге ваҡытта ла күгәрсендәр осороу ғәҙәте бар. Был тыныслыҡ символы булараҡ ҡулланыла. Бының өсөн махсус ап-аҡ төр күгәрседәр үрсетелә.

Күгәрсен итенән ризыҡтар

Ҡыҙҙырылған күгәрсен, сундан кухняһы, Индонезия

Күгәрсен һымаҡтарҙың күп төрҙәре кулинарияла ҡулланылыш тапҡан. Ит аҙығы булараҡ, күкрәк ите алына. Күгәрсен ите аҙыҡ булараҡ, боронғо Көнсығышта, боронғо Римдә, урта быуат европаһында ҡулланыла. Шулай уҡ йәһүд, ғәрәп һәм француз кухняларында ла ҡулланыла. Йәһүд дине буйынса күгәрсен ите хәләл(кашрут), ашарға яраҡлы тип күрһәтелгән. Шулай уҡ йәһүдтәрҙә күгәрсен һымаҡтар төрө ҡорбан итеп салырға рөхсәт ителгән бер нисә ҡош исемлегенә керә. Күгәрсен бәлеше викториан Англияһында арзан булараҡ таралыш тапҡан.^[20].

Әҙәбиәттә

Күгәрсен почтаһы һәм кешеләр мөнәсәбәте, почта күгәрсендәре тураһында күп кенә әҙәби әҫәрҙәрҙә осратырға мөмкин. Әйтәйек, Шалев Меирҙың «Күгәрсен һәм малай » романында төп сюжет һыҙаты булып тора.^[21][22] Шулай уҡ шыҡһыҙ почта күгәрсене тураһында Сетон-Томпсон Эрнесттың «Арно» хикәйәһендә шул исемдәге күгәрсен төрлө мажараларға, яҡшыһына ла, насарына ла, тарый.

Диндә

Күгәрсен образы бик күп диндәрҙә сағылыш тапҡан:

• Танахта күгәрсен тураһындағы беренсе телгә алыуҙы осратырға мөмкин. Унда Бөтә Донъя һыу баҫыуы яҙмаларында яҙылған. Нух(Ной) Ҡоро ер барлығын белер өсөн, кәмәнән иң беренсе ҡоҙғондо осороп ебәрә, аҙаҡ күгәрсен ебәрелә. Күгәрсен суҡышында зәйтүн ағасы ботағын алып килә. Был һыу кәмеп, ер ҡорой башлағанды белдерә.^[23]. Зәйтүн ботағы ҡапҡан күгәрсен һыны халыҡ ара тыныслыҡ символы булып ҡала.
• Шумерҙарҙың эпосы Гилгәмештә лә шулай уҡ Бөтә Донъяны һыу баҫҡан ваҡыт тураһында яҙмала ҡоҙғон менән күгәрсен тасуирланған. Унда ҡоҙған ерҙең ҡорой башлауын белдереүе тураһында яҙылған. Ул Утнапиштиму әйләнеп ҡайтмай, һәм шуның менән яҡшы хәбәр алып килә.^[24].
• Ә христиан динендә күгәрсен изге рухҡа бәйле^[25].

Ҡыҙыҡлы факттар

Йомортҡаһын юғалтҡан күгәрсен ҡара һауытын да баҫып ултырырға мөмкин^[26].

Күгәрсендәр геральдикала

• Башҡортостан Республикаһының Күгәрсен районы гербында күгәрсен һүрәте төшөрөлгән.

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Книпович Н. М. Голубиные // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том) — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Gibbs, D., E. Barnes, and J. Cox. Pigeons and Doves. New Haven, CT: Yale University Press, 2000
• Blechman, Andrew, Pigeons: The Fascinating Saga of the World’s Most Revered and Reviled Bird (Grove Press 2007) ISBN 978-0-8021-4328-0
• Johnson, Kevin P. & Clayton, Dale H. (2000). «Nuclear and Mitochondrial Genes Contain Similar Phylogenetic. Signal for Pigeons and Doves (Aves: Columbiformes)». Molecular Phylogenetics and Evolution 14 (1): 141–151. DOI:10.1006/mpev.1999.0682. PMID 10631048.

• Johnson, Kevin P.; de Kort, Selvino; Dinwoodey, Karen, Mateman, A. C.; ten Cate, Carel; Lessells, C. M. & Clayton, Dale H. (2001). «A molecular phylogeny of the dove genera Streptopelia and Columba». Auk 118 (4): 874–887.

Һылтанмалар

• Голуби // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Голубиные на сайте Animal Diversity (инг.)

Көк көгүчкөн (Columba livia).

Көгүчкөндөр, кептерлер (лат. Columbidae) – куштардын көгүчкөн сымалдар түркүмүнүн тукуму. Канаты узун, учтуу, жакшы учат. Түсү ар түрдүү. Жер бетинин мелүүн жана тропик алкактарында кеңири таралган. 43 уруусу, 285 түрү белгилүү. Көз Карандысыз мамлекеттер шериктештиги өлкөлөрүндө 3 уруусунун 13 түрү кезигет. Көбү келгин куш. Көгүчкөндөр токой, талаа, тоону, эгин айдалган жерлерди мекендейт. Дарак, бадал, аскаларга, курулуштарга уялайт. 2 жумуртка тууп, эркек, ургаачысы тең басат. Экиден же кээде колония болуп жашайт. Балапаны жылаңач, кээде сейрек тыбыттуу болот. Өсүмдүк уругу, мөмөсү менен азыктанат. Суу ичүү үчүн алыс аралыкка учуп барат. Азыркы почта жана кооздук Көгүчкөндөр Көк көгүчкөндөн чыккан. 6 түрү, 9 түрчөсү ТКЭСтин Кызыл китебине катталган. Ак төш көгүчкөн менен сур көгүчкөн (эверсмаин) Кыргызстандын Кызыл китебинин тизмесине кирген.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 4-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2012. 832 бет, илл. ISBN 978 9967-14-104-9

Тагтаа нь Columbidae овгийн шувуу юм. Өргөн тархсан ба хамгийн их суурьшсан нь Индонез болон Австралийн бүс нутаг болно. Тагтааны 300 орчим зүйл бий.

Төрх

Тагтааны далавчны урт 20-27 см, жин нь 200-650 гр байдаг ба Евроази, Африк, Австралид өргөн тархсан байдаг. Тагтааг хүмүүс ойролцоогоор 5000-10000 жилийн өмнөөс гаршуулан тэжээж эхэлсэн гэж үздэг. Энэ хугацаанд тагтаа судлаачид өнгө, биеийн хэлбэр, зориулалтаараа өөр өөр 800 орчим төрөл зүйлийн тагтааг гарган авчээ.

Тагтаа нь нилээд удаан хугацааны турш хүмүүсийн шуудан харилцааны гол арга хэрэгсэл байсан юм.

Тагтаа нь эр, эмээрээ хослон насан туршдаа хамт амьдрах бөгөөд эр тагтаа нь эм тагтааныхаа өмнө эргэлдэн бүжиглэж, чанга дуу авиа гаргах зэргээр анхаарлыг нь татахыг хичээсээр эцэст нь амжилт олж хамт амьдарч эхэлнэ. Тагтаа нь нэг жилийн дотор долоогоос найман удаа өндөглөхдөө тус бүрдээ хоёр өндөг, хааяа нэг өндөг гаргах ба үүр барих, өндөг дарахдаа эр эм тагтаа тус тусын үүрэгтэй байдаг. Эр тагтаа нь модны нарийн мөчир, өвс зэргийг олж цуглуулан авчрахад эм нь эвийг нь олж эвтэйхэн байрлуулах үүрэг хүлээнэ. Өндөг дарахад мөн хоёул ээлжлэн дарах боловч ихэнх цагийг эм тагтаа дарж өнгөрөөнө. Эр тагтаа нь ихэвчлэн өдрийн цагаар эм тагтааг ус уухаар явахад өндгөө дарж үлдэнэ. Дэгдээхэй нь ойролцоогоор 35 -37 хоногийн дараа бие даан нисэж чадах бөгөөд энэ үедээ эцэг эхтэйгээ ижилхэн харагдах болсон байдаг.

