Yovşan (lat. Artemisia)[1] - mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2]
Azərbaycan Respublikasında 16 (bəzi məlumatlara görə 42) növü yayılmış, Tərxun adlanan bir növü isə becərilir. Bəzi növlərində efir yağları, turşular və s. maddələr var. Acı Yovşan (lat. Artemisia absinthium), adi yovşan (lat. Artemisia vulgaris) və başqa növləri dərman bitkisidir. Yarpaqlarından və gövdəsinin çiçəklənmiş uc hissəsindən hazırlanan dəmləmə, tinktura və ekstraktı iştah artıran vasitə kimi işlədilir.
Yovşan türk mənşəli sözdür. Mahmud Kaşğarinin "Divani Lüğət-it Türk" əsərində bu söz «yapçan» (ىَبْجانْ) və «yavçan» (ىَٯْجانْ) kimi işlənmişdir. Yovşanın elmi adı Artemisia sözünün ya yunan ilahəsi Artemidanın, ya da e.ə. 350-ci ildə ölən botanik və tibb alimi Kariyalı II Artemisiyanın adından yarandığı göstərilir.[3][4].
|archivedate= (kömək) |archivedate= (kömək) 
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Yovşan (lat. Artemisia) - mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Azərbaycan Respublikasında 16 (bəzi məlumatlara görə 42) növü yayılmış, Tərxun adlanan bir növü isə becərilir. Bəzi növlərində efir yağları, turşular və s. maddələr var. Acı Yovşan (lat. Artemisia absinthium), adi yovşan (lat. Artemisia vulgaris) və başqa növləri dərman bitkisidir. Yarpaqlarından və gövdəsinin çiçəklənmiş uc hissəsindən hazırlanan dəmləmə, tinktura və ekstraktı iştah artıran vasitə kimi işlədilir.
Huelenn a lavarer eus meur a louzaouenn:
Artemísia (Artemisia) és un gènere de plantes amb flor dins la família Asteraceae de distribució subcosmopolita i dominant en la vegetació en alguns ambients semiàrids de climes temperats com gran part de l'oest dels Estats Units i també en les estepes asiàtiques. Comprèn herbes i arbustss que tenen uns olis volàtils característics. La majoria de les espècies tenen una aroma forta i gust amargant per terpenoids i lactones sesquiterpèniques que són una adaptació per desanimar els herbívors. Les flors són petites i pol·linitzades pel vent. El nom del gènere deriva de la deessa grega Àrtemis o potser d'Artemísia II de Cària. Creixen en climes temperats de l'hemisferi nord i de l'hemisferi sud, normalment en llocs secs. Les fulles similars a les falgueres de moltes espècies estan cobertes de pèls blancs. Alguns botànics divideixen el gènere en altres gèneres però les anàlisis d'ADN no donen suport a aquesta divisió.[1]
Algunes espècies d'Artemisia són medicinals, i altres són aromatitzants. La majoriatenen un gust extremament amargant. A. dracunculus (estragó) és important en la cuina francesa.
Artemisia absinthium (absenta) es va utilitzar com repel·lent de puces i arnes i per fer un tipus de beguda alcohòlica, el vermouth (paraula derivada del nom de l'absenta en alemany)
Artemisia arborescens (sheeba en àrab) es fa servir en infusions normalment amb menta. En grans dosis sembla que és un al·lucinogen.
Entre els practicants de la religió wicca, Artemisia absinthium i Artemisia vulgaris creuen que té efectes psíquics.
L'artemisinina (d'Artemisia annua) és la matèria activa de la teràpia antimalària'Coartem', produïda per l'empresa Novartis i l'Organització Mundial de la Salut.
Inclou entre 200 a 400 espècies segons la font consultada i als Països Catalans n'hi ha un total de 16.[2] Aquesta llista no és exhaustiva.
Artemísia (Artemisia) és un gènere de plantes amb flor dins la família Asteraceae de distribució subcosmopolita i dominant en la vegetació en alguns ambients semiàrids de climes temperats com gran part de l'oest dels Estats Units i també en les estepes asiàtiques. Comprèn herbes i arbustss que tenen uns olis volàtils característics. La majoria de les espècies tenen una aroma forta i gust amargant per terpenoids i lactones sesquiterpèniques que són una adaptació per desanimar els herbívors. Les flors són petites i pol·linitzades pel vent. El nom del gènere deriva de la deessa grega Àrtemis o potser d'Artemísia II de Cària. Creixen en climes temperats de l'hemisferi nord i de l'hemisferi sud, normalment en llocs secs. Les fulles similars a les falgueres de moltes espècies estan cobertes de pèls blancs. Alguns botànics divideixen el gènere en altres gèneres però les anàlisis d'ADN no donen suport a aquesta divisió.
Pelyněk (Artemisia) je rod rostlin z čeledi hvězdnicovitých, kde přísluší do podčeledi Asteroideae. Rostliny tohoto rozsáhlého rodu, čítajícího asi 550 druhů, se vyskytují hlavně v mírném a subtropickém pásu na severní polokouli, rostou hlavně ve stepních až polopouštních oblastech. Jednotlivé druhy se nacházejí také v Jižní Americe, jižní Africe, Austrálii i Tichomoří. V přírodě České republiky se vyskytuje 17 druhů.[1][2]
Rostliny rodu pelyněk jsou jednoleté, dvouleté nebo vytrvalé byliny, polokeře a vzácně i keře. Bývají nejčastěji aromatické, jsou jemně chlupaté nebo lysé a mohou dorůst do výšky až přes 300 cm. Lodyhy nebo větve porůstají střídavými listy, které jsou častěji členěné než celistvé. Přízemní a spodní listy mívají řapíky, horní jsou obvykle přisedlé, čepele mívají nitkovité, lineární, kopinaté, vejčité nebo podlouhlé a obvykle jsou zpeřené nebo laločnaté.
Drobné květní úbory bývají početné, vyrůstají v klasech nebo hroznech a společně vytvářejí mnohočetná latovitá květenství. Vejcovité nebo kulovité úbory jsou vztyčené nebo převislé. Obsahují květy s pěticípou korunou žluté nebo načervenalé barvy. Květy ve středu terče mají trubkovitou nebo nálevkovitou korunu a jsou oboupohlavné nebo funkčně jen samčí. Po obvodu jsou květy s úzkou, niťovitě trubkovitou korunou a bývají jen samičí. Dvou- až pětiřadé zvonkovité, kulovité nebo vejčité zákrovy mají střechovitě uspořádané vejčité až kopinaté listeny, které často bývají po okrajích suchomázdřité. Květy jsou opylovány větrem, popřípadě i hmyzem.[3]
Plody jsou válcovité nebo obvejčité nažky posazené v bezplevném lůžku. Nejčastěji jsou hladké, jemně rýhované nebo mají dvě vystouplá žebra. Rozšiřují se větrem, nemají však chmýr.[1][4][5]
Těžištěm rozšíření rodu jsou stepní až polopouštní oblasti Evropy, Asie a Severní Ameriky. Pelyňky vyhledávají převážně stanoviště s plným osluněním, na lehčích, spíše vysychavých půdách s obsahem vápníku, rostou též na rumištích, navážkách a dalších ruderalizovaných místech, podél cest, na železničních náspech a nádražích, jako polní plevele apod. Vzhledem k vysokému obsahu silic a hořčin uvolňovaných z rostlin a absorbovaných do půdy mohou některé druhy působit alelopaticky na okolní vegetaci.[3]
Rostliny rodu pelyněk jsou většinou bohaté na hořčiny, hlavně artemisin, artemisinin, artabsin a dimerní absinthin. V olejových žlázkách listů, lodyh i květů bývají monoterpenické nebo seskviterpenické silice jako thujon, thujylalkohol, kafr, 1,8-cineol a dále jsou přítomny třísloviny, organické kyseliny, flavonoidy luteolin a apigenin a kumariny. V minulosti měly některé rostliny pelyňku velký význam jako léčivky nebo koření, případně se jejich výtažků používalo k dochucení vín a likérů (vermut, absint). V současnosti je používání těchto dráždivých látek v potravinářství omezeno. Jejich obsah je u jednotlivých druhů pelyňku rozdílný a závisí také na půdě ve které rostou i na ročním období.
Některé druhy se pro své hořčiny dosud používají v lidovém léčitelství, hlavně při nemocech trávicího ústrojí; v poslední době byl prokázán antimalarický účinek hořčiny artemisininu. Vybrané druhy tohoto bohatého rodu se také používají pro stabilizaci dun na okrajích pouštních oblastí nebo slouží jako krmivo pro domácí zvířata. Pelyněk bílý, pelyněk Ludvíkův, pelyněk pontický, pelyněk protnicovitý nebo pelyněk mléčný (Artemisia lactiflora), pelyněk stromovitý (Artemisia arborescens) i pelyněk stříbřitý (Artemisia stelleriana) se používají v okrasném zahradnictví. Naopak pelyněk černobýl je mnohde považován za nepříjemný plevel. Pyl některých druhů pelyňku také způsobuje silnou pylovou alergii.[1][6]
V České republice vyrůstá 5–7 původních nebo zdomácnělých archeofytů, dalších cca 10 jsou neofyty rozšířené lidským přičiněním a přechodně nebo trvale zde zplaňují. Řada dalších se pěstuje v kultuře.
Z výše uvedených druhů jsou v ČR za kriticky ohrožené považovány:
a za zranitelný:
Obrázky, zvuky či videa k tématu pelyněk ve Wikimedia Commons
Pelyněk (Artemisia) je rod rostlin z čeledi hvězdnicovitých, kde přísluší do podčeledi Asteroideae. Rostliny tohoto rozsáhlého rodu, čítajícího asi 550 druhů, se vyskytují hlavně v mírném a subtropickém pásu na severní polokouli, rostou hlavně ve stepních až polopouštních oblastech. Jednotlivé druhy se nacházejí také v Jižní Americe, jižní Africe, Austrálii i Tichomoří. V přírodě České republiky se vyskytuje 17 druhů.
Bynke (Artemisia) er en slægt med ca. 85 arter, der er udbredt i Europa, Nordafrika, Asien og Nordamerika. Det er stauder, som har fjersnitdelte, duftende blade. Kurvene er samlet i halvskærme. Nogle af arterne kaldes malurt.
Beskrevne arter
Artemisia ist eine Pflanzengattung in der Familie der Korbblütler (Asteraceae). Einzelne Arten werden Beifuß, Wermut, Stabwurz oder Edelraute genannt. Zu dieser artenreichen Gattung gehören 250 bis 500 Arten, die hauptsächlich in den gemäßigten Gebieten vorkommen. Fast alle Arten haben ihre Verbreitungsgebiete auf der Nordhalbkugel in Nordamerika und Eurasien. Nur wenige Arten findet man in Südamerika und Afrika.
Artemisia wurde bereits bei Pedanios Dioskurides und Plinius erwähnt, die damit Artemisia vulgaris und ähnliche Arten beschrieben. Der Name Artemisia rührt aber nicht vom Namen der griechischen Göttin Artemis her. Vielmehr wählte Carl von Linné, der der Pflanzengattung den Namen Artemisia gab, ihn in Anlehnung an Königin Artemisia II., die Schwester und Gattin des Maussolos II. von Halikarnassos. Sie errichtete für Maussolos das berühmte Mausoleum von Halikarnassos, eines der sieben Weltwunder der Antike.[1] Plinius der Ältere berichtet, dass Artemisia II. den Wunsch gehabt habe, dass eine Pflanze nach ihr benannt werde.[2] Diesen Wunsch hat ihr Carl von Linné erfüllt.
Artemisia-Arten sind ein- bis zweijährige oder meist ausdauernde krautige Pflanzen, Halbsträucher und seltener Sträucher und erreichen je nach Art Wuchshöhen von 3 bis 350 Zentimetern. Die Pflanzenteile sind meistens kahl und mehr oder weniger aromatisch.
Die wechselständig angeordneten Laubblätter sind gestielt oder ungestielt. Die Blattspreiten sind einfach bis mehrfach fiederteilig.
In traubigen oder rispigen Blütenständen sind meistens zahlreich, kleine, oft nickende körbchenförmige Teilblütenstände angeordnet. Die Hülle (= Involucrum) ist glockig, zylindrisch, eiförmig bis kugelig und besteht aus zahlreichen, dachziegelartig angeordneten, angedrückten und am Rand meist trockenhäutigen Hüllblättern. Der Körbchenboden ist flach, kahl oder mehr oder weniger behaart und ohne Spreublätter.
Die Blüten sind alle röhrig, entweder homogam, zwittrig oder heterogam. Die in der Mitte stehenden Blüten sind zwittrig und die randständigen weiblich. Die Staubbeutel haben meistens lanzettliche Anhängsel an der Spitze. Die Schenkel der Griffel ragen bei den weiblichen Randblüten oft weit heraus.
Die Achänen sind zylindrisch oder zusammengedrückt und haben keine starken Rippen, oft mehr oder weniger verschleimend. Ein Pappus fehlt meist.
