Betel (Piper betle) is a tropical shade-loving perennial evergreen vine. It is best known as a component of "betel nut" or "betel quid". Betel quid consists of slices of "areca nut" (usually the seed of the palm Areca catechu) wrapped in betel leaf, often with other components such as slaked lime (calcium hydroxide paste) and tobacco or spices for flavoring.
Chewing betel quid is addictive and is reportedly done daily by as many as 200 to 600 million people globally across the Indian subcontinent and through China, Southeast Asia, and the Pacific--and immigrants to other parts of the world often continue to chew betel quid in their adopted countries. Among different populations, users may be demographically quite different, e.g., largely women in Cambodia, but mainly men among aboriginal Taiwanese. At least in the Western Pacific Region, there is evidence that the frequency of betel quid use is increasing and that this use is increasingly associated with the chewing of tobacco.
Although chewing betel quid is encouraged by some traditional medicine practitioners, there is much scientific evidence of diverse and substantial harm to the user's health resulting from this practice, including the induction of oral precancerous lesions that have a high propensity to progress, periodontal disease, and a range of systemic problems. As these negative health impacts have become clearer, this has elevated concern among public health experts, including those at the World Health Organization and the U.S. Centers for Disease Control.
Betel is typically propagated asexually from stem cuttings rather than from seeds.The leaves of other Piper species are sometimes substituted in betel chewing, but P. betle is the only one that has been domesticated specifically for chewing. Primarily in the Moluccas and Papua New Guinea, the young inflorescences of P. betle are reportedly preferred to the leaves.
(Gupta and Ray 2004; Lin et al. 2006 and references therein; Blank et al. 2008; Zumbroich 2008; Singh et al. 2012 and references therein; Al-Rmalli et al. 2011 and references therein)
Piper betle o betel ye una especie de planta de flores perteneciente a la familia Piperaceae. Son naturales de Malasia y estendióse a India, Indonesia y Sri Lanka.
Ye una planta rastrera perenne con raigaños adventicias qu'algama un metro d'altor. Fueyes de color verde escuru'l fai y maciu el viesu, ovales con nervaciones, tien 3-5 cm. de llargor por 2-3 d'anchu. Una espiga colgante de color blancu contién les flores masculines y femenines. El frutu ye una baga arrondada. Tola planta esprende un golor prestoso. Les meyores fueyes de Betel son de la variedá "Megahi" (lliteralmente de la rexón de Magadha) que crez cerca de Patna en Bihar, India.
,
Piper betle describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 28–29. 1753.[1]
Piper bidentatum Stokes
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Piper betle o betel ye una especie de planta de flores perteneciente a la familia Piperaceae. Son naturales de Malasia y estendióse a India, Indonesia y Sri Lanka.
Betle istiotu (lat. Piper betle)[1] - istiot cinsinə aid bitki növü.[2]
La fulla de bètel (Piper betle) és la fulla d'una planta enfiladissa de la família de les piperàcies.
És una planta perenne amb fulles en forma de cor. El color és generalment d'un verd clar tendre, similar al de l'enciam. El seu gust és intens, picant d'una forma similar a la picantor de la menta, però diferent.
La fulla de bètel creix en forma de liana i es cultiva a moltes zones tropicals arreu del món. Després de tallar-les, les fulles es porten al mercat. Es disposen amuntegades ordenadament una damunt de l'altra i els feixos es protegeixen del sol i els ambients secs. Al mercat hom veu sovint els venedors esquitxant-les amb aigua per mantenir-ne la frescor. Les fulles de bètel no toleren la congelació.
La fulla de bètel ha estat tradicionalment molt utilitzada a l'Àsia del sud i del sud-est conjuntament amb la nou d'areca per les seves propietats lleugerament estimulants. La fulla conté eugenol i chavicol, entre altres productes químics, i també té propietats medicinals. A més de la fulla i la nou, el costum de mastegar inclou altres ingredients, com hidròxid de calci, clavell d'espècia i, a partir del segle XVII, tabac, entre altres. Aquesta costum colora l'interior de la boca d'un roig intens.
Com que es mastega juntament amb la fulla de bètel, la nou d'areca s'esmenta als documents de l'època colonial com a nou de bètel. Aquest nom és erroni, car la planta de bètel no dóna les nous. L'origen de la confusió entre la nou i la fulla prové del menyspreu dels colonitzadors envers el costum de mastegar nou d'areca i fulla de bètel a certes parts d'Àsia, car, a diferència del tabac, aquesta costum no fou adoptada per part dels colonitzadors.
A les cultures on mastegar la nou d'areca i la fulla de bètel té un gran significat cerimonial, ritual i social, sempre existeixen dos termes molt diferents: un per designar la nou i un altre per la fulla.
No està clar quan es varen començar a mastegar per primera vegada juntes la nou d'areca i la fulla de bètel, productes estimulants totalment diferents. A les Filipines, Tailàndia i Indonèsia s'han trobat indicis arqueològics que demostren que les dues substàncies es masteguen barrejades des-de com a mínim 4,000 anys.[1]
A Vietnam i l'Índia hom dóna un simbolisme molt important al fet d'unir feliçment la nou i la fulla, fet que fa que s'utilitzin a rituals matrimonials.[2] La fulla de bètel i la nou d'areca també s'utilitzen a moltes cultures asiàtiques com a un element molt important de les cerimònies tradicionals de benvinguda.
A la medicina ayurvèdica de l'Índia, la fulla de bètel serveix com a vermífug i és un bon remei contra l'halitosi o alè pudent.[3] També hom diu que té propietats afrodisíaques.
Es fa servir en el tractament del mal de cap, mal de queixal i l'artritis a les medicines tradicionals de les Filipines, Tailàndia, Indonèsia i la Xina. En infusió té propietats contra la indigestió i el restrenyiment. S'utilitza també contra hemorràgies vaginals.[4]
Fulles de bètel creixent de forma hidropònica
Liana de bètel
Fulles de bètel al mercat
Plantació de bètel a Gosairhat Upazila, Bangladesh
Borsa de Betel, Nova Guinea, del segle XIX
La fulla de bètel (Piper betle) és la fulla d'una planta enfiladissa de la família de les piperàcies.
The betel (Piper betle) is the leaf o a vine belangin tae the Piperaceae faimily, which includes pepper an kava. It is valued baith as a mild stimulant[1] an for its medicinal properties. Betel leaf is maistly consumed in Asie, an ensewhaur in the warld bi some Asian emigrants, as betel quid or in paan, wi or wioot tobacco, in an addictive psychostimulatin an euphoria-inducin formulation wi adverse heal effects.[2][3] Betel is notable for stainin the teeth o regular uisers.
The betel (Piper betle) is the leaf o a vine belangin tae the Piperaceae faimily, which includes pepper an kava. It is valued baith as a mild stimulant an for its medicinal properties. Betel leaf is maistly consumed in Asie, an ensewhaur in the warld bi some Asian emigrants, as betel quid or in paan, wi or wioot tobacco, in an addictive psychostimulatin an euphoria-inducin formulation wi adverse heal effects. Betel is notable for stainin the teeth o regular uisers.
Betelo esas arbusto sarmentoza de India orientala, de la genero "pipro".
Ang ikmo o buyo[1] (Ingles: betel, betel pepper, piper betle, piper betel[2]) ay isang panimplang halaman na nagagamit ang mga dahon para sa mga pabibigay-lunas na pang-medisina.
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang ikmo o buyo (Ingles: betel, betel pepper, piper betle, piper betel) ay isang panimplang halaman na nagagamit ang mga dahon para sa mga pabibigay-lunas na pang-medisina.
Suruh (Piper betle. L) iaiku kalebu jinis tuwuhan kang uripé mrambat.[1] Suruh kalebu tuwuhan asli Indonésia kang uripé mrambat ing watang utawa bonggol wit liyané [2]. Minangka budaya godhong lan wohé, biyasa dipangan kanthi cara mamah bareng gambir, jambé lan enjet kang diarani nginang. Nanging, mamah suruh wis dikaitaké karo lelara kanker tutuk lan panyusunan squamous cell carcinoma kang duwé sipat malignan.[2]
Suruh kang digunakaké, minangka tuwuhan obat (fitofarmaka); duwé peranan kang wigati banget ing kauripan uga upacara adat rumpun Melayu.[2]
Jinisé suruh iku ana suruh ijo lan suruh abang. Kembang suruh diarani drèngès.
Godhong iki nduwé jeneng béda-béda ing saben panggonan, ya iku suruh utawa sedah (Jawa), seureuh (Sunda), ranub (Acèh), belo (Batak Karo),cambai (Lampung), uwit (Dayak), base (Bali), nahi (Bima), gapura (Bugis), mota (Flores), afo (Sentani).[1] Ing Cina, godhong suruh duwé jeneng ju jiang.[1] Kajaba iku, ing Prancis suruh diarani betel lan ing Portugal diarani betel, betelhe, lan vitele.[3] Ing basa jawa, tembung suruh dijarwa dosokake dadi kesusu arep weruh, ya iku nalikane njarwakake temanten kang bandhem-bandheman suruh.
Tuwuhan ngrambat iki bisa duwé dhuwur nganti 15 m.[2] Bongol suruh, warnané coklat semu ijo, dhapuré bunder, duwé ros kanggo thukulé oyot.[2] Godhongé kang tunggal mbentuk jantung lan rada kasar[1], pucuké lancip, uripé selang-seling, duwé gagang, lan ngganda kang khas manawa diremes.[2] Dawané godhong watara 5–8 cm lan ambané utawa jembaré 2–5 cm.[2] Kembangé majemuk utawa akèh, lan duwé wujud bulir lan ana godhong pelindhung ± 1 mm kang dhapuré bunder dawa.[2] Ing bulir lanang utawa lanang, dawané watara 1,5–3 cm lan ana benang sari loro kang cendhèk tinimbang ing bulir wadon utawa wédok dawané watara 1,5–6 cm ing ngendi ana kepala putik telu kanthi lima iji, kang warnané putih lan ijo semu kuning.[2] Wohé woh buni mbentuk bunder, ana dagingé, lan wernané ijo semu klawu. Oyoté tunggang, bunder lan warnané coklat semu kuning.[2]
Wit suruh seneng urip ing panggonan kang ayom lan ana srana kanggo rambatané.[1] Kajaba iku, wit suruh ora langsung kena panase srengéngé lan ora kakèhan banyu nalika disirami.[4] Wit iki bisa dikembangbiakakè kanthi cara stek ing salah siji gagangé.[1] Wit iki nduwé musuh ama kèong, bekicot cilik, lan semut.[4]
Wit suruh utawa sedah duwé kandhungan kimia kang akèh, ya iku lenga atsiri, hidroksivacikol, kavicol, kavibetol, allypyrokatekol, akrvakrol, eugenol methyl ether, p-cymene, cineole, caryphyllene, cadinene, estragol, terpenena, sesquiterpena, fenil propane, tanin, diastase, gula, lan pathi.[1][4][5]
Lenga atsiri saka godhong suruh ngandhut lenga terbang (betIephenol), seskuiterpen, pathi, diatase, gula lan dat samak lan kavikol kang duwé daya matèni kuman, antioksidasi lan fungisida, anti jamur.[6].
Suruh duwé kasiyat ngilangaké ambu awak kang disebabaké bakteri lan cendawan.[6] Suruh uga bisa ngilangaké mambu ora énak ing tutuk lan nambani sariawan yèn banyu godhogan suruh dianggo kemu-kemu. Kajaba iku bisa nambani keputihan yèn banyu godhogan godhong suruh dianggo cèwok, nambani mimisen utawa getihen ing irung kanthi digulung lan dilebokaké ing irung kang mimisen, ngresiki mripat kang gatel kanthi nètèsaké banyu godhogan godhong suruh, nambani korèngen utawa gatel-gatel kanthi ngomprès korèngen utawa kang gatel-gatel mawa banyu godhogan godhong suruh, ngurangi bekukul utawa ing basa Indonésia diarani jerawat yèn raup nganggo banyu godhogan banyu suruh, lan nguwataké untu yèn dimamah barengan karo gambir, pinang lan injet.[1][7] Kajaba iku, banyu godhogan godhong suruh bisa dadi obat anti radhang yèn banyuné diombé.[5]
Godhong suruh uga duwé sipat nahan panggetihan, marasaké tatu utawa borok ing kulit, lan gangguan saluran pancernan. Ora mung iku, suruh uga duwé sipat ngerutaké, ngetokaké dhahak utawa riyak, ngluruhaké widu, hemostatik, lan mandhegaké panggetihan. Lumrahé kanggo obat irung getihen, dienggo 2 lembar godhong seger Piper betle, dikumbah, digulung banjur dilebokaké ing njero bolongan irung.[6] Ora mung iku, kandhutané bahan aktif fenol lan kavikol godhong suruh alas uga ana kang dimupangataké dadi pestisida nabati kanggo ngendhalèkaké ama pangisep.[6]
Ing farmakologi Cina, sirih dikenal tuwuhan kang duwé sipat anget lan pedes.[8] Mawa tradhisional kabéh iku nggunakaké godhong sirih kanggo ngluruhaké kentut, mèndekaké watuk, ngurangi peradangan, lan nghilangaké gatel.[8] Ing usada tradhisional India, godhong sirih dikenal minangka zat aromatik kang ngangetaké, duwé sipat antisèptik, lan uga ngundhakaké gairah seks.[8]
Karo sipat antisèptiké, sirih asring minangka marikaké borok ing sikil amarga ngandhut styptic kanggo nahan pendarahan lan vulnerary, kang marikaké borok ing kulit (mariaké kulit utawa sikil kaki).[8] Juga bisa dikunyah untuk memperbaiki suara penyanyi.[8]
Lumrahé suruh uripé mrambat munggah ana ing wit-witan liya, lan uga nukulake golor kang mrambat ing lemah lan sabanjuré ngoyot ing papan liya kanggo nyebarake thukulan. Kaanan mangkono ndadèkaké godhong suruh angèl dipethik saka wite amarga papané dhuwur. Pramula, Institut Pertanian Bogor nganakaké panalitèn ngreka tuwuhan suruh supayane bisa tuwuh dadi dhapuran kang tanpa mrambat lan golore sethithik. Ing karang padésan, suruh mangkene karan suruh (I)PB. (sumber?)
Suruh (Piper betle. L) iaiku kalebu jinis tuwuhan kang uripé mrambat. Suruh kalebu tuwuhan asli Indonésia kang uripé mrambat ing watang utawa bonggol wit liyané . Minangka budaya godhong lan wohé, biyasa dipangan kanthi cara mamah bareng gambir, jambé lan enjet kang diarani nginang. Nanging, mamah suruh wis dikaitaké karo lelara kanker tutuk lan panyusunan squamous cell carcinoma kang duwé sipat malignan.
Suruh kang digunakaké, minangka tuwuhan obat (fitofarmaka); duwé peranan kang wigati banget ing kauripan uga upacara adat rumpun Melayu.
Jinisé suruh iku ana suruh ijo lan suruh abang. Kembang suruh diarani drèngès.
