Sapindus és un gènere d'unes de 5-12 espècies d'arbusts i petits arbres pertanyent a la família Sapindaceae, nadiu de les regions temperades a tropicals de tots dos hemisferis. El gènere inclou espècies caduques i perennes.
Les fulles són alternes de 15-40 cm de longitud, pinnades, amb 14-30 prospectes, amb l'últim absent molt sovint. Les flors són de color blanc crema.
Els fruits, cridats "nous de sabó", són petites drupes d'1-2 cm de diàmetre contenint tres llavors. Contenen saponina, un detergent natural que s'usa per rentar les robes. Les nous de l'espècie Sapindus mukorossi, han arribat a ser una alternativa popular als detergents químics manufacturats. Aquests sabons són més segurs per rentar peces delicades com, sedes i cotons.
La Sapindus mukorossi, s'usa mèdicament com expectorant, emètic, contraceptiu, epilèpsia, i migranyes. També es troba en la llista d'herbes i minerals Ayurveda, on s'usa com a tractament d'èczemes i psoriasis.
Sapindus és un gènere d'unes de 5-12 espècies d'arbusts i petits arbres pertanyent a la família Sapindaceae, nadiu de les regions temperades a tropicals de tots dos hemisferis. El gènere inclou espècies caduques i perennes.
Les fulles són alternes de 15-40 cm de longitud, pinnades, amb 14-30 prospectes, amb l'últim absent molt sovint. Les flors són de color blanc crema.
Els fruits, cridats "nous de sabó", són petites drupes d'1-2 cm de diàmetre contenint tres llavors. Contenen saponina, un detergent natural que s'usa per rentar les robes. Les nous de l'espècie Sapindus mukorossi, han arribat a ser una alternativa popular als detergents químics manufacturats. Aquests sabons són més segurs per rentar peces delicades com, sedes i cotons.
La Sapindus mukorossi, s'usa mèdicament com expectorant, emètic, contraceptiu, epilèpsia, i migranyes. També es troba en la llista d'herbes i minerals Ayurveda, on s'usa com a tractament d'èczemes i psoriasis.
Mýdelník (Sapindus) je rod pěti až dvanácti druhů statných stromů nebo řidčeji keřů z čeledi mýdelníkovité (Sapindaceae), jejichž domovinou jsou teplé až tropické oblasti všech světadílů. Rod obsahuje jak opadavé, tak stálezelené druhy.
Mýdelník je, v závislosti na druhu, vysoký až 20 m, stálezelený nebo opadavý, kmen mívá šupinatou borku od šedavě hnědé po černo hnědou barvu. Listy má dlouhé až 30 cm, jsou střídavé, lichozpeřené, sudozpeřené nebo jednoduché a některé mají řapíky o délce až 50 cm. Lístky celistvé, vstřícné nebo střídavé o různém počtu. Květ je malý s 5 korunními a 4 až 5 kališními lístky, s 8 až 10 tyčinkami. Květy jsou barvy bílé až nažloutlé. Jsou uspořádány v úžlabních nebo vrcholových latách až 30 cm dlouhých.
Plody jsou masité, žluto až červeno oranžové, poloprůhledné peckovice kulovitého tvaru o průměru cca 2,5 cm. Obsahují tmavohnědé nebo černé lesklé semeno s tvrdým osemením. Plody se objeví v červenci a srpnu a zrají asi 4 měsíce. Ozdobné plody zůstanou po dozrání na stromě další měsíc.
Počet druhů rodu Sapindus je mezi jednotlivými autory nesjednocen. Zde je jedna z používaných variant:[zdroj?]
Mýdelníky se již od starověku pěstují pro své plody, které obsahují velké množství saponinu. Saponin ze skořápek má obdobné účinky jako mýdlo,[zdroj?] po styku s vodou se vytvoří mýdlová pěna. Plody se po sklizni rozloupají a skořápky obsahující saponin se vysuší, tmavá semena se odstraní. Tento způsob znali již před staletími obyvatelé oblastí kde mýdelník rostl, myli se a prali prádlo v přírodním produktu, nepoužívali mýdlo na bázi tuku a louhu.[zdroj?]
Saponin je obsažen nejen v plodech, ale v menším množství v celé rostlině, která si ho vyrábí pro svou ochranu proti živočišným škůdcům.
Výrobci a distributoři mýdlových ořechů o nich tvrdí, že je lze použít i v pračkách při tzv. ekologického praní, při kterém se usušené skořápky, pod obchodním názvem mýdlové ořechy, vloží zabalené v plátěném sáčku do pračky a prádlo se pere bez přídavku průmyslových saponátů, po vyprání není nutná aviváž. Nezávislý test ale ukázal, že v porovnání s běžnými pracími „nemají žádný nebo jen minimální prací účinek“. Výsledek praní s mýdlovými ořechy je „přibližně stejný jako při praní v čisté vodě o teplotě 40 °C“. Navíc je diskutabilní, zda lze vůbec ořechy zařadit mezi ekologické, protože se dovážejí až z indického subkontinentu.[1]
Plodů se také využívá v domorodém lékařství při nachlazení, epilepsií, zácpě, bolesti žaludku a pro usnadnění vykašlávání. V severoindickém státě Uttarpradéš vyrábějí z plodů i antikoncepční přípravek.[2]
Mýdelník (Sapindus) je rod pěti až dvanácti druhů statných stromů nebo řidčeji keřů z čeledi mýdelníkovité (Sapindaceae), jejichž domovinou jsou teplé až tropické oblasti všech světadílů. Rod obsahuje jak opadavé, tak stálezelené druhy.
Bwa savonèt se yon pyebwa.
Ch'uchu nisqakunaqa (genus Sapindus) huk sach'achakunam, thansakunam. Rurunkunapi mayllana imayaymi, chayrayku mayllakunapaqmi llamk'achinchik.
Ch'uchu nisqakunaqa (genus Sapindus) huk sach'achakunam, thansakunam. Rurunkunapi mayllana imayaymi, chayrayku mayllakunapaqmi llamk'achinchik.
Mimoyomoyo, miharita au mimwaka ni miti ya jenasi Sapindus katika familia Sapindaceae ambayo matunda yake, inayoitwa moyomoyo, hutumika kwa kutengeneza aina ya sabuni. Uziduzi wa matunda hutumika kwa kulevya samaki au kuua konokono wa maji ambao wanaambukiza kichocho. Jenasi hii ni jenasi-mfano ya Sapindaceae.
Moyomoyo mtini
Moyomoyo
Povu iliyotolewa na moyomoyo
Majani na matunda ya mmoyomoyo majani-matatu
Matunda ya mmoyomoyo majani-matatu
Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. Mimoyomoyo, miharita au mimwaka ni miti ya jenasi Sapindus katika familia Sapindaceae ambayo matunda yake, inayoitwa moyomoyo, hutumika kwa kutengeneza aina ya sabuni. Uziduzi wa matunda hutumika kwa kulevya samaki au kuua konokono wa maji ambao wanaambukiza kichocho. Jenasi hii ni jenasi-mfano ya Sapindaceae.
Сапиндус (латин Sapindus) – сапиндус котырса корья пу увтыр. Сійӧ быдмӧ Азияын да Америкаын.
Сапиндус ( лат. Sapindus ) — Sapindaceae семьяысь Азилэн но Америкалэн куаро писпу. Дуннеын тодмо ог 12 пӧртэм.
Сапиндус (лат. Sapindus) – сапиндус котырись корья пу увтыр. Сапиндус увтырӧ пырöны 12 вид. Сапиндус пантасьӧ Азияын да Америкаын.
Сапиндус ( лат. Sapindus ) — Sapindaceae семьяысь Азилэн но Америкалэн куаро писпу. Дуннеын тодмо ог 12 пӧртэм.
