Jasnota purpurowa (Lamium purpureum L.) – gatunek rośliny jednorocznej lub rośliny dwuletniej, należący do rodziny jasnotowatych (dawniej nazywanej rodziną wargowych).
Rozmieszczenie geograficzne
Zwarty obszar jej zasięgu obejmuje Afrykę Północną (Algieria, Maroko, Madera, Wyspy Kanaryjskie), niemal całą Europę oraz część Azji Zachodniej (Liban, Syria, Turcja). Rozprzestrzenia się też gdzieniegdzie poza tym obszarem[2]. Jest rośliną pospolitą na całym terenie Polski, zarówno na niżu, jak i w niższych partiach gór. W Polsce jest prawdopodobnie archeofitem.
Morfologia
- Łodyga
- Czterokanciasta, wzniesiona, lub rozesłana, dołem zielona, górą często wybarwiona na kolor różowy. Cała łodyga jest naga, lub nieco tylko owłosiona na krawędziach. Przy ziemi rozgałęzia się. Osiąga wysokość 10- 30 cm.
- Liście
-
Ulistnienie nakrzyżległe, liście karbowane, połyskujące, spodem nagie, na górnej powierzchni mają krótkie włoski. Dolne liście na dłuższych ogonkach, sercowatookrągłe, górne okrągłe, na krótszych ogonkach. Liście na szczycie łodygi często wybarwione na różowy kolor. Unerwienie łukowato pierzaste i słabo widoczne, w kątach liści występują zawiązki bocznych odgałęzień. Wydzielają charakterystyczny, nieprzyjemny i dość silny zapach, bardzo podobny do zapachu jasnoty białej.
- Kwiaty
- Różowopurpurowe, wyrastają w okółkach w kątach liści na szczycie łodygi. Mają wyraźnie grzbiecistą, dwuwargową budowę, przy czym warga dolna jest ciemniejsza, górna jest krótko owłosiona, bez podłużnych krawędzi. Kwiaty o długości 1 – 1,5 cm mają szyjkę słupka zagłębioną pomiędzy czterema wypukłymi komorami, kielich trwały, zrosłodziałkowy. Rurka korony wewnątrz ma pierścień włosków.
- Owoc
- Żółtoszare i biało cętkowane rozłupki o odwrotnie jajowatym kształcie, z zewnątrz zaokrąglone, na szczytach skośnie ścięte, o długości ok. 2 mm.
Biologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie cały rok i jest rośliną miododajną. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie. Zapylana jest przez błonkówki. W klejstogamicznie zamkniętych kwiatach następuje samozapylenie[3]. Nasiona posiadające elajosom roznoszone są przez mrówki (zoochoria).
Ekologia
Rośnie na przydrożach, rumowiskach, przy ogrodzeniach, w zaroślach, w rowach, najchętniej na żyznych, gliniastych glebach. Roślina azotolubna. Zwykle tworzy skupienia. Jest rośliną ruderalną i jednym z chwastów w uprawach rolniczych, szczególnie w uprawach warzyw[4]. Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Polygono-Chenopodion[5].
Zmienność
Tworzy mieszańce z jasnotą białą[6].
Przypisy
Bibliografia
- Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- 60 chwastów do zielnika. [dostęp 2007-11-27].