पान भारत के इतिहास एवं परंपराओं से गहरे से जुड़ा है। इसका उद्भव स्थल मलाया द्वीप है। पान विभिन्न भारतीय भाषाओं में अलग-अलग नामों से जाना जाता है जैसे ताम्बूल (संस्कृत), पक्कू (तेलुगू), वेटिलाई (तमिल और मलयालम), नागवेल ( मराठी) और नागुरवेल (गुजराती) आदि। पान का प्रयोग हिन्दू संस्कार से जुड़ा है, जैसे नामकरण, यज्ञोपवीत आदि। वेदों में भी पान के सेवन की पवित्रता का वर्णन है।
यह तांबूली या नागवल्ली नामक लता का पत्ता है। खैर, चूना, सुपारी के योग से इसका बीड़ा लगाया जाता है और मुख की सुंदरता, सुगंधि, शुद्धि, श्रृंगार आदि के लिये चबा चबाकर उसे खाया जाता है। इसके साथ विभिन्न प्रकार के सुगंधित, असुगंधित तमाखू, तरह तरह के पान के मसाले, लवंग, कपूर, सुगंधद्रव्य आदि का भी प्रयोग किया जाता है। मद्रास में बिना खैर का भी पान खाया जाता है। विभिन्न प्रदेशों में अपने अपने स्वाद के अनुसार इसके प्रयोग में तरह तरह के मसालों के साथ पान खाने का रिवाज है। जहाँ भोजन आदि के बाद, तथा उत्सवादि में पान बीड़ा लाभकर और शोभाकर होता है वहीं यह एक दुर्व्यसन भी हो जाता है। तम्बाकू के साथ अधिक पान खानेवाले लोग प्राय: इसके व्यसनी हो जाते हैं। अधिक पान खाने के कारण बहुतों के दाँत खराब हो जाते हैं- उनमें तरह तरह के रोग लग जाते हैं और मुँह से दुर्गंध आने लगती है।
इस लता के पत्ते छोटे, बड़े अनेक आकार प्रकार के होते हैं। बीच में एक मोटी नस होती है और प्राय: इस पत्ते की आकृति मानव के हृदय (हार्ट) से मिलती जुलती होती है। भारत के विभिन्न भागों में होनेवाले पान के पत्तों की सैकड़ों किस्में हैं - कड़े, मुलायम, छोटे, बड़े, लचीले, रूखे आदि। उनके स्वाद में भी बड़ा अंतर होता है। कटु, कषाय, तिक्त और मधुर-पान के पत्ते प्राय: चार स्वाद के होते हैं। उनमें औषधीय गुण भी भिन्न भिन्न प्रकार के होते हैं। देश, गंध आदि के अनुसार पानों के भी गुणर्धममूलक सैकड़ों जातिनाम हैं जैसे- जगन्नाथी, बँगाली, साँची, मगही, सौंफिया, कपुरी (कपूरी) कशकाठी, महोबाई आदि। गर्म देशों में, नमीवाली भूमि में ज्यादातर इसकी उपज होती है। भारत, बर्मा,श्रीलंका आदि में पान की अघिक पैदायश होती है। इसकी खेती कि लिये बड़ा परिश्रम अपेक्षित है। एक ओर जितनी उष्णता आवश्यक है, दूसरी ओर उतना ही रस और नमी भी अपेक्षित है। देशभेद से इसकी लता की खेती और सुरक्षा में भेद होता है। पर सर्वत्र यह अत्यंत श्रमसाध्य है। इसकी खेती के स्थान को कहीं बरै, कहीं बरज, कहीं बरेजा और कहीं भीटा आदि भी कहते हैं। खेती आदि कतरनेवालों को बरे, बरज, बरई भी कहते हैं। सिंचाई, खाद, सेवा, उष्णता सौर छाया आदि के कारण इसमें बराबर सालभर तक देखभाल करते रहना पड़ता है और सालों बाद पत्तियाँ मिल पानी हैं और ये भी प्राय: दो तीन साल ही मिलती हैं। कहीं कहीं 7-8 साल तक भी प्राप्त होती हैं। कहीं तो इस लता को विभिन्न पेड़ों-मौलसिरी, जयंत आदि पर भी चढ़ाया जाता है। इसके भीटों और छाया में इतनी ठंढक रहती है कि वहाँ साँप, बिच्छू आदि भी आ जाते हैं।
इन हरे पत्तों को सेवा द्वारा सफेद बनाया जाता है। तब इन्हें बहुधा पका या सफेद पान कहते हैं। बनारस में पान की सेवा बड़े श्रम से की जाती है। मगह के एक किस्म के पान को कई मास तक बड़े यत्न से सुरक्षित रखकर पकाते हैं जिसे "मगही पान" कहा जाता है और जो अत्यंत सुस्वादु एवं मूल्यवान् जाता है। समस्त भारत में (विशेषत: पश्चिमी भाग को छोड़कर) सर्वत्र पान खाने की प्रथा अत्यधिक है। मुगल काल से यह मुसलमानों में भी खूब प्रचलित है। संक्षेप में, लगे पान को भारत का एक सांस्कृतिक अंग कह सकते हैं।
वैज्ञानिक दृष्टि से पान एक महत्वपूर्ण वनस्पति है। पान दक्षिण भारत और उत्तर पूर्वी भारत में खुली जगह उगाया जाता है, क्योंकि पान के लिए अधिक नमी व कम धूप की आवश्यकता होती है। उत्तर और पूर्वी प्रांतों में पान विशेष प्रकार की संरक्षणशालाओं में उगाया जाता है। इन्हें भीट या बरोज कहते हैं। पान की विभिन्न किस्मों को वैज्ञानिक आधार पर पांच प्रमुख प्रजातियों बंगला, मगही,[1] सांची, देशावरी, कपूरी और मीठी पत्ती के नाम से जाना जाता है। यह वर्गीकरण पत्तों की संरचना तथा रासायनिक गुणों के आधार पर किया गया है। रासायनिक गुणों में वाष्पशील तेल का मुख्य योगदान रहता है। ये सेहत के लिये भी लाभकारी है। खाना खाने के बाद पान का सेवन पाचन में सहायक होता है।[2]
पान में वाष्पशील तेलों के अतिरिक्त अमीनो अम्ल, कार्बोहाइड्रेट और कुछ विटामिन प्रचुर मात्रा में होते हैं। पान के औषधीय गुणों का वर्णन चरक संहिता में भी किया गया है। ग्रामीण अंचलों में पान के पत्तों का प्रयोग लोग फोड़े-फुंसी उपचार में पुल्टिस के रूप में करते हैं। हितोपदेश के अनुसार पान के औषधीय गुण हैं बलगम हटाना, मुख शुद्धि, अपच, श्वांस संबंधी बीमारियों का निदान। पान की पत्तियों में विटामिन ए प्रचुर मात्रा में होता है। प्रात:काल नाश्ते के उपरांत काली मिर्च के साथ पान के सेवन से भूख ठीक से लगती है। ऐसा यूजीनॉल अवयव के कारण होता है। सोने से थोड़ा पहले पान को नमक और अजवायन के साथ मुंह में रखने से नींद अच्छी आती है। यही नहीं पान सूखी खांसी में भी लाभकारी होता है।[3]
भारत की सांस्कृतिक दृष्टि से तांबूल (पान) का स्थान अत्यंत महत्वपूर्ण है। जहाँ वह एक ओर धूप, दीप और नैवेद्य के साथ आराध्य देव को चढ़ाया जाता है, वहीं शृंगार और प्रसाधन का भी अत्यावश्यक अंग है। इसके साथ साथ विलासक्रीड़ा का भी वह अंग रहा है। मुखशुद्धि का साधन भी है और औषधीय गुणों से संपन्न भी माना गया है। संस्कृत की एक सूक्ति में तांबूल के गुणवर्णन में कहा है - वह वातध्न, कृमिनाशक, कफदोषदूरक, (मुख की) दुर्गंध का नाशकर्ता और कामग्नि संदीपक है। उसे र्धर्य उत्साह, वचनपटुता और कांति का वर्धक कहा गया है। सुश्रुत संहिता के समान आयुर्वेद के प्राचीन ग्रंथ में भी इसके औषधीय द्रव्यगुण की महिमा वर्णित है। आयुर्वेदिक चिकित्सको द्वारा विभिन्न रोगों में औषधों के अनुपान के रूप में पान के रस का प्रयोग होता है। आधुनिक वैज्ञानिकों ने भी अन्वेषण द्वारा इसके गुणदोषों का विवरण दिया है।
पुराणों, संस्कृत साहित्य के ग्रंथों, स्तोत्रों आदि में तांबूल के वर्णन भरे पड़े हैं। शाक्त तंत्रों (संगमतंत्र-कालीखंड) में इसे सिद्धिप्राप्ति का सहायक ही नहीं कहा है वरन् यह भी कहा है कि जप में तांबूल-चर्वण और दीक्षा में गुरु को समर्पण किए बिना सिद्धि अप्राप्त रहती है। उसे यश, धर्म, ऐश्वर्य, श्रीवैराग्य और मुक्ति का भी साधक कहा है। इसके अतिरिक्त पाँचवीं शती के बादवाले कई अभिलेखों में भी इसका प्रचुर उल्लेख है। इसी तरह हिंदी की रीतिकालीन कविता में भी तांबूल की बड़ी प्रशंसा मिलती है - सौंदर्यवर्धक और शोभाकारक रूप में भी और मादक, उद्दीपक रूप में भी।
राजाओं और महाराजाओं के हाथ से तांबूलप्राप्ति को कवि, विद्वान, कलाकार आदि बहुत बड़ी प्रतिष्ठा की बात मानते थे। नैषधकार ने अपना गौरववर्णन करते हुए बताया है कि कान्यकुब्जेश्वर से तांबूलद्वय प्राप्त करने का उन्हें सौभाग्य मिला था। मंगलकार्य में, उत्सवों में, देवपूजन तथा विवाहादि शुभ कार्यों में पान के बीड़ों का प्रयोग होता है और उसके द्वारा आगतों का शिष्टाचारपरक स्वागत किया जाता हे। सबका तात्पर्य इतना ही है कि भारतीय संस्कृति में तांबूल का महत्वपूर्ण और व्यापक स्थान रहा है। भारत के सभी भागों में इसका प्रचार चिरकाल से चला आ रहा है। उत्तर भारत की समस्त भाषाओं में ही नहीं दक्षिण की तमिल (वेत्तिलाई), तेलगू (तमालपाडू नागवल्ली), मलयालम (वित्तिल्ला, वेत्ता) और कनाड़ी (विलेदेले) आदि भाषाओं में इसके लिये विभिन्न नाम हैं। बर्मी, सिंहली और अरबी फारसी में भी इसके नाम मिलते हें। इससे पान की व्यापकता ज्ञात होती है।
भारत में पान खाने की प्रथा कब से प्रचलित हुई इसका ठीक ठीक पता नहीं चलता। परंतु "वात्स्यायनकामसूत्र" और रघुवंश आदि प्राचीन ग्रंथों में "तांबूल" शब्द का प्रयोग मिलता है। इस शब्द को अनेक भाषाविज्ञ आर्येतर मूल का मानते है। बहुतों के विचार से यवद्वीप इसका आदि स्थान है। तांबूल के अतिरिक्त नागवल्ली, नागवल्लीदल, तांबूली, पर्ण (जिससे हिंदी का पान शब्द निकला है), नागरबेल (गुजराती) आदि इसके नाम हैं। यह औषधीय काम में भी आता है पर इसका सर्वाधिक उपयोग के लिये होता है।
पान एक ऐसा वृक्ष है जिसे अंगूर-लता की तरह ही उगाया जाता है। पान का कोई फल नहीं होता और इसे केवल इसकी पत्तियों के लिए ही उगाया जाता है। इसे प्रयोग करने की विधि यह है कि इसे खाने से पहले सुपारी ली जाती है, यह जायफल जैसी ही होती है पर इसे तब तक तोड़ा जाता है जब तक इसके छोटे-छोटे टुकड़े नहीं हो जाते और इन्हें मुँह में रख कर चबाया जाता है। इसके बाद पान की पत्तियों के साथ इन्हें चबाया जाता है।
पान बहूपयोगी लहरेदार बनस्पति हो । पान खाने नेपाल,भारत लगायत दक्षिण-पूर्व एसियाको परम्परा रहेको छ । पान को पातमा चूना, कत्था, सुपारी को टुकडा, सौंफ एवं अन्य बिभिन्न प्रकारका मसला सुगन्धित आदि हालेर खाने चलन रहेको छ ।[१][२]
पान पसल, राजविराज
पान पसलमा पान
राजविराज स्थित पानको पसल
पानको पसल
पान बहूपयोगी लहरेदार बनस्पति हो । पान खाने नेपाल,भारत लगायत दक्षिण-पूर्व एसियाको परम्परा रहेको छ । पान को पातमा चूना, कत्था, सुपारी को टुकडा, सौंफ एवं अन्य बिभिन्न प्रकारका मसला सुगन्धित आदि हालेर खाने चलन रहेको छ ।
पान भारत के इतिहास एवं परंपराओं से गहरे से जुड़ा है। इसका उद्भव स्थल मलाया द्वीप है। पान विभिन्न भारतीय भाषाओं में अलग-अलग नामों से जाना जाता है जैसे ताम्बूल (संस्कृत), पक्कू (तेलुगू), वेटिलाई (तमिल और मलयालम), नागवेल ( मराठी) और नागुरवेल (गुजराती) आदि। पान का प्रयोग हिन्दू संस्कार से जुड़ा है, जैसे नामकरण, यज्ञोपवीत आदि। वेदों में भी पान के सेवन की पवित्रता का वर्णन है।
यह तांबूली या नागवल्ली नामक लता का पत्ता है। खैर, चूना, सुपारी के योग से इसका बीड़ा लगाया जाता है और मुख की सुंदरता, सुगंधि, शुद्धि, श्रृंगार आदि के लिये चबा चबाकर उसे खाया जाता है। इसके साथ विभिन्न प्रकार के सुगंधित, असुगंधित तमाखू, तरह तरह के पान के मसाले, लवंग, कपूर, सुगंधद्रव्य आदि का भी प्रयोग किया जाता है। मद्रास में बिना खैर का भी पान खाया जाता है। विभिन्न प्रदेशों में अपने अपने स्वाद के अनुसार इसके प्रयोग में तरह तरह के मसालों के साथ पान खाने का रिवाज है। जहाँ भोजन आदि के बाद, तथा उत्सवादि में पान बीड़ा लाभकर और शोभाकर होता है वहीं यह एक दुर्व्यसन भी हो जाता है। तम्बाकू के साथ अधिक पान खानेवाले लोग प्राय: इसके व्यसनी हो जाते हैं। अधिक पान खाने के कारण बहुतों के दाँत खराब हो जाते हैं- उनमें तरह तरह के रोग लग जाते हैं और मुँह से दुर्गंध आने लगती है।