Сапиндус (латин Sapindus) – сапиндус котырса корья пу увтыр. Сійӧ быдмӧ Азияын да Америкаын.
Сапиндус (лат. Sapindus) – сапиндус котырись корья пу увтыр. Сапиндус увтырӧ пырöны 12 вид. Сапиндус пантасьӧ Азияын да Америкаын.
रीठा या अरीठा (soap nut) एक वृक्ष है जो लगभग हरजगह भारतवर्ष में पाया जाता है। इसके पत्ते गूलर के पत्तों से बड़े, छाल भूरी तथा फल गुच्छों में होते हैं। इसकी दो जातियाँ हैं। पहली सापीन्दूस् मूकोरोस्सी (Sapindus Mukorossi) और दूसरी सापीन्दूस् त्रीफ़ोल्यातूस् (Sapindus Trifoliatus)।
सापीन्दूस् मूकोरोस्सी के जंगली पेड़ हिमालय के क्षेत्र में अधिक पाये जाते जाते हैं। इसके अतिरिक्त उत्तर भारत में तथा आसाम आदि में लगाये हुए पेड़ बाग-बगीचों में या गांवों के आसपास पाये जाते हैं। इसके फलों को पानी में भिगोने और मथने से फेन उत्पन्न होता है और इससे सूती, ऊनी तथा रेशमी सब प्रकार के कपड़े तथा बाल धोए जा सकते हैं। आयुर्वेद के मत में यह फल त्रिदोषनाशक, गरम, भारी, गर्भपातक, वमनकारक, गर्भाशय को निश्चेष्ट करनेवाला तथा अनेक विषों का प्रभाव नष्ट करेनवाला है। संभवत: वमनकारक होने कारण ही यह विषनाशक भी है। वमन के लिए इसकी मात्रा दो से चार माशे तक बताई जाती है। फल के चूर्ण के गाढ़े घोल की बूंदोंको नाक में डालने से अधकपारी, मिर्गी और वातोन्माद में लाभ होना बताया गया है।
सापीन्दूस् त्रीफ़ोल्यातूस् के पेड़ दक्षिण भारत में पाए जाते हैं, इसमें 3-3 फल एक साथ जुड़े होते हैं। इसके फलों की आकृति वृक्काकार होती है और अलग होने पर जुड़े हुए स्थान पर हृदयाकार चिन्ह पाया जाता है। ये पकने पर लालिमा लिए भूरे रंग के होते हैं। दूसरे प्रकार के वृक्ष से प्राप्त बीजों से तेल निकाला जाता है, जो औषधि के काम आता है। इस वृक्ष से गोंद भी मिलता है।
रीठा या अरीठा (soap nut) एक वृक्ष है जो लगभग हरजगह भारतवर्ष में पाया जाता है। इसके पत्ते गूलर के पत्तों से बड़े, छाल भूरी तथा फल गुच्छों में होते हैं। इसकी दो जातियाँ हैं। पहली सापीन्दूस् मूकोरोस्सी (Sapindus Mukorossi) और दूसरी सापीन्दूस् त्रीफ़ोल्यातूस् (Sapindus Trifoliatus)।
सापीन्दूस् मूकोरोस्सी के जंगली पेड़ हिमालय के क्षेत्र में अधिक पाये जाते जाते हैं। इसके अतिरिक्त उत्तर भारत में तथा आसाम आदि में लगाये हुए पेड़ बाग-बगीचों में या गांवों के आसपास पाये जाते हैं। इसके फलों को पानी में भिगोने और मथने से फेन उत्पन्न होता है और इससे सूती, ऊनी तथा रेशमी सब प्रकार के कपड़े तथा बाल धोए जा सकते हैं। आयुर्वेद के मत में यह फल त्रिदोषनाशक, गरम, भारी, गर्भपातक, वमनकारक, गर्भाशय को निश्चेष्ट करनेवाला तथा अनेक विषों का प्रभाव नष्ट करेनवाला है। संभवत: वमनकारक होने कारण ही यह विषनाशक भी है। वमन के लिए इसकी मात्रा दो से चार माशे तक बताई जाती है। फल के चूर्ण के गाढ़े घोल की बूंदोंको नाक में डालने से अधकपारी, मिर्गी और वातोन्माद में लाभ होना बताया गया है।
सापीन्दूस् त्रीफ़ोल्यातूस् के पेड़ दक्षिण भारत में पाए जाते हैं, इसमें 3-3 फल एक साथ जुड़े होते हैं। इसके फलों की आकृति वृक्काकार होती है और अलग होने पर जुड़े हुए स्थान पर हृदयाकार चिन्ह पाया जाता है। ये पकने पर लालिमा लिए भूरे रंग के होते हैं। दूसरे प्रकार के वृक्ष से प्राप्त बीजों से तेल निकाला जाता है, जो औषधि के काम आता है। इस वृक्ष से गोंद भी मिलता है।
रिठ्ठो (Sapindus mukorossi)नेपालमा पाइने एक प्रकारको रूख हो। यसको रूख अग्लो हुन्छ। यसमा लाग्ने फल चिप्लो किसिमको हुन्छ। यो गाउँघरमा साबुनको रूपमा प्रयोग हुन्छ।
आयुर्वेदिक र औद्योगिक क्षेत्रमा बराबर महìवको साथ हेरिने रिठो बहुउपयोगी वनस्पति हो। समुद्री सतहबाट ९०० देखि १५०० मिटरसम्मको उचाइमा नेपालमा मध्य पहाडी क्षेत्रमा सप्रने यो वनस्पति १८ मिटरसम्म अग्लो हुन्छ। यो वनस्पति ओसिलो, पानी नजम्ने तर चिस्यान भएका स्थानहरूमा हुर्कने गर्दछ। यो वनस्पति प्रत्येक वर्ष वैशाखदेखि असारसम्म फुल्छ र फलेर पहेँलो भई पाकेको दाना मङ्सिर पुसतिर सङ्कलन गरिन्छ। यसको दानालाई ओखल वा ढुङ्गामा कुटेर पानीमा ढड्याइ निस्कने फिँज प्रयोग गरी लुगा धुने र नुहाउने काम गरिँदै आएको पाइन्छ। मानव इतिहासमा साबुनको विकास हुनुअघि लुगा धुन र नुहाउन रिठ्ठाको प्रयोग गरिँदै आएकेले नै होला- यसलाई अङ्ग्रेजीमा soap nut भनिन्छ।
नेपालका मध्य पहाडी क्षेत्रमा ४० भन्दा बढी जिल्लामा पाइने रिठाको मुख्य उपयोगी अङ्ग फल हो। यसको फल दिसा खुलाउन, वान्ता गराउन, खकार निकाल्न, छारे रोग, र्याल चुहिने रोग, पेटका कीरा मार्न, खाना अपच भएमा, विच्छीले टोकेमा, दम, हैजा, खोकी आदि रोगको औषधिको रूपमा उपयोग गर्ने गरिन्छ। परम्परादेखि माछा मार्न विषको रूपमा प्रयोग गरिँदै आएको यो वनस्पतिको फल पछिल्ला दिनहरूमा स्याम्पु, साबुन, कीटनाशक औषधि, डिटर्जेन्ट पाउडर बनाउन पनि प्रयोग गरिएको छ।