Die Erstveröffentlichung der Gattung Artemisia erfolgte 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, Band 2, Seite 845.[3] Synonyme für Artemisia L. sind Absinthium Mill., Chamartemisia Rydb., Elachanthemum Y.Ling & Y.R.Ling, Oligosporus Cass. und Seriphidium (Besser ex Hook.) Fourr.[4]
Die Gattung Artemisia umfasst etwa 250 bis 500 Arten (Auswahl):[4][5][6][7][8]
Schon in der Antike waren Artemisia-Arten als Heil- und Gewürzpflanzen bekannt. Fast alle Artemisia-Arten enthalten viel Bitterstoffe und ätherische Öle. Sie werden vor allem wegen ihrer dekorativen, oft duftenden und bisweilen Insekten-abwehrenden Laubblätter kultiviert.
Der Einjährige Beifuß wird in der Traditionellen Chinesischen Medizin als Malaria-Mittel genutzt. Auf Extrakten aus dem Einjährigen Beifuß beruht die von der WHO empfohlene Therapie gegen Malaria (siehe Artemisinin). Die WHO lehnt aber die Anwendung pflanzlicher Artemisia-Präparate wie Tees ab.[10][11]
Artemisia ist eine Pflanzengattung in der Familie der Korbblütler (Asteraceae). Einzelne Arten werden Beifuß, Wermut, Stabwurz oder Edelraute genannt. Zu dieser artenreichen Gattung gehören 250 bis 500 Arten, die hauptsächlich in den gemäßigten Gebieten vorkommen. Fast alle Arten haben ihre Verbreitungsgebiete auf der Nordhalbkugel in Nordamerika und Eurasien. Nur wenige Arten findet man in Südamerika und Afrika.
Ta de aalst (Artemisia) wurde alle planten fan it skaai Artemisia rekkene.
Ferskate soarten fan dit skaai komme yn Nederlân en Belgje foar:
Dêrneist wurde Sitroenkrûd (Artemisia abrotanum) en dragon (Artemisia drancunculus) kweekt. Aalst wurdt ek wol Aals, Alsem of Alst neamd.
De namme Aalst ferwiist yn it bysûnder nei de Absintaalst (Artemisia absinthium). Oan de knoppen fan dizze plant wurdt fanâlds in genêskrêftige wurking taskreaun. It bittere ôftreksel fan dizze knoppen foarmet in wichtich bestândiel fan de dranken Vermout en (klassike) Absint. De smaakstof dy't dêrby in rol spilet is it nei Mentol rûkende Terpeen Thujon.
Ta de aalst (Artemisia) wurde alle planten fan it skaai Artemisia rekkene.
Ferskate soarten fan dit skaai komme yn Nederlân en Belgje foar:
Absintaalst - Artemisia absinthium Artemisia ludoviciana (adventyf út Noard-Amearika) Byfoet of Blanke Aalst - Artemisia vulgaris (komt in soad foar yn bermen en op rûge plakken) Dúnaalst - Artemisia campestris Rjochte Alsem - Artemisia biennis See-Alsem - Artemisia maritimaDêrneist wurde Sitroenkrûd (Artemisia abrotanum) en dragon (Artemisia drancunculus) kweekt. Aalst wurdt ek wol Aals, Alsem of Alst neamd.
De namme Aalst ferwiist yn it bysûnder nei de Absintaalst (Artemisia absinthium). Oan de knoppen fan dizze plant wurdt fanâlds in genêskrêftige wurking taskreaun. It bittere ôftreksel fan dizze knoppen foarmet in wichtich bestândiel fan de dranken Vermout en (klassike) Absint. De smaakstof dy't dêrby in rol spilet is it nei Mentol rûkende Terpeen Thujon.
'O gennere Arcemesa (Artemisia, L. 1753) appartene â famiglia d''e Asteraceae. Se tratta 'e nu gennere granne, cumprennente circa 180 specie ca criscono 'int' 'e zzone temperate 'e ll'emisfero aquelunare.
'O dragoncello e 'a mariarita fanno pparte d''o gennere arcemesa.
Cumprenne arvuste e ceppe canosciute p' 'e uoglie volatelle 'a isse ntruite. 'E fronne, semele a chelle d''e fielece songo spisso cummigliate 'a pile janche.
'O gennere Arcemesa (Artemisia, L. 1753) appartene â famiglia d''e Asteraceae. Se tratta 'e nu gennere granne, cumprennente circa 180 specie ca criscono 'int' 'e zzone temperate 'e ll'emisfero aquelunare.
'O dragoncello e 'a mariarita fanno pparte d''o gennere arcemesa.
Artemisia
Lo genre Artemisia (las artemisas) regropa d'erbacèas e d'arbrilhons, mai sovent aromatics, fòrça tormentoses, pubescents o glabres, de la familha de las Asteracèass. Lor fuèlhas son penadas (rarament palmadas). L'artemisa a de proprietats diureticas, mas provòca a fòta dòsi de insufiséncias renalas.
Cal pas confondre aquestas plantas amb l'Ambrosia artemisiifolia qu'es coneguda per èsser la causa de freus allergias respiratòrias.
Segon Catalogue of LifeCatalogue of Life (17 de genièr de 2018)[1]:
Artemisia
Lo genre Artemisia (las artemisas) regropa d'erbacèas e d'arbrilhons, mai sovent aromatics, fòrça tormentoses, pubescents o glabres, de la familha de las Asteracèass. Lor fuèlhas son penadas (rarament palmadas). L'artemisa a de proprietats diureticas, mas provòca a fòta dòsi de insufiséncias renalas.
Cal pas confondre aquestas plantas amb l'Ambrosia artemisiifolia qu'es coneguda per èsser la causa de freus allergias respiratòrias.
Artemisia l'è 'n zèner de piànte erbàcee o arbüstìve che fà part de la famìa de le Asteraceae. La töl dét presapóch 180 spéci.
Artemisia është grup i familjes Asteraceae.
Artemisia absinthium
Artemisia alba
Artemisia pontica
Artemisia versicolor
Artemisia vulgaris
Artemisia është grup i familjes Asteraceae.
Artemisia l'è 'n zèner de piànte erbàcee o arbüstìve che fà part de la famìa de le Asteraceae. La töl dét presapóch 180 spéci.
Artemizio esas planto de la familio "kompozaji", toniziva.
Ang damong maria[1] (binabaybay ding damong-maria[1], damong marya [1], at damong-marya[1]), artemisya[1] o Artemisia[1] (Ingles: wormwood[1], mugwort[1], sagebrush[1], sagewort) ay isang malaki at malawak na sari ng mga halamang may mga uring nabibilang sa pagitan ng 200 hanggang 400 mga uri, na kinabibilangan ng pamilya ng mga krisantemo[2] o butonsilyo[2] (Asteraceae, daisy sa Ingles). Binubuo ito ng mga matitipuno at malulusog na mga damong-gamot at mga palumpong na kilala dahil sa kanilang mga langis na bolatil (madaling sumingaw). Tumutubo sila sa mga pook na may katamtamang klima sa Hilagang Hemispero at Katimugang Hemispero, karaniwang nasa tuyo at di-gaanong tuyong mga lugar. Nalulukuban ng mga puting buhok ang mga tila-eletsong mga dahon ng mga damong-maria. May ilang mga botanistang naghahati ng sari sa ilan pang sari (henero), ngunit hindi binibigyang katibayan ng pagsusuring pang-DNA (Watson et al. 2002) ang pagpapanatili ng mga saring Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, at Sphaeromeria. Ngunit mayroon namang tatlong ibang nakahiwalay ngunit nakapailalim na mga sari (ang Stilnolepis, Elachanthemum, at Kaschgaria) na napapanatili sa gayong pagkakahati sa pamamagitan ng ebidensiyang ito.
Ginagamit ang mga uri ng Artemisia bilang pagkain ng mga larba ng ilang bilang mga ulyabid na Lepidoptera.
Ang damong maria (binabaybay ding damong-maria, damong marya , at damong-marya), artemisya o Artemisia (Ingles: wormwood, mugwort, sagebrush, sagewort) ay isang malaki at malawak na sari ng mga halamang may mga uring nabibilang sa pagitan ng 200 hanggang 400 mga uri, na kinabibilangan ng pamilya ng mga krisantemo o butonsilyo (Asteraceae, daisy sa Ingles). Binubuo ito ng mga matitipuno at malulusog na mga damong-gamot at mga palumpong na kilala dahil sa kanilang mga langis na bolatil (madaling sumingaw). Tumutubo sila sa mga pook na may katamtamang klima sa Hilagang Hemispero at Katimugang Hemispero, karaniwang nasa tuyo at di-gaanong tuyong mga lugar. Nalulukuban ng mga puting buhok ang mga tila-eletsong mga dahon ng mga damong-maria. May ilang mga botanistang naghahati ng sari sa ilan pang sari (henero), ngunit hindi binibigyang katibayan ng pagsusuring pang-DNA (Watson et al. 2002) ang pagpapanatili ng mga saring Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, at Sphaeromeria. Ngunit mayroon namang tatlong ibang nakahiwalay ngunit nakapailalim na mga sari (ang Stilnolepis, Elachanthemum, at Kaschgaria) na napapanatili sa gayong pagkakahati sa pamamagitan ng ebidensiyang ito.
Ginagamit ang mga uri ng Artemisia bilang pagkain ng mga larba ng ilang bilang mga ulyabid na Lepidoptera.
Izri (yettwasnen s Cciḥ), (assaɣ usnan: Artemisia) d tawsit n imɣan imzgiyen yeṭṭafaren tawacult tatrawt dges aṭas n telmas
Shuvoq — murakkabguldoshlar oilasiga mansub oʻsimliklar turkumi. Koʻp yillik, kamdankam bir yillik. 400 (baʼzi maʼlumotlarga qaraganda 250) turi maʼlum. Oʻrta Osiyo, Qozogʻiston va Zakavkazyening choʻl va yarim choʻl, dashtlarida koʻp uchraydi. Oʻzbekistonda, asosan, bir yillik Sh. yoki burgan, koʻp yillik oddiy Sh. yoki ola ermon, achchiq Sh. yoki ermon, sivers shuvogʻi yoki sassiq alaf, sugʻd shuvogʻi, oq Sh. va boshqalar turlari uchraydi.
Bir yillik Sh. (burgan) poyasi tik, yuqori qismi sershox, boʻyi 30—100 sm, ildizi yoʻgʻon, yogʻochsimon. Barglari ketmaket joylashgan, bandli, patsimon qirqilgan. Poya va barglari tukli, kumush rangda. Gullari mayda, sariq yoki qizgʻishpushti, roʻvaksimon toʻpguli savatchaga toʻplangan. Mevasi mayda pista. Iyul—avg.da gullab, mevalaydi. Bir tupi 100 mingdan ortiq urugʻ beradi. Urugʻi va ildizpoyasidan koʻpayadi.
Oddiy Sh. (ola ermon) poyasi tik, sershox, yuqori qismi tukli, boʻyi 50—200 sm, barglari patsimon qirqilgan, yuqori barglari bandsiz, pastdagilari bandli. Gullari roʻvaksimon, toʻpguli savatchaga toʻplangan. Mevasi pista. Sugʻoriladigan dehqonchilik mintaqalarida begona oʻt sifatida uchraidi, shuningdek, ariq va yoʻl chekkalarida, bogʻ, tokzorlarda oʻsadi.
Kurash choralari: mexanik usulda yoʻqotiladi.
Армути е эрĕм (лат. Artemisia) — кăткăс чечеклĕ çемьен ăратĕнчи ӳсен-тăраннĕ. Çутçанталăкра 400 яхăн тĕсĕ пулни паллă.
Нумайçуллă ӳсентăрăнсемпе çурма тĕмĕсем, пĕтĕм çурçĕр çур чăмăрĕнче Евразин, Çурçĕрпе Кăнтăр Африкăн, Çурçĕр Америкăн вăтам ярăмĕсенче сарăлнă.
Армути — икĕ- тата нумайçуллă (сайра — пĕрçуллă) ӳсентăран тата çурматĕмĕ, 3-150 см çӳллĕшлĕ, шултра йывăç тымарлă.
Раççейпе çум çĕршывсенче тĕл пулакан армутин тĕсĕ 180 ытла, вăл пур çĕрте те ешерет. Армути çурçĕр Казахстанра, Вăтам Азире, Кавказлешьенре, Украинăра (çеçенхир, пушхир çĕрĕнче) тĕл пулать. Армутин пур тĕсĕ те эфир çăвĕсемпе пуян, вĕсем тӳрех спиртлă шĕвексенче туйăнаççĕ (Армути водки). Çăва гидродистилляци меслечĕпе уйăрса кăлараççĕ.
Армути е эрĕм (лат. Artemisia) — кăткăс чечеклĕ çемьен ăратĕнчи ӳсен-тăраннĕ. Çутçанталăкра 400 яхăн тĕсĕ пулни паллă.
Нумайçуллă ӳсентăрăнсемпе çурма тĕмĕсем, пĕтĕм çурçĕр çур чăмăрĕнче Евразин, Çурçĕрпе Кăнтăр Африкăн, Çурçĕр Америкăн вăтам ярăмĕсенче сарăлнă.
Сагалбуц (кхычахьа Оагарбуц) (эрс: Полы́нь, лат: Artemísia) — баьца е кIотарга баьцовгIай тайпа да Астрай (Asteraceae) дезала чура.
Скъæлдзой кæнæ скъæлдзо[1], урс фарин[2] (лат. Artemisia, уырыс. Полынь) у, астрæты бинонтæм чи хауы, ахæм зайæгойты мыггаг.