इस लता के पत्ते छोटे, बड़े अनेक आकार प्रकार के होते हैं। बीच में एक मोटी नस होती है और प्राय: इस पत्ते की आकृति मानव के हृदय (हार्ट) से मिलती जुलती होती है। भारत के विभिन्न भागों में होनेवाले पान के पत्तों की सैकड़ों किस्में हैं - कड़े, मुलायम, छोटे, बड़े, लचीले, रूखे आदि। उनके स्वाद में भी बड़ा अंतर होता है। कटु, कषाय, तिक्त और मधुर-पान के पत्ते प्राय: चार स्वाद के होते हैं। उनमें औषधीय गुण भी भिन्न भिन्न प्रकार के होते हैं। देश, गंध आदि के अनुसार पानों के भी गुणर्धममूलक सैकड़ों जातिनाम हैं जैसे- जगन्नाथी, बँगाली, साँची, मगही, सौंफिया, कपुरी (कपूरी) कशकाठी, महोबाई आदि। गर्म देशों में, नमीवाली भूमि में ज्यादातर इसकी उपज होती है। भारत, बर्मा,श्रीलंका आदि में पान की अघिक पैदायश होती है। इसकी खेती कि लिये बड़ा परिश्रम अपेक्षित है। एक ओर जितनी उष्णता आवश्यक है, दूसरी ओर उतना ही रस और नमी भी अपेक्षित है। देशभेद से इसकी लता की खेती और सुरक्षा में भेद होता है। पर सर्वत्र यह अत्यंत श्रमसाध्य है। इसकी खेती के स्थान को कहीं बरै, कहीं बरज, कहीं बरेजा और कहीं भीटा आदि भी कहते हैं। खेती आदि कतरनेवालों को बरे, बरज, बरई भी कहते हैं। सिंचाई, खाद, सेवा, उष्णता सौर छाया आदि के कारण इसमें बराबर सालभर तक देखभाल करते रहना पड़ता है और सालों बाद पत्तियाँ मिल पानी हैं और ये भी प्राय: दो तीन साल ही मिलती हैं। कहीं कहीं 7-8 साल तक भी प्राप्त होती हैं। कहीं तो इस लता को विभिन्न पेड़ों-मौलसिरी, जयंत आदि पर भी चढ़ाया जाता है। इसके भीटों और छाया में इतनी ठंढक रहती है कि वहाँ साँप, बिच्छू आदि भी आ जाते हैं।
इन हरे पत्तों को सेवा द्वारा सफेद बनाया जाता है। तब इन्हें बहुधा पका या सफेद पान कहते हैं। बनारस में पान की सेवा बड़े श्रम से की जाती है। मगह के एक किस्म के पान को कई मास तक बड़े यत्न से सुरक्षित रखकर पकाते हैं जिसे "मगही पान" कहा जाता है और जो अत्यंत सुस्वादु एवं मूल्यवान् जाता है। समस्त भारत में (विशेषत: पश्चिमी भाग को छोड़कर) सर्वत्र पान खाने की प्रथा अत्यधिक है। मुगल काल से यह मुसलमानों में भी खूब प्रचलित है। संक्षेप में, लगे पान को भारत का एक सांस्कृतिक अंग कह सकते हैं।
वैज्ञानिक दृष्टि से पान एक महत्वपूर्ण वनस्पति है। पान दक्षिण भारत और उत्तर पूर्वी भारत में खुली जगह उगाया जाता है, क्योंकि पान के लिए अधिक नमी व कम धूप की आवश्यकता होती है। उत्तर और पूर्वी प्रांतों में पान विशेष प्रकार की संरक्षणशालाओं में उगाया जाता है। इन्हें भीट या बरोज कहते हैं। पान की विभिन्न किस्मों को वैज्ञानिक आधार पर पांच प्रमुख प्रजातियों बंगला, मगही, सांची, देशावरी, कपूरी और मीठी पत्ती के नाम से जाना जाता है। यह वर्गीकरण पत्तों की संरचना तथा रासायनिक गुणों के आधार पर किया गया है। रासायनिक गुणों में वाष्पशील तेल का मुख्य योगदान रहता है। ये सेहत के लिये भी लाभकारी है। खाना खाने के बाद पान का सेवन पाचन में सहायक होता है।
पान में वाष्पशील तेलों के अतिरिक्त अमीनो अम्ल, कार्बोहाइड्रेट और कुछ विटामिन प्रचुर मात्रा में होते हैं। पान के औषधीय गुणों का वर्णन चरक संहिता में भी किया गया है। ग्रामीण अंचलों में पान के पत्तों का प्रयोग लोग फोड़े-फुंसी उपचार में पुल्टिस के रूप में करते हैं। हितोपदेश के अनुसार पान के औषधीय गुण हैं बलगम हटाना, मुख शुद्धि, अपच, श्वांस संबंधी बीमारियों का निदान। पान की पत्तियों में विटामिन ए प्रचुर मात्रा में होता है। प्रात:काल नाश्ते के उपरांत काली मिर्च के साथ पान के सेवन से भूख ठीक से लगती है। ऐसा यूजीनॉल अवयव के कारण होता है। सोने से थोड़ा पहले पान को नमक और अजवायन के साथ मुंह में रखने से नींद अच्छी आती है। यही नहीं पान सूखी खांसी में भी लाभकारी होता है।
ପାନ ଶବ୍ଦର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଭିଧାନିକ ଅର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହେଲା, ପାନୀୟ, ପିଇବା, ଔଷଧାଦିର ମାତ୍ରା ବିଶେଷ ।
ପାନକୁ ତାମ୍ବୁଳ, ପୂର୍ଣ୍ଣ ତାମ୍ବୁଳ, ଭୁଜ୍ୟଲତା, ସପ୍ତଲତା, ଓ ନାଗବଲ୍ଲୀ ବୋଲି କୁହା ଯାଇଥାଏ। ନାଗବଲ୍ଲୀ ରସ ପାନ କରି ମୃତ ରାଜପୁତ୍ର ଜୀବନ ପାଇଥିବାର ପ୍ରବାଦ ରହିଛି। ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରାଣ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା। କାଳକ୍ରମେ ଏହା ଅପଭ୍ରଂଶ ହୋଇ ପାନ ନାମରେ ବିଦିତ ହୋଇଛି।
ପାନର ଜନ୍ମ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୩୪୦ରେ ହୋଇଥିଲା। ଗ୍ରୀକ୍ ଐତିହାସିକ ହେରୋଡଟସ୍ ପ୍ରଥମେ ପାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ହିସାବରେ ପାନର ଜନ୍ମ ମାଳୟ। କିନ୍ତୁ ମହାଭାରତ ଯୁଗ (ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୮୦୦ରୁ ୩୫୦ ଅବ୍ଦ)ରେ ପାନ ମୁଖବାସ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବାର ସୂଚନା ରହିଛି।
ଏହାଛଡ଼ା ଜୟପୁର ଧାନର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ପରି ଗଞ୍ଜାମର ହିଞ୍ଜିଳିକାଟୁ ପାନର ଉତ୍ପତ୍ତି ସ୍ଥଳ ବୋଲି ଉଦ୍ଭିଦବିତ୍ ମାନେ ମତ ପୋଷଣ କରିଥାନ୍ତି।
ପାନ ଏକ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ମଣ୍ଡଳୀୟ ବହୁ ବର୍ଷୀୟ (୧୦-୫୦), ପୃଥକ୍ ଲିଙ୍ଗୀ ବା ଏକ ଲିଙ୍ଗୀ, ଚିର ହରିତ୍, କୋମଳ (ମାଂସଳ) ଆରୋହୀ ଲତା ବିଶେଷ।। ପ୍ରତିଟି ଗଣ୍ଠି(ଆଖି)ରୁ ଅଠାଯୁକ୍ତ ଆସ୍ଥାନିକ ଚେର (ଚେର ପରି ଏକ ପ୍ରକାରର ଡେମ୍ଫ) ବାହାରେ ଯାହା ରଞ୍ଜା ସାହାଯ୍ୟରେ ବା କୌଣସି ଆଧାରକୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରି ମାଡ଼ିଥାଏ। ପ୍ରତି ଗଣ୍ଠିରେ ଗୋଟିଏ ପତ୍ର ଓ ଗୋଟିଏ ଆସ୍ଥାନିକ ଚେର ରହିଥାଏ। ପାନର ପତ୍ର ହୃଦୟ ଆକାରର। ପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ବିପରୀତ ଦିଗର ମାଡିଥାଏ। ପାନ ଫୁଲ ନେନ୍ଥା ଉପକର୍ଣ୍ଣ ଘେରରେ ରହିଥାଏ। ଏହି ନେନ୍ଥାର ମୂଳ ଭାଗରେ ଏକଲିଙ୍ଗୀ ମାଈ ଫୁଲ ଓ ଉପର ଭାଗରେ ଏକଲିଙ୍ଗୀ ଅଣ୍ଡିରା ଫୁଲ ରହିଥାଏ। ପାନ ମଞ୍ଜିଟି ଆକାରରେ ଛୋଟ ଓ ଏହାର ବାହାର ଭାଗରେ ଟାଣ ଆବରଣ ରହିଥିବାବେଳେ, ଭିତର ଅଂଶଟି ମାଂସଳ ହୋଇଥାଏ। ପାନ ଗଛରେ କ୍ୱଚିତ ଫୁଲ ଫଳ ଧରିବା କାରଣରୁ ଏହାର ବଂଶ ବିସ୍ତାର ମଞ୍ଜି ପରିବର୍ତ୍ତେ ଡଙ୍କରୁ ହୋଇଥାଏ।
(ଏଠାରେ କେବଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉପଲବ୍ଧ ପାନର କିସମ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।)
କିସମ ଭେଦରେ ପାନ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର – “ଛାଚି ପାନ” ବା “ସାରୁଆ ପାନ” ଓ “ମେଳକ” (ଉନ୍ନତ) ପାନ ।
ଦେଶୀପାନ, ମିଠାପତ୍ର ପାନ, ମଘୀପାନ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରକଣା ପାନ ଭେଦରେ ମଧ୍ୟ ପାନର ଚାରିଟି କିସମ ରହିଛି ।
ପାନ ପତ୍ର କଞ୍ଚା ଓ ପାଚିଲା ଉଭୟ ପ୍ରକାରରେ ବିକ୍ରି ହୋଇଥାଏ। ପାନକୁ ଝୁଡିରେ ସଜାଇ ତାକୁ ଏକ ଆବଦ୍ଧ କୋଠରୀରେ ରଖାଯାଏ। ଏହି କୋଠରୀର ତାପମାତ୍ରାକୁ ହିଟର ସାହାଯ୍ୟରେ ବାରମ୍ବାର ବଢାଇ ଦିଆଯାଏ ଓ ମଝିରେ ମଝିରେ କମ୍ କରିଦିଆଯାଏ। ଏହାଫଳରେ ଟୁକୁରିରେ ଥିବା ପାନ ପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ପାଚି ହଳଦିଆ ପଡ଼ିଯାଏ। ଏହି ପାଚିଲା ପାନପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକର ଦାମ୍ ବଜାରରେ ବେଶି ।
ଓଡ଼ିଆରେ ପ୍ରବାଦ ଅଛି “ଷୋହଳ ଚାଷେ ମୂଳା, ତା’ର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ତୁଳା, ତା’ର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଧାନ, ବିନା ଚାଷେ ପାନ।“ ପୁରାକାଳରେ ଗଛ ଛାଇରେ, ଜଙ୍ଗଲର ଚିର ଉଷ୍ମ-ଆର୍ଦ୍ର ଜଳବାୟୁର ଉର୍ବର ଆର୍ଦ୍ର ମୃତ୍ତିକାରେ ପାନ ଜଙ୍ଗଲୀ ଲତା ରୂପେ ବଢୁଥିଲା। ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପତ୍ର ସହିତ ମିଶାଇ ଏହାକୁ ଆଗରୁ ଶାଗ ହିସାବରେ ଖିଆ ଯାଉଥିଲା। ଏହାର କଫ ଓ ଶ୍ଳେଷ୍ମା ନାଶକ ପ୍ରକୃତି କାରଣରୁ ଏହାକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଚାଷ କରାଗଲା।
ପାନଚାଷ ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମ କଳା। ଏଥିପାଇଁ ନିଗିଡ଼ା ବାଲିଆ ଦୋରସା ମାଟି ତଥା ସବୁଦିନିଆ ଜଳ ସେଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆବଶ୍ୟକ। ବର୍ଷାଋତୁକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସବୁ ଋତୁରେ ପାନ ଚାଷ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥାଏ। ଶୀତଦିନେ ପାନ ଚାଷ କରିବା ବ୍ୟୟ ବହୁଳ। ବର୍ଷରେ ଦୁଇଥର ପାନ ଚାରା ରୋପଣ କରାଯାଏ। ନଭେମ୍ବର କିମ୍ବା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ପାନ ରୋପିଲେ ସହଜରେ ଗଛ ହୁଏ। ଗଛ ଲଗାଇବାର ପଚିଶ ଦିନ ପରେ ସାର ଦେବାକୁ ହୋଇଥାଏ। ସୋରିଷ, ରାଶି, ଚିନା ବାଦାମ ବା କରଞ୍ଜ ପିଡିଆ ଆଦି ପାନ ଗଛମୂଳେ ଦିଆ ଯାଇଥାଏ। ପାନ ଗଛ ୩୫ରୁ ୪୫ ସେ.ମି. ହୋଇଗଲେ ଏହାର ଡଙ୍କକୁ ଖଡ଼ି କାଠି ବା ରଞ୍ଜାଦେହରେ ଜୁଣରେ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ। ଏହିପରି ପାନଗଛ ଉପରକୁ ଉଠିଗଲେ, ମୂଳଆଡ଼ୁ ପାନ ତୋଳିନେଇ ମୁଳକୁ ମାଟିରେ ପୋତି ଦିଆଯାଏ। ଏହାକୁ ‘ଲ’ ଓହ୍ଲାଇବା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
ପାନ ଗଛରେ ହେଉଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରୋଗ ଭିତରେ ମୁଖ୍ୟ ରୋଗ କେତୋଟି ହେଲା :
ଏହାଛଡ଼ା ବୈଶାଖ ଓ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାସରେ ପାନ ଗଛରେ “ଦହିଆ” ଓ “କଳାରୋଗ” ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ପାନଚାଷ ଅତି ପ୍ରାଚୀନ। ଏହାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଐତିହ୍ୟ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଛି। ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଚାରୋଟି ଜିଲ୍ଲା, ବାଲେଶ୍ୱର, କଟକ, ପୁରୀ ଓ ଗଞ୍ଜାମର ପ୍ରାୟ ୨୦ରୁ ୩୦ କିଲୋମିଟର ଅଭ୍ୟନ୍ତର ସ୍ଥଳଭାଗରେ ପାଖାପାଖି ୮୦୦ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ ଚାଷ ହୋଇ ଆସୁଛି। ପାନ ଚାଷପାଇଁ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଏହି ଜଳବାୟୁ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଜଳବାୟୁ ଠାରୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ।
ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ୱର, ଗଞ୍ଜାମର ଶୋଳନ୍ଥରା, ଶିକିରି, ବୁରୁପୋଡ଼ା ଓ ଚିକିଟିରେ ପ୍ରାକୃତିକ ବନ ପରିବେଶରେ ପାନ ଲତା ମାଡ଼ୁଥିବାର ଦେଖା ଯାଇଥାଏ।
ପାନଚାଷ କରିବାପାଇଁ ମୂଳତଃ ବାଉଁଶରେ ତିଆରି କରାଯାଉଥିବା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ପ୍ରାକୃତିକ ଘର(ଆବଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର)କୁ “ପାନ ବରଜ” କୁହାଯାଏ। ବଙ୍ଗଳା ଭାଷାରେ ପାନ ବରଜକୁ ବରେଇ କୁହାଯାଏ। ଯେଉଁମାନେ ବରଜରେ ପାନଚାଷ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ “ବରଜୀ” କୁହାଯାଏ।
ଗୋଟିଏ ବରଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ଡେସିମିଲ୍। ଏହାର ଚାରିପଟରେ ପଥରବନ୍ଧ ଓ ତା ଉପରେ ବାଲିମାଟି ଦିଆଯାଇ ବାଉଁଶ, କାଠ ଓ ଇକଡ଼ (ଖଡ଼ିକା) ଓ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ଜି.ଆଇ.ତାରଦ୍ୱାରା ବନ୍ଧାଯାଇ ତାକୁ ଏକ ମଞ୍ଚାର ରୂପ ଦିଆଯାଏ। ଏହାତଳେ ପାନ “କଡ଼ମା” (ପୁଆ) ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ିକରି ଲଗାଯାଏ। କଡ଼ମାଟି ଲଟେଇବା ଆରମ୍ଭ କଲାମାତ୍ରେ, ତାକୁ ଖଡ଼ିକା ଦେହରେ ବାନ୍ଧି ସିଧା ଉପରକୁ ଟୁଇ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଡ଼େଇ ଦିଆଯାଏ। ଗୋଟିଏ ଗଛ ଟୁଇ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚିବାକୁ ଶୀତ ଦିନରେ ପ୍ରାୟ ୩ରୁ ୪ ମାସ ସମୟ ଲାଗେ। ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ସାଧାରଣ ବରଜ ତିଆରି ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରାୟ କୋଡ଼ିଏରୁ ପଚିଶି ହଜାର ଟଙ୍କା ହୋଇଥାଏ।
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ପାନ ବରଜର ପରମାୟୁ ୨ରୁ ୩ ବର୍ଷଯାଏଁ ଆରମ୍ଭ କରି ୫ରୁ ୧୦ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥଳେ ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହାର ପରମାୟୁ ୨୦ରୁ ୩୦ ବର୍ଷଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୪୫ରୁ ୫୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ।
