Multimedia w Wikimedia Commons Gruszycznik jednokwiatowy, gruszyczka jednokwiatowa, monezes jednokwiatowy[3] (Moneses uniflora (L.) A. Gray) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss.). Pochodzi z Europy i Ameryki Północnej. W Polsce dość częsta w górach. Objęta ochroną częściową.
Rozmieszczenie geograficzne
Naturalny zasięg występowania obejmuje tereny Ameryki Północnej (Kanada: Jukon, Manitoba, Nowa Fundlandia, Nowa Szkocja, Nowy Brunszwik, Ontario, Quebec, Wyspa Księcia Edwarda; USA: Alaska, Arizona, Connecticut, Dakota Południowa, Idaho, Kalifornia, Kolorado, Maine, Massachusetts, Michigan, Minnesota, Montana, New Hampshire, Nowy Meksyk, Ohio, Oregon, Rhode Island, Vermont, Waszyngton, Wyoming) i Europy (Albania, Austria, Bułgaria, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, dawna Jugosławia, Niemcy, Norwegia, Polska, Rumunia, Szwajcaria, Węgry, Wielka Brytania, Włochy)[2].
Morfologia
-
Łodyga
- Wzniesiona, dość gruba, osiąga do 20 cm wysokości, zwykle z jednym jajowatym, łuskowatym liściem.
-
Liście
- Skórzaste i zimotrwałe. Ma tylko kilka (zwykle 3–6) liści odziomkowych zebranych w rozetkę. Liście jajowate lub podługowate, o średnicy 1–1,5 cm, karbowano-ząbkowanych.
-
Kwiaty
- Ma tylko jeden duży kwiat na szczycie praktycznie bezlistnej łodygi. Podczas kwitnięcia zwisa on w dół, potem łodyżka wyprostowuje się. Biały kwiat z szeroko rozwartą koroną osiąga do 2,5 cm średnicy i wydziela przyjemny zapach. Kielicha brak, 5 płatków korony o falowanych brzegach. Słupek z grubą, beczkowatą zalążnią, prosta szyjka słupka z wyraźnie 5-łatkowym zielonkawym znamieniem, dłuższa od płatków korony. Bardzo charakterystyczne pręciki o grubych nitkach, każdy zakończony kilkoma słupkowatymi pylnikami z rożkami.
- Owoc
- Pękająca szparami torebka.
Biologia i ekologia
Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca, jest rośliną owadopylną. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie. Siedlisko: Lasy iglaste, rzadziej liściaste. W górach spotykana po regiel dolny[4]. Gatunek charakterystyczny dla: Ass. Empetro nigri-Pinetum, All. Vaccinio-Piceion i Ass. Galio rotundifolii-Piceetum (carpaticum)[5].
Zagrożenia i ochrona
Od 2014 roku gatunek jest objęty w Polsce ochroną częściową[6]. Został umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[7].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-13].
-
↑ a b Moneses uniflora. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-08-25].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