Скъæлдзой кæнæ скъæлдзо, урс фарин (лат. Artemisia, уырыс. Полынь) у, астрæты бинонтæм чи хауы, ахæм зайæгойты мыггаг.
Мæзæрæу (Artemisia dracunculus)
Ризæджы хос (Artemisia absinthium)
Шыбак (лат. Artemisia, L. 1753) – татаал гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бир, эки, көп жылдык чөп чала бадал. Жыш агыш же бозомтук түктүү, кээде түксүз. Тамыры ичке, жоон, катуу. Бир сабактуу (мамыры шыбак), көпчүлүгү көп сабактуу, көп бутактуу, бийикт. 10-150 см (200 см шыраалжын шыбак) болот. Жалбырактары канаттай тилкелүү, улам түп жагы ири, жогорулаган сайын майда же аз тилкелүү. Гүлү майда, жашыл, саргыч, же кызгылт, себетче топ гүлгө чогулган, бир нече себетчеси биригип, калемчедей, шыпыргыдай топ гүлдү түзөт. Себетчелери сыртынан орооч жалбырактарга курчалган. Айрым түрлөрүнүн себетчелеринин четинде бир катар тегерете түтүкчөдөй энелик, ортосунда көп сандаган эки жыныстуу түтүкчөдөй гүлдөр, кээде жалаң аталык гүлдөр же жалаң түтүкчөдөй эки жыныстуу гүлдөр жайгашат. Уругу майда, үпүсүз.
400гө жакын түрү Европада, Түндүк Америкада, Африкада таралган. Кыргызстанда, 40дан ашуун түрү өрөөндөн тартып бийик тоолорго чейинки, жарым чөлдө, боздоңдо, шалбаада суу бойлоп же айдоону жээктеп өсөт. Эң кеңири жаралган жана айыл чарбада мааниси зор болгон түрлөрү төмөнкүлөр: шыраалжыншыбак – айыл жеринде куурап калган куурайы отунга пайдаланышат; карашыбак – малга тоют (силос катары); акшыбак – эрте жазда, кеч күздө мал оттойт; бүргөншыбак – эл арасында илгертеден шыпыргы катары кеңири пайдаланылган; мамырышыбак – илгертеден эл арасында ички органдардын ооруларына эң кеңири пайдаланышкан; э р-меншыбак – самын кайнатууда, табитти ачууга жана ашказан оорусуна пайдаланылат. Мамыры боордун, өттүн, көк боордун, жоон ичегинин оорусуна эң жакшы дары чөп. Ал Кыргызстандын бийик тоолорунда, ашууларда гана өсөт.
Шыбак (лат. Artemisia, L. 1753) – татаал гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бир, эки, көп жылдык чөп чала бадал. Жыш агыш же бозомтук түктүү, кээде түксүз. Тамыры ичке, жоон, катуу. Бир сабактуу (мамыры шыбак), көпчүлүгү көп сабактуу, көп бутактуу, бийикт. 10-150 см (200 см шыраалжын шыбак) болот. Жалбырактары канаттай тилкелүү, улам түп жагы ири, жогорулаган сайын майда же аз тилкелүү. Гүлү майда, жашыл, саргыч, же кызгылт, себетче топ гүлгө чогулган, бир нече себетчеси биригип, калемчедей, шыпыргыдай топ гүлдү түзөт. Себетчелери сыртынан орооч жалбырактарга курчалган. Айрым түрлөрүнүн себетчелеринин четинде бир катар тегерете түтүкчөдөй энелик, ортосунда көп сандаган эки жыныстуу түтүкчөдөй гүлдөр, кээде жалаң аталык гүлдөр же жалаң түтүкчөдөй эки жыныстуу гүлдөр жайгашат. Уругу майда, үпүсүз.
400гө жакын түрү Европада, Түндүк Америкада, Африкада таралган. Кыргызстанда, 40дан ашуун түрү өрөөндөн тартып бийик тоолорго чейинки, жарым чөлдө, боздоңдо, шалбаада суу бойлоп же айдоону жээктеп өсөт. Эң кеңири жаралган жана айыл чарбада мааниси зор болгон түрлөрү төмөнкүлөр: шыраалжыншыбак – айыл жеринде куурап калган куурайы отунга пайдаланышат; карашыбак – малга тоют (силос катары); акшыбак – эрте жазда, кеч күздө мал оттойт; бүргөншыбак – эл арасында илгертеден шыпыргы катары кеңири пайдаланылган; мамырышыбак – илгертеден эл арасында ички органдардын ооруларына эң кеңири пайдаланышкан; э р-меншыбак – самын кайнатууда, табитти ачууга жана ашказан оорусуна пайдаланылат. Мамыры боордун, өттүн, көк боордун, жоон ичегинин оорусуна эң жакшы дары чөп. Ал Кыргызстандын бийик тоолорунда, ашууларда гана өсөт.
Үөрэ ото эбэтэр Кыа уга (лат. Artemísia) (нууч. полынь, чернобыльник) - түүлээх кубаҕай сарадахтыҥы сэбирдэхтээх, кыһыллыҥы сибэккилээх кураайы сиргэ (үксүн бааһына кытыытыгар, өтөххө) үүнэр эрбэһиннини от үүнээйи[1].
Былыр-былыргыттан билиҥҥээҥҥэ диэри, үөрэ ото саха дьонун ас оҥостон аһыыр, олус сөбүлүүр отторунан буолар. Ол курдук, улаханнык ыалдьан мөлтөөбүт дьон, бу отунан уһуннук эмтэннэҕинэ, үөрэни ас оҥостон иһэ сырыттаҕына, үтүөрүөн сөп. Ордук киһи утуйарыгар, уоскуйарыгар, аһы буһарар уорган үлэтэ тупсарыгар, сэниэ киллэринэргэ, чэбдигирэргэ туһалаах.
Үөрэ отун үгүс норуот эмчитэ ньиэрбэ ыарыытыгар, тартарарга, аменореяҕа, дисменореяҕа, төрүүр дьахтар талыытын күүһүрдэргэ туттар уонна ыалдьар миэстэҕэ түөн уурар, ону тэҥэ дьиэни ыраастыырга туһанар.
Дьарҕаҕа, куртах, оһоҕос ыарыытыгар, сахарнай диабекка, бронхиальнай астмаҕа, хойуу хаайтарыытыгар биир улахан ньуоска оту биир ыстакаан оргуйбут ууга көөнньөрөн, сиидэлээн, чэй курдук иһиллэр. С.Р.Попов, А.С.Попова суруйалларынан, үөрэ отун атахха баанан сылааны таһаарыналлар эбит.
Ыалдьар сүһүөххэ үөрэ отун суоракка булкуйан, лэппиэскэ оҥорон уурунан хоноллор. Оттон тирии ыарыыларын (псориаз, нейродермит) эмтииргэ улахан иһиккэ көөнньөрөн, ванна уутугар кутан сытаҕын. Туран баран, баастаах миэстэни соттубаккын. Хаста да хатылаатахха тирии ырааһырар, кыһыйара ааһар.
Арыгы дьаатыттан айгыраабыт дьон туруга тупсарыгар, дьүһүнэ, кыаҕа чөллөнөрүгэр көмө буолар от — үөрэ ото. Бу отунан аһылык оҥостон аһаатахха итиэннэ кыра ньуоска бытарытыллыбыт оту оргуйбут ууга көөнньөрөн, сиидэлээн аһыах иннинэ истэххэ, сүрэх ыалдьара, күүскэ тэбэрэ, утуйбат буолуу, аныы, куртах, оһоҕос ыалдьара ааһар[2].
Сэбирдэҕэ кыа оҥосторго туттуллар эбит[3]
Әрем (лат. Artemisia), оешма чәчәклеләр семьялыгыннан үләнчел яки ярым куакчыл үсемлек.
400ләп төре билгеле, күбесенчә Төньяк ярымшарда очрыйлар. Бездә 18 төре бар. Дару әреме, ачы әрем (ак әрем), иссез әрем (эстрагон), дала әреме, кара әрем (алабута әрем) һ.б. киң таралган. Далалы болыннарда, сөзәклек, ташландык җирләрдә, чүпле урыннарда, яшелчә бакчаларында шаулап үсә бу үсемлек. Сабагы туры, 1,5 м га кадәр озынлыкта, үзенә генә хас көчле исе бар. Каурыйсыман телмә яфраклы. Чәчәкләре сары төстә, сабак очындагы шарсыман кәрзиннәрдә урнашкан. Июль – сентябрьдә чәчәк аталар. Җимешләре июль-август айларында өлгерә. Орлыклардан үрчи.
Латинча аны – Artemisia – сәламәтлек үләне дип ау, ай, уңыш, балалар туу, табиблык алиһәсе Артемида хакына атаганнар. Риваятьләр буенча, Артемида бала тудыручыларның яклаучысы, ярдәмчесе булган. Бала тудыручы хатынга ярдәм итеп, беренче булып әремне ул кулланган диләр. Шулай тарихка әрем гадәти булмаган, серле шифалы үлән булып кереп калган. Аның турында Борынгы Мисыр (безнең эрага кадәр 1550еллар) папирусларында теркәлгән язмалар да табылган. Аның шифасы турында Борынгы Грециядә дә, Кытайда да, Изида жрецлары, гарәпләр дә белгән. Борынгы язма истәлекләрендә дә әремнең сәламәтләндерү шифасы турында язып калдырылган хәтта.
Әрем берничә төргә бүленә: Австрия әреме (лат. Artemisia austrica Jacq), Әче яки Ак әрем (лат. Artemisia absinthium), Лимонлы әрем (лат. Artemisia cina Berg ex Poljak), Беръеллык әрем (лат. Artemisia annua), Дәвалы әрем (лат. Artimisia absoranum), Кара ягъни гади әрем (лат. Artemisia vulgaris), Эстрагон, шул ук Тархун (лат. Artemisia dracunculus), Таврик әрем – менә болар аның йөздән бер төренең исемлеге.
Табигатьтә әче булмаган әрем дә бар. Абхаз яки грузин кешесенә бөтен төр әремнәр дә әче дисәк, ул ышанмый елмаеп кына куяр. Аларның уенча әрем хуш исле татлы тәмле үсемлек. Балалар һәм өлкәннәр күңеленә хуш килгән яшел тәмле эчемлек нәкъ әрем исеме белән аталган. Гиппократ (б.э. кадәр III гасырда) һәм Әбугалисина (безнең эраның Х гасырында) әрем маляриягә каршы дәва буларак кулланалар.
Әрем (лат. Artemisia), оешма чәчәклеләр семьялыгыннан үләнчел яки ярым куакчыл үсемлек.
400ләп төре билгеле, күбесенчә Төньяк ярымшарда очрыйлар. Бездә 18 төре бар. Дару әреме, ачы әрем (ак әрем), иссез әрем (эстрагон), дала әреме, кара әрем (алабута әрем) һ.б. киң таралган. Далалы болыннарда, сөзәклек, ташландык җирләрдә, чүпле урыннарда, яшелчә бакчаларында шаулап үсә бу үсемлек. Сабагы туры, 1,5 м га кадәр озынлыкта, үзенә генә хас көчле исе бар. Каурыйсыман телмә яфраклы. Чәчәкләре сары төстә, сабак очындагы шарсыман кәрзиннәрдә урнашкан. Июль – сентябрьдә чәчәк аталар. Җимешләре июль-август айларында өлгерә. Орлыклардан үрчи.
Латинча аны – Artemisia – сәламәтлек үләне дип ау, ай, уңыш, балалар туу, табиблык алиһәсе Артемида хакына атаганнар. Риваятьләр буенча, Артемида бала тудыручыларның яклаучысы, ярдәмчесе булган. Бала тудыручы хатынга ярдәм итеп, беренче булып әремне ул кулланган диләр. Шулай тарихка әрем гадәти булмаган, серле шифалы үлән булып кереп калган. Аның турында Борынгы Мисыр (безнең эрага кадәр 1550еллар) папирусларында теркәлгән язмалар да табылган. Аның шифасы турында Борынгы Грециядә дә, Кытайда да, Изида жрецлары, гарәпләр дә белгән. Борынгы язма истәлекләрендә дә әремнең сәламәтләндерү шифасы турында язып калдырылган хәтта.
ఆర్టిమీసియా (లాటిన్ Artemisia) పుష్పించే మొక్కలలో ఆస్టరేసి కుటుంబానికి చెందిన ప్రజాతి.
Artemisia abrotanum L.–Southernwood, Southern Wormwood, Abrotanum, Lemon Plant
Artemisia absinthium L.–Grand Wormwood
Artemisia adamsii Besser
Artemisia afra Jacq. ex Willd.–African Wormwood, African Sagebrush
Artemisia alaskana Rydb.–Alaska Wormwood
Artemisia alcockii Pamp.
Artemisia aleutica Hultén–Aleutian Wormwood
Artemisia amoena Poljakov
Artemisia annua L.–Annual Wormwood, Sweet Sagewort, Sweet Annie
Artemisia araxina Takht.
Artemisia arborescens–Tree Wormwood
Artemisia arbuscula Nutt.–Little Sagebrush, Low Sagebrush, Black Sage
Artemisia arctica Less.–Boreal Sagebrush
Artemisia arctisibirica Korobkov
Artemisia arenaria DC.
Artemisia arenicola Krasch. ex Poljakov
Artemisia argentata Klokov
Artemisia argentea L'Hér.–Madeira wormwood (?)