ବାଲେଶ୍ୱର ଓ ବାଲିଆପାଳର ଚାଷୀମାନେ କଡ଼ମା (ପୁଆ) ପାଇଁ ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି। ଦେଶୀ ପାନର କଡ଼ମା ମୋହନପୁର ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରକଣା ପାନର କଡ଼ମା ସାଦି ଓ ଖଇରଗଣ୍ତା (ରାମନଗର) ଅଞ୍ଚଳରୁ ମିଳିଥାଏ। ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ଅଠାଳିଆ ମାଟିରେ ଜାତହୋଇଥିବା କଡ଼ମା ଗୁଡ଼ିକ ବାଲେଶ୍ୱରର ବାଲିଆ ମାଟିରେ ଭଲ ବଢ଼ୁଥିବାରୁ ବରଜୀମାନେ ଏହାକୁ ସେଠାରୁ କିଣିଆଣିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥାନ୍ତି।
ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚନ୍ଦନପୁର, ପିପିଲି, ନିମାପଡ଼ା ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ନୂଆହାଟ, କୁଣ୍ଢେଇ, ଓଥକା, ଉଦୟପୁର, ବାଙ୍ଗୁରିଗାଁ, ନାସିକେଶର, କଣିଆ, ତରପଦା, ତେନ୍ତୁଳିଆ, ବାଣିଆ, ତଣ୍ଡାହର, ସିରେଇ, ଇନାୟତପୁର, ତଇଆ, ଅସୁରଖଳା, ରତ୍ନପୁର, ଓଲା, କୋରଣା, କୁସୁମ୍ଭର, ଅସ୍ତରଙ୍ଗ, କେନ୍ଦ୍ରାପଟି, ଜୁନ୍ତୁ, କାକଟପୁର ଓ ପ୍ରାଚୀନଦୀ କୂଳର ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରାମ, ଜଳେଶ୍ୱରପଦା, ପାଣିଛତ୍ର, ବନ୍ତୀଳ ଆଦି ଗ୍ରାମ।
କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ନିଆଳୀ, ମାଧବ ଏହାର ଆଖପାଖ ଗ୍ରାମ।
ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧିଦିଗରେ ପାନଚାଷର ବହୁତ ବଡ଼ ଯୋଗଦାନ ରହିଛି। ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଭୋଗରାଇ ଓ ଜଳେଶ୍ୱର, ଚନ୍ଦନେଶ୍ୱର, ଲଙ୍ଗଳେଶ୍ୱର ଓ ବାଲିଆପାଳର ସିମୁଳିଆ ହାଟଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଦଶ କିଲୋମିଟର ଦୂର ଚଉମୁଖ ଗ୍ରାମ, ଓ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଡଗରା, ଜମତକୁଲା, ଆମଚୁଆ, ଯୁଗଡିହା, ବେତଗଡ଼ିଆ, ଅଳାଡ଼ିହା, ରତାଇ, ନୂଆଗାଁ, ଜମ୍ଭିରାଇ, ନାରଣପୁରା ଓ ନାରାୟଣପୁର ତାନ୍ତା ଇତ୍ୟାଦି ପାନ ଚାଷ ସହିତ ପାନ, ଗୁଆ, ନଡ଼ିଆ, କାଜୁ ବାଦମ, ଚିନା ବାଦାମ, ମସିଣା, ସପକାଠି, ଓ ଖଡ଼ିକା ଚାଷ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ।
ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଶୋଳନ୍ଥରା, ଶିକିରି, ବୁରୁପୋଡ଼ା ଓ ଚିକିଟି ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ପାନ ବରଜ ରହିଛି।
ଚନ୍ଦନପୁର ଅଞ୍ଚଳର ପାନ ପତଳା ଓ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଠ। ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ଛାଚି ପାନର ଉତ୍ପାଦନ ବହୁତ କମ୍। ଭାର୍ଗବୀ ନଦୀ କୂଳେ କୂଳେ ବିସ୍ତୃତ ପାନ ବରଜ ହେଉଛି ଚନ୍ଦନପୁରର ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ। ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ପୁରୀ ବସରେ ଗଲା ବାଟରେ ରାସ୍ତାକଡ଼େ କଡ଼େ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପାନ ବରଜ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ।
ପାନବରଜ ତିଆରି ପାଇଁ ଆନୁସଙ୍ଗିକ ଉପକରଣ, ବିଶେଷକରି ବାଉଁଶର ଅତ୍ୟଧିକ ଦରବୃଦ୍ଧି, ମୂଲ ମଜୁରୀ, ସାର ପିଡ଼ିଆ ଆଦିର ଦର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁରୁ ପାନ ଚାଷ ଏବେ ଆଉ ଲାଭଜନକ ଚାଷ ହୋଇ ରହିନାହିଁ ବୋଲି ବରଜୀମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି।
ଚାରା ରୋପଣର ଛଅ ମାସ ଭିତରେ ପାନ ଅମଳ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ। ପ୍ରତି ପନ୍ଦର ଦିନରେ ପ୍ରାୟ ଥରେ ପାନ ତୋଳାଯାଏ ଓ ଡଙ୍କକୁ ମାଟି ପିନ୍ଧେଇ ଦିଆଯାଏ। ପାନ ପତ୍ର ସବୁକୁ ଭଲଭାବରେ ଧୋଇ ସାନ ବଡ଼ କ୍ରମେ ସଜାଇ ବାଉଁଶ ଝୁଡ଼ିରେ ୫୦ କିମ୍ବା ୧୦ଟି ଲେଖାଏଁ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ବିଡ଼ା ବନ୍ଧାଯାଏ। ଓଦା ଅଖା, କଦଳୀ ପଟୁକା, ଓଦା କୁଟା, ନଡ଼ା କିମ୍ବା ଇଙ୍କଡ଼ ପତ୍ରରେ ଘୋଡେଇ ଝୁଡ଼ିରେ ଦୂରସ୍ଥାନକୁ ପଠାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ।
ଓଡ଼ିଶାରୁ ପାନଝୁଡ଼ିକୁ ବନାରସ, ଆଗ୍ରା, ଟାଟାନଗର, ମୁମ୍ବାଇ, କାନପୁର, ଆଲ୍ଲାହାବାଦ, ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ବାଙ୍ଗାଲୋର ଆଦି ଜାଗାକୁ ପଠାଯାଏ।
ବ୍ରହ୍ମପୁର ଅଞ୍ଚଳର ପାନ ବନାରସ ଯାଇଥାଏ। ବ୍ରହ୍ମପୁର ଅଞ୍ଚଳର ପାନ ଆକାରରେ ସାନ ଓ ଏଥିରେ ଅଧିକଦିନ ରହିବାର କ୍ଷମତା ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ବାହାର ବେପାରୀମାନେ ପସନ୍ଦ କରିଥାନ୍ତି।
ଓଡ଼ିଶାର ଚନ୍ଦନପୁର ଅଞ୍ଚଳରୁ ପାନ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶକୁ ପଠାଯାଏ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ପଚାଶ ହଜାରରୁ ଏକଲକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାନଝୁଡ଼ି ବଜାରକୁ ଯାଇଥାଏ।
ବାଲେଶ୍ୱରର ବାଲିଆପାଳ ଓ ଭୋଗରାଇ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଉଭୟ କଞ୍ଚା ଓ ପାଚିଲାପାନ ବାହାରକୁ ପଠାଯାଏ। ପ୍ରତିଦିନ ଓଡ଼ିଶାରୁ ହାରାହାରି ୨୦,୦୦୦ ପାନ ଝୁଡ଼ି ବଜାରକୁ ଯାଇଥାଏ। ପ୍ରତି ଝୁଡ଼ିର ଦାମ୍ ୭୦୦ରୁ ୧୫୦୦ ଟଙ୍କା।
ଓଡ଼ିଶା ପାନର ବଜାର ଦିନକୁ ଦିନ କମିବାରେ ଲାଗିଛି। ପ୍ରଥମେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଅଞ୍ଚଳରୁ ବର୍ଷକୁ ୩୦୦ ଟ୍ରକ ପାନ ପଠାଯାଉଥିଲାବେଳେ ଏବେ କେବଳ ୩୦ ଟ୍ରକ ପାନ ପଠାଯାଉଅଛି।
ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ୱାରା ପାନର ଗୁଣବତ୍ତା ହ୍ରାସ ପାଇବାରୁ ଓ ସ୍ୱାଦଯୁକ୍ତ ପାକଳ ପାନ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣରେ ନ ମିଳୁଥିବାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ପାନ, ଯାହା ବନାରସରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଲୋକପ୍ରିୟଥିଲା ତା’ର ଆଗ ଚାହିଦା ଆଉ ନାହିଁ।
ପାନରସରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଅମ୍ଳ, ଧତବ ଲବଣ, ଜୀବନିକା ରହିଥାଏ। ଆୟୁର୍ବେଦ ଚିକିତ୍ସାରେ ପାନରସର ବ୍ୟବହାର ଅତି ବ୍ୟାପକ। ପାନରସ ବାତ, ପିତ୍ତ ଓ କଫ ନାଶକ। ପାନ ତେଲ ଶ୍ଳେଷ୍ମା, ଆମାଶୟ, ଅତିସାର, ଯକ୍ଷ୍ମା, ସନ୍ନିପାତ, କଣ୍ଠରୋଗ ଓ ଫୁସଫୁସ ରୋଗର ପ୍ରଶମକ। ପାନ ପତ୍ରକୁ ଚୋବାଇଲେ ମୁଖର ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ଦୂର ହୋଇଥାଏ। [୧]ପାନର କେତୋଟି ଔଷଧୀୟ ପ୍ରୟୋଗ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା:
ଏହାଛଡ଼ା ପାନରୁ ଅନେକପ୍ରକାରର ଔଷଧ, ରଙ୍ଗ, ଲଜେନସ, ଚକୋଲେଟ, ଥଣ୍ଡାପାନୀୟ ଓ ସୋମରସ ପରି ମୃଦୁ ମାଦକ ମଧ୍ୟ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ।
ଆମ ସଂସ୍କୃତିରେ ପାନର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ଆଗତ ଅତିଥ୍ୟ, ଅଭ୍ୟାଗତ, ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ, ବ୍ରାହ୍ମଣବୈଷ୍ଣବ ଘରକୁ ଆସିଲେ ଗୃହସ୍ଥ ପାନଟିଏ ବଢ଼ାଇ ଦେଇ ଅତିଥ ଚର୍ଜା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଈଷ୍ଟ ପୂଜନ, ପିତୃପିଣ୍ଡ, ଦାନ, ପ୍ରୀତିଭୋଜନ, ଯଜ୍ଞାଦି କର୍ମ ସାଧନ ଆଦି ମାଙ୍ଗଳିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପାନର ଉପସ୍ଥିତି ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଓଡ଼ିଶାର ଘରେ ଘରେ ପାଳିତ ‘ରଜପର୍ବକୁ ପାନର ପର୍ବ’ କହିଲେ ଅତୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ । ସୁବାସିତ କେତକି ଖଇର, ବଡ଼ଫାଳ ଗୁଆ, ଲବଙ୍ଗ, ଅଳେଇଚ, ଜାଇଫଳ ଆଦି ରଜପାନ ପାଇଁ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ସହ ରଜବୁଲି ଆସୁଥବା ସମସ୍ତ ଅଭ୍ୟାଗତଙ୍କୁ ପାନ ଅର୍ପଣ କରି ଓଡ଼ିଆ ପରମ ସନ୍ତୋଷ ଅନୁଭବ କରେ । ଧର୍ମର ମାସ କାର୍ଭିକ ବ୍ରତ ପାଳନର ଅନ୍ତିମ ଦିବସରେ ଅର୍ଥାତ୍ ପୂଣ୍ଡିମାର ପ୍ରାତଃ ସମୟରେ ପବିତ୍ର ନଦନଦୀ, ଜଳାଶୟରେ ଉତ୍କଳ ରମଣୀ ମଙ୍ଗଳ ଧ୍ୱନି ସହ ଡ଼ଙ୍ଗା ଭସାଇ ପରିବାରର ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମଙ୍ଗଳ କାମନା କରି ଡ଼ଙ୍ଗାରେ ପାନ, ଗୁଆ, ରଖୁ କହିଥାଏ– 'ଅ କା ମା ବୈ– ପାନ ଗୁଆ ଖାଇ – ମୋ ପାନ ଗୁଆ ତୋ ର– ମାସକ ଧରମ ମୋର । କେବଳ ଈଷ୍ଟଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅର୍ପିତ ପାନ ଖଣ୍ଡେ ପ୍ରତିବଦଳରେ ସମସ୍ତ କାର୍ଭିକ ବ୍ରତର ପୁଣ୍ୟ ନେବାକୁ ଆଶାୟୀ ଉତ୍କଳ ରମଣୀ ପାନ ପ୍ରଦାନର ମୂଲ୍ୟକୁ ଠିକ୍ ବୁଝିଥାଏ । ପୂର୍ବେ ଉତ୍କଳୀୟ ନୌବାଣିଜ୍ୟରେ ପାନ ଗୁଆ ଆଦି ମୁଖ୍ୟପଣ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅବା ଏଥରୁ ଅନୁମେୟ ।
ଉତ୍କଳୀୟଙ୍କ ପ୍ରାଣ ହେଉଛନ୍ତି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ । ତାଙ୍କୁ ପାନ ଅର୍ପଣ କରି ଏ ଜାତି ପରମ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ପୂଜନରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରଚଳିତ ତାମ୍ବୁଳ ସେବା (ହଡ଼ପ ସେବା) ବିଧରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ବାରି ହୋଇଯାଏ । ବଡ଼ଠାକୁରଙ୍କ ବଡ଼ସିଂହାର, ପହୁଡ଼, ଚାପ, ଚନ୍ଦନ ଆଦିରେ ତାମ୍ବୁଳ ଅର୍ପଣ ବିଧ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସେବାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରସାଦକୁ ମହାପ୍ରସାଦ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଥାଳିରେ ପୂଜକ ପ୍ରସାଦ, ଲାଗିମାଳ, ସମର୍ପିତ ତାମ୍ବୁଳ ନେଇ କ୍ଷେତ୍ରେଶ୍ୱରୀ ମା’ ବିମଳାଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ମକରବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମା ସମୟରେ ହଡ଼ପ ସେବକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିବିଧ ପାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ଏକ ଆଳିରେ ମନ୍ଦିର ଆକୃତିରେ ସଜାଇ ବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମା କରାଯାଇଥାଏ । ସଂସ୍କୃତି ଗବେଷକଙ୍କ ମତରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଅବସରରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ତାମ୍ବୁଳ ସେବା ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଥବାର ଏହା ଏକ ସଙ୍କେତ । ଭାରତବର୍ଷର କୌଣସି ଦେବଦେବୀ ପୀଠରେ ଏଭଳି ସମ୍ମାନ ପାନକୁ ମିଳିନଥାଏ । ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାନ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ଶୈଳୀ ମଧ୍ୟ ନିଆରା । ସଦ୍ୟ ତୋଳା ଯାଇଥବା ଗୋଟା ପାନରେ ସୁବାସିତ ଚନ୍ଦନର ଲେପ ଦିଆଯାଇଥାଏ, ତା’ପରେ ତାକୁ ଚାରି ଚଉଠ କରି ଭାଙ୍ଗି ଗୋଟିଏ ନିଖୁଣ ଲବଙ୍ଗ ଫୋଡି ବିଡ଼ିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସେବା ପାଇଁ ବିଡ଼ିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର କଳା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ହଡ଼ପ ସେବକମାନେ ବଂଶାନୁକ୍ରମେ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି । ପୂର୍ବେ ଗଜମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ତାହାର ଚୂର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କ ପାନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥବା ଜଣାଯାଏ । ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କ ସମର୍ପିତ ବିଡ଼ିଆ ପାନକୁ ଭକ୍ତମାନେ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବାଦେବୀଙ୍କୁ ପୁନଃ ଅର୍ପଣର ବିଧ୍ୱ ମଧ ଉତ୍କଳରେ ପ୍ରଚଳିତ ।[୨]
ଇତିହାସ କହେ ଯେ, ଆଗକାଳରେ ନାରୀମାନେ ନିଜ ଓଠକୁ ରଙ୍ଗ କରିବା ପାଇ ପାନ ଖାଉଥିଲେ । ସେମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ରଙ୍ଗ ହିସାବରେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ଭାରତ, ଚୀନ, ନେପାଳ, ଭୁଟାନ, ବର୍ମା, ଥାଇଲାଣ୍ଡ, ମାଲେସିଆରେ ପାନକୁ ଆଭିଜାତ୍ୟର ଚିହ୍ନ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
ସବୁଦେଶରେ, ସବୁକାଳରେ ଲୋକେ ସୌଖିନ ମୁଖବାସ, ଧର୍ମକର୍ମ ପୂଜାପଦ୍ଧତି, ଶାରୀରିକ କ୍ରିୟା, ଏକଲୟତା ଆଦିରେ ପାନକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି। ଗୁଆପାନ ଶ୍ରଦ୍ଧା, ସମ୍ମାନ ଓ ମଙ୍ଗଳ ସୂଚକ। ଚୂନପାନ ଗୋଦୁଗ୍ଧ ସମାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ବିଡ଼ିଆପାନ ବା ଖିଲପାନ ମୁଖ ମହକ, କଣ୍ଠ ସରଳ, ଖାଦ୍ୟ ପାଚକ ଓ ଅମ୍ଳ ନାଶକ। ପତ୍ରରେ ଥିବା ହରିତ କଣା ଜୀବନିକା ‘ଖ’ ଓ ‘ଗ’ରେ ଭରିଥାଏ । ଏହା ଦାନ୍ତ ମାଢିକୁ ମଜବୁତ କରିବା ସହିତ ମସ୍ତିସ୍କ, ଯକୃତ ଓ ହୃତପିଣ୍ଡକୁ ସତେଜ କରେ। ଦେହମନରେ ଉଲ୍ଲାସ ଓ ହରଷ ଆଣେ। ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରାୟ ୪୦୦ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଅଧିବାସୀ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ଖିଲିପାନ ଚର୍ବଣ କରିଥାନ୍ତି ।
తమలపాకు లేదా నాగవల్లి భారతదేశంలో విరివిగా ఉపయోగించే తాంబూలంలో ముఖ్యమైన భాగం. ఈ ఎగబ్రాకే మొక్కను తేమగల వేడి ప్రదేశాలలో పెంచుతారు. ఇది పైపరేసికుటుంబానికి చెందినది.[1] దీని యొక్క ఔషథ ధర్మముల మూలంగా కొద్దిగా ఉద్దీపనలు కలిగించేదిగా ముఖ్యమైనది.