पछिल्ला दिनहरूमा हाम्रो नेपालमा उत्पादन हुने रिठ्ठाको राष्ट्रि्रय र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा यिनै असङ्ख्य उपयोगिताको कारण निकै लोकपि्रय हुँदै गएको छ। विगत चार/पाँच वर्ष अगाडिसम्म घरायसी प्रयोगमा मात्र सीमित रहेको रिठ्ठा आजभोलि छिमेकी राष्ट्र भारतका अतिरिक्त क्यानडा, चेक रिपब्लिक, हङ्गेरी, रसिया फ्रान्स, जर्मनी, चीन आदि राष्ट्रहरूसम्म निर्यात हुन थालेको छ। नेपालबाट विदेश निर्यात गरिने रिठ्ठामध्ये सबभन्दा बढी परिमाण साबुन र स्याम्पु बनाउने उद्देश्यले खरीद गर्ने गर्छन् र निर्यातको केही भाग नेपालबाटै निर्यात कम्पनीहरूले आकर्षक प्याकहरूमा ती राष्ट्रहरूका डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूलाई बिक्री गर्ने गरेका छन्। डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूमा राखिएका प्याकहरू खरीद गरी उपभोक्ताहरूले घर लान्छन् र एकपटकमा आठ-दस दाना वासिङ मेसिनमा हालेर कपडा धुने गर्छन्। विश्वभर जैविक भनेर प्रचार गरिएको नेपाली रिठ्ठाको प्रयोग प्रत्येक वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा फराकिलो हुँदै गइरहेको उद्यमीहरू बताउँछन् अहिले बजारमा आउने आयुर्वेदिक स्याम्पुमा रिठ्ठा, अमला र सिकाकाइ भन्ने जडिबुटीहरूको मात्रा मिसाइएको हुन्छ तर राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा रिठालाई गि्रन्डरमा पेलेर तयार पारिएको पाउडर नै बढी चल्तीमा छ।
हाल स्वदेशी बजारमा पनि रिठ्ठाको प्रयोग क्रमशः बढ्दैछ। सुनचाँदी व्यवसायीहरूले धातुलाई चम्काउन रिठाको पाउडर प्रयोग गर्ने गर्छन्। फाट्टफुट्टरूपमा राजधानीका महिलाहरूले मेहेन्दीको लेप बनाउँदा यसको पाउडर प्रयोग गर्ने प्रचलन बढिरहेको छ। मेहेन्दीमा रिठाको पाउडर प्रयोग गर्दा कपाल फर्फराउँदो र सिल्की हुने हुँदा यसप्रति प्रयोगकर्ताहरू आकषिर्त हुन थालेका छन्। यस आकर्षणलाई ध्यानमा राखी हालै स्वदेशी कम्पनीहरूले पनि यसलाई आकर्षक प्याकमा डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूसम्म पुर्याएका छन्। अत्यधिक विषादीको प्रयोग र कृत्रिम जीवनबाट वाक्क भइसकेको आधुनिक समाज यस्तै प्रकारका जैविक, प्राकृतिक र साइड इफेक्टयुक्त जडिबुटीहरूबाट निर्मित साबुन, स्याम्पु, पाउडर, जेल आदि वस्तु र अवस्थाका चीजहरूमा आकषिर्त हुँदै गएकाले आगामी दिनहरूमा यसको बजार अझ बढ्ने निश्चित नै छ। हालसम्म यसको दानाभित्रको बीउ त्यतिकै खेर जाने गरेको छ। त्यसलाई पनि पेलेर तेल निकाल्ने प्रविधि हालै चिनले विकास गरेको जडिबुटी व्यवसायीहरूको तर्क छ। यदि यो प्रविधि अझ विकसित हुनसके आगामी वर्षदेखि भित्रको दाना पनि खेर फाल्नुपर्ने छैन।
रिठ्ठो (Sapindus mukorossi)नेपालमा पाइने एक प्रकारको रूख हो। यसको रूख अग्लो हुन्छ। यसमा लाग्ने फल चिप्लो किसिमको हुन्छ। यो गाउँघरमा साबुनको रूपमा प्रयोग हुन्छ।
आयुर्वेदिक र औद्योगिक क्षेत्रमा बराबर महìवको साथ हेरिने रिठो बहुउपयोगी वनस्पति हो। समुद्री सतहबाट ९०० देखि १५०० मिटरसम्मको उचाइमा नेपालमा मध्य पहाडी क्षेत्रमा सप्रने यो वनस्पति १८ मिटरसम्म अग्लो हुन्छ। यो वनस्पति ओसिलो, पानी नजम्ने तर चिस्यान भएका स्थानहरूमा हुर्कने गर्दछ। यो वनस्पति प्रत्येक वर्ष वैशाखदेखि असारसम्म फुल्छ र फलेर पहेँलो भई पाकेको दाना मङ्सिर पुसतिर सङ्कलन गरिन्छ। यसको दानालाई ओखल वा ढुङ्गामा कुटेर पानीमा ढड्याइ निस्कने फिँज प्रयोग गरी लुगा धुने र नुहाउने काम गरिँदै आएको पाइन्छ। मानव इतिहासमा साबुनको विकास हुनुअघि लुगा धुन र नुहाउन रिठ्ठाको प्रयोग गरिँदै आएकेले नै होला- यसलाई अङ्ग्रेजीमा soap nut भनिन्छ।
नेपालका मध्य पहाडी क्षेत्रमा ४० भन्दा बढी जिल्लामा पाइने रिठाको मुख्य उपयोगी अङ्ग फल हो। यसको फल दिसा खुलाउन, वान्ता गराउन, खकार निकाल्न, छारे रोग, र्याल चुहिने रोग, पेटका कीरा मार्न, खाना अपच भएमा, विच्छीले टोकेमा, दम, हैजा, खोकी आदि रोगको औषधिको रूपमा उपयोग गर्ने गरिन्छ। परम्परादेखि माछा मार्न विषको रूपमा प्रयोग गरिँदै आएको यो वनस्पतिको फल पछिल्ला दिनहरूमा स्याम्पु, साबुन, कीटनाशक औषधि, डिटर्जेन्ट पाउडर बनाउन पनि प्रयोग गरिएको छ।
पछिल्ला दिनहरूमा हाम्रो नेपालमा उत्पादन हुने रिठ्ठाको राष्ट्रि्रय र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा यिनै असङ्ख्य उपयोगिताको कारण निकै लोकपि्रय हुँदै गएको छ। विगत चार/पाँच वर्ष अगाडिसम्म घरायसी प्रयोगमा मात्र सीमित रहेको रिठ्ठा आजभोलि छिमेकी राष्ट्र भारतका अतिरिक्त क्यानडा, चेक रिपब्लिक, हङ्गेरी, रसिया फ्रान्स, जर्मनी, चीन आदि राष्ट्रहरूसम्म निर्यात हुन थालेको छ। नेपालबाट विदेश निर्यात गरिने रिठ्ठामध्ये सबभन्दा बढी परिमाण साबुन र स्याम्पु बनाउने उद्देश्यले खरीद गर्ने गर्छन् र निर्यातको केही भाग नेपालबाटै निर्यात कम्पनीहरूले आकर्षक प्याकहरूमा ती राष्ट्रहरूका डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूलाई बिक्री गर्ने गरेका छन्। डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूमा राखिएका प्याकहरू खरीद गरी उपभोक्ताहरूले घर लान्छन् र एकपटकमा आठ-दस दाना वासिङ मेसिनमा हालेर कपडा धुने गर्छन्। विश्वभर जैविक भनेर प्रचार गरिएको नेपाली रिठ्ठाको प्रयोग प्रत्येक वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा फराकिलो हुँदै गइरहेको उद्यमीहरू बताउँछन् अहिले बजारमा आउने आयुर्वेदिक स्याम्पुमा रिठ्ठा, अमला र सिकाकाइ भन्ने जडिबुटीहरूको मात्रा मिसाइएको हुन्छ तर राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा रिठालाई गि्रन्डरमा पेलेर तयार पारिएको पाउडर नै बढी चल्तीमा छ।