Зургийн цомог

• Диваажингийн цэнхэр тагтаа буюу Сейшелийн цэнхэр тагтаа (Alectroenas pulcherrima)

• Хотын тагтаа (Columba livia f. domestica)

• Чидун тагтаа (Columba arquatrix)

Тхьэрыкъуэ лъэпкъыр (лат-бз. Columbidae) — тхьэрыкъуэ теплъэ хэкӀыгъуэм хыхьэ лъэпкъитӀым язщ, къызэщӀеубыдэ лӀэужьыгъуэ 292-рэ. Ищхъэрэ, Ипщэ дыдэхэм я щӀыпӀэ щӀыӀэхэм къанэмыщӀа, дэни щопсэу.

ЗэхэгъэкӀыгъэр

Тхьэрыкъуэ лъэпкъ къуэдзэр (Columbinae)

• Тхьэрыкъуэхэр (Columba)
• Мэзтхьэрыкъуэхэр (Streptopelia)
• Ectopistes (†)
• Patagioenas
• Macropygia
• Reinwardtoena
• Turacoena
• Turtur
• Oena
• Chalcophaps
• Henicophaps
• Phaps
• Ocyphaps
• Geophaps
• Petrophassa
• Geopelia

Leptotilinae

• Zenaida
• Leptotila
• Geotrygon
• Starnoenas

Columbininae

• Claravis
• Columbina
• Metriopelia
• Uropelia
• Gallicolumba
• Trugon

Otidiphabinae

• Otidiphaps

Didunculinae

• Didunculus

Gourinae

• Goura

Treroninae

• Ducula
• Treron
• Lopholaimus
• Hemiphaga
• Cryptophaps
• Gymnophaps
• Ptilinopus
• Natunaornis (†)
• Drepanoptila
• Alectroenas
• Phapitreron

Caloenadinae

• Caloenas
• Leucosarcia
• Microgoura (†)
• Dysmoropelia (†)

Тхылъхэр

• Брат Хьэсин. Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Черкеск къ. 2007 гъ.

कबूतर पूरे विश्व में पाये जाने वाला पक्षी है। यह एक नियततापी, उड़ने वाला पक्षी है जिसका शरीर परों से ढँका रहता है। मुँह के स्थान पर इसकी छोटी नुकीली चोंच होती है। मुख दो चंचुओं से घिरा एवं जबड़ा दंतहीन होता है। अगले पैर डैनों में परिवर्तित हो गए हैं। पिछले पैर शल्कों से ढँके एवं उँगलियाँ नखरयुक्त होती हैं। इसमें तीन उँगलियाँ सामने की ओर तथा चौथी उँगली पीछे की ओर रहती है। यह जन्तु मनुष्य के सम्पर्क में रहना अधिक पसन्द करता है। अनाज, मेवे और दालें इसका मुख्य भोजन हैं। भारत में यह सफेद और सलेटी रंग के होते हैं पुराने जमाने में इसका प्रयोग पत्र और चिट्ठियाँ भेजने के लिये किया जाता था।

चित्र दीर्घा

• 
• 
• 
• Faayehehrhbristol.zoo.victoria.crowned.pigeon.arp.jpg
• 
• 
• 
• 
• WhitePigeon.jpg

साँचा:पक्षी

পাৰ চৰাই (Pigeon) পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো অঞ্চলতে পোৱা এবিধ মজলীয়া আকাৰৰ চৰাই। পাৰই সহজে পোহ মানে আৰু মানুহৰ লগত থাকি ভাল পায় । ই মানুহৰ পোহ মনা প্ৰথম চৰাই । খ্ৰীষ্টপূৰ্ব তিনি হাজাৰমান বছৰৰ আগতেই ইজিপ্টিত পাৰ পোহাৰ প্ৰমাণ পোৱা গৈছে ।

বিৱৰণ

Group of Pigeons

একোটা পাৰৰ দৈৰ্ঘ্য ১৫ চেণ্টিমিটাৰৰ পৰা ৮০ চেণ্টিমিটাৰ পৰ্যন্ত হয় । পৃথিৱীত প্ৰায় ৩০০ প্ৰকাৰৰ পাৰ পোৱা যায় । তাৰ আটাইতকৈ ডাঙৰবিধৰ ওজন চাৰি কিলোগ্ৰামলৈকে হ'ব পাৰে ।

পাৰৰ শৰীৰটো সুগঢ়িত । ঠেং দুটা সৰু । মূৰ আৰু ঠোঁটো সৰু । সাধাৰণতে ঠোঁটৰ ৰং ক'লা আৰু ওপৰৰ ঠোঁটটো সামান্য বেঁকা ।পাৰৰ বৰণ বগা, মুগা, ক'লা বা ছাই ৰঙৰ হয় । কিছুমান প্ৰজাতি অৱশ্যে উজ্জ্বল বৰণৰো হয় ।

বিতৰণ

পৃথিৱীৰ অতি ঠাণ্ডা অঞ্চলসমূহৰ বাহিৰে সকলো ঠাইতে পাৰ আছে ।

আচৰণ

খাদ্য

ইহঁতে সাধাৰণতে শস্যৰ গুটি, পোক-পতংগ আদি খায় । কিছুমান পাৰৰ গলধনত খোৱাবস্তু জমা ৰাখিব পৰাকৈ এটা টোটোলা থাকে ।

প্ৰজনন

পাৰই এবাৰত দুটালৈকে কণী পাৰে । মতা-মাইকী দুয়োটাই পাল পাতি কণী উমনি দিয়ে আৰু সাধাৰণতে ১২-১৯ দিনৰ ভিতৰত কণী ফুটি পোৱালি জগে । কণী ফুটি পোৱালি ওলোৱাৰ পাচত মাক আৰু বাপেক উভয়ে, ঠোঁটত ঠোঁট লগাই সিহঁতৰ মুখৰ টোটোলাৰ ভিতৰত সৃষ্টি হোৱা এক ক্ৰীমৰ দৰে 'গাখীৰ' খুৱায় । অৱশ্যে কিছু ডাঙৰ হোৱাৰ পাচত তাৰ লগত, আধা হজম হোৱা খাদ্যও মিহলাই দিয়ে ।

পৰিব্ৰজন

পাৰৰ কিছুমান প্ৰজাতিয়ে পৰিব্ৰজন কৰে । দেহৰ আকৃতি অনুসৰি পাৰৰ ডেউকা দুখন বেছ ডাঙৰ আৰু শক্তিশালী । ইয়াৰ ফলত পাৰই বেগাই আৰু বহু দূৰলৈ উৰিব পাৰে । পাৰৰ উৰণবেগ ঘণ্টাত ৮০-৯৬ কিলোমিটাৰ পৰ্যন্ত হয় ।

মানুহৰ সৈতে সম্পৰ্ক

প্ৰায় সকলো পাৰই পোহ মানে আৰু গৃহপালিত চৰাইৰুপে মানুহৰ আশ্ৰয়ত ঘৰৰ চিলিং বা নিৰ্দিষ্টকৈ সাজি দি বাহ বা গৰাল আদিত বাস কৰে । ঘৰুৱা পাৰৰ বাহিৰে আনবোৰ পাৰ সাধাৰণতে গছৰ আশ্ৰয়ত থাকে । তাতে সিহঁতে বাহ সাজে । কিছুমানে থিয় গৰা বা মাটিতে বাহ সাজে ।

প্ৰাচীন কালত পাৰক বা-বাতৰি সৰবৰাহ কামত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । তেনে ধৰণৰ প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত এটা পাৰই ১,০০০ কিলোমিটাৰলৈকে উৰি গৈ বাতৰি দি আহিব পাৰে । খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪৪-ৰ পৰাই, পাৰৰ দ্বাৰা খবৰ আদান-প্ৰদান কৰাৰ বিষয়ে জনা যায় । দ্বিতীয় মহাসমৰৰ সময়তো পাৰৰ দ্বাৰা বাতৰি সৰবৰাহ কৰা হৈছিল ।

সংস্কৃতিত

বগা পাৰক শান্তিৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয় ।

তথ্যসুত্ৰ

કબૂતરો અને હોલાઓનો કપોત કુળમાં સમાવેશ કરવામાં આવે છે જેમાં દુનીયાભરની ૩૧૦ જાતીઓના પક્ષીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ કુળના બધા પક્ષીઓ દેખાવમાં હૃષ્ટપૃષ્ટ શરીર, ટૂંકી ગરદન અને પ્રમાણમાં ટૂંકી અને નાજુક ચાંચ, ચાંચના નીચલા ભાગ તરફથી ખુલ્લી, મીણ જેવી માંસલ આંતરત્વચા હોય છે. આ કુટુંબના પક્ષીઓ વિશ્વભરમાં જોવા મળે છે પરંતું તેઓની વિપુલ વિવિધતા ઇન્ડોમલય અને ઓસ્ટ્રેલેશીઆના પર્યાવર્ણીય વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે.