బీటిల్, అనే పదం తమిళ పదమైన వెట్టిల నుండి వచ్చింది. ఈ పదం పోర్చుగీసు ద్వారా వచ్చింది. దీనిని పానా ఆకులు అని ఉత్తర భారతదేశంలో పిలుస్తారు.[2]
తమలపాకు దక్షిణ, అగ్నేయ ఆసియాలోనూ, పాకిస్తాన్[3] నుండి న్యూగినియా[4] వరకూ విస్తృతంగా పండిస్తారు. బంగ్లాదేశ్ లో రైతులు దీనిని "బరుయి" అని పిలుస్తారు.[5] ఈ తమలపాకులు పండించే క్షేత్రాన్ని "బరౌజ్" అని పిలుస్తారు. ఈ "బరౌజ్" వెదురు కర్రలతోనూ, కొబ్బరి ఆకులతోనూ కంచె కడతారు.
తమలపాకు సంవత్సర వర్షపాతం 750-1500 మి.మీ. కలిగి, 10-40 డిగ్రీల సెల్సియస్ ఉష్ణోగ్రత గలిగిన ప్రాంతాలు అనువైనవి. నీరు ఇంకే సారవంతమైన లేటరైట్, ఎర్ర గరప నేలలు వీటి సాగుకు అనువైనవి.[6] ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఎక్కువగా ఆధిక దిగుబడిని ఇచ్చే కపూరి రకాలను పండిస్తున్నారు.
మే-జూన్ నెలలలో భూమిని బాగా దున్ని చదునుచేసి ఎకరాకు 16-20 కిలోల అవిశ విత్తనాలను సాలుకు సాలుకు మీటరు దూరంలో ఉంచి సాలులో వత్తుగా విత్తాలి. ఈ అవిశ విత్తనాలను ఉత్తరం, దక్షిణం దిక్కులకు మాత్రమే విత్తుకోవాలి.
విత్తిన 2 నెలల తర్వాత సాళ్ళ మధ్య మట్టిని చెక్కి అవిశ మొదళ్ళ వద్ద వేసి కయ్యలు చేసి వాటి మధ్య 50 సెం.మీ. లోతు 20 సెం.మీ. వెడల్పు గల గుంతలను 20 సెం.మీ. ఎడంలో తీసి ఎకరాకు 20,000 తమలపాకు తల తీగలను 6-8 కణుపులు ఉండేటట్లు ఎన్నుకొని తీగలను నాటే ముందు 0.5 % బోర్డో మిశ్రమం+250 పి.పి.యం స్ట్రెప్టోసైక్లిన్ మిశ్రమంలో 10 నిమిషాలు శుద్ధిచేసి నాటుకోవాలి. ఈ విత్తనపు తీగలను ఆరోగ్యవంతమైన తోట నుండి సేకరించాలి. నాటడానికి ముందుగా నీరు పెట్టే కాలువలు, మురుగునీరు కాలువలను చేసుకోవాలి. చలి, ఎండాకాలాల్లో తోటల చుట్టూ గాలులు సోకకుండా దడలు కట్టుకోవాలి.
తీగలు నాటిన మొదటి ముడు రోజుల వరకు రెండు పూటలా నీరు కట్టాలి. తర్వాత రోజూ ఒక పూట (సాయంత్రం) మాత్రమే కట్టాలి. ఆ తర్వాత రోజు మార్చి రోజు 3 సార్లు సాయంత్రం వేళ నీరు కట్టాలి. తర్వాత 10 రోజుల కొకసారి ఒక తడి చొప్పున నీరు పెట్టాలి. వేసవి కాలంలో 2-3 రోజులకొకసారి తడి ఇవ్వాలి.
చిగురించిన తీగలను, పెరగడానికి మొదలైన 15 రోజులకు జమ్ముతో అవిశ మొక్కలను కట్టి ప్రాకించాలి. ఈ పనిని 15-20 రోజుల కొకసారి చేయాలి. వేగంగా వీచే గాలులకు అవిశ మొక్కలు వంగే ప్రమాదమం ఉండడం వలన వీటిని ఒకదానికొకటి తాడుతో కట్టి, సాలు చివర నాటిన వెదురు గడలకు కట్టాలి. సరిపడేటంత వెలుతురు, నీడ ఉండేలా అవిశ కొమ్మలను కత్తిరించుకోవాలి. తెగులు సోకిన ఆకులను, తీగలను ఎప్పటికప్పుడు ఏరి కాల్చివేయాలి. రెండు సంవత్సరాల కొకసారి మొక్కజొన్నతో పంట మార్పిడి చేయాలి.
తీగ నాటే ముందు దుక్కిలో ఎకరాకు 40 కిలోల సూపర్ ఫాస్ఫేట్ రూపంలో భాస్వరం, 40 కిలోల పొటాష్ వేయాలి. తీగ నాటిన 2 నెలల నుండి నత్రజనిని ఎకరాకు 80 కిలోలు, వేపపిండి + యూరియా 1:1 నిష్పత్తిలో సంవత్సరానికి 4 నుండి 6 దఫాలుగా వాడాలి. ఎకరాకు ఒక టన్ను చొప్పున జిప్సం వేసుకోవాలి.
నాటిన 2 నెలలకు ఆకులు కోతకు వస్తాయి. తర్వాత ప్రతి నెల ఆకులకు ఇనుప గోరు సహాయంతో కోయాలి. మొదటి సంవత్సరంలో తోట నుండి ఎకరాలు 30,000 నుండి 40,000 పంతాలు (పంతం అంటే 100 ఆకులు), రెండవ సంవత్సరంలో 40,000 పంతాల దిగుబడి వస్తుంది.
ఆంధ్ర దేశంలో తుని తమలపాకు సుప్రసిద్ధం. తునికి సమీపంలో ఉన్న సత్యవరంలో ఎన్నో తమలపాకు తోటలు ఉండేవి. ఈ సత్యవరం ఆకులు చిన్నగా, లేతగా (కవటాకులు) మృదువుగా, కొద్దిగా కారంగా ఉండి ఎంతో ప్రాముఖ్యం పొందాయి. కాకినాడ నూర్జహాన్ కిళ్లీలో తుని తమలపాకు లేకపోతే అది నూర్జహాన్ కిళ్లీ కానేకాదు. విజయనగరం ఆకులు కొంచెం పెద్దగా, దళసరిగా, మృదుత్వం తక్కువ కలిగి ఉంటాయి.
ప్రపంచంలోనే అత్యంత పురాతన మతం హైందవ మతం. హిందూ సంస్కృతి ఏదో రూపంలో ప్రకృతిని పూజించటం. ఆరాధించటానికి ప్రాధాన్యతనిచ్చింది. మనకు సంబంధించిన ఏ పండుగ తీసుకున్నా అందులో ప్రకృతి ఆరాధన మిళితమై వుంటుంది. ఉగాది పండుగకు వేపచెట్టు, సంక్రాంతి పండుగకు ధాన్యరాశులు, పశు సంతతి పట్ల ప్రేమ చూపటం... అలాగే వినాయక చవితి అంటే నానావిధ ఫల.పత్ర, పుష్పాలతో స్వామిని అర్చించటం వుంటుంది. ఇలాంటి విశిష్ట సంస్కృతి మరి ఏ ఇతర మతంలోనూ కనబడదు. ఇక ప్రతి పండుగలో, ప్రతి శుభ సందర్భంలో తాంబూలానికి అగ్రస్థానం ఉంటుంది. హిందూ సంస్కృతిలో తాంబూలానికి - అంటే తమలపాకులకు ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉంది. కొందరు దేవుళ్ళకి నిర్ణీత సంఖ్యలో తమలపాకులతో పూజలు చేస్తారు. తమలపాకుల తాంబూలం కూడా మన సంస్కృతిలో విశిష్ట స్థానం ఆక్రమించింది. ఇలా ఆయర్వేదం కూడా ఆరోగ్యానికి తమలపాకు సేవనాన్ని సూచిస్తుంది. అందరు దేవుళ్లకి తమలపాకులతో పూజలు చేయటం ఉన్నప్పటికి. ఆంజనేయస్వామికి ఆకు పూజ అత్యంత ప్రీతికరమైనది అని చెబుతారు. శత పత్ర పూజ చేస్తే వివిధ దోషాలకు పరిహారం చెల్లించినట్టే అని ఒక నమ్మకం ఉంది. వివిధ నోములు, వ్రతాలు, శుభ కార్యాలు జరిగినప్పుడు అరటిపళ్ళు. వస్త్రంతో పాటు రెండు తమలపాకులు కూడా ఇస్తారు.
|website= (help) |first= missing |last= (help); Cite web requires |website= (help) |website= (help) |website= (help)
බුලත් වැලක් වන අතර ගම්මිරිස් සහ කොවා ඇතුළත් වන පයිපෙරසී ( Piperaceae)පවුලට අයත්වේ.බුලත් කොළ වැඩිපුරම පරිභෝජනය කරනු ලබන්නේ ආසියාවේ සහ ලෝකයේ අනෙකුත් රටවල සමහර ආසියානු සංක්රමණිකයන් විසින්ය.බුලත් විටක් ලෙස භාවිතා කරනු ලබන අතර ඒ සඳහා පුවක්, දුන්කොළ මෙන්ම හුණුද භාවිතා කරයි.
ඉන්දියාවේ සහ ශ්රී ලංකාවේ සාම්ප්රදායිකව බුලත් කොළ පිරිනමනු ලබන්නේ ගෞරවය සහ සුබ ආරම්භය යන්න හැගවීම සඳහාය.
මංගල උත්සවවලදී, වැඩිහිටියන්ට ආචාර කිරීම, අලුත් අවුරුද්ද සැමරීම සහ ආයුර්වේද වෛද්යවරුන්ට සහ ජ්යෝතිෂ්ය වේදීන්ට ගෙවීම් කිරීම වැනි අවස්ථා වලදී පිරිනමනු ලබයි.බුලත් ආරම්භ වූයේ දකුණු හා ගිනිකොනදිග ආසියාවේ ය.
බුලත් යන්න (දෙමළ / මලයාලම්) වෙටිලා යන වචනයෙන් උපුටා ගන්නා ලද අතර ඒ සඳහා පෘතුගීසි බලපෑමක්ද තිබේ.
බුලත් කොළ වැඩි වශයෙන් දකුණු හා ගිනිකොනදිග ආසියාවේ, පාකිස්තානයේ[1] සිට පැපුවා නිව්ගිනියාව දක්වා වගා කෙරේ.