हाल स्वदेशी बजारमा पनि रिठ्ठाको प्रयोग क्रमशः बढ्दैछ। सुनचाँदी व्यवसायीहरूले धातुलाई चम्काउन रिठाको पाउडर प्रयोग गर्ने गर्छन्। फाट्टफुट्टरूपमा राजधानीका महिलाहरूले मेहेन्दीको लेप बनाउँदा यसको पाउडर प्रयोग गर्ने प्रचलन बढिरहेको छ। मेहेन्दीमा रिठाको पाउडर प्रयोग गर्दा कपाल फर्फराउँदो र सिल्की हुने हुँदा यसप्रति प्रयोगकर्ताहरू आकषिर्त हुन थालेका छन्। यस आकर्षणलाई ध्यानमा राखी हालै स्वदेशी कम्पनीहरूले पनि यसलाई आकर्षक प्याकमा डिपार्टमेन्टल स्टोरहरूसम्म पुर्याएका छन्। अत्यधिक विषादीको प्रयोग र कृत्रिम जीवनबाट वाक्क भइसकेको आधुनिक समाज यस्तै प्रकारका जैविक, प्राकृतिक र साइड इफेक्टयुक्त जडिबुटीहरूबाट निर्मित साबुन, स्याम्पु, पाउडर, जेल आदि वस्तु र अवस्थाका चीजहरूमा आकषिर्त हुँदै गएकाले आगामी दिनहरूमा यसको बजार अझ बढ्ने निश्चित नै छ। हालसम्म यसको दानाभित्रको बीउ त्यतिकै खेर जाने गरेको छ। त्यसलाई पनि पेलेर तेल निकाल्ने प्रविधि हालै चिनले विकास गरेको जडिबुटी व्यवसायीहरूको तर्क छ। यदि यो प्रविधि अझ विकसित हुनसके आगामी वर्षदेखि भित्रको दाना पनि खेर फाल्नुपर्ने छैन।
[१] "Sapindus L.", TROPICOS, Missouri Botanical Garden, अन्तिम पहुँच २०१०-०१-१३। "Genus: Sapindus L.", Germplasm Resources Information Network, United States Department of Agriculture, २००७-१०-०५, अन्तिम पहुँच २०१०-०१-१३।ਰੀਠਾ (Sapindus) ਛੋਟੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਤੋਂ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਜਿਨਸ ਹੈ। ਸਪਿੰਡੇਸੀ ਬੂਟੇ, ਨਵੀਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਗਰਮ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ. ਇਸ ਜਿਨਸ ਵਿੱਚ ਪਤਝੜੀ ਅਤੇ ਸਦਾਬਹਾਰ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ. ਇਸ ਜਿਨਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰੀਠੇ (soapberries) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.[3] ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਲ ਦਾ ਗੁੱਦਾ ਸਬੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਿਨਸੀ ਨਾਮ ਸੈਪਿੰਡਸ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸੈਪੋਨਿਸ, ਭਾਵ "ਸਾਬਣ", ਅਤੇ ਇੰਡੀਕਸ, ਭਾਵ "ਭਾਰਤ ਦਾ " ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ.[4]
ਇਸ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ|[5]
కుంకుడు (Sapindus) ఒక రకమైన వృక్షం. ఇది సపిండేసి కుటుంబానికి చెందిన చెట్టు. దీని నుండి లభించే కుంకుడు కాయల కోసం పెంచుతారు. సపిండస్ ప్రజాతిలోని 13 జాతులలో దక్షిణ భారతదేశంలో సా.లారిఫోలియస్, సా.ఎమర్జినేటస్ లను మనం ఉపయోగిస్తున్నాము.
కుంకుడుకాయలను వాడాలంటే కొంత శ్రమ ఉంటుంది. ఆ కాయలను చితక్కొట్టి, వాటిలో గింజలను తీసెయ్యాలి. వాటిని వేడి నీటిలో నానపెట్టి... ఆ రసంతో తలరుద్దుకునేవారు. ఆ తర్వాత శీకాకాయపొడి మార్కెట్లో లభించడం ఆరంభమయింది. ఆ పొడిని నీటిలో తడిపి, ఆ ముద్దతో తలరుద్దుకునేవారు. అయితే, ఈ రోజుల్లో శీకాకాయపొడి కాకుండా కుంకుడుపొడి కూడా లభిస్తోంది. చాలామంది, కుంకుడుకాయలను ఈ రోజుల్లో వాడటం లేదు. నిజానికి తలంటుకి కుంకుడుకాయలను వాడటమే మంచిది. దీనివల్ల వెండ్రుకలు ఆరోగ్యంగా ఉండటమే కాక పేలు, చుండ్రులాంటి సమస్యలు రావు. వేసవిలో కుంకుడుకాయలను బాగా ఎండబెట్టి పొడిచేసుకుని నిల్వ చేయొచ్చు. దీనివల్ల తలస్నానం చేసిన ప్రతీసారీ కుంకుడుకాయలను కొట్టుకునే శ్రమ తప్పుతుంది. ఎండబెట్టిన కమలాతొక్కలు, నిమ్మతొక్కలు, మందారాకులు, మందారపూలు, మెంతులను పొడిచేసి కుంకుడు పొడిలో కలపవచ్చు. వీటన్నిటినీ కలిపిన పొడితో తలస్నానంచేస్తే వెండ్రుకలు నల్లగా ఉంటాయి. త్వరగా నెరవవు. జుట్టు ఊడదు. బిరుసెక్కకుండా మెత్తగా ఉంటుంది. కుంకుడుకాయలతో తలస్నానం చేయడం వల్ల కేశాలు జిడ్డులేకుండా శుభ్రపడతాయి. పైగా వీటిలో ఎటువంటి రసాయనికాలు కలువవు. కనుక జుట్టు నల్లగా నిగనిగలాడుతుంది. కుంకుళ్ళు తలస్నానానికి కాక, చర్మ సౌందర్యానికీ, మృదుత్వానికీ, చర్మ ఆరోగ్యానికీ తోడ్పడతాయి. చర్మానికి ఏర్పడే దురదలను ఎలర్జీలను పోగొడ్తాయి. కుంకుడు రసంలో ఖరీదయిన పట్టుచీరలను నానపెట్టి ఉతికితే అవి ఎంతో మెరుస్తాయి. కుంకుడురసంలో బంగారు ఆభరణాలను నానబెట్టి, మెత్తని బ్రష్తో మృదువుగా రుద్దితే... అవి శుభ్రపడి ధగధగా మెరుస్తుంటాయి. బాణాలి, పెనంవంటి జిడ్డుపాత్రలను కుంకుడు పిప్పితో శుభ్రపరచవచ్చు. కుంకుడు కాయలే శ్రేష్ఠమని తెలుసుకోవాలి. మన సాంప్రదాయపు అలవాట్లలో కూడా కుంకుడు కాయలను వాడతారు. ప్రసవమయిన బాలింతరాలికి పదకొండో రోజు పురిటి స్నానం చేయించబోయేముందురోజు ఇరుగుపొరుగు వారికి కుంకుడుకాయలు, నూనె, సున్నిపిండి పసుపు, కుంకుమతో పాటు మిఠాయిని పంచుతారు. పూర్వపు రోజులలో పెళ్ళికి వచ్చిన వియ్యాలవారి విడిదిలో కుంకుడుకాయలు, కొబ్బరి నూనె, పౌడరు, అద్దం ఉంచడం సాంప్రదాయం. అందువల్ల, కుంకుడు కాయలకు ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉంది.
The number of species is disputed between different authors, particularly in North America where between one and three species are accepted.