Artemisia argyi H.Lév. & Vaniot
Artemisia argyrophylla Ledeb.
Artemisia armeniaca Lam.
Artemisia aschurbajewii C.G.Aro
Artemisia australis Less.–ʻĀhinahina, Oʻahu Wormwood[1]
Artemisia austriaca Jacq.
Artemisia avarica Minat.
Artemisia badhysi Krasch. & Lincz. ex Poljakov
Artemisia balchanorum Krasch.
Artemisia baldshuanica Krasch. & Zaprjag.
Artemisia bargusinensis Spreng.
Artemisia bejdemaniae Leonova
Artemisia biennis Willd.–Biennial Sagewort, Biennial Wormwood
Artemisia bigelovii Gray–Bigelow Sage, Bigelow Sagebrush
Artemisia borealis Pall.
Artemisia borotalensis Poljakov
Artemisia bottnica Lundstr. ex Kindb.
Artemisia caespitosa Ledeb.
Artemisia californica Less.–Coastal Sagebrush, California Sagebrush
Artemisia camelorum Krasch.
Artemisia campestris L.–Field Wormwood
Artemisia camphorata Vill.
Artemisia cana Pursh–Silver Sagebrush
Artemisia canadensis Michx.–Canada Wormwood
Artemisia capillaris Thunb.–Capillary Wormwood
Artemisia carruthii Wood ex Carruth.–Carruth Sagewort, Carruth's Sagebrush
Artemisia caucasica Willd.
Artemisia chamaemelifolia Vill.
Artemisia cina O.Berg & C.F.Schmidt–Santonica, Levant Wormseed
Artemisia ciniformis Krasch. & Popov ex Poljakov
Artemisia commutata Besser
Artemisia compacta Fisch. ex DC.
Artemisia cuspidata Krasch.
Artemisia czukavinae Filatova
Artemisia daghestanica Krasch. & Poretzky
Artemisia demissa Krasch.
Artemisia depauperata Krasch.
Artemisia deserti Krasch.
Artemisia desertorum Spreng.
Artemisia diffusa Krasch. ex Poljakov
Artemisia dimoana Popov
Artemisia dolosa Krasch.
Artemisia douglasiana Bess.–Douglas' Mugwort, Douglas' Sagewort
Artemisia dracunculus L.–Tarragon
Artemisia dubia Wall.
Artemisia dubjanskyana Krasch. ex Poljakov
Artemisia dumosa Poljakov
Artemisia elongata Filatova & Ladygina
Artemisia eremophila Krasch. & Butkov ex Poljakov
Artemisia eriantha Ten.
Artemisia feddei H.Lév. & Vaniot
Artemisia fedtschenkoana Krasch.
Artemisia ferganensis Krasch. ex Poljakov
Artemisia filifolia Torr.–Sand Sagebrush, Sand Sagebush, Silvery Wormwood
Artemisia flava Jurtzev
Artemisia franserioides Greene–Ragweed Sagebrush
Artemisia freyniana (Pamp.) Krasch.
Artemisia frigida Willd.–Fringed Sagebrush, Fringed Sagewort, Prairie Sagewort
Artemisia fulvella Filatova & Ladygina
Artemisia furcata Bieb.–Forked Wormwood
Artemisia galinae Ikonn.
Artemisia glabella Kar. & Kir.
Artemisia glacialis L.–Glacier Wormwood, Alpine Mugwort
Artemisia glanduligera Krasch. ex Poljakov
Artemisia glauca Pall. ex Willd.
Artemisia glaucina Krasch. ex Poljakov
Artemisia globosa Krasch.
Artemisia globularia Cham. ex Bess.–Purple Wormwood
Artemisia glomerata Ledeb.–Cudweed Sagewort, Pacific Alpine Wormwood
Artemisia gmelinii Webb ex Stechmann–Gmelin's Wormwood
Artemisia gnaphalodes Nutt.
Artemisia gorjaevii Poljakov
Artemisia gracilescens Krasch. & Iljin
Artemisia granatensis Boiss. ex DC.
Artemisia gurganica (Krasch.) Filatova
Artemisia gypsacea Krasch., Popov & Lincz. ex Poljakov
Artemisia halodendron Turcz. ex Besser
Artemisia halophila Krasch.
Artemisia heptapotamica Poljakov
Artemisia herba-alba Asso–White Wormwood
Artemisia hippolyti Butkov
Artemisia hololeuca M.Bieb. ex Besser
Artemisia hulteniana Vorosch.
Artemisia incana (L.) Druce
Artemisia indica Willd.–Yomogi
Artemisia insulana Krasch.
Artemisia insularis Kitam.
Artemisia integrifolia L.
Artemisia issykkulensis Poljakov
Artemisia jacutica Drobow
Artemisia japonica Thunb.–Otoko Yomogi
Artemisia juncea Kar. & Kir.
Artemisia karatavica Krasch. & Abolin ex Poljakov
Artemisia karavajevii Leonova
Artemisia kaschgarica Krasch.
Artemisia kauaiensis (Skottsberg) Skottsberg–ʻĀhinahina, Kauaʻi Wormwood
Artemisia keiskeana Miq.
Artemisia kelleri Krasch.
Artemisia kemrudica Krasch.
Artemisia knorringiana Krasch.
Artemisia kochiiformis Krasch. & Lincz. ex Poljakov
Artemisia koidzumii Nakai
Artemisia kopetdaghensis Krasch. ex Poljakov
Artemisia korovinii Poljakov
Artemisia korshinskyi Krasch. ex Poljakov
Artemisia krushiana Bess.–Krush's Wormwood
Artemisia kulbadica Boiss. & Buhse
Artemisia kuschakewiczii C.G.A.Winkl.
Artemisia laciniata Willd.–Siberian Wormwood
Artemisia laciniatiformis Kom.
Artemisia lagocephala (Besser) DC.
Artemisia lagopus Fisch. ex Besser
Artemisia lanata Willd.
Artemisia latifolia Ledeb.
Artemisia ledebouriana Besser
Artemisia lehmanniana Bunge
Artemisia leontopodioides Fisch. ex Besser
Artemisia lessingiana Besser
Artemisia leucodes Schrenk
Artemisia leucophylla (Turcz. ex Besser) Pamp.
Artemisia leucotricha Krasch. ex Ladygina
Artemisia lindleyana Bess.–Columbia River Wormwood
Artemisia lipskyi Poljakov
Artemisia littoricola Kitam.
Artemisia longifolia Nutt.–Longleaf Sagebrush, Longleaf Wormwood
Artemisia ludoviciana Nutt.–Gray Sagewort, Prairie Sage, White Sagebrush
Artemisia macilenta (Maxim.) Krasch.
Artemisia macrantha Ledeb.
Artemisia macrobotrys Ledeb.–Yukon Wormwood
Artemisia macrocephala Jacq. ex Besser
Artemisia macrorhiza Turcz.
Artemisia maracandica Bunge
Artemisia maritima L.–Sea Wormwood
Artemisia marschalliana Spreng.
Artemisia martjanovii Krasch. ex Poljakov Artemisia mauiensis (Gray) Skottsberg–ʻĀhinahina, Maui Wormwood
Artemisia maximovicziana Krasch. ex Poljakov
Artemisia medioxima Krasch. ex Poljakov
Artemisia messerschmidtiana Besser
Artemisia michauxiana Bess.–Michaux Sagebrush, Michaux's Wormwood
Artemisia minor Jacq. ex Besser
Artemisia mogoltavica Poljakov
Artemisia mongolica (Besser) Fisch. ex Nakai
Artemisia mongolorum Krasch.
Artemisia montana (Nakai) Pamp.
Artemisia mucronulata Poljakov
Artemisia multisecta Leonova
Artemisia mutellina Vill.
Artemisia nachitschevanica Rzazade
Artemisia nakaii Pamp.
Artemisia namanganica Poljakov
Artemisia nana Gaudin
Artemisia negrei Ouyahya
Artemisia nesiotica Raven–Island Sagebrush
Artemisia nigricans Filatova & Ladygina
Artemisia niitakayamensis Hayata
Artemisia nilagirica (C.B.Clarke) Pamp.
Artemisia nitida Bertol.
Artemisia nortonii Pamp.
Artemisia norvegica Fr.–Norwegian Mugwort
Artemisia nova A.Nels.–Black Sagebrush
Artemisia nuristanica Kitam.
Artemisia obscura Pamp.
Artemisia obtusa Rydb.
Artemisia obtusiloba Ledeb.
Artemisia occidentalisichuanensis Y.R.Ling & S.Y.Zhao
Artemisia occidentalisinensis Y.R.Ling
Artemisia oelandica (Besser) Krasch.
Artemisia olchonensis Leonova
Artemisia oliveriana J.Gay ex Besser
Artemisia ordosica Krasch.
Artemisia orientalixizangensis Y.R.Ling & Humphries
Artemisia orientaliyunnanensis Y.R.Ling
Artemisia orthobotrys Kitag.
Artemisia packardiae J.Grimes & Ertter–Packard's Wormwood, Succor Creek Sagebrush
Artemisia pallasiana Fisch. ex Besser
Artemisia palmeri Gray–San Diego Sagewort
Artemisia palustris L.
Artemisia pannosa Krasch.
Artemisia papposa Blake & Cronq.–Owyhee Sage, Owyhee Sagebrush
Artemisia parryi Gray–Parry's Wormwood
Artemisia pattersonii Gray–Patterson's Wormwood
Artemisia pectinata Pall.
Artemisia pedatifida Nutt.–Birdfoot Sagebrush
Artemisia pedemontana Balb.
Artemisia persica Boiss.
Artemisia pewzowii C.G.A.Winkl.
Artemisia phaeolepis Krasch.
Artemisia polysticha Poljakov
Artemisia pontica L.–Roman Wormwood
Artemisia porrecta Krasch. ex Poljakov
Artemisia porteri Cronq.–Porter's Wormwood
Artemisia prasina Krasch. ex Poljak.
Artemisia princeps Pamp.–Japanese Mugwort, Yomogi
Artemisia proceriformis Krasch.
Artemisia prolixa Krasch. ex Poljak.
Artemisia punctigera Krasch. ex Poljakov
Artemisia purshiana Besser
Artemisia pycnocephala (Less.) DC.–Beach Wormwood
Artemisia pycnorhiza Ledeb.
Artemisia pygmaea Gray–Pygmy Sagebrush
Artemisia quinqueloba Trautv.
Artemisia remotiloba Krasch. ex Poljakov
Artemisia rhodantha Rupr.
Artemisia rigida (Nutt.) Gray–Scabland Sagebrush
Artemisia rothrockii Gray–Timberline Sagebrush
Artemisia roxburghiana Wall. ex Besser
Artemisia rubripes Nakai
Artemisia rupestris L.–Rock Wormwood
Artemisia rutifolia Stephan ex Spreng.
Artemisia sacrorum Ledeb. ex Hook.f.
Artemisia saissanica (Krasch.) Filatova
Artemisia saitoana Kitam.
Artemisia salsoloides Willd.
Artemisia samoiedorum Pamp.
Artemisia santolina Schrenk
Artemisia santolinifolia Turcz. ex Besser
Artemisia santonica L.
Artemisia saposhnikovii Krasch. ex Poljak.
Artemisia schischkinii Krasch.
Artemisia schrenkiana Ledeb.
Artemisia scoparia Waldst. & Kit.–Redstem Wormwood
Artemisia scopiformis Ledeb.
Artemisia scopulorum Gray–Alpine Sagebrush, Dwarf Sagebrush
Artemisia scotina Nevski
Artemisia senjavinensis Bess.–Arctic Wormwood
Artemisia semiarida (Krasch. & Lavrenko) Filatova
Artemisia senjavinensis Besser
Artemisia sericea Weber ex Stechm.
Artemisia serotina Bunge
Artemisia serrata Nutt.–Sawtooth Wormwood
Artemisia sieversiana Willd.
Artemisia skorniakowii C.G.A.Winkl.
Artemisia sogdiana Bunge
Artemisia songarica Schrenk
Artemisia spicigera K.Koch
Artemisia spinescens–Budsage
[ = Picrothamnus desertorum ]
Artemisia splendens Willd.
Artemisia stelleriana Bess.–Hoary Mugwort
Artemisia stenocephala Krasch. ex Poljak.
Artemisia stenophylla Kitam.
Artemisia stolonifera (Maxim.) Kom.
Artemisia subarctica Krasch.
Artemisia subchrysolepis Filatova
Artemisia sublessingiana Krasch. ex Poljakov
Artemisia subsalsa Filatova
Artemisia subviscosa Turcz. ex Besser
Artemisia succulenta Ledeb.
Artemisia suksdorfii Piper–Coastal Wormwood
Artemisia sylvatica Maxim.
Artemisia szowitziana (Besser) Grossh.
Artemisia tanacetifolia L.
Artemisia taurica Willd.
Artemisia tenuisecta Nevski
Artemisia terrae-albae Krasch.
Artemisia tianschanica Krasch. ex Poljak.
Artemisia tilesii Ledeb.–Tilesius' Wormwood
Artemisia tomentella Trautv.
Artemisia tournefortiana Rchb.