බුලත් කොළ වල මූලික භාවිතය වන්නේ රසය එකතු කිරීම සඳහා ප්රධාන වශයෙන් භාවිතා වන පුවක් හෝ දුම්කොළ සමඟ එතීමෙනි.භාවිතවන කොටස් ගතහොත් සම්පූර්ණවැල, කොළ, මුල් සහ පුෂ්ප මංජරිය යනාදියවේ.[2]ඖෂධයක් ලෙස භාවිතවන කොටස් ගතහොත් කොළ, කොළ යුෂ සහ කොළ තෙල් යනාදියවේ.[3]
ඓතිහාසික නියෝජනයන්
မြန်မာ နိုင်ငံ အနှံ အပြားတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ စိုက်ပျိုးပင် ဖြစ်သည်။
ကွမ်းရွက် ညှစ်၍ ရသော သတ္တုနှင့် ဂျင်းပြုတ်ရည်၊ ဆားအနည်းငယ်နှင့် တိုက်ကျွေးပါက ပန်းနာ ရင်ကျပ်၊ ရင်အောင့် ရင်ကယ်၊ ကြက်ညှာ ချောင်းဆိုး ရောဂါများ ပျောက်၏။ ကလေးများ လေပွခြင်း၊ အစာ မကြေဖြစ်ခြင်း၊ ဝမ်းသွားခြင်း၊ ဖျားနာခြင်းများ၌ ကွမ်းရွက် သတ္တုရည်နှင့် ပျားရည်များ ရော၍ တိုက်ကျွေးလျှင် ပျောက်ကင်း နိုင်၏။ အဖျားကြောင့် ဖြစ်သော ခေါင်းကိုက် ရောဂါများ၌ ကွမ်းရွက် မျက်စဉ်းအဖြစ် ခတ်ပေးနိုင်သည်။ မျက်စိပူခြင်း၊ ယားခြင်း၊ နာခြင်းများတွင် ကွမ်းရွက်ကို မျက်လုံး ပေါ်တွင် ကပ်ပေးနိုင်သည်။ ဗိုင်းရပ်စ် ပိုးကြောင့် ဖြစ်သော အဖျား၊ လည်ချောင်းနာ ရောဂါများကို ပျောက်ကင်း စေနိုင်သည်။ သွေးတိုး ရောဂါတွင် သွေးတက်သည့် အခါ ချက်ချင်း ကျစေရန် ကွမ်းရွက် သတ္တုရည်ကို ညှစ်၍ တိုက်ကျွေးနိုင်သည်။
ကပ်ပါး နွယ်ပင်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပင်စည်လုံး သေးသွယ် ပြောင်ချောသည်။ အမြစ်များ ထွက်နေသော ထစ်ဖုများ ရှိသည်။ တစ်ခါ တစ်ရံ ဂလင်းများ ပါရှိသည်။ မွှေးသော အနံ့ရှိသည်။ ကွမ်းပင်တွင် အနုစား၊ အလတ်စား၊ အကြမ်းစား၊ အရိုင်းစား ဟူ၍ ၄ မျိုးခန့် ခွဲထားသည်။ ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ နှလုံးပုံ ရှိ၍ ရွက်ထိပ်ချွန်ပြီး ရွက်ရင်းရှိ အဝိုက်များ ညီညာသည်။ ရွက်ညှာ ရှည်၍ အလယ်တွင် မြောင်းပါရှိ၏။ ပန်းပွင့် အလွန် သေးငယ်သည်။ ဖိုမ သီးသန့် ရှိသည်။ ပန်းခိုင်များသည် အရွက်နှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ထွက်၏။ အဖို ပန်းခိုင်သည် ပို၍ သေးသည်။ အသီးသည် အလွန် သေးငယ်သည်။ လုံးဝိုင်း၍ တစ်စေ့သီး ဖြစ်သည်။
အရွက်
ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် - နွယ်ပင်မျိုးဖြစ်သည်။ ပင်စည်လုံး သေးသွယ်ပြောင်ချော၍ အမြစ်များ ထွက်နေသော ဆစ်ဖုများ ရှိသည် ။ တစ်ခါတစ်ရံ ဂလင်း များပါရှိသည်။ မွှေးသော အနံ့ရှိသည်။ ပူစပ်သောအရသာရှိသည်။ ကွမ်းပင်တွင် အနုစား ၊ အလတ်စား ၊ အကြမ်းစား ၊ အရိုင်းစား ဟူ၍ ၄ မျိုးခန့်ခွဲထားသည်။ အရွက် - ရွက်လွှဲထွက်သည်။ နှလုံးပုံရှိ၍ ရွက်ထိပ်ချွန်ပြီး ရွက်ရင်း ရှိ အဝိုက်များ ညီညာသည်။ အရွက်ပေါ်မျက်နှာပြင်ပြောင်ချောသည်။ ရွက်ကြောထင်ရှား၍ ရွက်နားညီသည်။ ရွက်ညှာရှည်၍ အလယ်တွင် မြောင်းပါရှိ၏ ။ အပွင့် - ပန်းပွင့် အလွန်သေးငယ်သည်။ အဖို ၊ အမ သီးသန့် ရှိသည် ။ ပန်းခိုင် များသည် အရွက်နှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင်ထွက်သည်။ အဖိုပန်းခိုင်သည် ပို၍ သေးသည် ။ အသီး -အညှာတံတစ်ချောင်း ပိတ်ချင်သီးကဲ့သို့ စုပေါင်း၍ သီးပြီး ရှည်မျောမျော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အရွက်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : မြန်မာနိုင်ငံ နေရာအနှံ့အပြား တွင်စိုက်ပျိုးပေါက်ရောက်သည်။ စိုက်ပျိုးပင်ဖြစ်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် - မြန်မာ့ဆေးကျမ်းများ အလိုအရ ကွမ်းရွက်သည် ဖန် ၊ ခါး ၊ ပူစပ်သောအရသာရှိ၏။ နှုတ်ကို မြိန်စေ၏ ။ သလိပ်ကို ကြေစေ၏ ။လေကို နိုင်၏ ။ ထက်မြက်၏ ။ အားကိုတိုးစေ၏ ။အဆိပ်ကို ပယ်တတ်၏ ။ ဝမ်းမီးတောက်စေ၏ ။ ကာမကို အားပေး၏။ နှလုံးကို အကျိုးပြု၏ ။ နှလုံး ၊ ချောင်းဆိုးရောဂါ စသည်ကို ပျောက်ကင်းစေ၏ ။
အသုံးပြုပုံ- အရွက် ၁။ ကွမ်းရွက် ညှစ်ရည်ကို ပျားရည်နှင့် တိုက်က ကလေးများ လေပွခြင်း ၊ အစာမကြေခြင်း ၊ ဝမ်းသွားခြင်း ၊ ဖျားနာခြင်းများ ပျောက်၏ ။ ၂။ ကွမ်းရွက် ညှစ်ရည်ကို နွားနို့နှင့် သောက်က မီးယပ်ကြောင့် ဖြစ်သော စိတ္တဇ ရောဂါ ပျောက်၏ ။ ၃။ ကွမ်းရွက် ညှစ်ရည်တွင် ချင်းပြုတ်ရည် နှင့် သိန္ဓောဆား အနည်းငယ်ထည့်သောက်က ပန်းနာရင်ကျပ် ၊ ရင်အောင့် ရင်ကယ် ၊ ကြက်ညှာချောင်းဆိုးများ ပျောက်၏ ။ ၄။ ကွမ်းရွက်ညှစ်ရည်အား မျက်စဉ်းခတ်ပေးခြင်းဖြင့် ကြက်မျက်သင့်နာ ၊ မျက်စိနာ ၊ မျက်စိရောင်ခြင်း ၊ ကိုက်ခြင်း စသည့်မျက်စိနှင့်ဆိုင်သော ရောဂါများ ပျောက်ကင်း၏ ။ ၅။ကွမ်းရွက်ကို နနွင်း နှင့် ကျိုပြီး ဆားအနည်းငယ် ခတ်သောက် က ဖျားနာရောဂါ ပျောက်၏ ။ ၆။ ကွမ်းရွက်ကို မီးကင်၍ ကလေးများငယ်ထိပ်တွင် အုန်းသီး နှင့်ဆွတ်ပြီး ကပ်ပေးထားပါက နှာစေးရောဂါ ပျောက်ကင်း၏ ။ ၇။ ကွမ်းရွက်ကို ထန်းလျက် ၊ ချင်း ၊ ဆားထည့်ပြုတ်သောက်သော် အပူလွန်၍ ဖျားသော ရောဂါပျောက်၏ ။ ၈။ ထို့ပြင် ကွမ်းရွက်ကို ထုံး၊ ကွမ်းသီး၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ ရှားစေးတို့ဖြင့် ယာပြီး ကွမ်းယာအဖြစ်လည်းဝါးကြသည်။
Basé inggih punika entik-entikan sané medué akéh kawigunan. Wantah akidik sané uning tekén kawigunan basé punika sakadi:
Basé inggih punika entik-entikan sané medué akéh kawigunan. Wantah akidik sané uning tekén kawigunan basé punika sakadi:
Ngwantu ngicalang tatu Ngicalang pikobet indik pencernaan. Ngicalang sakit kolongan. Ngwantu nuunang baat badan. Kaanggen antiseptik. Tamba sakit nyeri. Nuunang setres. Ngicalang kohkohan. Ngatasin yening medué pikobet mesuang getih saking hirung. Mangdané mersihin karang untu.पानक बीड़ा चिबैनाए नेपाल,भारतीय एवं दक्षिण-पूर्व एशियाक परम्परा रहल अछि ।[१][२] एहिमे पान कऽ पात पर चूना, कत्था, सुपाड़ी कऽ टुक, सौंफ आ अन्य बहुतो मसाला आ सुगन्धित चिजसभ लगाऽक खाएल जाइत अछि ।[३])
पान दोकान, राजविराज
पानक दोकानमे पानक खिलीसभ
राजविराज अवस्थित एक पान दोकान
पानक दोकानमे पान लगाबैत
मान्डले, बर्माक बाजारमे बिकैत पानक पातसभ
पानक मेजनसभ
पान बनारसी
पानक थपिया
मग्ही पानक पात
_being_served_with_silver_foil,_India.jpg)
|df= प्यारामिटर नै ग्रहण केलक (सहायता) ಬಚ್ಚಿರೆ ತುಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಡ್ ಮುಖ್ಯವಾದುಂಡು. ಮದಿಮೆ, ಬೂತಾರಾಧನೆ, ಇಂಚ ತುಳುವೆರೆ ಒವ್ವೇ ಲೇಸ್ಡ್ ಬಚ್ಚಿರೆ ದುಂಬು ಬೋಡಾಪುಂಡು.[೧]
Betelo (Piper betle) estas la folio de planto apartenanta al la familio de piperacoj, kiu inkludas ekzemple la speciojn de la pipro kaj de la Kavao. Ĝi valoras kaj kiel milda stimulilo[1] kaj por ties medicinaj propraĵoj. Betelfoliojn oni konsumas ĉefe en Azio, kaj aliloke en la mondo fare de kelkaj aziaj elmigrantoj, kiel betelbulo aŭ paan, kun aŭ sen tabako, laŭ dependiga psiko-stimulanta kaj eŭforiiga formulo kun kontraŭaj sanefikoj.[2]
La planto de betelo originiĝas el Suda kaj Sudorienta Azio (Barato, Nepalo, Bangladeŝo kaj Srilanko).
Betelo (Piper betle) estas la folio de planto apartenanta al la familio de piperacoj, kiu inkludas ekzemple la speciojn de la pipro kaj de la Kavao. Ĝi valoras kaj kiel milda stimulilo kaj por ties medicinaj propraĵoj. Betelfoliojn oni konsumas ĉefe en Azio, kaj aliloke en la mondo fare de kelkaj aziaj elmigrantoj, kiel betelbulo aŭ paan, kun aŭ sen tabako, laŭ dependiga psiko-stimulanta kaj eŭforiiga formulo kun kontraŭaj sanefikoj.
La planto de betelo originiĝas el Suda kaj Sudorienta Azio (Barato, Nepalo, Bangladeŝo kaj Srilanko).
Betelpippuri (Piper betle) kuuluu pippurikasvien (Piperaceae) heimoon.[1] Beteliä kasvatetaan laajalti Sri Lankassa, Intiassa, Thaimaassa, Taiwanissa ja muissa Kaakkois-Aasian maissa. Lehdet ovat makeahkon kirpeitä ja kitkeriä. Lehdet sisältävät paljon erilaisia biomolekyyleja, joilla on farmakologisia ominaisuuksia.
Kasvi lievittää ilmavaivoja, parantaa ruoansulatusta, toimii laksatiivina, karkottaa loismatoja, piristää ja on afrodiittinen eli lempeä lisäävä. Lehtiä käytetään lääkitsemään yskää, poistamaan pahaa hajua hengityksestä, hoitamaan keuhkotulehdusta ja puhdistamaan kurkkua.[2]
Betelpippuri (Piper betle) kuuluu pippurikasvien (Piperaceae) heimoon. Beteliä kasvatetaan laajalti Sri Lankassa, Intiassa, Thaimaassa, Taiwanissa ja muissa Kaakkois-Aasian maissa. Lehdet ovat makeahkon kirpeitä ja kitkeriä. Lehdet sisältävät paljon erilaisia biomolekyyleja, joilla on farmakologisia ominaisuuksia.
Kasvi lievittää ilmavaivoja, parantaa ruoansulatusta, toimii laksatiivina, karkottaa loismatoja, piristää ja on afrodiittinen eli lempeä lisäävä. Lehtiä käytetään lääkitsemään yskää, poistamaan pahaa hajua hengityksestä, hoitamaan keuhkotulehdusta ja puhdistamaan kurkkua.
Crann caol a fhásann 30 m ar airde, dúchasach d'oirdheisceart na hÁise. Na duilleoga 8 m ar fhad, leathrúil; na síolta 4-5 cm ar fhad, dearg nó flannbhuí. Fiuchtar na cnónna le haol, triomaítear iad, agus filltear iad mar phloig i nduilleoga ó speiceas dreaptha beitil. Cognaítear an plog go minic san India is oirdheisceart na hÁise ar son a iarmhairte meisciúla atá cosúil le hiarmhairt alcóil. Fágann an súlach smál dearg ar na fiacla is an tseile.
Betelov papar jedna od biljnih vrsta iz roda papra, porodica paparovki. Domovina su mu jugoistočna Azija i Indijski potkontinent, ali je uvezen i na nekle otoke Oceanije i Antilske Amerike, Andamane i Božićni Otok
Koristi se kao sredstvo za žvakanje, uživa ga oko 200 milijuna stanovnika južne Azije i obale istočne Afrike. Žvakalo se priređuje od sjemenke areke, lista biljke Piper Betle L. (uzgaja se u Indiji i na Malajskom arhipelagu) i od vapna. Često se dodaje još i đumbir, a kadšto i duhan, znatno rjeđe koji drugi začin ili miris. Najviše je rašireno žvakanje betela među malajskim narodima.
Danas nije priznata nijedna podvrsta od kojih su se dvije spominjale:
Način je priređivanja ovog neobično raširenog uživala različit kod različitih naroda. Obično se na svježi list betela-papra stavlja sloj vapna, a na njega komadić arekine sjemenke i đumbira, pa se sve to zamota u zalogaj i stavlja u usta. Žvakanjem se betela razvija u ustima vrlo intezivna crvena slina, od koje postaju i zubi crveni. U čemu se zapravo sastoji užitak kod žvakanja betela nije potpuno jasno. Vjerojatno je da se s njim razvija ugodno osjećanje, slično onome kod uživanja duhana.[1]
Ovaj članak uključuje tekst iz Hrvatske enciklopedije, objavljivane od 1941. do 1945. godine, koja je javno dobro.
Betelov papar jedna od biljnih vrsta iz roda papra, porodica paparovki. Domovina su mu jugoistočna Azija i Indijski potkontinent, ali je uvezen i na nekle otoke Oceanije i Antilske Amerike, Andamane i Božićni Otok
Betelowy popjerjowc (Piper betle) je rostlina ze swójby popjerjowcowych rostlinow (Piperaceae).
Betelowy popjerjowc (Piper betle) je rostlina ze swójby popjerjowcowych rostlinow (Piperaceae).
Sirih adalah tanaman asli Indonesia yang tumbuh merambat atau bersandar pada batang pohon lain.[1] Sebagai budaya daun dan buahnya biasa dikunyah bersama gambir, pinang, tembakau dan kapur. Namun mengunyah sirih telah dikaitkan dengan penyakit kanker mulut dan pembentukan squamous cell carcinoma yang bersifat malignan. Juga kapurnya membuat pengerutan gusi (periodentitis) yang dapat membuat gigi tanggal, walaupun daun sirihnya yang mengandung antiseptik pencegah gigi berlubang.[2]
Sirih digunakan sebagai tanaman obat (fitofarmaka); sangat berperan dalam kehidupan dan berbagai upacara adat rumpun Melayu.
Di Indonesia, sirih merupakan flora khas provinsi Kepulauan Riau. Masyarakat Kepulauan Riau sangat menjunjung tinggi budaya upacara makan sirih khususnya saat upacara penyambutan tamu dan menggunakan sirih sebagai obat berbagai jenis penyakit. Walaupun demikian tanaman sirih banyak dijumpai di seluruh Indonesia, dimanfaatkan atau hanya sebagai tanaman hias.