વિગત

સામાન્ય પણે, હોલો કે કબૂતર શબ્દો પરસ્પર અદલાબદલી કરી શકાય તેવા છે. પક્ષીશાસ્ત્રની પરીભાષામાં હોલો એ કદમાં થોડા નાના પક્ષીઓ માટે વપરાય છે જ્યારે કબૂતર કદમાં થોડા મોટા પક્ષીઓ માટે વપરાય છે. પરંતુ આ નિયમ પણ દરેક જગ્યાએ સરખી રીતે લાગુ પાડેલો જોવા મળતો નથી અને ઐતિહાસિક રીતે એવું કહી શકાય કે આ પક્ષીઓને લગતા સર્વનામોમાં ભિન્નતાનું પ્રમાણ સર્વાધિક જોવા મળે છે. આ બઘી જ ૩૧૦ જાતીઓમાં કબૂતર તરીકે જેને સામાન્ય જનતા ઓળખે છે તે છે મોટેભાગે આખા વિશ્વમાં દરેક શહેરોમાં જોવા મળે છે.

આ કુળની ખાસીયત એ છે કે તે બહુ આછોપાતળો માળો બનાવે છે. આ માળો તે મોટેભાગે સાંઠીકડા, વાળાના ટૂકડા અને બીજી એવી વસ્તુઓ કે સામાન્ય દૃષ્ટીમાં જેને કાટમાળ કહેવાય તેવી વસ્તુઓમાંથી બનાવે છે. માળો સામાન્ય રીતે જાડ પર મધ્યમ ઊંચાઇએ, કે પછી મકાનોની છત પર કે માળિયામાં કે જમીન પર બનાવે છે. આ માળમાં તેઓ ૧ થી ૩ ઇંડા મુકે છે. મા-બાપ બન્ને પક્ષી બચ્ચાની સરખી સંભાળ લે છે. બચ્ચા ૭ થી લઇને ૨૮ દિવસ સુધીમાં માળો છોડી ને ઊડતા શીખી જાય છે.

વર્ગીકરણ અને તંત્રબદ્ધતા

શરૂવાતમાં બટાવડા કુળને (અં:Pteroclididae) તેમની અમુક રીતે પાણી પીવાની આદતને કારણે કપોતાકાર ગોત્ર ના એક હિસ્સા તરીકે આવરી લેવામાં આવ્યું હતું. હાલનાં સંશોધન પ્રમાણે બટાવડા કુળ કપોતાકાર ના પક્ષીઓની જેમ ચૂસીને કે શોષી લઇને પાણી પીતા ફાવતું નથી આથી તેમને માટે બટાવડાકાર (અં:Pteroclidiformes) નામના નવા ગોત્રની રચના કરી ને એમાં સમાવવામાં આવ્યા છે.

કપોત કુળ ને પાંચ કુટુંબમાં, કદાચ ખોટી રીતે, વિભાજીત કર્યા હતા. ઊદાહરણ તરીકે અમેરીકન ગ્રાઊંડ અને ક્વેલ હોલા કે જે કપોત કુળમાં મુકવામાં આવ્યા હતા તે બે તદ્દન અલગ કુટુંબ તેમ લાગે છે. આ બાબતે બાપ્ટીસ્ટા એટ. અલ. (૧૯૯૭)ને થોડા સુધારા સાથે (જ્હોનસન અને ક્લેયટોન (૨૦૦૦) જ્હોનસન એટ. અલ. (૨૦૦૧) શાપીરો એટ. અલ. (૨૦૦૨)) અનુસરવામાં આવે છે.

અસ્થિ / મજ્જા તંત્ર અને જ નીનમાળાનો અભ્યાસ દર્શાવે છે કે જ્યાં સુધી વધારે માહીતિ મળે નહી ત્યાં સુધી "ડોડો" અને "રોડ્રીગ્સ સોલીટેર (અં:Rodrigues Solitaire)" ને કપોત કુળના "નાશ પામેલા કપોત (અં: Raphinae)" કુટુંબ તરીકે મુકવા જ વધુ યોગ્ય રહેશે.

વર્ણન

માનવ વસાહતો વચ્ચે જોવા મળતા કબૂતરના હાડપિંજર અને ચામડીને દર્શાવતી તસ્વીર

કપોત કુળનું નાનામાં નાનુ પક્ષી-કોમન ગ્રાઊન્ડ ડવ

ભારતીય ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં જોવા મળતો એક પ્રકારનો હોલો

કદની બાબતમાં કપોત કુળ અનેક પ્રકારની વિવિધતા દર્શાવે છે. મોટામાં મોટું પક્ષી છે ન્યુ ગિનિમાં જોવા મળતું મુગટવાળુ કબૂતર જે લગભગ એક ટર્કી પક્ષીના કદનું અને ૨ થી ૪ કિલો વજનનું હોય છે જ્યારે નાનામાં નાનું છે નવી દુનીયાનું જમીનવાસી હોલો જે લગભગ ઘર આસપાસ જોવા મળતી ચકલી જેટલા કદનું હોય છે. ૨૦ સે.મી. લંબાઇ અને લગભગ ૧ કિ.ગ્રા. વજન ધરાવતી કાયમ વૃક્ષોમાં રહેનારી મોટામાં મોટી જાતી છે માર્ક્વેસન ઇમ્પેરીયલ કબૂતર. બીજી બાજુ ડ્વાર્ફ ફળ હોલો નામનું પક્ષી ફક્ત ૧૩ સે.મી. લંબાઇ ઘરાવતું જોવા મળી શકે છે.

મોટેભાગે કપોત કુળના પક્ષીઓ નાજુક ચાંચ અને પગ, અને મોટા શરીર પર નાનું માથું ઘરાવતા જોવા મળે છે.

આ કુળમાં પીછાઓમાં પણ બહુવિધતા જોવા મળે છે. કણભક્ષી જાતીઓને ઝાંખા રંગના પીછા હોય છે (કેટલાક અપવાદ છે.) જ્યારે ફળભક્ષી જાતીઓને ચમકદાર પીછા હોય છે. પ્ટીલિનોપસ પ્રકારના ફળ ખાનારા કપોત કુળના પક્ષીઓ તો સૌથી વધુ ચમકદાર રંગો ધરાવે છે. જેમાંની ફીજી પ્રદેશમાં અને હિંદ મહાસાગર આસપાદ હંમેશા દેખા દેતી ત્રણ જાતીઓ પણ ચિત્ત-આકર્ષક રંગો ધરાવતી જોવા મળે છે.

કપોત કુળમાં નર અને માદા એક જ રંગના કે અલગ અલગ રંગના હોઇ શકે છે અને ચમકદાર રંગો ઊપરાંત કેટલીક જાતીઓમાં ચોટલી કે અન્ય રીતનો પીછાઓનો શણગાર પણ જોવા મળી શકે છે. અન્ય કેટલીક પક્ષી-જાતીઓની માફક કપોતકુળને પિત્તાશય નામનું કોઇ સ્વતંત્ર પાચનતંત્રનું અવયવ હોતું નથી. પરંતુ પાચન માટે જરૂરી પિત્ત તત્વનો સીધો જઠરમાં જ સ્ત્રાવ થાય છે.