_(3363302196).jpg)
_(3188159590).jpg)
|website= (help) ಅಂಟುವಾಳ - ಸ್ಯಾಪಿಂಡೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವುಳ್ಳ ಸಸ್ಯ (ಸೋಪ್ನಟ್). ಸ್ಯಾಪಿಂಡಸ್ ಜಾತಿಯ ಲಾರಿಫೋಲಿಯಸ್ ಮತ್ತು ಈಮಾರ್ಜಿನೇಟಸ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ಈ ಹೆಸರು ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಅಂಟುವಾಳ ಭಾರತ,ಶ್ರೀಲಂಕಗಳ ಪರ್ಣಪಾತಿಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇದರ ಕಾಯಿಗಳಿಗಾಗಿ ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮಲೆನಾಡ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ, ಬದುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇದು 10-12ಮೀ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯುವ ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಮರ. ಇದರ ಎಲೆಗಳು ಸಂಯುಕ್ತ ಮಾದರಿಯವು. ಒಂದು ಎಲೆಯಲ್ಲಿ 2-3 ಜೊತೆ ಒರಟಾದ ಅಂಡಾಕಾರದ ಉಪಪತ್ರಗಳಿರುವುವು. ಹೂಗೊಂಚಲುಗಳು ಕಿರುಎಲೆಗಳು ಕಾಂಡ, ಮುಖ್ಯ ಅಥವಾ ರೆಂಬೆಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಗೊಂಚಲಿನ ಕೆಲವು ಹೂಗಳು ದ್ವಿಲಿಂಗಿಗಳಾದರೆ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಏಕಲಿಂಗಳಾಗಿರುವುದು ಈ ಮರದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಹೂಬಿಡುವ ಕಾಲ ಅಕ್ಟೋಬರ್- ನವೆಂಬರ್. ಫೆಬ್ರವರಿ ವೇಳೆಗೆ ಕಾಯಿ ಬಲಿಯುವುವು.
ಅಂಟುವಾಳ ಹಲವು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಬೀಜದ ತಿರುಳನ್ನು ಶುಂಠಿ, ಬೆಲ್ಲ, ಎಲಚಿ ಬೀಜದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ದಮ್ಮು ರೋಗದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಯ ಲೇಪದಿಂದ ಗಂಡಮಾಲೆ ವಾಸಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಕಾಯಿಯನ್ನು ತೇದು ವಿನಿಗರ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ತಲೆಗೆ ಹಚ್ಚಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಹೇನು ನಾಶ. ಕಾಯಿಯ ನಯಚೂರ್ಣವನ್ನು ನಶ್ಯದ ರೀತಿ ಬಳಸಿದರೆ ಮೂರ್ಛೆರೋಗ ಹತೋಟಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಂಟುವಾಳದ ಕಾಯಿಯಲ್ಲಿನ ಸಪೋನಿನ್ ಎಂಬ ರಾಸಾಯನಿಕ ಇದರ ನೊರೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕಾಯನ್ನು ನೀರಿಗೆ ಹಾಕಿ ನೆನೆಸಿ, ಲಭಿಸುವ ನೊರೆಯನ್ನು ಬೆಳ್ಳಿ ಆಭರಣ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೂ, ತಲೆಗೂದಲನ್ನೂ, ರೇಷ್ಮೆ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನೂ ಶುಚಿ ಮಾಡಲು ಸಾಬೂನಿನ ಬದಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.
ಅಂಟುವಾಳ - ಸ್ಯಾಪಿಂಡೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವುಳ್ಳ ಸಸ್ಯ (ಸೋಪ್ನಟ್). ಸ್ಯಾಪಿಂಡಸ್ ಜಾತಿಯ ಲಾರಿಫೋಲಿಯಸ್ ಮತ್ತು ಈಮಾರ್ಜಿನೇಟಸ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ಈ ಹೆಸರು ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ.
Soobaan di Sapindus saponaria garab la gu am xob yu xaw a tal, yor taxawaay bu yam rëyul ndawul. Ma nga fekk baax ca Amarig. Xeetu turam wii di Sapindus nag, mi ngi jóge ci latin di tekki saabub endo.
Garab gu yamamaay la guddaayam war a àgg ci 10i met. Ay xobam di xob yu sew te xaw a gudd cat yu bëñe. Guddaayam war a àgg ci 30 cm. Am ay rëdd ci biir xob wi yu sew. Meññeef di nekk ci poqi car yi.
Foytéef bi wirgo mboq lay yor. Ag ndombaam di àgg 4 cm. Day am ci biir benn pepp bu ñuul. Doom Oktoobar lay ñor, waaye yenn saa yi mu des ci garab gi ba noor. Ci waxtuw noor lay gën a meññ.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Sapindus saponaria
Soobaan di Sapindus saponaria garab la gu am xob yu xaw a tal, yor taxawaay bu yam rëyul ndawul. Ma nga fekk baax ca Amarig. Xeetu turam wii di Sapindus nag, mi ngi jóge ci latin di tekki saabub endo.
Sapindus is a genus of about five to twelve species of shrubs and small trees in the lychee family, Sapindaceae, native to warm temperate to tropical regions of the world. The genus includes both deciduous and evergreen species. Members of the genus are commonly known as soapberries[3] or soapnuts because the fruit pulp is used to make soap. The generic name is derived from the Latin words sapo, meaning "soap", and indicus, meaning "of India".[4]
The leaves are alternate, 15–40 cm (5.9–15.7 in) long, pinnate (except in S. oahuensis, which has simple leaves), with 14-30 leaflets, the terminal leaflet often absent. The flowers form in large panicles, each flower small, creamy white. The fruit is a small leathery-skinned drupe 1–2 cm (0.39–0.79 in) in diameter, yellow ripening blackish, containing one to three seeds.
The drupes (soapnuts) contain saponins, which have surfactant properties, having been used for washing by ancient Asian and American peoples.[5][6] A number of other uses for Sapindus have also been reported such making arrows from the wood and decorative objects from the seeds.[7]
Leaf and fruit extracts of Sapindus have historically been used in folk remedies to treat various conditions.[8]
Sapindus species are used as food plants by the larvae of some Lepidoptera (moths and butterflies) species including Endoclita malabaricus. Kernel extracts of soapnut disrupt the activity of enzymes of larvae and pupae and inhibits the growth of the mosquito Aedes aegypti, an important vector of viral diseases.[9]
Soapnut is used as a dyeing agent for coloring the yarn of Tussar silk and cotton.[10]
The number of species is disputed between different authors, particularly in North America where between one and three species are accepted.
Sapindus is a genus of about five to twelve species of shrubs and small trees in the lychee family, Sapindaceae, native to warm temperate to tropical regions of the world. The genus includes both deciduous and evergreen species. Members of the genus are commonly known as soapberries or soapnuts because the fruit pulp is used to make soap. The generic name is derived from the Latin words sapo, meaning "soap", and indicus, meaning "of India".
The leaves are alternate, 15–40 cm (5.9–15.7 in) long, pinnate (except in S. oahuensis, which has simple leaves), with 14-30 leaflets, the terminal leaflet often absent. The flowers form in large panicles, each flower small, creamy white. The fruit is a small leathery-skinned drupe 1–2 cm (0.39–0.79 in) in diameter, yellow ripening blackish, containing one to three seeds.
Sapindus es un género de alrededor de 5-12 especies de arbustos y pequeños árboles perteneciente a la familia Sapindaceae, nativo de las regiones templadas a tropicales de ambos hemisferios. El género incluye especies caducas y perennes.
Las hojas son alternas de 15-40 cm de longitud, pinnadas, con 14-30 prospectos, con el último ausente muy a menudo. Las flores son de color blanco crema.
Los frutos, llamados "nueces de jabón", son pequeñas drupas de 1-2 cm de diámetro conteniendo tres semillas. Contienen saponina, un detergente natural que se usa para lavar las ropas. Las nueces de la especie Sapindus mukorossi, han llegado a ser una alternativa popular a los detergentes químicos manufacturados. Estos jabones son más seguros para lavar prendas delicadas como, sedas y algodones.
La Sapindus mukorossi, se usa médicamente como expectorante, emético, contraceptivo, epilepsia, y migrañas. También se encuentra en la lista de hierbas y minerales Ayurveda, donde se usa como tratamiento de eczemas y psoriasis.