Tanaman merambat ini bisa mencapai tinggi 15 m. Batang sirih berwarna coklat kehijauan,berbentuk bulat, beruas dan merupakan tempat keluarnya akar. Daunnya yang tunggal berbentuk jantung, berujung runcing, tumbuh berselang-seling, bertangkai, dan mengeluarkan bau yang sedap bila diremas. Panjangnya sekitar 5 – 8 cm dan lebar 2 – 5 cm. Bunganya majemuk berbentuk bulir dan terdapat daun pelindung ± 1 mm berbentuk bulat panjang. Pada bulir jantan panjangnya sekitar 1,5 – 3 cm dan terdapat dua benang sari yang pendek sedang pada bulir betina panjangnya sekitar 1,5 – 6 cm dimana terdapat kepala putik tiga sampai lima buah berwarna putih dan hijau kekuningan. Buahnya buah buni berbentuk bulat berwarna hijau keabu-abuan. Akarnya tunggang, bulat dan berwarna coklat kekuningan.
Minyak atsiri dari daun sirih mengandung minyak terbang (betIephenol), seskuiterpen, pati, diatase, gula dan zat samak dan kavikol yang memiliki daya mematikan kuman, antioksidasi dan fungisida, anti jamur. Sirih berkhasiat menghilangkan bau badan yang ditimbulkan bakteri dan cendawan. Daun sirih juga bersifat menahan perdarahan, menyembuhkan luka pada kulit, dan gangguan saluran pencernaan. Selain itu juga bersifat mengerutkan, mengeluarkan dahak, meluruhkan ludah, hemostatik, dan menghentikan pendarahan. Biasanya untuk obat hidung berdarah, dipakai 2 lembar daun segar Piper betle, dicuci, digulung kemudian dimasukkan ke dalam lubang hidung. Selain itu, kandungan bahan aktif fenol dan kavikol daun sirih hutan juga dapat dimanfaatkan sebagai pestisida nabati untuk mengendalikan hama penghisap[3]
Sirih dipercaya dapat digunakan untuk mengobati:
Artikel bertopik tanaman obat ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. Sirih adalah tanaman asli Indonesia yang tumbuh merambat atau bersandar pada batang pohon lain. Sebagai budaya daun dan buahnya biasa dikunyah bersama gambir, pinang, tembakau dan kapur. Namun mengunyah sirih telah dikaitkan dengan penyakit kanker mulut dan pembentukan squamous cell carcinoma yang bersifat malignan. Juga kapurnya membuat pengerutan gusi (periodentitis) yang dapat membuat gigi tanggal, walaupun daun sirihnya yang mengandung antiseptik pencegah gigi berlubang.
Sirih digunakan sebagai tanaman obat (fitofarmaka); sangat berperan dalam kehidupan dan berbagai upacara adat rumpun Melayu.
Di Indonesia, sirih merupakan flora khas provinsi Kepulauan Riau. Masyarakat Kepulauan Riau sangat menjunjung tinggi budaya upacara makan sirih khususnya saat upacara penyambutan tamu dan menggunakan sirih sebagai obat berbagai jenis penyakit. Walaupun demikian tanaman sirih banyak dijumpai di seluruh Indonesia, dimanfaatkan atau hanya sebagai tanaman hias.
Piper betle (Lusitanice bétele < Malabarice veṭṭila[1]) est liana familiae Piperacearum, quae Piper nigrum et Piper methysticum comprehendit. Quod homines ob proprietates psychostimulantes[2] et medicinales multum aestimant. Fructus Areca catechu, foliis P. betle involutus, plerumque in Asia, et alibi in mundo a migrantibus Asianis, in forma buccellae masticatur. Recentius tabacum loco A. catechu adhibetur. Effectus nocivos esse constat.
Planta, in Indomalaesia sive et Asia austro-orientali orta, est liana perennis, nitidis foliis cordiformibus et amento albo praedita.
Piper betle in plurimis Asiae Meridionalis et Meridiorientalis partibus, et in Papua Nova Guinea Melanesiaque excolitur. Res repens, firmamenti arboris convenientis vel longi poli eget. Eius cultus est peculiare agriculturae genus.
Vide "Piper betle" apud Vicispecies. 
Situs scientifici: Tropicos • GRIN • ITIS • Plant List • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • Plant Name Index • Plantes d'Afrique • Flora of China • INPN France • USDA Plants Database Piper betle (Lusitanice bétele < Malabarice veṭṭila) est liana familiae Piperacearum, quae Piper nigrum et Piper methysticum comprehendit. Quod homines ob proprietates psychostimulantes et medicinales multum aestimant. Fructus Areca catechu, foliis P. betle involutus, plerumque in Asia, et alibi in mundo a migrantibus Asianis, in forma buccellae masticatur. Recentius tabacum loco A. catechu adhibetur. Effectus nocivos esse constat.
Planta, in Indomalaesia sive et Asia austro-orientali orta, est liana perennis, nitidis foliis cordiformibus et amento albo praedita.
Betelinis pipiras (lot. Piper betle), dar vadinamas beteliu – pipirinių (Piperaceae) šeimos visžalių daugiamečių augalų rūšis. Augalas kilęs iš Malaizijos, bet dabar auginamas ir Indijoje, Indonezijoje, Šri Lankoje, kitose Pietų ir Pietryčių Azijos šalyse.
Augalas laipiojantis, užauga iki 1 aukščio. Lapai paprasti, kiaušiniški. Žiedai susitelkę į baltus žiedynus.
Betelinio pipiro lapai pasižymi vaistinėmis savybėmis. Juose yra čavibetolio, čavikolio, estragolio, eugenolio, metilo eugenolio, hidroksikategolio. Indijoje augalas naudojamas kirminų valymui iš organizmo, Malaizijoje – gydyti artritą, galvos skausmus, malšinti skausmą. Iš betelinio pipiro lapų ir katekinės arekos sėklų Azijoje kramtomas stimuliuojantis, antiseptinis, kvėpavimą gerinantis produktas Paan.
Betele (Piper betle) ir melnajam piparam un kavai līdzīgs Piperaceae dzimtas augs. Beteles ir mūžzaļi ziedaugi, kas ir izplatīti un lietoti galvenokārt Āzijā, kur tā lietošana ir nozīmīga vietējās kultūras sastāvdaļa. Tas tiek lietots kā viegls stimulants, kā ārstniecības augs un garšaugs. Lietojot to kā stimulantu, beteles lapas tiek košļātas līdz no tām izsūkta sula, pēc tam lapas tiek izspļautas.
Sirih atau nama saintifiknya Piper betle, merujuk kepada dauh sirih yang diambil dari pokok Sirih, sejenis pokok menjalar, yang merupakan satu bahan penting dalam kebudayaan Melayu. Pokok ini berasal dari Malaysia dan kini boleh turut dijumpai di India, Indonesia dan Sri Lanka.
Daun sirih mempunyai bentuk yang hampir menyerupai daun Kaduk. Ia penting dalam adat perkahwinan dan perubatan Melayu tradisional.
Pada kebiasaannya dahulu, pokok sirih banyak ditanam di kampung-kampung. Daun sirih berwarna hijau gelap dan bersaiz kira-kira 15 cm panjang dan 10 cm lebar. Ia juga mudah didapati di pasar, terutamanya di kawasan pedalaman.
Sirih digunakan oleh orang Melayu sebagai hantaran dalam istiadat perkahwinan orang Melayu. Sirih juga digunakan dalam upacara menjampi seseorang dalam proses mengubati pesakit.
Selain daripada itu, daun sirih juga boleh dimakan bersama-sama gambir untuk mengubati penyakit cirit-birit. Bagi mengubati pendarahan pada hidung, daun sirih digulung dan disumbat ke dalam lubang hidung untuk menghentikan pengaliran darah dari dalam hidung.
Sirih atau nama saintifiknya Piper betle, merujuk kepada dauh sirih yang diambil dari pokok Sirih, sejenis pokok menjalar, yang merupakan satu bahan penting dalam kebudayaan Melayu. Pokok ini berasal dari Malaysia dan kini boleh turut dijumpai di India, Indonesia dan Sri Lanka.
Daun sirih mempunyai bentuk yang hampir menyerupai daun Kaduk. Ia penting dalam adat perkahwinan dan perubatan Melayu tradisional.
Pada kebiasaannya dahulu, pokok sirih banyak ditanam di kampung-kampung. Daun sirih berwarna hijau gelap dan bersaiz kira-kira 15 cm panjang dan 10 cm lebar. Ia juga mudah didapati di pasar, terutamanya di kawasan pedalaman.
Betelpeper of sirih (Indonesië) (soms afgekort tot Betel) (Piper betle) is een plant uit de familie van de peperachtigen en is vooral bekend door het gebruik van het betelkauwen (in Indonesië: het kauwen van de Sirih-Pinang).
De Betelpeper is een kruid waarvan de bladeren medische eigenschappen hebben. Het is een meerjarige, groenblijvende klimplant met hartvormige bladeren en witte samengestelde bloemtrossen. Van origine komt de plant uit Zuid- of Zuidoost-Azië, mogelijk Maleisië. Hij komt ook veelvuldig voor in India, Sri Lanka en Indonesië. De beste variëteit van de betelpeper is de "Magahi" variant die wordt gekweekt bij Patna in Bihar, India.
De betelolie die uit de bladeren gehaald kan worden bevat betel-fenol of chavibetol (3-hydroxy-4-methoxyalkylbenzeen)
Een gerelateerde plant de Piper sarmentosum, die gebruikt wordt bij het koken, wordt wel de "wilde betelplant" genoemd.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Piper betle op Wikimedia Commons. Betelpeper of sirih (Indonesië) (soms afgekort tot Betel) (Piper betle) is een plant uit de familie van de peperachtigen en is vooral bekend door het gebruik van het betelkauwen (in Indonesië: het kauwen van de Sirih-Pinang).
De Betelpeper is een kruid waarvan de bladeren medische eigenschappen hebben. Het is een meerjarige, groenblijvende klimplant met hartvormige bladeren en witte samengestelde bloemtrossen. Van origine komt de plant uit Zuid- of Zuidoost-Azië, mogelijk Maleisië. Hij komt ook veelvuldig voor in India, Sri Lanka en Indonesië. De beste variëteit van de betelpeper is de "Magahi" variant die wordt gekweekt bij Patna in Bihar, India.
Pieprz żuwny, pieprz betelowy, betel (Piper betle) – gatunek rośliny z rodziny pieprzowatych. Pochodzi z Indii i Półwyspu Malajskiego. Uprawiany na terenach południowych Azji Wschodniej.
Pnącze o krzewiastym pokroju. Liście duże, jajowatego kształtu, skórzaste, z wierzchu ciemnozielone, błyszczące. Użyłkowanie od strony dolnej w kolorze czerwonawym. Kwiaty drobne, kwiatostan w kształcie kolby, gęsty i zwisły.
Roślina uprawiana dla liści o ostrym smaku i zapachu przypominającym herbatę. Jest malajską używką do żucia rozpowszechnioną pod nazwą betel. Wykorzystywany jest również w tradycyjnej medycynie indyjskiej – ajurwedzie.
Pieprz żuwny, pieprz betelowy, betel (Piper betle) – gatunek rośliny z rodziny pieprzowatych. Pochodzi z Indii i Półwyspu Malajskiego. Uprawiany na terenach południowych Azji Wschodniej.
Батьківщиною бетеля вважається Південно-Східна Азія, скоріш за все, її південна частина. В теперішній час вирощується в більшості країн цього регіону, а також в Індії та Шрі-Ланці.
Бетель виростає до 1 метра, йому властиві глянцюваті серцеподібні листки та білі сережковидні суцвіття.
В Індії та країнах Південно-східної Азії листки бетеля традиційно використовуються як тонізуючий засіб. Їх жують разом з гашеним вапном і шматочками насіння пальми катеху (лат. Areca cathecu). Гашене вапно використовується для того, щоб зберегти активні речовини у формі вільної основи, дозволяючи їм проникнути в кровоносну систему сублінгвально. Насіння пальми катеху вміщують алкалоїд ареколін, який стимулює слиновиділення (слина забарвлюється в червоний колір) і сам є збуджуючим засобом. В такому вигляді бетелева жованка використовується вже багато століть, можливо — тисячоліть. В теперішній час в різних країнах до неї інколи підмішуються деякі додаткові компоненти, інколи — тютюн. В Індії жувальна суміш на основі бетеля відома під назвою «пан», або «пан масала» (цю назву зрозуміє практично кожний індієць, навіть якщо в його рідній мові існує інша назва). Індійські вуличні продавці бетеля за бажанням покупця можуть помазати готовий згорток бетелевої жвачки сусальним сріблом, яке, як вважається, дезінфікує продукт.
Листки бетеля широко використовуються в народній медицині країн Південної та Південно-Східної Азії в різноманітних якостях, в тому числі як збуджувальний, знеболювальний та антисептичний засіб. В аюрведичній медицині бетель відомий як афродизіак. Його відвар і настій також інколи п’ють як антибіотик. Також настій використовують для лікування нетравлення шлунку, місцевого лікування запорів, як протинабряковий засіб і як допоміжний засіб при лактації. В Індії бетель використовується також для виведення глистів.
Розповсюдженню бетеля, попри багато негативних ефектів для здоров’я, сприяє його надзвичайно низька вартість, помножена на тонізуючий ефект. За різними оцінками вживають листки бетеля від 10 до 20 відсотків населення планети [1]. Вільно купити можна практично всюди в Південній та Південно-східній Азії.
Тривале жування горіху бетеля може бути небезпечним для життя та здоров’я. Чорніють зуби і може бути запалення ясен. Відомо, що у тих хто жує бетельний горіх слизиста оболонка рота набуває характерний темно-червоний колір і часто зморщується. Інколи настає «рубцювання тканин слизистої та розвивається хронічне захворювання», а саме підслизистий фіброз порожнини рота (Oral Helth). Жування горіху бетеля також збільшує ризик розвитку однієї з форм раку ротової порожнини − плоскоклітинної карциноми, яка також може виникнути на задній стінці горла. Це підтверджує великий процент серед дорослих жителів Південно-східній Азії, які страждають на дане захворювання. На Тайвані майже 85 % хворих на рак ротової порожнини вживають горіх бетеля.
Активні складові бетелевої олії, яку одержують з листків, переважно відносяться до класу аллілбензолів. Хоча основне значення має хавібетол (бетель-фенол), бетель також вміщує хавікол, естрагол, евгенол (аллілгваякол), метилевгенол, та гідроксикатехин.
Також в склад бетелевої олії входять декілька терпенів і терпеноїдів: два монотерпена (пара-цимен і терпінен), два монотерпеноїда (евкаліптол і карвакрол) і два сесквітерпена (кадінен і каріофіллен).
Trầu không hay trầu (danh pháp hai phần: Piper betle) là một loài cây gia vị hay cây thuốc, lá của nó có các tính chất dược học. Đây là loài cây thường xanh, loại dây leo và sống lâu năm, với các lá hình trái tim có mặt bóng và các hoa đuôi sóc màu trắng, có thể cao tới 1 mét. Loài này có nguồn gốc ở vùng Đông Nam Á và được trồng ở Ấn Độ, Indonesia, Sri Lanka, Việt Nam, Malaysia. Lá trầu không loại tốt nhất thuộc về giống "Magahi" (từ vùng Magadha) sinh trưởng ở gần Patna tại Bihar, Ấn Độ.
Ở Việt Nam có hai loại trầu chính: trầu mỡ và trầu quế [1]. Lá trầu mỡ to bản, dễ trồng. Trầu quế có vị cay, nhỏ lá, được ưa chuộng hơn trong tục ăn trầu.