વ્યાપ અને વસવાટ

The Common Bronzewing has a widespread distribution across all of Australia and lives in most habitat types except dense rainforest and the driest deserts.

કપોત કુળ સહરાના રણ, ઉપરીય ઉત્તર ધ્રુવ, દક્ષીણ ધ્રુવ અને તેની નજીકના ટાપુઓ સિવાય દુનીયામાં લગભગ બઘી જગ્યાએ ફેલાયેલુ છે. પ્રશાંત મહાસાગરના ચેથામ ટાપુઓ, મોરેશીયસ, સિસિલિઝ અને હિંદ મહાસાગરના રીયુનીયન, એટલાંટીકના એઝોરેસ થી પુર્વીય પોલીનેશિયા પહોચીને તેમણે દુનીયાના મોટાભાગના ટાપુઓ ને પોતાની વસાહત બનાવ્યા છે.

આ કુળે દુનીયા પરના મોટાભાગના પ્રદેશો પર વસવા માટેનું અનુકુલન સાધ્યુ છે. આ કુળ વિષવૃત્તિય જંગલો માં સૌથી મોટી સંખ્યામાં જોવા મળે છે. આ કુળ દ્રુમસ્થ, ભુસ્થ અને આંશીક-ભુસ્થ છે. કેટલીક જાતીઓ સવાના, ઘાસીયા મેદાનો, રણ, સમશીતોષ્ણ જંગલો, મેંગ્રોવ જંગલો કે અટોલ્સના વેરાન રેતાળ અને પથરાળ વિસ્તારોમાં પણ જોવા મળે છે.

The Zebra Dove has been widely introduced around the world.

કેટલીક જાતીઓ કુદરતી રીતે જ બહુ વિશાળ વ્યાપ ધરાવે છે. ઇયર્ડ હોલો નામની જાતી દક્ષીણ અમેરીકાના કોલંબીયાથી લઇને ટીએરા ડીલ ફ્યુગો સુધીનો વિશાળ વ્યાપ ધરાવે છે જ્યારે ધોળ હોલા કે કાંઠલાવાળા હોલા તરીકે ઓળખાતી જાતતો યુરોપમાં બ્રિટન, મધ્યપુર્વના દેશો, ભારત, પાકિસ્તાન અને ચીન જેટલો અતિવિશાળ (પણ છુટોછવાયો) વ્યાપ ધરાવે છે. ખુમરી, હોલડી અથવા નાના હોલા તરીકે ઓળખાતી જાતિ સબ-સહારન આફ્રીકા, ભારત, પાકિસ્તાન અને મધ્યપુર્વના દેશોમાં ફેલાયેલી છે. અન્ય કેટલીક જાતીઓ ટચુકડો અને સિમિત ફેલાવો ધરાવે છે: આવુ ટાપુઓ પર જોવા મળે છે. સીસોટી હોલો જે ફક્ત ટચુકડા ફીજીનાં કડાવુ ટાપુ જ જોવા મળે છે. કેરોલીન ટાપુઓ પર કેરોલીન ધરતી-હોલો ટુર્ક અને પોહ્નપેઇ નામના ફક્ત બે ટાપુ પર જોવા મળે છે. કેરીબીયન વિસ્તારનો ગ્રેનેડા હોલો કેરેબીયનનાં ફક્ત ગ્રેનેડા ટાપુ પર જોવા મળે છે. ઉપરાંત કેટલીક ભુખંડીય વસતિ પણ સિમિત વ્યાપ ઘરાવે છે જેમાં છે કાળી-પટ્ટીવાળો ફળ હોલો જે ઓોસ્ટ્રેલીયાના અર્નહેમના બહુ સિમિત વિસ્તારમાં જોવા મળે છે. સોમાલી કબૂતર જે ઉત્તરીય સોમાલીયાના વિસ્તારો પુરતું સિમિત છે. મોરેનોનો હોલો જે નો વ્યાપ આર્જેન્ટીનાના ઉત્તરીય ભાગ ના સાલ્ટા અને ટ્યુક્યુમન વિસ્તારો પુરતો સિમિત છે.

આપણે જેને કબૂતર તરીકે ઓળખીયે છીએ તે જાતીનો ફેલાવો સૌથી વધારે છે. એ જાતી બ્રિટન, આયરલેંડ, ઉત્તરીય આફ્રિકા, આખુ યુરોપ, અરેબીક દેશો, મધ્ય એશિયા, ભારત, હિમાલય અને ચીનમાં સુદ્ધા ફેલાયેલા છે. આ જાતીનો આ પ્રકારનો ફેલાવામાં નાટકીય વધારો તેઓનું માનવ વસવાટ સાથેનું અનુકુલન છે. આ જાતી આ કારણ ને લીધે અત્યારે તો ઉત્તર અને દક્ષીણ અમેરીકા, સબ-સહારન આફ્રિકા, અગ્નિ એશીયા, જાપાન ઓસ્ટ્રેલીયા અને ન્યુઝીલેંડ સુધી પ્રસરી ચુકી છે. જો કે માણસોને કારણે જે ના ફેલાવામાં વધારો થયો હોય એવી આ જાત એકલી નથી. અન્ય કેટલીક જાતિઓ પણ કોઇક કારણે બંધનમુક્ત થઇ ને પોતાની સીમા વધારી છે અને કેટલાકે માનવ-પ્રવૃત્તિઓને લીધે પોતાના વસવાટમાં થતા ફેરફારોને કારણે પોતાના ફેલાવામાં વધારો કર્યો છે.

વર્તણુક અને પર્યાવરણ

ફળો અને ઠળીયાઓ કપોતકુળના ખોરાકનો મુખ્ય હિસ્સો છે. હકીકતમાં આ કુળને દાણા-ઠળીયા-ભક્ષી અને ફળભક્ષી એમ બે મુખ્ય વિભાગમાં વહેચવામાં આવે છે. દાણા-ઠળીયા-ભક્ષી લાક્ષણીક ઢબે જમીન પર ચણે છે જ્યારે ફળભક્ષીઓ ખોરાક માટે વૃક્ષો પર નભે છે. એમણે શરીરરચનામાં સાધેલા અનુકુલન પરથી આ બન્ને જાતીઓને અલગ પાડી શકાય છે. દાણા-ઠળીયા-ભક્ષીના જઠરની દિવાલ જાડી હો છે જ્યારે ફળભક્ષીઓના જઠરની દિવાલ પાતળી હોય છે. તદોપરંત, ફળભક્ષીઓના આંતરડાની લંબાઇ દાણા-ઠળીયા-ભક્ષીના આંતરડાની લંબાઇ કરતા ઓછી હોય છે. ફળભક્ષીઓ ના પગની રચના એવી હોય છે કે તેઓ છેડા પર લાગેલા ફળ સુઘી પહોચી શકાય તે માટે વૃક્ષની ડાળી પર ટીંગાવા માટે કે ઉલ્ટા લટકવા માટે સક્ષમ હોય છે.

કેટલીક જાતી દાણા કે ફળ ઉપરાંત અન્ય વસ્તુઓને પણ પોતાનું ભોજન બનાવે છે. કેટલાક, ખાસ કરીને જમીન હોલો અને લાવરી હોલો, જીવડા અને કીડાઓને પણ મોટી સંખ્યામાં પોતાનો શિકાર બનાવે છે. અટોલ્લ ફળ હોલો નામની એક જાતતો જીવડા અને સરીસૃપોને ભોજન બનાવવામાં નિપુણ છે. સફેદ-મુકુટધારી કબૂતર, નારંગી હોલો અને રતાશપડતા રંગવાળો જમીન હોલો ગોકળગાય, ફુદા અને કેટલાક જંતુનું ભક્ષણ કરે છે.

સંરક્ષણ સ્થિતિ

જેમ કેટલાક કપોતને માનવ સહવાસને કારણે પોતાનો ફેલાવો વધારવાનો ફાયદો મળ્યો છે તેમ કેટલીક અન્ય જાતિની સંખ્યામાં કાંતો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે અથવા તો તેઓ સંપુર્ણપણે નામશેષ થઇ ગયા છે.ઇ.સ. ૧૬૦૦ સુધીમાં લગભગ ૧૦ જાતીઓ નામશેષ થઇ ચુકેલી હતી જેમા ડોડો અને પેસેન્જર કબૂતરનો સમાવેશ થાય છે.

