Cupressaceae

Véxase Pinidae para unha introdución a estes grupos

A das cupresáceas (Cupressaceae) é unha familia de coníferas da orde das pinales que inclúe árbores e arbustos sempre verdes, de 1 a 116 m de altura, coma os cipreses, os falsos cipreses, as tuias, os xenebreiros, as sequoias e similares.

A familia está subdividida en sete subfamilias que comprenden uns 27 ou 30 xéneros, segundo os autores, con ao redor de 130 a 140 especies (moitas delas monotípicas, é dicir, que son as únicas do seu respectivo xénero).

En Galiza son moi cultivadas en xardinaría^[1], sendo a única especie autóctona o xenebreiro Juniperus communis L., subespecie nana Syme (=Juniperus nana Willd.), que medra espontaneamente en alturas superiores aos 1700 msnm nos Ancares e en Pena Trevinca.

Características

As principais características das cupresáceas son:^{[2] [3]}

• Son coníferas arbóreas ou arbustivas, perennifolias, monoicas ou dioicas.
• Follas simples, opostas ou verticiladas, escamiformes ou aciculares, podendo coexistir ambos os tipos, provistas ás veces dunha glándula dorsal.
• Flores masculinas amentiformes. Flores femininas globosas.
• Conos maduros leñosos ou carnosos, de maduración anual ou bienal, coas escamas provistas ás veces dun apéndice dorsal.
• Brácteas e escamas totalmente ou case totalmente concrescentes nunha peza única, albergando de 1 a 20 óvulos.
  Sementes aladas ou ápteras.

Taxonomía

Filoxenia da familia das cupresáceas.

Descrición

A familia foi descrita en 1830 polo botánico e bioquímico Estados Unidos de América Harley Harris Bartlett.^[4]

Etimoloxía

O nome científico da familia, Cupressaceae, está formado polos elementos do latín científico Cupress-, tirado do nome do xénero tipo, Cupressus, coa adición do segundo compoñente -aceae, propio dos nomes das familias vexetais (en sentido amplo).^[5]

Clasificación

A familia divídese en sete subfamilias, baseadas en análises xenéticas e morfolóxicas, cos xéneros que se indican a continuación:^{[6] [7]}

En Galicia

En parques e xardíns de Galicia cítanse, entro outras, as seguintes especies desta familia:

• Calocedrus decurrens (Torr.) Florin. Cedro de California. Están presentes varios exemplares no Xardín botánico de Padrón e no Paseo da Ferradura de Santiago.^[12]. Outro espécime, do xardín do Pazo de Torrecedeira en Redondela, figura no catálogo de árbores senlleiras de Galiza elaborado pola Xunta de Galicia.^[13]
• Chamaecyparis lawsoniana (A. Murray) Parl.. Falso ciprés de Lawson (=ciprés de Lawson). É a especie máis diufundida en Galicia; os exempolares de maior tamaño encóntranse no Parque do Carballiño e na Alameda de Santiago.^[14]
• Cupressus sempervirens L.. Ciprés. Moi fecuente nos cemiterios e nos xardíns dos pazos; no cemiterio de Mondoñedo hai dous espécimes de 3,47 e 3,40 m de circunferencia.^[15] Así mesmo destaca, pola súa altura, o exemplar adosado ao muro da Capela do Salvador, ou capela do Ciprés, sinxela construción relixiosa que data do século IX e que se acha tras do Mosteiro de Samos (Samos), e que fugura no Catálogo de árbores senlleiras de Galicia.^[13]
• Juniperus communis L.. Xenebreiro. Frecuentemente cultivado en numerosos xardíns de todo o país; hai unha subespecie, Juniperus communis subsp. nana Syme (=Juniperus nana Willd.), que medra espontaneamente en alturas superiores aos 1 700 msnm nos Ancares e en Pena Trevinca.^[16] O xenebreiro do Pazo de Mariñán (Bergondo) está icluído no Catálogo de árbores senlleiras de Galicia.^[13]
• Thuja plicata D. Don.. Tuia xigante. É moi frecuente en todos os parques, sobre todo os cultivares de follas variegadas.^[17] A tuia xigante do Pazo de Torres de Agrelo (Redondela) figura no Catálogo de árbores senlleiras de Galicia.^[13]
• Thujopsis dolabrata (L. f.) Sieb. & Zucc. (=Thuja dolabrata L. f.). Tuia pintada. Existen exemplares desta especie no xardín do balneario do Carballiño, no parque de Carballo] e no Campus Sur da Universidade de Santiago.^[18]

Notas

Véxase tamén

Bibliografía

• Castro, Marisa, Luís Freire e Antonio Prunell (1989): Guía das Árbores de Galicia. Autóctonas e ornamentais. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-406-5.
• Farjon, A. (1998): World Checklist and Bibliography of Conifers. Royal Botanic Gardens, Kew. 300 p. ISBN 1-900347-54-7.
• Farjon, A. (2005): Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 1-84246-068-4.
• Farjon, A., Hiep, N. T., Harder, D. K., Loc, P. K., & Averyanov, L. (2002): "A new genus and species in the Cupressaceae (Coniferales) from northern Vietnam, Xanthocyparis vietnamensis". Novon 12: 179–189.
• Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J. (2000): "Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach". American Journal of Botany 87: 1044–1057. Ver en liña.
• Little, D. P., Schwarzbach, A. E., Adams, R. P. & Hsieh, Chang-Fu. (2004): The circumscription and phylogenetic relationships of Callitropsis and the newly described genus Xanthocyparis (Cupressaceae)". American Journal of Botany 91 (11): 1872–1881. ver en liña
• Mao, K., Milne, R. I., Zhang, L., Peng, Y., Liu, J., Thomas, P., Mill, R. R. and S. S. Renner (2012): "Distribution of living Cupressaceae reflects the breakup of Pangea". Proceedings of the National Academy, USA 109 (20): 7793-7798 Ver en liña.
• Mitchell, Alan (1979): Guía de campo de los árboles de Europa. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2820-549-3.

Outros artigos

• Pinales