Sapindus es un género de alrededor de 5-12 especies de arbustos y pequeños árboles perteneciente a la familia Sapindaceae, nativo de las regiones templadas a tropicales de ambos hemisferios. El género incluye especies caducas y perennes.
Las hojas son alternas de 15-40 cm de longitud, pinnadas, con 14-30 prospectos, con el último ausente muy a menudo. Las flores son de color blanco crema.
Los frutos, llamados "nueces de jabón", son pequeñas drupas de 1-2 cm de diámetro conteniendo tres semillas. Contienen saponina, un detergente natural que se usa para lavar las ropas. Las nueces de la especie Sapindus mukorossi, han llegado a ser una alternativa popular a los detergentes químicos manufacturados. Estos jabones son más seguros para lavar prendas delicadas como, sedas y algodones.
La Sapindus mukorossi, se usa médicamente como expectorante, emético, contraceptivo, epilepsia, y migrañas. También se encuentra en la lista de hierbas y minerales Ayurveda, donde se usa como tratamiento de eczemas y psoriasis.
Saippuamarjat[1] (Sapindus) on kasvisuku, joka kuuluu saippuamarjakasvien heimoon. Siihen kuuluu 12 lajia.[2] Saippuamarjojen saponiineja sisältäviä hedelmiä eli pesupähkinöitä on käytetty pesuaineena.
Saippuamarjat ovat yksikotisia puita tai pensaita. Niiden lehdet ovat vuorottaisia ja parilehdykkäisiä. Lehtien lehdykät ovat ehyitä ja vuorottaisia tai vastakkaisia. Suurissa kukinnoissa kasvavat kukat ovat yksineuvoisia. Niissä on useimmiten 5 terä- ja verholehteä. Hedelmät ovat pyöristyneitä, mehukkaita ja sisältävät runsaasti saponiineja.[3]
Saippuamarjoja kasvaa Aasian, Australian, Pohjois- ja Etelä-Amerikan lämpimillä alueilla.
Joidenkin saippuamarjalajien, kuten kiinansaippuamarjan, hedelmiä käytetään pesuaineen tavoin. Niitä myydään usein kuivattuina nimellä pesupähkinä.[4]
Saippuamarjat (Sapindus) on kasvisuku, joka kuuluu saippuamarjakasvien heimoon. Siihen kuuluu 12 lajia. Saippuamarjojen saponiineja sisältäviä hedelmiä eli pesupähkinöitä on käytetty pesuaineena.
Sapindus est un genre d'arbres de la famille des sapindacées. On le trouve dans toutes les régions tempérées chaudes et tropicales de la planète, en particulier en Asie. Il en existe des espèces feuillues et d'autres sempervirentes.
C'est un petit arbre au tronc court, dépassant rarement une douzaine de mètres de hauteur, et dont le feuillage alterne et de forme arrondie est constitué de tiges de 15 à 40 cm dotées de 14 à 30 folioles, et dont la foliole terminale est souvent absente.
Ses fleurs, qui apparaissent à la fin du printemps, forment de larges panicules d'une quinzaine de centimètres de diamètre composées de petites fleurs de couleur crème.
Ses fruits, mûrs en automne, sont réunis en grappes de drupes translucides de 1 à 2 cm de diamètre et dotés d'une fine peau, de couleur jaune-orangé au début, puis jaune-marronné de plus en plus foncée en mûrissant, et contenant de 1 à 3 graines.
Le nombre d'espèces de sapindus est sujet à controverse, particulièrement en Amérique du Nord, où seulement 3 espèces sont reconnues.
Les fruits de Sapindus sont riches en saponine, un détergent naturel antibactérien qui protège le noyau. Contrairement aux idées reçues, c'est le noyau qui est toxique et non la saponine de Sapindus mukorossi. Selon le type de sapindus, cela peut les rendre toxiques en cas d'ingestion, et peut provoquer des réactions allergiques comme l'urticaire chez certaines personnes en cas de contact avec la peau. Sapindus mukorossi, l'arbre à savon, qui pousse en Inde et plus particulièrement dans les contreforts de l'Himalaya, est utilisé comme détergent par les Indiens. Sapindus mukorossi n'est pas toxique et est utilisé en médecine ayurvédique pour guérir les maladies de la peau. Les Indiens l'utilisent autant comme shampooing que comme détergent.
En raison de leur teneur en saponine, les noix de sapindus sont utilisées comme alternative aux lessives classiques[1]. Dans ce cas, les fruits sont appelés « noix de lavage » ou « noix de lavage indiennes ». Deux à trois coquilles placées dans un sac, dans le tambour d'une machine à laver, permettraient de laver le linge à partir de 30 °C, les coquilles pouvant être réutilisées plusieurs fois. L'utilisation des noix de lavage a pu être préconisé par le passé, comme en Algérie au début du XXe siècle. On peut ainsi lire dans le journal La Quinzaine coloniale de juin 1908 : « Le distingué président de la Société des Agriculteurs d'Algérie a longuement entretenu ses confrères des observations intéressantes agricoles qu'il a pu faire ces dernières années concernant la culture de ces végétaux. Il les engage fortement à transformer progressivement leurs cultures de vignes et à établir les cultures intensives qui abrègent considérablement des cultures d'attente. Il conseille la culture de l'olive dans les champs de vigne et la plantation en grand du savonnier (Sapindus). Cet arbre est de grand avenir car sa zone de croissance est restreinte et, devant la disparition progressive du bois de Panama, il n'y a pas à craindre de surproduction. De même beaucoup d'espèces favorables pourraient être cultivées avec de bonnes variétés greffées d'orangers et de mandariniers, et la consommation française pourrait bientôt être affranchie de l'importation espagnole. Ce mémoire très remarquable d'un travailleur est à méditer par tous les colons. »[2].
L'efficacité réelle des noix de lavage n'est pas établie : des associations de consommateurs ont procédé à des tests comparatifs et n'ont mesuré aucune différence avec un simple brassage à l'eau chaude[3].
Une autre étude[4] fait part elle aussi d'un résultat peu probant. Le résultat sur les taches profondes (cacao, graisse, …) serait très peu efficace. Parlant plutôt d'un produit à réserver pour le linge légèrement sale car très écologique.
Un autre test, cependant peu poussé comme l'avouent leurs auteurs[5], semble montrer une efficacité comparable aux lessives traditionnelles, avec toutefois une blancheur inférieure.
Dans la pratique, plus d'un milliard d'Indiens lavent encore à ce jour avec la noix de lavage [réf. nécessaire].
Le bilan écologique des noix de lavage a été comparé au bilan écologique des lessives traditionnelles en 2007 par deux étudiants en sciences et ingénierie de l’environnement de l’École polytechnique fédérale de Lausanne (EPFL) : « En tenant compte de tout le cycle de vie, les noix ressortent partout meilleures pour l’écologie. Le transport en bateau ayant un impact bien moindre que la fabrication de la poudre. » [6].
Sapindus est un genre d'arbres de la famille des sapindacées. On le trouve dans toutes les régions tempérées chaudes et tropicales de la planète, en particulier en Asie. Il en existe des espèces feuillues et d'autres sempervirentes.
Sapindus (lat. Sapindus), Rod korisnog, ljekovitog, vazdazelenog drveća iz porodice Sapindaceae. Postoji 14 vrsta koje rastu po tropskoj Aziji i Americi[1]
Sapindus (lat. Sapindus), Rod korisnog, ljekovitog, vazdazelenog drveća iz porodice Sapindaceae. Postoji 14 vrsta koje rastu po tropskoj Aziji i Americi
Sapindus è un genere di piante della famiglia delle Sapindaceae, comprendente arbusti e piccoli alberi nativi di regioni temperato-calde o tropicali sia del Nuovo che del Vecchio Mondo. Il genere include sia specie decidue che sempreverdi. Queste piante sono anche dette alberi del sapone, dall'uso che si fa dei semi nella saponificazione. Infatti i frutti a bacca sono ricchi di saponina e si usano come materia prima nella produzione di detersivi naturali.