Thành phần hoạt hóa của tinh dầu trầu không, thu được từ lá, là betel-phenol (hay chavibetol hoặc 3-hyđrôxy-4-mêtôxyankylbenzen, nó tạo ra hương vị như mùi khói), chavicol và cađinen.
Tại một số quốc gia như Ấn Độ, Đài Loan, Việt Nam v.v thì lá trầu được nhai cùng với vôi tôi (hiđrôxít canxi) hay vôi sống (ôxít canxi) và quả của cây cau. Vôi có tác dụng giữ cho thành phần hoạt hóa của trầu không nằm ở dạng bazơ tự do hay chất kiềm, điều này cho phép nó đi vào trong máu thông qua hấp thụ dưới lưỡi. Trong quả cau có chứa các ancaloit như arecolin, arecain, guraxin. Chúng tăng cường tiết nước bọt (nước bọt bị nhuộm đỏ). Tổ hợp của cau, trầu và vôi để nhai, còn được gọi là "miếng trầu", đã được người dân trong khu vực sử dụng vài nghìn năm. Sợi thuốc lá hoặc thuốc lào đôi khi cũng được thêm vào.
Các lá trầu không cũng được sử dụng như là chất kích thích, chất khử trùng và chất làm sạch hơi thở. Trong y học Ayurveda, chúng còn được sử dụng như là thuốc kích dục. Tại Malaysia chúng được sử dụng để điều trị chứng đau đầu, viêm khớp và các thương tổn khớp. Tại Thái Lan và Trung Quốc chúng được dùng để làm dịu bệnh đau răng.Tại Indonesia chúng được uống như một loại trà và sử dụng như là thuốc kháng sinh. Chúng cũng được sử dụng trong trà để điều trị chứng khó tiêu, cũng như trong thuốc mỡ hay thuốc hít để điều trị đau đầu, cũng như trong điều trị chứng táo bón, cũng như có tác dụng thông mũi và hỗ trợ tiết sữa.
Loài thực vật có quan hệ họ hàng là P. sarmentosum, được sử dụng trong nấu ăn, đôi khi cũng được gọi là "lá trầu hoang".
Hái lá trầu.
Dây trầu leo thân cây cau.
Một lá trầu không.
Trầu không hay trầu (danh pháp hai phần: Piper betle) là một loài cây gia vị hay cây thuốc, lá của nó có các tính chất dược học. Đây là loài cây thường xanh, loại dây leo và sống lâu năm, với các lá hình trái tim có mặt bóng và các hoa đuôi sóc màu trắng, có thể cao tới 1 mét. Loài này có nguồn gốc ở vùng Đông Nam Á và được trồng ở Ấn Độ, Indonesia, Sri Lanka, Việt Nam, Malaysia. Lá trầu không loại tốt nhất thuộc về giống "Magahi" (từ vùng Magadha) sinh trưởng ở gần Patna tại Bihar, Ấn Độ.
Ở Việt Nam có hai loại trầu chính: trầu mỡ và trầu quế [1]. Lá trầu mỡ to bản, dễ trồng. Trầu quế có vị cay, nhỏ lá, được ưa chuộng hơn trong tục ăn trầu.
Своеобразная субкультура, связанная с продажей бетеля, сложилась на Тайване. Здесь потребителями бетеля из-за его сильного тонизирующего эффекта в основном являются профессиональные водители авто- и мототранспорта - "дальнобойщики", таксисты, экспедиторы, курьеры, поэтому точки продаж располагаются вдоль основных проездов в населенных пунктах и загородных автомобильных трасс. Для привлечения внимания потенциальных покупателей, как правило, мужчин из нижних социальных слоев, киоски обильно декорируются неоновой и светодиодной подсветкой, а их фасадная часть целиком выполняется из стекла, выступая, по сути, ярко освещенной витриной. Продавцами выступают девушки, одетые в провоцирующие откровенные наряды - короткие декольтированные платья и топы, иногда бикини, поэтому эта субкультура получила название "бетельные красавицы" (檳榔西施/bīnláng xīshī).
Родственное растение Piper sarmentosum, используемое в кулинарии, иногда называют «листом дикого бетеля» («wild betel leaf»).
Своеобразная субкультура, связанная с продажей бетеля, сложилась на Тайване. Здесь потребителями бетеля из-за его сильного тонизирующего эффекта в основном являются профессиональные водители авто- и мототранспорта - "дальнобойщики", таксисты, экспедиторы, курьеры, поэтому точки продаж располагаются вдоль основных проездов в населенных пунктах и загородных автомобильных трасс. Для привлечения внимания потенциальных покупателей, как правило, мужчин из нижних социальных слоев, киоски обильно декорируются неоновой и светодиодной подсветкой, а их фасадная часть целиком выполняется из стекла, выступая, по сути, ярко освещенной витриной. Продавцами выступают девушки, одетые в провоцирующие откровенные наряды - короткие декольтированные платья и топы, иногда бикини, поэтому эта субкультура получила название "бетельные красавицы" (檳榔西施/bīnláng xīshī).
Родственное растение Piper sarmentosum, используемое в кулинарии, иногда называют «листом дикого бетеля» («wild betel leaf»).
В литературе Охотники за растениями/ The Plant Hunters (1858) — повесть Майн Рида. Братья (1914) — рассказ Ивана Бунина. Ариэль (1941) — роман Александра Беляева. Заводная (2009) — роман Паоло Бачигалупи
本文介紹的是檳榔原料。關於蒌叶的成品，請見「檳榔」。蒌叶（学名：Piper betle），又叫做蒌子、蒟酱、荖葉、蓽茇、荖藤、檳榔葉，是一种胡椒科藤本植物，莖為蔓生，全株無毛，葉子呈橢圓形，花為綠色，有香味。原产地是印尼，中国大陆在南方有人种植，藤和叶子可以做药材，叶子里面还含有芳香油。
清代已有文獻記載，蔞葉常與礪灰(石灰)一起作為食用檳榔時的配料。
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 本文介紹的是檳榔原料。關於蒌叶的成品，請見「檳榔」。 蒌叶（学名：Piper betle），又叫做蒌子、蒟酱、荖葉、蓽茇、荖藤、檳榔葉，是一种胡椒科藤本植物，莖為蔓生，全株無毛，葉子呈橢圓形，花為綠色，有香味。原产地是印尼，中国大陆在南方有人种植，藤和叶子可以做药材，叶子里面还含有芳香油。
キンマ（蒟醤）は
以上はすべて本稿で説明する。
キンマの名称は以下に記述するように用法に多少、混乱があり注意を要する。
日本に於いては、キンマとはビンロウジと石灰とキンマの葉を噛む習慣を考慮して、そのすべてをまとめてキンマと呼ぶことが多い（#嗜好品としてのキンマ）。日本語におけるキンマの語は、タイ語における「キン（食べる）+マーク（ビンロウジ）」（ビンロウジ（檳榔子）を食べる、の意）という語の訛である。ビンロウジとはビンロウ（檳榔、ヤシ科 Areca catechu、ビンロウジとの区別でビンロウジュ（檳榔樹）とも言う）の実のことを言う。マークという言葉の本来の意味は「実」であったが、タイに於いてはアユタヤ王朝時代から、貴賤問わず広く服用され日常性が高かったために、「実を食べる」という略語的用法がそのまま「キンマを用いる」という意味になっていった。
一方で日本においては江戸時代から本草学の研究などで知られるようになり、「蒟醤」と字を当てて書かれた。のちに日本では「キンマ」の言葉自体が、元々の「実（あるいはビンロウジ）を食べる」という本来の意味からはずれ、ビンロウジと一緒に口に入れる葉の名前として借用されることになった（#植物としてのキンマ）。
また後に記述するように、キンマはタイで広く愛好されたが、痰壺やキンマの道具入れなどの用具が発達し、上流階級では漆を塗ったりして、凝ったものを作るようになっていった。これは江戸時代の日本にも輸出され、蒟醤手という名で茶人の香入れとして愛用された（#キンマの文化）。
キンマ（蒟醤・学名Piper betle）はコショウ科コショウ属の蔓性の常緑多年草で、ハート型のつやのある葉をつけ、高さ1mほど。白い花をつけるが目立たない。薬効のあるのは葉である。本来の分布地はマレーシアであるが、インド、インドネシア、スリランカでも自生している。
キンマの葉は精油を含み、有効成分の多くはアリルベンゼン化合物である。主な成分はチャヴィベトール（ベテルフェノール；3-ヒドロキシ-4-メトキシアリルベンゼン）とされるが、チャヴィコール（Chavicol：p-アリルフェノール；4-アリルフェノール）、エストラゴール（Estragole：p-アリルアニソール；4-メトキシアリルベンゼン）、オイゲノール（アリルグアイアコール；4-ヒドロキシ-3-メトキシアリルベンゼン；2-メトキシ-4-アリルフェノール）、メチルオイゲノール（オイゲノールメチルエーテル；3,4-ジメトキシアリルベンゼン）、ヒドロキシカテコール（2,4-ジヒドロキシアリルベンゼン）も含まれる。
また、キンマの精油にはテルペン類が含まれている。内訳はモノテルペン2種（p-シメンとテルピネン Terpinene）、モノテルペノイド2種（シネオールとカルヴァクロールCarvacrol）、セスキテルペン2種（カディネン Cadinene とカリオフィレンCaryophyllene）。
健胃薬、去痰薬など、様々な方法で薬用される。アーユルヴェーダでは媚薬とされた。マレーシアでは頭痛、関節炎、関節の痛みを和らげるのに用いる。タイと中国では歯痛に用いる。インドネシアではキンマを煎じて殺菌剤とする。その他、キンマを煎じたものは消化不良、便秘、鼻づまりを治したり、母乳の分泌を助けるのに用いられる。インドでは虫下しにも用いる。味は非常に渋い。
ビンロウジを薄く切って乾燥させたものとキンマの葉に、水で溶いた石灰を塗り、これを口に含み噛む。この時、好みにより他の香りのある木を細かく砕いたものや、非常に希であるがタバコの葉を混ぜることもある。噛んでいる間は渋みが広がり、大量に口中に溜まる唾はビンロウジの赤い色に変わる。飲み込まず頻繁に唾を吐き出すことでそれを処理する。ビンロウジには依存性があり、何回も用いると次第に手放し難くなる。また、使用することでアルコールに酔った様な興奮を催す。石灰を含んでいるため赤くなった唾液と共に歯にこびりつき、歯が褐色に変色する。また、常習によってあごに変形をきたす。最近ではキンマ噛みを行なうことにより、口腔ガンが発生しやすくなることも報告されているが、これらの副作用は主にキンマよりもビンロウジによるものである。
キンマは西洋文化が流れ込んでくる以前は、貴賤・年齢問わず広く用いられた。台湾では、キンマの常習であごが変形した先史時代の人骨が出土しており、その嗜好品としての歴史は極めて古い。子供でも物心がつくと用いることがあったほどであった。背景には熱帯性気候の中での重労働による労苦を癒す目的が有ったと考えられる。
この異様なほどの普及はキンマ入れや痰壺の発展を生み出した。特にタイでは沈金の影響を受けて、竹で編んだかごに漆を何回も塗り、彫刻で模様を施した後に、彩漆を塗ったものの表面を削ってなめらかにしたキンマ入れ（蒟醤手）が作られた。16世紀からは産地が移行しミャンマーで盛んに作られるようになるが、これは日本にも輸出され、茶人に香入れとして愛用された（日本にはキンマそのものの風習は伝わらなかった）。時代が下ると茶人の要求により日本でも讃岐キンマ（キンマ漆器）として生産され始めた。日本で発達した象谷塗りもこの系統を受け継いでいる。
このように高度に工芸品として発達したキンマ入れは特に東南アジアでは社会的地位を示す重要なもので、結納品としても重要な品の一つとなった。また各地には、キンマにまつわる言い回しも大きく残っている。
このように豊かな文化を生み出したキンマであるが、反面で歯が褐色に変わるため、また、西洋の文化の伝来と共に、噛んで嗜んでいるときに赤い唾液を吐き出すことから不潔な習慣ともみなされ、東南アジアや南アジアでも若者の世代を中心に廃れていった。また、口腔ガンの発生する確率が高くなるという現実もキンマ離れを促進した。現在でもキンマの愛好者は減少傾向にある。
南アジア（インド、パキスタンなど）では、キンマの葉にビンロウジ、香辛料、果物、砂糖、タバコなどを包んだものを「パーン」（Paan）と呼び、噛んで清涼感を楽しむ習慣がある。キンマとビンロウジはインド人、特にヒンドゥー教徒の伝統文化と密接に関わっており、司祭への謝礼はしばしばキンマの葉に包まれる。インドでは、ビハール州パトナの近くで産するマガディ（"Magadhi"）種（名称は古代インドのマガダ国に由来する）のキンマを最高級品とする。
タイに於いてもキンマ（マーク）は大きな位置を占めており、西洋化以前にはキンマを包む作法が上流階級の女性の教養の一つとされていた。ピブーンソンクラーム首相時代にラッタニヨム（愛国信条）により、「文化的でない」として生産の中止が呼びかけられ、新たな愛好者の出現が大きく妨げられた。その後、世代交代と共に徐々にキンマ愛好者は減っていき、現在では農村部の老人などに見ることが出来るのみである。しかし、慣用句などには現在でもその影響を見て取ることが出来る。以下はその例である。
タイのキンマ一式。
パーン一式。左上から時計回りに乾燥したビンロウ、生のビンロウ、タバコ、クローブ、キンマ）
パーンを配合しているところ。インド
ビーダ（キンマ）。コロンボ、ゴール・フェイス・ビーチにて
マーンドゥーのスルターン、ギヤースッディーン・ハルジーがキンマの葉にローズウォーターとサフランが加えられるのを見ている。16世紀の料理書ニンマトナーマ・イ・ナーシルッディーン・シーャヒーより
パーンの材料。デリーにて
クパンのイカット売り（キンマ常習者）。前歯に付着しているのは噛んだキンマ
キンマを噛んで赤く染まった唾液。海口市にて
キンマ（蒟醤）は
南アジアや東南アジア、オセアニアなどで用いられる、噛む嗜好品。噛みタバコではない。 1.に利用される植物。 ミャンマー製の漆塗り手工芸品の一つ。以上はすべて本稿で説明する。
キンマの名称は以下に記述するように用法に多少、混乱があり注意を要する。
日本に於いては、キンマとはビンロウジと石灰とキンマの葉を噛む習慣を考慮して、そのすべてをまとめてキンマと呼ぶことが多い（）。日本語におけるキンマの語は、タイ語における「キン（食べる）+マーク（ビンロウジ）」（ビンロウジ（檳榔子）を食べる、の意）という語の訛である。ビンロウジとはビンロウ（檳榔、ヤシ科 Areca catechu、ビンロウジとの区別でビンロウジュ（檳榔樹）とも言う）の実のことを言う。マークという言葉の本来の意味は「実」であったが、タイに於いてはアユタヤ王朝時代から、貴賤問わず広く服用され日常性が高かったために、「実を食べる」という略語的用法がそのまま「キンマを用いる」という意味になっていった。
一方で日本においては江戸時代から本草学の研究などで知られるようになり、「蒟醤」と字を当てて書かれた。のちに日本では「キンマ」の言葉自体が、元々の「実（あるいはビンロウジ）を食べる」という本来の意味からはずれ、ビンロウジと一緒に口に入れる葉の名前として借用されることになった（）。
また後に記述するように、キンマはタイで広く愛好されたが、痰壺やキンマの道具入れなどの用具が発達し、上流階級では漆を塗ったりして、凝ったものを作るようになっていった。これは江戸時代の日本にも輸出され、蒟醤手という名で茶人の香入れとして愛用された（）。
_being_served_with_silver_foil,_India.jpg)