પેસેન્જર કબૂતરોનું અસ્તિત્વ સમાપ્ત થઇ જવા પાછળ અનેક કારણો છે. ટાપુ પર ન રહેતી હોય અને છતા નામશેષ થઇ હોય એવી આધુનિક સમયની આ એક માત્ર જાતી છે. એક સમયે તેઓ પૃથ્વી પર સૌથી વધુ બહોળી સંખ્યા ધરાવતા પક્ષીઓ હતા. અગાઉની વસ્તીનો ચોક્કસ અંદાજ લગાવવો તો મુશ્કેલ છે પણ પક્ષી વિશારદ, એલેક્ઝાંડર વીલ્સને જોયેલા ટોળામાં વીસ કરોડ કરતા વધુ પક્ષીઓ હોવાનો અંદાજ મુકાયો હતો. આ જાતીની વસ્તીમાં, જેની એક વસાહતમાં ઇ.સ. ૧૮૭૧માં દશ કરોડ કરતા વધુ પક્ષીઓ હતા, ઓચિંતો ધટાડો આવ્યો અને ૧૯૧૪ સુધીમાં તો એમાંનું છેલ્લુ પક્ષી પણ મરી પરવાર્યુ હતું. વસવાટની જગ્યાઓનો નાશ આની પાછળનું મુખ્ય પરિબળ હોવા છતા આખા અમેરીકામાં ૧૯મી સદીમાં ગરીબ અને ગુલામ માણસના ખોરાક માટે મોટા પાયે થતી આ જાતીની કત્લેઆમ પણ જવાબદાર હતી એમ માનવામાં આવે છે.

કબૂતરોના વિનાશમાં ડોડો અને તેનુ નિકંદનતો વધારે મોટા નમુનારૂપ છે. કોઇ શીકારીનું અસ્તિત્વ ન હોય ત્યાં વસેલી અન્ય કેટલીક પક્ષી-જાતીઓની માફક એ પોતાની ઉડવાની ક્ષમતાની સાથોસાથ સ્વરક્ષણ અને સ્વબચાવની આવડત પણ ખોઇ ચુકેલા હતા. માણસો અને તેમની સાથે પ્રવેશેલી અન્ય જાતી જેમકે ઉંદર, ભુંડ અને બીલાડી એ નાનકડા ટાપુઓ પરથી તેમનો ખૂરદો બોલાવી દીધો.

આજની તારીખે કપોત કુળના ૧૯% થતી ૫૯ જેટલી કપોતકુળની જાતીઓ નિકંદનના ભયમાં છે. એમાંની મોટાભાગની જાતીઓ સમશીતોષ્ણ કટિબંધના ટાપુઓની રહેવાસી છે. એ બઘી જાતીઓનું અસ્તીત્વ બહારથી માણસોએ આણેલા શિકારીઓ, વસવાટની જગ્યાઓનો નાશ અને શીકાર થવાના કારણે કે આમાંના એક કરતા વધુ કારણો ભેગા થવાના કારણે જોખમમાં છે. કેટલીક જાતીઓતો તેમની કુદરતી અવસ્થામાં જોવા મળતી તો ક્યારનીય બંધ થઇ ગઇ છે. જેમ કે મેક્સીકોના સોકોર્રો ટાપુનો સોકોર્રો હોલો બિલાડી કુળના ફેરલ નામના પ્રાણીને લીધે ન કુદરતી અવસ્થામાં જોવા મળતા બંધ થઇ ગયા છે. નેગ્રોસ ફળ હોલો ૧૯૫૩ પછી ક્યારેય જોવા મળ્યો નથી તે નામશેષ થયા છે કે નહી એ હાલત વિષેની જાણકારીનો અભાવ છે. પોલીનેશિઅન જમીન હોલા અત્યારો તો ગંભીર જોખમ ની હાલતમાં ગણાય છે પણ દુરસુદુરના ટાપુઓ પર તેમનો વસવાટ હોવાના કારણે તેઓ બચ્યા છેકે નહી તે વિષેની સાચી સ્થીતીનો વાસ્તવિક ચિતાર મળતો નથી.

આ વિનાશને અટકાવવા માટે કાયદા ના ધડતરથી અને અંકુશીકરણ, વસવાટની જગ્યાઓના રક્ષણ માટે અભયારણ્યોની રચના, બંધક હાલતમાં પ્રજનન અને વનમાં પુનઃવસન જેવી કેટલીક સંરક્ષણ રીતભાત અજમાવવામાં આવે છે.

મનુષ્ય સાથેનો સંબંધ

લશ્કરમાં ઉપયોગ

The Dickin Medal for the pigeon Royal Blue

પાળતુ તરીકે ઉપયોગ

Pigeon-gram ટપાલ-ટિકિટ

ધર્મમાં ઉપયોગ

જયપુર, ભારતમાં પવિત્ર કબૂતરોને ચણ નાખતા વીક્સ એડવીન

ખોરાકમાં ઉપયોગ

કેળાની છાલમાં વિંટેલા ભાત સાથે સાંતળેલું કબૂતર અને શાક, ઇન્ડોનેશિઆ

સંદર્ભ

ଏହା ଏକ କପୋତ ଶ୍ରେଣୀୟ ପକ୍ଷୀ । ଅପାଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଏମାନେ ଘରର ଚାଳରେ ଦେଉଳର ଖୋଲରେ ଓ ପର୍ବତ ଖୋଲରେ ରହନ୍ତି । ଗୃହପାଳିତ ପାରାମାନେ ଧଳା, କଳା, ନାଲି ଆଦି ନାନା ରଙ୍ଗର ହୁଅନ୍ତି ଏମାନଙ୍କର ଶଦ୍ଦକୁ ଘୁମୁରିବା କହନ୍ତି ଏମାନଙ୍କର ଧ୍ୱନି 'ଚକ୍ ବକୂମ୍ କୀମ୍' । ଏମାନେ ଘମୁରିଲା ବେଳେ ବେକ ଫୁଲାନ୍ତି । ଏମାନେ ବହୁ ଉଚ୍ଚରେ ଉଡ଼ି ପାରନ୍ତି ଓ ଉଡ଼ିବା ସମୟରେ ଲୋଟଣି ପାରାମାନେ ବନ୍ଧ ଭାଙ୍ଗନ୍ତି । ଇଉରୋପ ଆଦି ଦେଶରେ ଏମାନଙ୍କ ଗୋଡ଼ରେ ଚିଠି ବାନ୍ଧି ଦେଇ ଉଡ଼ାଇ ଦେଲେ ଏମାନେ ଦୂର ଦେଶରେ ଅଭିପ୍ରେତ ସ୍ଥାନରେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିବାଦ୍ୱାରା ଦୂରବାସୀ ମାନେ ସମ୍ବାଦ ପାଆନ୍ତି । ପାରାମାନଙ୍କ ଉଡ଼ିବା ଦେଖିବା ପାଇଁ ଲୋକେ ସଉକିରେ ପାରା ପାଳନ୍ତି ଏମାନଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତି ଅତି ପ୍ରଖର ଏମାନେ ଉପରକୁ ୧/୨: ମାଇଲ ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠି ମେଘରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ଯାଆନ୍ତି ଭୂଇଁରେ ସୋରିଷ ବୁଣି ଦେଲେ ଏମାନେ ବହୁ ଉଚ୍ଚରୁ ତାହା ଦେଖି ଖୁଣ୍ଟି ପାରନ୍ତି ।

ପ୍ରକାର

• ଦେଉଳିଆ ପାରା
• ଲୋଟଣୀ ପାରା
• ପରପାଓଁ ପାରା
• ରେସୀ ପାରା
• ସୀରାଜୁ ପାରା
• ଲଙ୍କା ପାରା
• ପାର୍ବତୀଆ ପାରା ଇତ୍ୟାଦି ।