Artemisia transbaicalensis Leonova
Artemisia transiliensis Poljakov
Artemisia trautvetteriana Besser
Artemisia tridentata Nutt.–Big Sagebrush, Blue Sage, Black Sage, Basin Sagebrush
Artemisia triniana Besser
Artemisia tripartita Rydb.–Threetip Sagebrush
Artemisia turanica Krasch.
Artemisia turcomanica Gand.
Artemisia umbelliformis Lam.–Alps Wormwood
Artemisia unalaskensis Rydb.
Artemisia underwoodii Rydb.
Artemisia uralensis Spreng. ex Besser
Artemisia uraorum Hultén
Artemisia uzbekistanica Poljakov
Artemisia vachanica Krasch. ex Poljak.
Artemisia valida Krasch. ex Poljak.
Artemisia verlotiorum Lamotte–Chinese Wormwood
Artemisia viridis Willd.
Artemisia vulgaris L.–మాచిపత్రి
Artemisia wallichiana Besser
Artemisia waltonii J.R.Drumm. ex Pamp.
Artemisia wudanica Liou & W.Wang
Artemisia wulingshanensis Bar. & Skv. ex Liou
Artemisia wurzellii C.M.James & Stace
Artemisia xerophila Magnier
Artemisia xerophytica Krasch.
Artemisia xylorhiza Krasch. ex Filatova
Artemisia yadongensis Ling & Y.R.Ling
Artemisia yongii Y.R.Ling
Artemisia younghusbandii J.R.Drumm. ex Pamp.
Artemisia zayuensis Y.R.Ling
Artemisia zhaodongensis G.Y.Chang & M.Y.Liou
Artemisia zhongdianensis Y.R.Ling
Artemisia zollingeriana Sch.Bip.
ఆర్టిమీసియా (లాటిన్ Artemisia) పుష్పించే మొక్కలలో ఆస్టరేసి కుటుంబానికి చెందిన ప్రజాతి.
Рекьекьуьл, Туькьуьлкьал (лат. Artemísia) — Астра хьтинбурун хзандиз талукь набататарин жинс я.
Рекьекьуьлар Евразиядин хъуьтуьл климат авай цIарцIе, Кеферпатан ва Кьиблепатан Африкада ва Кеферпатан Америкада чкIанва. Урусатдин саки виринра 180-дав агакьна рекьекьуьлдин жуьреяр гьалтзава, иллаки пара кьадарда Къазахстандин, Кьулан Азиядин, Кьиблепатан Къавкъаздин ва Украинадин чуьлера экъечIзава.
Рекьекьуьлрин жинсиник 481 набатат акатзава. Абурукай виридалайни гегьеншдиз чкIанвайбур агъадихъ галай жуьреяр я:
Рекьекьуьл, Туькьуьлкьал (лат. Artemísia) — Астра хьтинбурун хзандиз талукь набататарин жинс я.
Рекьекьуьлар Евразиядин хъуьтуьл климат авай цIарцIе, Кеферпатан ва Кьиблепатан Африкада ва Кеферпатан Америкада чкIанва. Урусатдин саки виринра 180-дав агакьна рекьекьуьлдин жуьреяр гьалтзава, иллаки пара кьадарда Къазахстандин, Кьулан Азиядин, Кьиблепатан Къавкъаздин ва Украинадин чуьлера экъечIзава.
Рекьекьуьлрин жинсиник 481 набатат акатзава. Абурукай виридалайни гегьеншдиз чкIанвайбур агъадихъ галай жуьреяр я:
ГьакIан рекьекьуьл (Artemisia vulgaris) Дарманд рекьекьуьл (Artemisia abrotanum) Тархун (Artemisia dracunculus) Тамун рекьекьуьл (Artemisia sylvatica) Туькьуьл рекьекьуьл (Artemisia absinthium) Чуьлдин рекьекьуьл (Artemisia campestris) ва мсб.
Artemisia (/ˌɑːrtɪˈmiːziə/)[3] is a large, diverse genus of plants belonging to the daisy family Asteraceae, with between 200 and 400 species. Common names for various species in the genus include mugwort, wormwood, and sagebrush.
Artemisia comprises hardy herbaceous plants and shrubs, which are known for the powerful chemical constituents in their essential oils. Artemisia species grow in temperate climates of both hemispheres, usually in dry or semiarid habitats. Notable species include A. vulgaris (common mugwort), A. tridentata (big sagebrush), A. annua (sagewort), A. absinthium (wormwood), A. dracunculus (tarragon), and A. abrotanum (southernwood). The leaves of many species are covered with white hairs.
Most species have strong aromas and bitter tastes from terpenoids and sesquiterpene lactones, which discourage herbivory, and may have had a selective advantage.[4] The small flowers are wind-pollinated.[4] Artemisia species are used as food plants by the larvae of a number of Lepidoptera species.
Some botanists split the genus into several genera, but DNA analysis[5] does not support the maintenance of the genera Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, and Sphaeromeria; three other segregate genera — Stilnolepis, Elachanthemum, and Kaschgaria — are maintained by this evidence. Occasionally, some of the species are called sages, causing confusion with the Salvia sages in the family Lamiaceae.
The genus was erected by Carl Linnaeus in 1753. The name Artemisia derives from the Greek goddess Artemis (Roman Diana), the namesake of Greek Queens Artemisia I and II.[6] A more specific reference may be to Artemisia II of Caria, a botanist and medical researcher (also a queen and naval commander), who died in 350 BC.[7][8]
As of November 2020, Plants of the World Online accepted almost 470 species, including:[9]
Classification of Artemisia is difficult.[4] Divisions of Artemisia prior to 2000 into subgenera or sections have not been backed up by molecular data,[5] but much of the molecular data, as of 2006, are not especially strong.[4] The following identified groups do not include all the species in the genus.
Subgenera Artemisia and Absinthium are sometimes, but not always, considered the same. Subgenus Artemisia (originally Abrotanum Besser) is characterized by a heterogamous flower head with female outer florets and hermaphrodite central florets, and a fertile, glabrous receptacle. Absinthium DC, though sometimes merged with subgenus Artemisia is characterized by heterogamous flower head with female outer florets and hermaphrodite central florets, and a fertile, hairy receptacle. Generally, previously proposed monotypic and non-monophyletic subgenera have been merged with the subgenus Artemesia due to molecular evidence. For example, in 2011 using ribosomal DNA analysis of their own and a review of molecular data (such as ITS sequence analysis) of others, S. Garcia and colleagues argued that it was logical to rename several Sphaeromeria and Picrothamnus (formerly designated sister genera to Artemisia) species as Artemisia, as well as to revert some Sphaeromeria species back to Artemisia, where they had been categorized previously.[12] Part of this was due to research by Watson and colleagues, who found that the four subgenera were not monophyletic except for Dracunculus, after analyzing and matching the internal transcribed spacers of nuclear ribosomal DNA from many Seriphidium and Artemisia species, and the related genera Arctanthemum and Dendranthema. The authors concluded that inflorescence morphology is not alone reliable for categorizing the genus or some subgenera, as qualities that previously demarcated them (such as homogamous, discoid, ray-less inflorescences) seemed to have undergone paralleled evolution up to seven times.[5] Picrothamnus Nutt. (“bud sage”), now considered Artemisia spinescens and Sphaeromeria Nutt. (“chicken sage”) are some examples, both endemic to North America.[12]
Section Tridentatae consists of eleven to thirteen species of coarse shrubs often known colloquially as "sagebrushes", which are very prominent parts of the flora in western North America.[13] In some classifications, they have previously been considered part of the genus or subgenus Seriphidium, although recent studies have contested this lineage to Old World species.[5] Tridentatae was first articulated as a section by Rydberg in 1916, and it was not until McArthur et al. in 1981 that Tridentatae was elevated to a separate subgenus from Seriphidium. The principal motive for their separation was geographical distribution, chemical makeup, and karyotype.[14] Much of the debate surrounding Tridentatae is phytogeographic, thus habitat and geography are frequently cited when understanding the evolution of this endemic North American subgenus. Evolutionary cycles of wet and dry climates encouraged “diploid and polyploid races which are morphologically similar if not indistinguishable” (McArthur 598).
Autopolyploidy among plants is not uncommon, however Tridentatae exhibits a remarkable amount of chromosomal differences at the population level, rather than the taxon level. This contributes to the difficulty in determining Tridentatae's phylogeny. The subgenus’ relative homogeneity within ploidies has enabled it to habitually hybridize and backcross, resulting in a high degree of genetic variation at the population level rather than the taxon level.[15] For instance, some articles suggest that to be monophyletic, section Tridentatae should exclude Artemisia bigelovii and Artemisia palmeri.[5][13] and include Artemisia pygmaea and Artemisia rigida.[16] These results were supported by extensive chloroplast DNA (cpDNA) and nrDNA sequencing which departed from prior morphological, anatomical, and behavioral data.
Traditional lineages within Tridentatae were proposed on the basis of leaf morphology, habitat preference, and the ability to leaf-sprout, among other morphological and behavioral characteristics.[13] For instance, sagebrush in the Artemisia tridentata lineage have tridentate leaves, live in especially arid habitats, and are unable to root-sprout.[13] This method of delimitation is problematic for species that do not fully adhere to the characteristics of a given lineage. The dry habitat and the presence of interxylary cork has often made the case for Tridentatae as a subgenus of its own,[17] and there is some ribosomal molecular evidence of a “Tridentatae core” group for the subgenus.[18] In 2011, Garcia and colleagues proposed enlarging Tridentatae and organized it into the sections Tridentatae, Nebulosae, and Filifoliae based on previous research establishing relationships via ribosomal and nuclear DNA.[19][12]
Intergrading forms are particularly common in recently radiated subgenera such as Tridentatae, given their frequent reversals and convergent evolution. Global reviews of Artemisia using ITS analysis support the hypothesis that Tridentatae has independent origins from Old World Seriphidium[5] These findings were compared with capitula morphology, challenging past assumptions based on floral characteristics. To better understand the rapid diversification and radiation relative to Old World Artemisia, a closer study of Beriginian or Arctic species may provide missing links.[20]
Section Tridentatae includes above species with exception of Artemisia longiloba, which is treated as a subspecies of Artemisia arbuscula. Section Nebulae includes Artemisia californica, Artemisia nesiotica, and Artemisia filifolia.[21]
The Old World species which different classifications put into the genus or subgenus Seriphidium consist of about 125 species native to Europe and temperate Asia, with the largest number of species in Central Asia.[22] Some classifications, such as that of the Flora of North America, exclude any New World plants from Seriphidium.[4] They are herbaceous plants or small shrubs.[22]
Seriphidium Besser was morphologically categorized by a homogamous flower head with all hermaphrodite florets and fertile and glabrous receptacle. Tridentatae was originally categorized as within Seriphidium due to floral, inflorescence, and leaf morphological similarities, until McArthur et al.’s analysis in 1981, which explained these similarities as convergent evolution.[23] Old World Seriphidium, with 125 species native to Europe and temperate Asia, was a previous classification of Seriphidium. North American or "New World" Seriphidium and Old World Seriphidium. North American Seriphidium were later placed into Tridentatae Rydb due to geographical distribution, growth habit, and karyotypic and chemotaxonomic similarities (such as presence of certain terpenols).[24]
One group which is well-supported by molecular data is subgenus Dracunculus. It consists of 80 species found in both North America and Eurasia,[4] of which the best-known is perhaps Artemisia dracunculus, the spice tarragon.
Dracunculus Besser. has historically been characterized morphologically by a heterogamous flower head with female outer florets and hermaphrodite central florets, but with a female-sterile, glabrous receptacle. Dracunculus is the most supported and resolved subgenus of Artemisia, which includes Artemisia dracunculus L., known as the cooking spice tarragon. Chloroplast and ribosomal DNA sequence analysis in 2011 supported monophyly with two clades, one of which includes some North American endemic species as well as most species of Europe and Asia, while the second clade includes just A. salsoloides and A. Tanaitica, found in Eastern Europe and Siberia to the Western Himalayas.[25] This study places Dracunculus as one of the more recent subgenera within Artemisia, situating A. Salisoides more basally on the tree, with North American endemic groups such as the sagebrushes having derived on the other end of a split from a common ancestor with Dracunculus. Formerly proposed genera Mausolea, Neopallasia and Turaniphytum are now argued to be within the subgenus Dracunculus due to ribosomal and chloroplast DNA evidence, with further species resolved as sister groups to Dracunculus due to phytochemical relationships.[25][26]
The aromatic leaves of some species are used for flavouring. Most species have an extremely bitter taste. A. dracunculus (tarragon) is widely used as a culinary herb, particularly important in French cuisine.
Artemisia vulgaris (mugwort) was used to repel midges (mug> midge), fleas and moths, intestinal worms, and in brewing (mugwort beer, mugwort wine) as a remedy against hangovers and nightmares.
Artemisia absinthium is used to make the highly potent spirits absinthe. Malört also contains wormwood. The aperitif vermouth (derived from the German word Wermut, "wormwood") is a wine flavored with aromatic herbs, but originally with wormwood.
Artemisia arborescens (tree wormwood, or sheeba in Arabic) is an aromatic herb indigenous to the Middle East used in tea, usually with mint.
A few species are grown as ornamental plants, the fine-textured ones used for clipped bordering. All grow best in free-draining sandy soil, unfertilized, and in full sun.
Artemisia stelleriana is known as Dusty Miller, but several other species bear that name, including Jacobaea maritima (syn. Senecio cineraria), Silene coronaria (syn. Lychnis coronaria), and Centaurea cineraria.