Comprende le seguenti specie :
Sapindus è un genere di piante della famiglia delle Sapindaceae, comprendente arbusti e piccoli alberi nativi di regioni temperato-calde o tropicali sia del Nuovo che del Vecchio Mondo. Il genere include sia specie decidue che sempreverdi. Queste piante sono anche dette alberi del sapone, dall'uso che si fa dei semi nella saponificazione. Infatti i frutti a bacca sono ricchi di saponina e si usano come materia prima nella produzione di detersivi naturali.
Zeepnotenboom (Sapindus) is een geslacht van bomen uit de zeepboomfamilie (Sapindaceae). De bomen komen voor in de tropen en subtropen. De botanische naam Sapindus is afgeleid van het Latijnse woord 'sapo' dat zeep betekent en 'indus' dat voor Indië staat. De vruchten worden zeepnoten of wasnoten genoemd. Tot dit geslacht behoren onder andere:
De grote zeepnoot komt van nature voor in Shivalik Hills en de buitenste Himalayas. In deze hele regio, van Afghanistan in het westen tot China in het oosten, vindt men deze boom in het wild. Hij voelt zich thuis in diepe, klei-achtige grond en voelt zich het prettigst bij 1500 tot 2000 mm regen per jaar.
De boom heeft een gunstig effect op de ontbossing van de onderste 900 m van de Westerse Himalayas. De grond wordt vruchtbaarder en zowel de noten als de schaal werken als natuurlijke meststoffen, waarbij verontreinigde grond zuiverder wordt.
De stam van de grote zeepnoot is recht en cilindrisch, bijna 4-5 m hoog. De kroon ontwikkelt zijtakken en loof in een paraplu-vormige top met een diameter van ongeveer 5 m. De boom kan een hoogte bereiken van 25 m en een omtrek van 3-5 m tijdens de 70 tot 90 jaar van zijn bestaan. De grote zeepnoot heeft een grijze, zachte, afschilferende bast en geveerde bladeren. Deze bladeren worden tijdens droogte gebruikt als veevoer.
De grote zeepnoot bloeit in juli-augustus. De bloemen zijn klein en wit-groen en staan in pluimen bij elkaar. De vrucht is een steenvrucht met een leerachtige schil en is rijp in oktober-december. De vruchten zijn alleenstaand, rond en plakkerig, met een diameter van 2-2.5 cm. Ze zijn vlezig, geel-bruin van kleur en bevatten een tot drie zaden. Het zaad zit opgesloten in een zwarte, gladde en harde binnenwand.
Hoewel de vrucht botanisch gezien een steenvrucht is, wordt deze meestal aangeduid als noot. Het vruchtvlees wordt in Ayurvedisch, Unani en Tibetaanse gebruiken benut ter behandeling van een aantal kwalen, bijvoorbeeld verkoudheid, pukkels, verstopping, misselijkheid. Ook is kort geleden een samentrekkende crème ontwikkeld. Het vruchtvlees van de zeepnootboom bevat giftige saponinen, om voor schadelijke insecten oneetbaar te zijn en om zich tegen bederf door schimmels en bacteriën te beschermen. Het vruchtvlees van de grote zeepnoot bevat ca. 15% saponinen. De wasprestatie van de kleine zeepnoot is normaliter slechter dan bij de grote zeepnoot. De saponine heeft enige reinigende en antibacteriële eigenschappen, en werkt als een soort zeep als het met water in contact komt.
In onder andere India wordt het gedroogde vruchtvlees van de zeepnoten, waaruit de zaden zijn verwijderd, al eeuwenlang gebruikt als wasmiddel en voor de lichaamsverzorging. De zeepnoten worden gebruikt om waardevolle stoffen van zijde en met veel borduurwerk te wassen zonder dat zij daaronder te lijden hebben. De laatste jaren echter, winnen de Westerse wasmiddelen steeds meer terrein in India. Daar in dit land (nog) onvoldoende waterzuivering plaatsvindt, stromen de afvalstoffen de rivieren in en werken hier destructief voor de ecologische kringloop. Ook worden zeepnootbomen gekapt, omdat de vraag naar zeepnoten op dit moment dalend is.
De vruchten kunnen ook gebruikt worden bij de visvangst, omdat saponinen vissen kunnen bedwelmen en zelfs doden.
Het aantal te onderscheiden soorten verschilt van auteur tot auteur. In Noord-Amerika worden 1 of 3 soorten onderscheiden.
Zeepnotenboom (Sapindus) is een geslacht van bomen uit de zeepboomfamilie (Sapindaceae). De bomen komen voor in de tropen en subtropen. De botanische naam Sapindus is afgeleid van het Latijnse woord 'sapo' dat zeep betekent en 'indus' dat voor Indië staat. De vruchten worden zeepnoten of wasnoten genoemd. Tot dit geslacht behoren onder andere:
grote zeepnoot (Sapindus mukorossi), die groeit in Noord-India en Nepal, op 200-1500 meter hoogte (Engels:soapnut tree; indiaas: Reetha of Ritha). kleine zeepnoot (Sapindus trifoliatus), die stamt uit Zuid-India waar het klimaat milder en warmer is (Engels: soapnut tree of South India).Såpebærslekten (Sapindus) er en planteslekt i såpebærfamilien (Sapindaceae). Den tilhører hovedgruppen i familien, dvs. den store underfamilien Sapindadeae som omfatter ca. 135 av familiens anslått 140 arter.
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Såpebærslekten (Sapindus) er en planteslekt i såpebærfamilien (Sapindaceae). Den tilhører hovedgruppen i familien, dvs. den store underfamilien Sapindadeae som omfatter ca. 135 av familiens anslått 140 arter.
Sapindus L. é um género botânico pertencente à família Sapindaceae.[1]
Sapindus L. é um género botânico pertencente à família Sapindaceae.
Drevo pralnih oreškov (Sapindus mukorossi), (hindi: रीठा, rīṭhā, Ritha; tudi Doadni, Doda ali Dodan) je eno pomembnejših manjših dreves v tropskih in subtropskih predelih Azije. Najbolj zaželen del drevesa je njegov plod, ki je že stoletja uporabljen kot pralno sredstvo.
Rastlina je razširjena od Afganistana do Kitajske, natančeneje v predelih z glinasto podlago in letno količino padavin med 1500 in 2000 mm.
Lahko doseže starost 70 in več let, višino do 25 m in premer debla 3-5 m. Lubje mladih dreves je gladko in svetlo sive barve ter temno sive pri starejših.
Pri desetih letih drevo prvič obrodi oranžne, lepljive oreščke, ki se obirajo v septembru. Po sušenju sadje ni več lepljivo in dobi rdečkasto rjavo do temno rjavo barvo.
Lupina oreška vsebuje do 15% saponinov, kar določa kakovost letine in starosti drevesa.
Plodovi se uporabljajo tako pri tradicionalnem indijskem načinu pranja las in oblek, kot tudi v kitajski in ajurvedski medicini.
V različnih oblikah so dostopni tudi v Sloveniji, od celotnih oreškov oz. njihovih polovic do praška ali pralne tekočine.