ଓଡ଼ିଶା ପୋଲିସ ପାରା ଡାକ

ପାରା ମାନେ ପୂର୍ବ କାଳରେ ଡାକ ନେବାକୁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲେ ଯାହାର ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ଇତିହାସ ହେଉଛି ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨୯୦୦ରେ ମିଶରୀୟ ଲୋକଂକଦ୍ୱାରା ପାରା ଡାକ ବ୍ୟବହାର । ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ୱରେ ଓଡ଼ିଶା ପୋଲିସ ହେଉଛଂତି ଏକମାତ୍ର ସଂସ୍ଥା^[୨] ଯେକି ବର୍ତ୍ତମାନ (୨୦୧୮) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ପାର ଡାକ ସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖିଛଂତି ^[୩]।

ଆଧାର

1. ↑ Farner, Donald (2012-12-02). Avian Biology (in ଇଂରାଜୀ). Elsevier. ISBN 978-0-323-15799-5.
2. ↑ ବାରିକ, ସତ୍ୟ ସୁଂଦର (5 May 2018). "Delivered by pigeon post in Cuttack". ଦି ହିନ୍ଦୁ. Retrieved 19 May 2018.
3. ↑ ପାଳ, ସଂଚାରି. "Odisha has a Police Pigeon Service, the Only One of Its Kind In the World!". ଦି ବେଟର ଇଣ୍ଡିଆ. Vikara Media Pvt Ltd. Retrieved 19 May 2018.

புறா முட்டையிட்டுக் குஞ்சு பொரிக்கும் பறவையினத்தைச் சேர்ந்த உயிரினமாகும். உயிரின வகைப்பாட்டில் இது கொலம்பிடே (Columbidae) குடும்பத்தைச் சேர்ந்தது. இக்குடும்பத்தில் ஏறத்தாழ 310 வகை இனங்கள் உள்ளன.

பரவல் மற்றும் வாழ்விடம்

புறாக்கள் உலகெங்கிலும் அதிகமாகக் காணப்படுகின்றன என்றாலும், சகாரா பாலைவனம், ஆர்க்டிக், அண்டார்க்டிக் பகுதிகளில் இவை காணப்படுவதில்லை. வெப்ப மண்டலக் காடுகளில் இவை அதிகம் வசிக்கின்றன. மேலும் இவை வெப்பப்புல்வெளிகள்(சவானாக்கள்), பிற புல்வெளிகள், சில பாலைவனங்கள், மிதவெப்ப மற்றும் சதுப்புநிலக் காடுகள் , வட்டப்பவளத்திட்டுகளில் உள்ள சரளை மற்றும் மலட்டு நிலங்கள் போன்றவற்றிலும் வசிக்கின்றன. புறாக்கள் பல்வேறு வேறுபட்ட அளவுகளில் காணப்படுகின்றன. நியூகினியாவைச் சேர்ந்த க்ரோண்ட் புறாக்கள் அளவில் பெரியவை. இரண்டு முதல் நான்கு கிலோ எடையுடையவை. மிகச் சிறியவை ஜெனஸ் கொலம்பினா என்ற இனத்தைச் சேர்ந்தவை ஆகும். இவை சுமார் 22 கிராம் எடை உடையவை.

உடற்கூற்றியல் விளக்கம்

உடலமைப்பும் உறுப்புகளும்

புறாக்கள் பறக்கும் திறனுடைய பறவைகள். இவற்றின் உடல் முழுவதும் பறத்தலுக்கென மாறுபட்டுள்ளது. இவை பறத்தலுக்கென இறகுகள் , அலகு , கால் அமைப்பு போன்றவற்றைப் பெற்றுள்ளன. புறாக்கள் கதிர் வடிவம் உடையவை. இவற்றின் அளவு 20-25 செமீ ஆகும். உடலானது தலை, கழுத்து, நடுவுடல், வால் எனும் பகுதிகளையுடையது. உருண்டை வடிவத் தலைப்பகுதி முன்புறத்தில் கூர்மையான அலகுப் பகுதியைக் கொண்டுள்ளது. அலகுகளின் மேல்புறத்தில் தடித்த ராம்போதீக்கா எனும் உறை உள்ளது. மேல் அலகின் அடிப்புறத்தில் இணை நாசித்துவாரங்கள் உள்ளன. அவற்றைச் சுற்றிலும் அலகுப்பூ எனும் பருத்த தோல் பகுதி உள்ளது. ஓர் இணைக் கண்கள் உண்டு. கண்கள் சற்றுப் பெரியவை. கண்களின் பாதுகாப்பிற்கு மேல்-கீழ் இமைகளும் சிமிட்டுமென்றகடு அல்லது நிமிட்டுச்சவ்வு என்றழைக்கப்படும் மென்படலமும் உள்ளன. கண்களின் பின்புறம் இணை செவித்துவாரங்கள் உண்டு. இவை உள்ளாக செவிப்பறையில் திறந்துள்ளன. நீண்ட கழுத்து உண்டு. நடுவுடல் பகுதியில் ஓரிணை இறக்கைகளும் கால்களும் உள்ளன. உடலின் பின் முனையில் பொதுக் கழிவாய்த் துளையும் அதனைத் தொடர்ந்து வால் பகுதியும் உள்ளன. வால் பகுதியில் கோதுசுரப்பி எனும் எண்ணெய்ச் சுரப்பிகள் உள்ளன. இவை சுரக்கும் எண்ணெய்ப் பொருள் இறகுகளை அலகினால் நீவிவிட்டுப் பாதுகாக்க உதவும்.

இறகுகள்

புறாக்களின் உடலில் மூன்று வகை இறகுகள் உண்டு. அவை

1. இறக்கை இறகுகள்
2. உருவ இறகுகள்
3. இழை இறகுகள்

இறக்கையில் 23 இறக்கை இறகுகள் உள்ளன. இதில் மேல்கையில் இணைந்துள்ள 11இறகுகள் முதனிலை இறகுகள் எனப்படும். நடுக்கையில் இணைந்துள்ள 12 இறகுகள் இரண்டாம் நிலை இறகுகள் எனப்படும். வால் பகுதியில் 12 இறகுகள் உண்டு. இவை விசிறி வடிவில் இணைக்கப்பட்டுள்ளன. உருவ இறகுகள் சற்றுச் சிறியவை, மென்மையானவை. இவை உடலின் வெப்பத்தைப் பாதுகாக்கும். இழை இறகுகள் மிகவும் மென்மையானவை ஆகும்.

வாழ்க்கைப் பழக்கவழக்கங்கள்

உணவு

இது தானிய வகைகளை உணவாக உண்ணும் பயிறுண்ணிப் பறவை ஆகும். இது விதைகள், பழங்கள், செடிகள் போன்றவற்றையும் உட்கொள்ளுகின்றது.பறவைகளிலேயே புறா மட்டுமே தண்ணீரைத் தன் அலகால் உறிஞ்சிக் குடிக்கும் பழக்கமுடையது என்றும் சொல்லப்படுவதுண்டு. பழங்கள் போன்றவை அல்லாது பிறவற்றை உண்ணும் புறாக்களும் உண்டு. நிலப்புறாக்கள், காடைகள் ஆகியவை புழுக்கள், பூச்சிகள் போன்றவற்றை விரும்பி உட்கொள்ளுகின்றன. பவளத்திட்டுப் பழந்திண்ணிப் புறா ஊர்வனவற்றையும் ஆரஞ்சுப் புறாக்கள் நத்தைகளையும் உண்கின்றன.

கூடு

புறாக்கள் மரங்களில் குச்சிகள் மற்றும் குப்பைகளை வைத்துக் கூடு கட்டுகின்றன. இவை ஒன்று அல்லது இரண்டு முட்டைகள் இடுகின்றன. ஆண், பெண் புறாக்கள் குஞ்சுகளை கவனித்துக்கொள்ளுகின்றன. குஞ்சுகள் 7 முதல் 27 நாட்களில் கூட்டை விட்டு வெளியே வருகின்றன.^[1] பாறைப் புறாக்கள் சற்றே வித்தியாசமாக இறந்த பறவையுடன் உடலுறவு கொள்ள முயல்கின்றன.