The largest collection of living Artemisia species, subspecies and cultivars is held in the National Collection of Artemisia in Sidmouth, Devon, UK , which holds about 400 taxa. The National Collection scheme is administered by Plant Heritage (formerly National Council for Conservation of Plants and Gardens, NCCPG) in the British Isles.[27]
Artemisinin (from Artemisia annua) and derivatives are a group of compounds used to treat malaria.[28][29] Treatments containing an artemisinin derivative (artemisinin-combination therapies) are now standard treatment worldwide for malaria caused by Plasmodium falciparum.[28] Administering Artemisia annua as dried whole leaves may cause resistance to develop more slowly than if it is administered as pure artemisenin.[30]
The World Health Organization does not support the promotion or use of Artemisia plant material in any form for the prevention or treatment of malaria. They note that the plant form of medication has several problems. These include a lack of consistent Artemisia content, the content being low enough that recurrence of malaria often occurs, that the use of the plant may contribute to widespread artemisinin resistance, and that the plant form is not effective in malaria prevention.[31][32]
As of June 2020, there is no evidence that Artemisia can treat or prevent COVID-19.[33]
Artemisia has been mentioned and used in popular culture for centuries. A few examples are:
Artemisia species are found on every continent except Antarctica,[35] and have become part of many ecosystems around the world as a result. Below is currently a partial view of the importance of Artemisia species in ecosystems around the world.
In North America, several species of Artemisia have become important parts of local environments, with wide adaptability. Artemisia papposa described by S.F.Blake & Arthur Cronquist can grow in the harsh, dry expanses of alkali flats, but also adapts to meadowlands.[36]
Sagebrushes like A. papposa (of the Tridenteae subgenus) in general are found in the north and southwest areas of the North American continent. In the Intermountain West, in a habitat known as Sagebrush Steppe, A. tridentata, A. tripartite, and A. arbuscula grow alongside various grasses and species of bitter bush, creating an important environment for mule deer, pygmy rabbits, antelopes, and the sage grouse.[37] Understanding the phylogenetic relationships among the sagebrushes has been helpful in understanding the relationships among these plants and their environments, as well as learning more about how these plants formed these communities over long stretches of time.[12] Sagebrushes, which include A. ludoviciana and A. Tridentata among others, can often also be found growing near junipers, particularly in the Elkhorn Mountain region, where the Juniper Woodlands form an ecosystem which provide cover for many animal species in both summer and winter months and storms. Because the habitat should burn only every 400–600 years,[38] with sagebrush shrubs living as long as 200 years (though potentially typically 88), this particular combination of Artemisia with other flora form an enduring habitat.[24] As it often goes, however, governments and farming businesses have often cleared sagebrush-juniper communities to create land for cow and domestic animal feedcrops, and Artemisia species may be declining due to this and invasive species such as cheatgrass.[39] Destabilization of the vegetation creates higher risk of fires, causing concern among the local conservation and wildlife groups.[37][39]
Due to their often extensive rhizome systems and other potential characteristics, however, some Artemisia species are often resilient to mowing or pulling, giving some species of Artemisia the ability to easily become invasive if introduced to comfortable, though non-native habitats.
Artemisia (/ˌɑːrtɪˈmiːziə/) is a large, diverse genus of plants belonging to the daisy family Asteraceae, with between 200 and 400 species. Common names for various species in the genus include mugwort, wormwood, and sagebrush.
Artemisia comprises hardy herbaceous plants and shrubs, which are known for the powerful chemical constituents in their essential oils. Artemisia species grow in temperate climates of both hemispheres, usually in dry or semiarid habitats. Notable species include A. vulgaris (common mugwort), A. tridentata (big sagebrush), A. annua (sagewort), A. absinthium (wormwood), A. dracunculus (tarragon), and A. abrotanum (southernwood). The leaves of many species are covered with white hairs.
Most species have strong aromas and bitter tastes from terpenoids and sesquiterpene lactones, which discourage herbivory, and may have had a selective advantage. The small flowers are wind-pollinated. Artemisia species are used as food plants by the larvae of a number of Lepidoptera species.
Some botanists split the genus into several genera, but DNA analysis does not support the maintenance of the genera Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, and Sphaeromeria; three other segregate genera — Stilnolepis, Elachanthemum, and Kaschgaria — are maintained by this evidence. Occasionally, some of the species are called sages, causing confusion with the Salvia sages in the family Lamiaceae.
Artemizio (science: Artemisia) estas genro de plantoj apartenantaj al la asteracoj (Asteraceae).
En la kuirarto uzatas la florburĝonoj kaj la folioj de iuj specioj. Iuj specioj de artemizio ankaŭ fajnigas salatojn, saŭcojn, brasikon, fungojn kaj grasajn viandaĵojn.
La vorto venas de la nomo de la greka feino Artemizo. La planto rolas ankaŭ en la korea mito pri praa patro Dangun, kies patrino estis urso kaj sukcese vivis manĝante nur ajlon kaj artemizion dum konkurso inter si kaj tigro.
Artemizio (science: Artemisia) estas genro de plantoj apartenantaj al la asteracoj (Asteraceae).
En la kuirarto uzatas la florburĝonoj kaj la folioj de iuj specioj. Iuj specioj de artemizio ankaŭ fajnigas salatojn, saŭcojn, brasikon, fungojn kaj grasajn viandaĵojn.
Artemisia es un extenso género de plantas herbáceas o arbustivas de la familia de las compuestas o asteráceas (Asteraceae). Comprende 1449 especies descritas, de las que se han aceptado 474 hasta la fecha.[1] La artemisia posee propiedades diuréticas pero en cantidades excesivas puede producir insuficiencia renal.
Son plantas a veces pequeñas, generalmente aromáticas, anemófilas. Hojas de subenteras a divididas. Capítulos pequeños, con 3-7 flores, sentados o subsentados, axilares formando inflorescencia parciales espiciformes. Involucro de menos de 6x4 mm. Brácteas involucrales en 2-3 filas, con margen escarioso. Receptáculo generalmente convexo. Capítulos discoideos y homógamos, con todas las flores flosculosas y hermafroditas o disciformes y heterógamas, con las flores más externas filiformes y femeninas y las internas flosculosas y masculinas. Aquenios ovoideos o piriformes, con pericarpo membranoso, finamente estriados, a veces con 2 costillas membranosas. Vilano formado por una corona pequeña y escariosa, o ausente.[2]
El género Artemisia fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 2: 845–850. 1753.[2] La especie tipo es Artemisia vulgaris L.
Artemisia: nombre genérico dedicado a Artemisia, esposa de Mausolo, rey de Caria, y también, según otras etimologías, puede derivarse de la diosa de la caza (Artemis),[3] o de una palabra del griego artemes (= sano) en alusión a las propiedades medicinales de las plantas del género Artemisa.[4]
Artemisia es un extenso género de plantas herbáceas o arbustivas de la familia de las compuestas o asteráceas (Asteraceae). Comprende 1449 especies descritas, de las que se han aceptado 474 hasta la fecha. La artemisia posee propiedades diuréticas pero en cantidades excesivas puede producir insuficiencia renal.
See artikkel räägib taimest; perekonnanime kohta vaata artiklit Puju (perekonnanimi) Puju (Artemisia) on astrilaadsete seltsi korvõieliste sugukonda kuuluv taimede perekond.
Perekonna teaduslik nimi tuleneb kõige tõenäolisemalt vanakreeka sõnast αρτεμής, mis tähendab 'terve'. See tuleneb puju kasutamisest ravimtaimena nii sees- kui ka välispidiselt. Taime seostamine neitsilikkuse jumalanna Artemisega, kellelt paluti abi selliste naistehaiguste korral, mille raviks tarvitati puju, ja keisrinna Artemisia II-ga on nähtavasti hilisem kui taimenimetus ise.
Teaduslikult kirjeldas puju esimesena Carl von Linné.
Perekonda kuulub 200–400 liiki.
Pujud kasvavad peaaegu kogu põhjapoolkeral, eriti parasvöötmes, lisaks Põhja- ja Lõuna-Aafrikas. Endise NSV Liidu maa-alal leidub neid praktiliselt kõikjal, kusjuures kõige suurem liigiline mitmekesisus on Kasahstani steppides ja kõrbetes, Kesk-Aasias, Taga-Kaukaasias ja Ukrainas.
Pujud on kahe- ja mitmeaastased, harvem üheaastased rohttaimed ja poolpõõsad kõrgusega 3–150 cm ja jämeda puitunud varrega.
Vars on tavaliselt püstine. Tavaliselt pole vars paljas, vaid kaetud tihedate valgete, hallikate või hõbedaste viltjate lehekestega.
Lehed paiknevad varrel vahelduvalt. Tavaliselt on nad lõhestunud, kõige sagedamini hõlmjagused või sulgjagused, harvemini terved ja sirge leheservaga. Alumised lehed on suuremad ja asuvad tihti pika rootsu otsas. Keskmised ja ülemised lehed on väiksemad, vähem lõhestunud ja lühikese leherootsuga või hoopis ilma rootsuta, istuvad.
Õied on väga väikesed, kõige sagedamini kollased, aga mõnel liigil punased. Õisi on palju ja nad on koondunud kausjasse, munajasse või peaaegu kerajasse liitõide, mille läbimõõt on 1–10 mm ja mille kattelehed katavad üksteist katusekivikujuliselt. Üksikõied on imetillukesed, torujad ja üldiselt mõlemasoolised. Liitõite ehituse põhjal jagatakse puju perekond alamperekondadesse. Alamperekonnal Artemisia on liitõite ääres üks rida niitjaid ühesoolisi emasõisi, aga keskmised õied on mõlemasoolised. Alamperekonnal Draclinculus on äärmised õied emasõied, aga seesmised isasõied. Alamperekonnal Seriphidium on kõik üksikõied mõlemasoolised. Liitõied on koondunud pikkadesse kobaratesse, tähkadesse või pööristesse.
Vili on tibatilluke sile seeme ilma pappuseta.
Pujude hulgas on ravimtaimi, mille hulgast on eriti tuntud Artemisia cina ja koirohi. Peamiselt kasutatakse neid seedehäirete raviks. Pujude tõmmist kasutati soolenugiliste vastu. Lehtedest ja õisikutest valmistatud teesid kasutatakse isu tõstva vahendina.
Estragoni kasutatakse maitseainena. Estragon annab Tarhunile iseloomuliku rohelise värvi.
Mitme pujuliigi ekstraktid ja tõmmised kuuluvad alkohoolsete jookide, näiteks absindi ja vermuti koostisse.
Pujude hulgas on ilutaimi ja neid kasutatakse maastikuarhitektuuris.
Mõnest pujuliigist saab eeterlikku õli, mida kasutatakse lõhnaõlide ja muu parfümeeria tootmiseks. Neid eeterlikke õlisid ekstraheeritakse alkoholitõmmisest, samuti utmise teel.
Pujude hulgas leidub söödataimi, mis on kariloomadele eriti olulised sügisel, talvel ja varakevadel: Artemisia terrae-albae, Artemisia lerchiana, Artemisia pauciflora ja Artemisia diffusa.
Hulk pujusid on tähtsad lahtise liiva kinnistamisel, näiteks džungaaria puju Artemisia songarica. Vastupidavuse tõttu on paljud pujud umbrohud, näiteks üheaastane puju, austria puju ja Artemisia taurica.
Puju (Artemisia) on astrilaadsete seltsi korvõieliste sugukonda kuuluv taimede perekond.
Perekonna teaduslik nimi tuleneb kõige tõenäolisemalt vanakreeka sõnast αρτεμής, mis tähendab 'terve'. See tuleneb puju kasutamisest ravimtaimena nii sees- kui ka välispidiselt. Taime seostamine neitsilikkuse jumalanna Artemisega, kellelt paluti abi selliste naistehaiguste korral, mille raviks tarvitati puju, ja keisrinna Artemisia II-ga on nähtavasti hilisem kui taimenimetus ise.
Teaduslikult kirjeldas puju esimesena Carl von Linné.
Perekonda kuulub 200–400 liiki.
Pujud kasvavad peaaegu kogu põhjapoolkeral, eriti parasvöötmes, lisaks Põhja- ja Lõuna-Aafrikas. Endise NSV Liidu maa-alal leidub neid praktiliselt kõikjal, kusjuures kõige suurem liigiline mitmekesisus on Kasahstani steppides ja kõrbetes, Kesk-Aasias, Taga-Kaukaasias ja Ukrainas.
Artemisia Asteraceae familiako genero bat da. Bere izena Artemisa greziar jainkosatik edo agian Artemisia II.a Kariakoatik dator. 200 eta 400 espezie artean dira.[1] Normalean leku lehorretan hazten da.
Espezie gehienek usain sendoa eta zapore mingotsa dute, terpenoideak eta laktonak eraginda. Loreak txikiak dituzte eta haizearen bidez polinizatzen dira.
Artemisia Asteraceae familiako genero bat da. Bere izena Artemisa greziar jainkosatik edo agian Artemisia II.a Kariakoatik dator. 200 eta 400 espezie artean dira. Normalean leku lehorretan hazten da.
Espezie gehienek usain sendoa eta zapore mingotsa dute, terpenoideak eta laktonak eraginda. Loreak txikiak dituzte eta haizearen bidez polinizatzen dira.