Za pranje perila se oreške razpolovi, odstrani črna jedrca ter lupino in se jih v bombažni vrečki (lahko tudi stari nogavici) vstavi v boben za perilo. Količina oreškov je odvisna od temperature pranja in trdote vode in se giblje med 3-7 polovicami jedrc. Pralni oreščki se lahko pri temperaturi 40 °C uporabijo za dve pranji, nato se jih kompostira. Za pranje belih oblek je priporočljivo občasno dodajanje belila (na primer čajna žlička pecilnega praška), saj prepreči sivenje (pralni oreščki ne vsebujejo naravnih belil). Odvisno od trdote vode je priporočeno dodajanje mehčalcev ali citronske kisline (limonin sok; nastane saponinglikoksid s podobnim učinkom). Oreški ne vsebujejo dišav, zato se jim lahko za prijetnejši vonji perila doda nekaj kapljic eteričnega olja (sivka, limona, sporiš/železnjak).
Za pripravo gela za tuširanje oz. šampona se pralne oreške skuha v vodi ter se nastalo obaro prelije v steklenico. Uporabiti se jo, da tudi kot vsestransko čistilo v gospodinjstvu.
Test Öko-Test je leta 2003 pokazal, da se perilo s pralnimi oreščki opere nekoliko slabše, odvisno od vrste madeža. Včasih se želeni učinek doseže le ob uporabi vroče vode.
Kljub temu Planet Wissen v svoji objavi[1] pokaže, da se jih lahko brez problemov uporabi v večini primerov. Perilo je čisto, kemična belilna sredstva pa so praktično nepotrebna. Vendar je treba opozoriti, da nekaterih učinkovin pralnih oreškov ni mogoče popolnoma izprati s perila, opranega z njimi. Pri nepravilni uporabi vrečke z oreščki se lahko koščki le-teh zataknejo v pralni boben.
V raziskavi evropskih »mladih znanstvenikov« leta 2007 je poskus pokazal, da so pralni oreščki le 93 % razgradljivi. Tako so se izkazali za ekološko manj sprejemljive od konvencionalnih pralnih sredstev, ki lahko dosežejo tudi 98 % biološko razgradljivost. Kljub temu v kratki predstavitvi projekta[2] ni natančnih podatkov o izvedbi poskusa. Raziskava Böhler Analytik GmbH je 100 % biološko razgradljivost dokazala, razgrajanje traja 22 dni (93 % razgradljivost je dosežena v 6 dneh).[3]
Zanimivo je, da vodni izvleček pralnih oreščkov vsebuje sredstvo proti patogenim glivam.
Z večjo uporabo pralnih oreščkov v Zahodni Evropi, se je med letoma 2003 in 2008 zelo povečala cena v matični državi - Indiji. Posledica tega je, da si jih lokalno prebivalstvo ne more več privoščiti in uporablja agresivnejše kemične detergente, kar vodi do večje onesnaženosti vode. Toda tudi pred evropskih »odkritjem« pralnih oreškov so jih na tradicionalen način uporabljali le še redki Indijci, saj so kemična pralna sredstva cenejša in lažja za uporabo pri ročnem pranju (večina Indijcev še nima pralnih strojev).[4][5]
Drevo pralnih oreškov (Sapindus mukorossi), (hindi: रीठा, rīṭhā, Ritha; tudi Doadni, Doda ali Dodan) je eno pomembnejših manjših dreves v tropskih in subtropskih predelih Azije. Najbolj zaželen del drevesa je njegov plod, ki je že stoletja uporabljen kot pralno sredstvo.
Rastlina je razširjena od Afganistana do Kitajske, natančeneje v predelih z glinasto podlago in letno količino padavin med 1500 in 2000 mm.
Lahko doseže starost 70 in več let, višino do 25 m in premer debla 3-5 m. Lubje mladih dreves je gladko in svetlo sive barve ter temno sive pri starejših.
Pri desetih letih drevo prvič obrodi oranžne, lepljive oreščke, ki se obirajo v septembru. Po sušenju sadje ni več lepljivo in dobi rdečkasto rjavo do temno rjavo barvo.
Lupina oreška vsebuje do 15% saponinov, kar določa kakovost letine in starosti drevesa.
Sapindus är ett släkte med ungefär fem till tolv arter av buskar och mindre träd i kinesträdsväxter, Sapindaceae, som växer i tempererade till tropiska regioner i både gamla och nya världen.
Ofta kallas växternas frukter såpnötter eller tvättnötter. Detta refererar till att dess fröer kan krossas eller torkas för att användas som tvättmedel (på grund av deras innehåll av de löddrande ämnena saponiner[1]).
Tvättnötter, som alltså egentligen är torkade bär från Sapindus.
Tvättnötter som legat i vatten och löddrar.
Sapindus är ett släkte med ungefär fem till tolv arter av buskar och mindre träd i kinesträdsväxter, Sapindaceae, som växer i tempererade till tropiska regioner i både gamla och nya världen.
Ofta kallas växternas frukter såpnötter eller tvättnötter. Detta refererar till att dess fröer kan krossas eller torkas för att användas som tvättmedel (på grund av deras innehåll av de löddrande ämnena saponiner).
Tvättnötter, som alltså egentligen är torkade bär från Sapindus.
Tvättnötter som legat i vatten och löddrar.
Мы́льное де́рево, или Сапи́ндус (лат. Sapīndus) — род вечнозелёных или листопадных небольших деревьев или кустарников семейства Сапиндовые (Sapindaceae), произрастающих в тропиках Азии и Америки.
Современное научное название растения было дано К. Линнеем, сокращённо от лат. sapo — мыло и indicus — индийский, что дословно означает «индийское мыло». Линнею было известно об использовании индусами плодов дерева Sapindus saponaria при отбеливании тканей.
Иногда мыльным деревом называют кёльрейтерию метельчатую (Koelreuteria paniculata), дерево рода Кёльрейтерия, содержащее сапонины в коре и входящее в то же семейство.
Листья очередные перистые 15—40 см длиной.
Цветки собраны в метёлки.
Плоды — ягоды, приблизительно 1,5 см в диаметре, содержат от одного до трёх семян.
Название, используемое в официальных документах, — плоды мыльного дерева или плоды сапиндуса с указанием вида.
Также плоды иногда называют «мыльные ягоды» (англ. soapberry), распространяя эти названия на виды Sapindus mukorossi и Sapindus saponaria.
Моющие свойства плодов дерева обусловлены высоким содержанием сапонинов (до 38%), которые содержатся и в других частях растения. Известно об отравляющем действии растения на рыб, простейших и насекомых. Компоненты растения входят в состав многих лекарственных препаратов.
В течение многих столетий в Америке и Азии плоды растения применялись как естественное моющее средство при стирке тканей и одежды. Плоды растения упоминаются в Аюрведе, они применялись в традиционной индийской медицине.
В настоящее время растение находит применение в косметике и как экологически безопасное моющее или чистящее средство. Плоды некоторых видов, используются вместо стирального порошка при ручной и машинной стирке. При стирке они не оставляют запаха, сохраняют цвет стираемых вещей, обладают гипоаллергенными свойствами; после использования полностью разлагаются в окружающей среде, не оставляя загрязнений.
Семена обладают высокопрочной оболочкой, которая иногда используется для изготовления браслетов, ожерелий или чёток.
В регионах с тёплым климатом растение культивируется как декоративное или для получения сапонинов.
Отдельные виды возделывались на черноморском побережье Кавказа, в Закавказье и Средней Азии.
Род включает около 15 видов.[3][4]
Мы́льное де́рево, или Сапи́ндус (лат. Sapīndus) — род вечнозелёных или листопадных небольших деревьев или кустарников семейства Сапиндовые (Sapindaceae), произрастающих в тропиках Азии и Америки.
无患子属（学名：Sapindus）是无患子目无患子科的一属。
學名Sapindus是saponis indicus的縮寫，意思是「印度的肥皂」，因為它那厚肉質狀的果皮含有皂素，只要用水搓揉便會產生泡沫，可用於清洗，是古代的主要清潔劑之一。目前已知約有13个物種，分布於亞洲、美洲和大洋洲。中國產於長江流域以南，沿岸島嶼等等地方[1]。