வகைகள்

புறாக்களில் பலவகையான புறாக்கள் இருக்கின்றன. அலங்கார புறாக்களில் நிறைய வகைகள் உள்ளன இவைகள் பார்பதற்கு மிகவும் அழகாக இருப்பதால் இவைகளை அதிகமாக விரும்பி வளர்கின்றனர்.

புறாக்களின் அழிவும் அவற்றைப் பாதுகாத்தலும்

பல புறாக்கள் எண்ணிக்கையில் அதிகமாகி இருப்பினும் புறாக்களின் 10 வகைகள் அழிந்து, தற்போது இல்லாமல் போய் விட்டன. அவற்றுள் டூடூ(Dodo) போன்ற புறா வகைகள் அடக்கம். தற்காலத்தில் 59 புறா வகைகள் அழிவின் விழும்பில் உள்ளன. இவற்றுள் பெரும்பாலானவை வெப்ப மண்டலக் காடுகளிலும் தீவுகளிலும் வாழ்கின்றன.இவை கொன்றுண்ணிகள், வாழ்விட அழிவு, வேட்டையாடுதல் போன்றவற்றால் அச்சுறுத்தப்படுகின்றன. தற்போது இவ்வினத்தைப் பாதுகாக்க பல்வேறு சட்டங்களை அரசுகள் அமல் படுத்தியுள்ளன.

தூது மற்றும் பந்தயம்

மன்னர்கள் காலத்தில் கடிதப்போக்குவரத்து மற்றும் தூது ஓலை அனுப்புவதற்கு நன்கு பயிற்சிகொடுத்துப் பழக்கப்பட்ட புறாக்கள் பயன்படுத்தப்பட்டன. தமிழ்நாட்டில் இப்போதும் புறாக்களுக்கான பந்தயம் நடைபெறுகிறது. பழக்கப்பட்ட புறாக்கள் வெகுதொலைவில் கொண்டுவிடப்பட்டு அவை தங்கள் கூட்டுக்குத் திரும்பி வரும் நேரத்தை வைத்து இப்பந்தயங்கள் நடத்தப்படுகின்றன.இது வீட்டிலும் செல்லப்பறவையாக வளர்க்கப்படுகிறது. வீட்டில் வளர்க்கப்படும் புறாக்கள் உருவத்தில் சிறியனவாகவும் சாதுவாகவும் காணப்படும். காட்டுப்புறாக்கள் உருவத்தில் சற்றுப்பெரியவை.

மதங்களில் புறாக்கள்

எபிரேய விவிலியத்தில் விலையுயர்ந்தவற்றைக் கடவுளுக்குப் படைக்க முடியாத மக்கள் புறாக்களைப் பலியிட்டுப் படைப்பது ஏற்றுக்கொள்ளப்படும் எனத் தெரிவிக்கப்பட்டு உள்ளது. இயேசுவின் உயிர்த்தெழுப்புக்குப் பின்னர் அவரது பெற்றோர் புறாவைப் பலியிட்டு இறைவனுக்குப் படைத்ததாகக் கூறப்படுகிறது.நபிகள் நாயகத்திற்கு உதவிய காரணத்தால், இசுலாமிய மதத்திலும் புறாக்கள் மிகவும் மதிக்கப் படுகின்றன. இந்து மதத்திலும் புறாக்களுக்கு உணவளித்தல் புண்ணியச் செயலாகக் கருதப்படுகிறது.

குறியீடாகப் புறாக்கள்

இசுரேலியக் கடவுள் அசெரா, உரோமானியக் கடவுள் வீனஸ், போர்சுனேட்டா, போன்பேசியக் கடவுள் தனித் ஆகியோரினை பிரதிநிதித்துவம் செய்யும் குறியீடாகப் புறாக்கள் பயன்படுத்தப்பட்டன.^[2] கிறித்தவத்தில் புறாக்களின் அலகில் தாங்கப்பட்ட ஒலிவ் இலைக் கொத்துக்கள் சமாதானத்தின் குறியீடாகக் கருத்தப்படுகின்றன.

மனிதர்களும் புறாவும்

இராணுவம்

முதலாம் மற்றும் இரண்டாம் உலகப்போர்களில் புறா பயன்படுத்தப்பட்டுள்ளது. குறிப்பாக ஆஸ்திரேலியா, பிரித்தானியா, பிரான்சு, செருமனி, அமெரிக்கா ஆகிய நாடுகளியே புறாக்கள் போரின் போது பரவலாகப் பயன்படுத்தப்பட்டுள்ளன. இரண்டாம் உலகப் போரில் வழங்கப்பட்ட பங்களிப்புக்களுக்காக 32 புறாக்களுக்கு டிக்கின் பதக்கம் வழங்கி கௌரவிக்கப்பட்டது.

உணவாக

வாழையிலால் சுற்றப்பட்ட சோற்றுடன் பொரித்த புறா இறைச்சி

புறாக்களில் ஒரு சில உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்பட்டாலும், அனைத்துப் புறா வகைகளும் உண்ணக்கூடியவையே ஆகும்.^[3] புறா இறைச்சியில் மார்பு இறைச்சியே மிகவும் சுவையானதாகும். பண்டைய மத்திய கிழக்கு, பண்டைய உரோம், மத்திய ஐரோப்பா ஆகிய காலப்பகுதிகளில் இருந்தே வேட்டையாடப்பட்ட அல்லது வீட்டில் வளர்க்கப்பட்ட புறாக்கள் உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்படுகின்றன. யூதர்கள், அசாமியர்கள், அரேபியர்களின் உணவில் புறா பொதுவாக எடுத்துக்கொள்ளப்படுகின்றது. ஆசியர்களில், இந்தோனேசியரும், சீனரும் புறாக்களை உண்கின்றனர்.

மேலும் காண்க

• வளர்ப்புப் புறா
• வீட்டுப் புறா
• ஆடம்பரப் புறா
• டிப்லர் புறா
• வளர்ப்புப் புறா வகைகளின் பட்டியல்

மேற்கோள்கள்

కపోతము (ఆంగ్లం Pigeon) ఒక రకమైన పక్షి. ఇవి కొలంబిఫార్మిస్ క్రమంలోకొలంబిడే కుటుంబానికి చెందినవి. వీటిలో సుమారు 300 జాతులు ఉన్నాయి. వీటిలో పెద్దగా ఉండే జాతులను కపోతాలు అని, చిన్నగా ఉండే జాతులను పావురాలు అని అంటారు ^[1] పావురం (Dove) 'శాంతి'కి చిహ్నం.

ఇవి ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తరించాయి కానీ ముఖ్యంగా ఇండోమలయా, ఆస్ట్రేలాసియా ప్రాంతాలలో ఎక్కువగా రకాలున్నాయి.

కపోతాలు పొట్టిగా లావుగా ఉండి, చిన్న మెడ, ముక్కు కలిగివుంటాయి. సామాన్యంగా మనం పట్టణాలలో ఇంటి పరిసరాల్లో చూసే కపోతాలను ఫెరల్ కపోతాలు (Feral Pigeon) అంటారు.

కపోతాలు చెట్లు, కొండచరియలు, ఆపార్టుమెంటుల మీద పుల్లలతో గూడు కట్టుకుంటాయి. ఇవి ఒకటి లేదా రెండు గుడ్లు పెడతాయి. పిల్లల్ని ఆడమగ పక్షులు రెండూ సంరక్షిస్తాయి. పిల్లలు 7 నుండి 28 రోజుల తర్వాత గూడు వదిలి ఎగిరిపోతాయి.^[2] పావురాలు గింజలు, పండ్లు, చిన్న మొక్కల్ని తింటాయి. చాలామంది కపోతము అనే పేరు బదులు పావురము అనే పదం వాడతారు.

కపోతాలు గురించి కొన్ని విశేషాలు

• కపోతము, పావురము చూడటానికి సుమారు ఒకేలా ఉంటాయి.
• పావురాలు కపోతాలకంటే చిన్నవి. పావురాలు జనారణ్యాల్లో కనిపించవు.
• కపోతము, పావురము - ఈ రెండూ ఒకే కుటుంబానికి శాస్త్రీయ వర్గీకరణ ...