Marunat (Artemisia) on laaja, noin 400 lajia käsittävä mykerökukkaisten suku asterikasvien heimossa.[2] Siihen kuuluu erityisesti pohjoisen pallonpuoliskon lajistoa. Nimensä suku on saanut kreikkalaiselta Artemis-jumalattarelta.
Marunat ovat monivuotisia ruohovartisia kasveja tai pieniä pensaita. Tulokaslajit voivat olla yksivuotisiakin.[2] Marunoiden kasvutapa on esiin tunkeva ja helposti havaittava. Sukuun kuuluvilla kasveilla on tavallisesti liuskaiset tai jopa tasasoukat lehdet ja huiskilomainen tai lehtien seassa oleva kukintoryhmä. Kukat ovat mykerönä yhteisellä kukkapohjuksella.
Marunat leviävät yleensä helposti: niitä esiintyy etenkin osana macchiakasvustoa Euroopassa ja osana chaparralkasvustoa Pohjois-Amerikassa. Marunat eivät yleisesti ottaen ole piikkisiä eivätkä myrkyllisiä, mutta voivat aiheuttaa allergisia oireita. Ne sisältävät eteerisiä öljyjä ja sopivat mausteeksi ruoanlaittoon ja alkoholijuomiin.
Suomessa kasvaa luonnonvaraisena ainakin seitsemän marunalajia, joista alkuperäiskasvistoa ovat pujon ja ketomarunan merenrantamuodot. [3] Näistä ketomarunan alalaji perämerenketomaruna (Artemisia campestris ssp. bottnica) on uhanalainen.
Viljeltyjä marunoita ovat esimerkiksi aaprottimaruna, koiruoho ja rakuuna, joka on tärkeä maustekasvi.
Pohjoismaissa luonnonvaraisia marunoita:
Viljeltyjä marunoita:
Muita marunalajeja:
Marunat (Artemisia) on laaja, noin 400 lajia käsittävä mykerökukkaisten suku asterikasvien heimossa. Siihen kuuluu erityisesti pohjoisen pallonpuoliskon lajistoa. Nimensä suku on saanut kreikkalaiselta Artemis-jumalattarelta.
Artemisia
Le genre Artemisia (les armoises) regroupe des herbacées, des arbrisseaux et des arbustes, généralement aromatiques, densément tomenteux, pubescents ou glabres, de la famille des Astéracées. Leurs feuilles sont pennées (rarement palmées). L’armoise a notamment des propriétés diurétiques et l’artémisinine que l'on extrait de certaines espèces, en particulier d’Artemisia annua, a plusieurs applications en médecine.
Il ne faut pas confondre ces plantes avec l'Ambroisie à feuilles d'armoise (Ambrosia artemisiifolia L.) qui est connue pour être la cause de redoutables allergies respiratoires.
Plusieurs espèces étaient utilisées depuis l'Antiquité et sont encore utilisées pour diverses propriétés thérapeutiques (l'armoise commune était autrefois dite « la mère des herbes » ou « la mère des simples » ; « Si tu connaissais les vertus de l'artémise, tu la porterais dedans ta chemise », disait-on)[1], notamment Artemisia annua et Artemisia afra pour la lutte contre le paludisme. Certaines espèces aromatisent des alcools ou sont utilisées comme condiment[1].
En Europe, les espèces les plus utilisées pour l'alimentation et/ou les médecines traditionnelles sont l'absinthe, l'aurone (ou arquebuse), les génépis (armoises des montagnes), l'estragon, l'armoise annuelle[1].
Selon Catalogue of Life (17 janvier 2018)[2] :
Dans le calendrier républicain français, le septième jour du mois de Thermidor est dénommé jour de l'Armoise[3].
Dans le langage des fleurs, l'armoise symbolise la fidélité conjugale et le bonheur[4].
Artemisia
Le genre Artemisia (les armoises) regroupe des herbacées, des arbrisseaux et des arbustes, généralement aromatiques, densément tomenteux, pubescents ou glabres, de la famille des Astéracées. Leurs feuilles sont pennées (rarement palmées). L’armoise a notamment des propriétés diurétiques et l’artémisinine que l'on extrait de certaines espèces, en particulier d’Artemisia annua, a plusieurs applications en médecine.
Il ne faut pas confondre ces plantes avec l'Ambroisie à feuilles d'armoise (Ambrosia artemisiifolia L.) qui est connue pour être la cause de redoutables allergies respiratoires.
Artemisia é un extenso xénero de plantas herbáceas ou arbustivas da familia das compostas ou asteráceas (Asteraceae). Comporta 1449 especies descritas, das que se aceptaron 474 até a data.[1] A este xénero pertencen distintas plantas medicinais ben coñecidas coma o estragón, o asente, a artemisa, o abrótano, a madroa ou a santónica.
Son gamallos, xeralmente aromáticos, anemófilos. Posúen follas de subenteiras a divididas. Capítulos pequenos, con 3-7 flores, sentados ou subsentados, axilares formando inflorescencias parciais espiciformes. Involucro de menos de 6x4 mm. Brácteas involucrais en 2-3 fileiras, con marxe escarioso. Receptáculo xeralmente convexo. Capítulos discoideos e homógamos, con todas as flores flosculosas e hermafroditas ou disciformes e heterógamas, coas flores máis externas filiformes e femininas e as internas flosculosas e masculinas. Aquenios ovoides ou piriformes, con pericarpo membranoso, finamente estriados, ás veces con 2 costelas membranosas. Tarrelo formado por unha corona miúda e escariosa, ou ausente.[2]
O xénero Artemisia foi descrito por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 2: 845–850. 1753.[2] A especie tipo é Artemisia vulgaris L. (Herba de Nosa Señora.
O xénero Artemisia comprende 1449 especies descritas, das que se aceptaron 474 até a data.[3]
A seguir figuran as especies que teñen nome vulgar en galego por atoparse bravas ou ser usadas medicinalmente:
Artemisia: nome xenérico dedicado a Artemisia, dona de Mausolo, rei de Caria, e tamén, segundo outras etimoloxías, pode derivarse da deusa da caza (Artemis),[4] ou dunha palabra do grego artemes (= san) en alusión ás propiedades medicinais das plantas do xénero Artemisa.[5]
Artemisia é un extenso xénero de plantas herbáceas ou arbustivas da familia das compostas ou asteráceas (Asteraceae). Comporta 1449 especies descritas, das que se aceptaron 474 até a data. A este xénero pertencen distintas plantas medicinais ben coñecidas coma o estragón, o asente, a artemisa, o abrótano, a madroa ou a santónica.
Pelin (komunika; lat. Artemisia), Rod jedgodišnjih, često aromatičnih biljaka, trajnica, polugrmova i grmova iz porodice glavočika (Compositae). Rodu pripada preko 480 vrsta, obično na sjevernoj polutki, od čega u Hrvatskoj 15 vrsta, a podvrsta Artemisia campestris ssp. campestris, nije priznata nego je sinonim za A. campestris. Nijedna od ovih vrsta u Hrvatskoj nije endem.
Pelin je poznat po neugodnom gorkom okusu i karakterističnom mirisu, a kao ljekovitga biljka (probava) poznata je još od starih Rimljana. Prema savjetima fitoterapeuta nikada ga se ner smije kuhati, nego preliti kipućom vodom.[1]
Kod nas su prisutne vrste (15)[2]
Pelin (komunika; lat. Artemisia), Rod jedgodišnjih, često aromatičnih biljaka, trajnica, polugrmova i grmova iz porodice glavočika (Compositae). Rodu pripada preko 480 vrsta, obično na sjevernoj polutki, od čega u Hrvatskoj 15 vrsta, a podvrsta Artemisia campestris ssp. campestris, nije priznata nego je sinonim za A. campestris. Nijedna od ovih vrsta u Hrvatskoj nije endem.
Pelin je poznat po neugodnom gorkom okusu i karakterističnom mirisu, a kao ljekovitga biljka (probava) poznata je još od starih Rimljana. Prema savjetima fitoterapeuta nikada ga se ner smije kuhati, nego preliti kipućom vodom.
Balica[1][2] (Artemisia) je ród ze swójby zestajenkowych rostlinow (Asteraceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Balica (Artemisia) je ród ze swójby zestajenkowych rostlinow (Asteraceae).
Artemisia L., 1753 è un genere di piante angiosperme dicotiledoni appartenenti alla famiglia delle Asteraceae (sottofamiglia Asteroideae, tribù Anthemideae)[1].
Il termine che indica il genere Artemisia, di etimologia incerta, è in genere ricondotto alla dea greca della caccia Artemide, o secondo un'altra ipotesi alla regina Artemisia († 350 a.C.), succeduta sul trono di Caria al fratello e consorte Mausolo; si ipotizza inoltre un riferimento al greco artemes (“sano”), con allusione alle proprietà medicamentose delle piante del genere.[2] Il nome scientifico Artemisia si deve a Linneo (Carl von Linné, 1707–1778), medico e naturalista svedese considerato il padre della moderna classificazione scientifica degli organismi viventi, che descrisse la specie tipo Artemisia vulgaris nella pubblicazione "Species Plantarum" del 1753[3].
I dati morfologici si riferiscono soprattutto alle specie europee e in particolare a quelle spontanee italiane.
Le “Artemisie” sono piante la cui altezza può arrivare al massimo a 200 cm (350 cm nel Nord America[4]). La forma biologica prevalente è camefite fruticose (Ch frut), ossia sono piante perenni, legnose alla base, con gemme svernanti poste ad un'altezza dal suolo tra i 2 ed i 30 cm con un aspetto arbustivo. Le porzioni erbacee seccano annualmente e rimangono in vita soltanto le parti legnose. Alcune specie (come Artemisia vulgaris L.) sono emicriptofite scapose (H scap), ossia piante sempre perenni ma con gemme svernanti al livello del suolo e protette dalla lettiera o dalla neve. Mentre altre (come Artemisia annua L.) sono terofite scapose (T scap), e quindi sono specie annuali e superano la stagione avversa sotto forma di seme. Sono inoltre prive di lattice (come invece le altre Asteraceae), contengono però oli eterei lattoni sesquiterpenici[5] ed hanno un forte odore aromatico tipico e simile al cedro (o citronella) un po' canforato (qualcuno lo accomuna al vermouth[6]).
Le radici sono secondarie da rizoma o da fittone di color marrone.
Sono presenti sia foglie basali che cauline. La disposizione delle foglie lungo il fusto è alterna. Quelle inferiori sono picciolate; quelle superiori sono sub-sessili. In genere la superficie superiore della foglia è colorata di verde (chiaro o scuro), mentre quella inferiore è più chiara in quanto dotata di una peluria di tipo tomentoso. La lamina fogliare a forma lanceolata, ovata, ellittica, o oblunga è del tipo 1 – 2 – 3 pennatopartita con segmenti in genere stretti e lunghi; a volte con margini dentati. Le foglie cauline sono progressivamente più ridotte: i segmenti sono più stretti e la lamina (più breve) è meno suddivisa. Alcune specie hanno la superficie punteggiata da ghiandole (Artemisia annua L. e Artemisia abrotanum L.). Altre specie hanno il picciolo allargato alla base in due orecchiette (Artemisia alba Turra e Artemisia campestris L.). La dimensione delle foglie va da una larghezza di 2÷10 cm, ad una lunghezza di 10÷15 cm.
L'infiorescenza è terminale ed è composta da piccoli capolini peduncolati o sub-sessili a forma più o meno emisferica. I capolini sono raccolti in grandi racemi formanti delle pannocchie, spighe o grappoli. La struttura dei capolini è quella tipica delle Asteraceae: il peduncolo sorregge un involucro composto da diverse squame a disposizione embricata che fanno da protezione al ricettacolo sul quale s'inseriscono due tipi di fiori: quelli esterni ligulati (assenti in questo genere), e i fiori centrali tubulosi. Questi ultimi in genere sono divisi tra fiori solamente femminili (posti alla periferia e al massimo una ventina) e fiori bi-sessuali (posti al centro e oltre una trentina). Le squame dell'involucro possono arrivare fino a 20 in 4÷7 serie; la forma è ovata o lanceolata con margini scariosi. Il ricettacolo può essere piano o convesso, glabro o peloso. Il diametro dei capolini varia da 1,5 a 5 mm.
I fiori sono attinomorfi, tetra-ciclici (formati cioè da 4 verticilli: calice – corolla – androceo – gineceo) e pentameri (calice e corolla formati da 5 elementi)[7]. Dimensione dei fiori: 2÷3 mm.
Il frutto è un achenio sprovvisto di pappo. La forma è ellissoide e compressa ai lati. Dimensione del frutto: 0,3÷1 mm.
Si tratta di un vasto genere con specie quasi cosmopolite (Europa, America, Asia e Australasia) che crescono nelle zone temperate sia dell'emisfero boreale che di quello australe, di solito in habitat asciutti o semi-asciutti. Alcune specie (Artemisia vulgaris L. e Artemisia campestris L.) sono considerate delle erbe infestanti diffuse nelle vicinanze delle abitazioni. Altre (Artemisia glacialis L. e Artemisia genipi Weber) si spingono fino al limite delle nevi perenni.