ఇవి ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తరించాయి కానీ ముఖ్యంగా ఇండోమలయా, ఆస్ట్రేలాసియా ప్రాంతాలలో ఎక్కువగా రకాలున్నాయి.

కపోతాలు పొట్టిగా లావుగా ఉండి, చిన్న మెడ, ముక్కు కలిగివుంటాయి. సామాన్యంగా మనం పట్టణాలలో ఇంటి పరిసరాల్లో చూసే కప, జాతులు వేరు. అందుకే కపోతాన్ని పావురముగా పొరబడుతుంటారు.

• పూర్తిగా ఎదిగిన కపోతం ఒంటిమీద దాదాపు పదివేల ఈకలుంటాయి!
• పావురాలు దాదాపు 26 మైళ్ల దూరంలో ఉన్నవాటిని కూడా గుర్తిస్తాయి. అందుకే యుద్ధాల్లో శత్రు సైన్యాలను గుర్తించేందుకు పావురాలను ఉపయోగించేవారు. అంతేకాదు, వీటికి ఏకాగ్రత ఎక్కువ. ఎలాంటి దారిలోనయినా కన్‌ఫ్యూజ్ అవకుండా వెళ్లిపోగలవు. అందుకే సందేశాలను వీటితో పంపించేవారు!
• వీటి గుండె నిమిషానికి ఆరు వందలసార్లు కొట్టుకుంటుంది. ఇవి సెకనుకు పదిసార్లకు పైగా రెక్కలు ఆడిస్తాయి. పదహారు గంటలపాటు విశ్రాంతి తీసుకోకుండా ఎగరగలుగుతాయి!
• తలను పైకి ఎత్తకుండా మింగే శక్తి ఉన్న పక్షి పావురం మాత్రమే. ఇతర పక్షులన్నీ నీటినిగానీ, ఆహారాన్నిగానీ నోటిలోకి తీసుకున్న తర్వాత తలను పెకైత్తి మింగుతాయి!
• పావురాలు జీవితంలో ఒక్కదానితోనే జతకడతాయి. చాలా పావురాలు తమ జంట పావురం చనిపోతే మరో దానికి దగ్గర కాకుండా అలాగే ఉండిపోతాయని పరిశోధనల్లో తేలింది!
• వీటి గొంతులో ఓ సంచిలాంటి గ్రంథి ఉంటుంది. అందులో పాలలాంటి తెల్లటి ద్రవం ఉత్పత్తి అవుతుంది. ఈ ద్రవాన్ని పిల్లల నోటిలో వేస్తాయి పావురాలు. కొంతకాలం పాటు తల్లిదండ్రులిచ్చే ఈ పాలతోనే పిల్లలు పెరుగుతాయి!
• అన్ని పక్షుల పిల్లలూ కనిపిస్తాయి కానీ, పావురాల పిల్లలు సాధారణంగా ఎక్కడా కనిపించవు. అన్ని పక్షుల పిల్లలూ పుట్టిన పది, పదిహేను రోజులకు ఎగరడం మొదలుపెడతాయి. కానీ పావురాల పిల్లలు మాత్రం రెండు నెలలకు గానీ ఎగరవు!

బయట లంకెలు

• http://www.allaboutbirds.org/guide/browse_tax/19/
• http://www.birdchannel.com/bird-species/profiles/dove.aspx

మూలాలు

ခိုနှင့်ဂျိုးသည် Columbidae taxonomic မိသားစုရသည်။ လက်ရိုးဆုံးအမျိုးအစား ကျောက်ခို (rock pigeon) ဖြစ်သည်။ အိမ်တွင်ခို (domestic pigeon) နှင့်ခိုစိမ်း (feral pigeon) ကျောက်ခိုရနေလာသည်။

ခိုသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် လူသိများသော ငှက်တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ခိုသည် ချိုးနှင့်အတူ ကိုလမ်ဗီဒီ မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ တစ်ကမ္ဘာလုံး၌ ယခုအခါ ခိုနှင့် ချိုးမျိုးပေါင်း ၆၅ဝ ကျော်မျှ ရှိသည်ဟု သိရသည်။ အရွယ်အားဖြင့်ကား၊ ခိုက ချိုးထက်ကြီး လေသည်။ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများမှလွဲလျှင် ကမ္ဘာ အရပ်ရပ်၌ ခိုကို တွေ့နိုင်၍ အထူးသဖြင့် အပူပိုင်းဒေသများ တွင် ပေါများသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်မူ အမြို့မြို့ အရွာရွာမှာ ပင် ခိုကို တွေ့ရသည်။

ခိုတွင် အမျိုးများသလောက် အဆင်းသဏ္ဌာန်တွင်လည်း အနည်းနှင့်အများ ကွဲပြားကြသည်။ သို့သော် အပြာရောင်ကို အများဆုံးတွေ့ရ၏။ ယေဘူယျအားဖြင့် ခိုအားလုံးသည် အမြီး ကော့၍၊ ခြေထောက်နီသည်။ အလျား ၁၃ လက်မခန့် ရှိ၍ ကိုယ်ကာယတုတ်ခိုင်သည်။ ထူးခြားချက်ကား ခိုနှင့် ချိုးတို့ သည် ရေသောက်ရာတွင် အခြားငှက်များကဲ့သို့ ခေါင်းမမော့ဘဲ တစ်ဆက်တည်း သောက်လေ့ရှိကြသည်။

ခိုသည် သဘာဝအားဖြင့် တောတွင်းကျက်စားသော ငှက် ဖြစ်သော်လည်း အလွန်ယဉ်ပါးလွယ်သည်။ ခိုရိုင်းများကို ရှေး နှစ်ပေါင်း ၅ဝဝဝ လောက်ကစ၍ မွေးမြူခဲ့ကြောင်း အမှတ် အသားများ တွေ့ရသည်။ ခိုသည် သစ်သီးနှင့် သစ်စေ့များကို စားတတ်သည်။ အဖိုနှင့်အမ တစ်စုသည် ရာသက်ပန် ပေါင်း သင်း၍ စုံတွဲသော်လည်းကောင်း၊ သင်းဖွဲ့၍သော်လည်းကောင်း နေတတ်သည်။ ခိုသည် နေရာမြဲ၍ ကျက်စားရာ ဒေသကို များစွာခင်တွယ်သည့်အတိုင်း မိုင်ပေါင်းများစွာ ဝေးကွာသော အရပ်မှ နေရင်းဌာနသို့ ရောက်အောင် ပြန်လာတတ်သည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးဂရိနှင့် ရောမလူမျိုးတို့ လက်ထက်မှစ၍ ပြီးခဲ့သော ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအထိ ခိုမျိုး အချို့ကို သတင်းပို့ ခိုများအဖြစ်နှင့် မွေးမြူအသုံးပြုခဲ့ကြရာ၊ ယင်းတို့၏ စွမ်း ဆောင် စွန့်စားမှုကို တစ်ကမ္ဘာလုံးကပင် အံ့ဩချီးကျူးခဲ့ကြ ရပေသည်။ သတင်းပို့ခိုတို့သည် တစ်နာရီ လျှင် ပျှမ်းမျှမိုင် ၄ဝ နှုန်း ပျံသန်းနိုင် ခဲ့ကြသည်ဟု အဆိုရှိလေသည်။

ခိုသည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး သားပေါက်တတ်၍၊ အသိုက်များ ကို သစ်ပင်သစ်ကိုင်းထက်နှင့်တကွ အိမ်၊ တန်ဆောင်း၊ကျောင်း စသည့် ခေါင်မိုးများပေါ်တွင် သစ်ခက်၊ အမွှေးအတောင်တို့ဖြင့် ဆောက်လုပ်ကြသည်။ တစ်မြုံလျှင် ၂ ဥ ရှိတတ်၍ အသိုက် လုပ်ရာ၌လည်းကောင်း၊ သားငယ်သမီးငယ်များကို စောင့်ရှောက် ရာ၌ လည်းကောင်း၊ အဖိုနှင့် အမ ၂ ကောင်စလုံးပင် တာဝန် ယူလေ့ရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။^[၁]

ကိုးကား