I dati paleontologici suggeriscono che l'origine del genere sia probabilmente circoscritta alle regioni montane del nord-ovest dell'Asia in un periodo datato verso la metà del Cenozoico e quindi in seguito si sia evoluto in due-tre tappe fondamentali. Dai dati raccolti sembra che il Pliocene sia stato un momento importante per questo genere in cui si ebbe una rapida diversificazione a livello mondiale delle sue specie. In seguito ulteriori sviluppi delle specie del genere sono strettamente correlati alle grandi variazioni ambientali (sia in riferimento ai cambiamenti climatici che per alcuni importanti movimenti tettonici)[10].
Lo stesso argomento in dettaglio: Specie italiane di Artemisia § Specie spontanee italiane alpine. La famiglia di appartenenza del genere Artemisia (Asteraceae o Compositae, nomen conservandum) è la più numerosa del mondo vegetale e comprende oltre 23000 specie distribuite su 1535 generi[9] (22750 specie e 1530 generi secondo altre fonti[11]); mentre il genere comprende circa 400 specie[9] (anche di più secondo altre fonti).
Tradizionalmente le “Artemisie” in Italia, soprattutto ad opera degli orticoltori, vengono divise in quattro sezioni, in base ad un lavoro del botanico toscano Adriano Fiori[12] (classificazione superata comunque dalla ultime ricerche soprattutto a carattere filogenetico e successive precisazioni su alcuni caratteri morfologici come il ricettacolo peloso-glabro):
le prossime sezioni hanno tutte il ricettacolo peloso;
Il numero cromosomico di base è: 2n = 16 - 18 (valido per la maggioranza delle specie), ma ci sono anche specie poliploidi con 2n = 34, 36 o 54 (Artemisia umbelliformis Lam., Artemisia alba Turra, Artemisia vulgaris L. e altre).
In base alle analisi filogenetiche di questi ultimi anni la famiglia delle Asteraceae è stata riorganizzata da tre a 12 sottofamiglie monofiletiche. In particolare il genere Artemisia è assegnato alla tribù delle Anthemideae e sottotribù delle Artemisiinae. L'elenco seguente indica le principali sinapomorfie di questo gruppo di piante[13]:
Attualmente il genere è suddiviso in cinque grandi gruppi (o sezioni o sottogeneri):
Questa classificazione probabilmente non rappresenta ancora accuratamente la struttura del genere e non tutti i botanici la approvano completamente. Alcune tassonomie ad esempio raggruppano le ultime due sezioni in una sola. Dracunculus è bene definito in base a studi molecolari (è considerato un clade ancestrale per la maggior parte di Artemisia), anche la sezione Tridentatae con l'eccezione della specie A. pygmaea sembra ben definita, mentre le altre sezioni in genere sono debolmente supportate dalle prove molecolari[4]. Di seguito sono indicati i risultati di alcuni studi fatti in quest'ultimo decennio; ma molto lavoro ancora rimane da fare sul genere Artemisia.
Lo stesso argomento in dettaglio: Specie di Artemisia e Specie italiane di Artemisia. Questa entità ha avuto nel tempo diverse nomenclature. L'elenco seguente indica alcuni tra i sinonimi più frequenti:
Queste sono piante contenenti vari oli essenziali e vari terpenoidi come l'eucaliptolo, il tujone e il cineolo; alcune specie contengono anche flavonoidi e derivati della cumarina[21]. In genere sono piante officinali utilizzate soprattutto nella medicina popolare orientale (cinese e giapponese).
Le proprietà medicamentose di queste piante (sempre secondo la medicina popolare) sono[21][22]:
Alcuni usi alimentari delle specie di Artemisia:
Alcune varianti orticole sono molto apprezzate nel giardinaggio in quanto si presentano con un ricco fogliame e graziose spighe di piccoli e profumati capolini[21]. In genere sono piante di facile coltivazione; hanno bisogno di terreni ben drenati e leggermente alcalini in posizioni soleggiate. Le specie coltivate nei giardini europei sono[12]: Artemisia annua L., Artemisia argentea L'Hér (originaria della Macaronesia), Artemisia pontica L. e Artemisia scoparia Waldst. & Kit..
La moxibustione è una tecnica che utilizza coni o bastoncini di Artemisia (Aitiao in cinese) riscaldati su alcuni punti o zone del corpo.
Nonostante l'Artemisia sia utilizzata in erboristeria e nella medicina popolare cinese, i suoi pollini possono creare allergie nei soggetti sensibili, soprattutto nel periodo di picco della fioritura che in Italia avviene tra il mese di agosto e la fine di settembre. I sintomi dell'allergia comprendono naso che cola, starnuti, occhi arrossati e bruciore alla gola.[25].
Artemisia L., 1753 è un genere di piante angiosperme dicotiledoni appartenenti alla famiglia delle Asteraceae (sottofamiglia Asteroideae, tribù Anthemideae).
Artemisia est genus plantarum florentium familiae Asteracearum (anno 1753 a Linnaeo descriptum), inter ducentas et quadringentas species comprehendens, quarum pleraeque sunt herbae robustae et frutices oleis volatilibus praestantes.
Inter species notae dignas sunt:
Situs scientifici: Tropicos • Tela Botanica • GRIN • ITIS • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • Plant Name Index • WoRMS: Marine Species • Plantes d'Afrique • Flora of China • Flora of North America • USDA Plants Database 
Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes! Artemisia est genus plantarum florentium familiae Asteracearum (anno 1753 a Linnaeo descriptum), inter ducentas et quadringentas species comprehendens, quarum pleraeque sunt herbae robustae et frutices oleis volatilibus praestantes.
Kitos reikšmės – Kietis (reikšmės).
Kietis (Artemisia) – astrinių (Asteraceae) šeimos augalų gentis. Žolės su stačiais, kylančiais stiebais. Lapai pražanginiai, suskaldyti. Graižai smulkūs, susitelkę į šluoteles, kekes ar kitokio pavidalo sudėtinius žiedynus.
Gentyje apie 250 rūšių. Lietuvoje auga 11 rūšių:
Vībotnes (Artemisia) ir kurvjziežu dzimtas ģints. Daudzgadīgi, retāk viengadīgi lakstaugi, puskrūmi. Lapas divkārt vai trīskārt plūksnaini sašķeltas vai dalītas, retāk veselas. Ziedi dzelteni, sārti, sīkos kurvīšos, kas savukārt ir ķekarā vai skarā.
Vībotnes ir izplatītas Eirāzijā, Ziemeļamerikā, Āfrikā. ~400 sugas (pēc citiem datiem ~250 sugas)
Latvijā 11 sugu.
Ceļmalās, laukos, nezālēs bieži sastopama lauku vībotne (Artemisia campestris) un parastā vībotne (Artemisia vulgaris; ārstniecības augs). Vairākas sugas ir adventīvi augi, piemēram jūrmalas vībotne (Artemisia maritima), un dārzbēgļi, piemēram, vērmele (Artemisia absinthium; indīgs augs), ko dārzos audzē kā ārstniecības augu un garšaugu. Kā krāšņumaugus dažkārt audzē ļoti smaržīgo vasaras vībotni (Artemisia annua; viengadīgs augs) un dievkociņu (Artemisia abrothanum; daudzgadīgs augs), kā garšaugu - estragonu.
Alsem (Artemisia) is een geslacht uit de composietenfamilie (Asteraceae).
Diverse soorten van dit geslacht komen in Nederland en België voor:
In Europa komen verder nog meer dan honderd soorten voor, waaronder:
Daarnaast worden citroenkruid (Artemisia abrotanum) en dragon (Artemisia dracunculus) gekweekt.
Zomeralsem (Artemisia annua), zoete alsem of qing hao wordt in China al heel lang gebruikt, maar sinds kort wordt ze ook in de moderne geneeskunde gebruikt als bron van artemisinine, een antimalariamiddel.
De naam alsem verwijst in het bijzonder naar de absintalsem (Artemisia absinthium). Aan de knoppen van deze plant wordt vanouds een geneeskrachtige werking toegeschreven. Het bittere aftreksel van deze knoppen vormt een belangrijk bestanddeel van de dranken vermout en (klassieke) absint. De smaakstof die daarbij een rol speelt is het naar menthol ruikende terpeen Thujon.
De spreekwoordelijke bitterheid van alsem komt ter sprake in een passage uit het Bijbelboek Openbaring, (hoofdstuk 8):
Na de kernramp van Tsjernobyl in 1986, ontstond de hypothese dat deze tekst een voorspelling van die ramp was. Met name een aflevering van Michael Palins reisprogramma Pole to pole zorgde voor de verspreiding van dit verhaal. De naam "Tsjernobyl" (Чорнобиль) heeft[1] twee betekenissen:
Alsem (Artemisia) is een geslacht uit de composietenfamilie (Asteraceae).
Diverse soorten van dit geslacht komen in Nederland en België voor:
Absintalsem - Artemisia absinthium Artemisia ludoviciana (adventief uit Noord-Amerika) Bijvoet - Artemisia vulgaris (komt veel voor, langs wegbermen en op ruige plaatsen) Duinaveruit - Artemisia campestris subsp. maritima (groeit in schorren en kwelders) Rechte alsem - Artemisia biennis Wilde averuit - Artemisia campestris subsp. campestris (langs rivierdalen en in de duinen) Zeealsem - Artemisia maritima Witte alsem - Artemisia alba (synoniem: Artemisia camphorata), een zuidelijke soort vindt men op de kalkrotsen van de Fonds de Leffe (Zuid-België)In Europa komen verder nog meer dan honderd soorten voor, waaronder:
Artemisia laciniata Artemisia oelandica Artemisia norvegicaDaarnaast worden citroenkruid (Artemisia abrotanum) en dragon (Artemisia dracunculus) gekweekt.
Zomeralsem (Artemisia annua), zoete alsem of qing hao wordt in China al heel lang gebruikt, maar sinds kort wordt ze ook in de moderne geneeskunde gebruikt als bron van artemisinine, een antimalariamiddel.
De naam alsem verwijst in het bijzonder naar de absintalsem (Artemisia absinthium). Aan de knoppen van deze plant wordt vanouds een geneeskrachtige werking toegeschreven. Het bittere aftreksel van deze knoppen vormt een belangrijk bestanddeel van de dranken vermout en (klassieke) absint. De smaakstof die daarbij een rol speelt is het naar menthol ruikende terpeen Thujon.
Malurtselkta er ei slekt i korgplantefamilien. Ho består av ei gruppe planter som stort sett inneheld hardføre urter og buskvokstrar (stauder). Plantene er fleirårige. Dei fleste er aromatiske med nesten nåleliknande blad. Blomane er små og sit i klasar.
Det vitskapelege slektsnamnet Artemisia kjem frå gudinna Artemis i den greske mytologien. Namnet «malurt» kjem av ei påstått evne til å kunne beskytte klede mot møll.
Ekte malurt blir nytta som krydder, mellom anna i brennevin.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Malurtslekta Malurtselkta er ei slekt i korgplantefamilien. Ho består av ei gruppe planter som stort sett inneheld hardføre urter og buskvokstrar (stauder). Plantene er fleirårige. Dei fleste er aromatiske med nesten nåleliknande blad. Blomane er små og sit i klasar.
Det vitskapelege slektsnamnet Artemisia kjem frå gudinna Artemis i den greske mytologien. Namnet «malurt» kjem av ei påstått evne til å kunne beskytte klede mot møll.
Ekte malurt blir nytta som krydder, mellom anna i brennevin.
Malurter er en gruppe planter som stort sett inneholder hardføre urter og buskvekster (stauder). Plantene er flerårige. De fleste er aromatiske med nesten nålelignende blader. Blomstene er små og sitter i klaser.
Det vitenskapelige slektsnavnet Artemisia kommer fra gudinnen Artemis i den greske mytologien. Navnet «malurt» kommer av en påstått evne til å kunne beskytte klær mot møll.
Ekte malurt brukes som krydder blant annet i brennevin.
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Malurter er en gruppe planter som stort sett inneholder hardføre urter og buskvekster (stauder). Plantene er flerårige. De fleste er aromatiske med nesten nålelignende blader. Blomstene er små og sitter i klaser.
Det vitenskapelige slektsnavnet Artemisia kommer fra gudinnen Artemis i den greske mytologien. Navnet «malurt» kommer av en påstått evne til å kunne beskytte klær mot møll.
Ekte malurt brukes som krydder blant annet i brennevin.
Bylica (Artemisia L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków. Występują głównie na obszarach suchych klimatu umiarkowanego Europy, Azji i Ameryki Północnej[2]. Gatunkiem typowym jest Artemisia vulgaris L.[3].
Wiatropylne rośliny roczne, byliny, półkrzewy i krzewinki szpalerowe. Niektóre gatunki są wiecznie zielone, inne okresowo zrzucają liście.Kwiaty zebrane są w drobnych koszyczkach, skupionych groniasto lub wiechowato. Niektóre gatunki dominują na stepach lub półpustyniach, tworząc tzw. pustynie bylicowe. Wiele gatunków bylic to chwasty porastające nieużytki.
Absinthium Mill., Chamartemisia Rydb., Elachanthemum Y. Ling & Y. R. Ling, Oligosporus Cass.
Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[4], z późniejszymi uzupełnieniami[5]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Artemisia należy do plemienia Anthemideae Cass., podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.)Dumort., podrodzina Artemisioideae Burmeist., plemię Artemisieae Kostel., podplemię Artemisiinae Less., rodzaj bylica (Artemisia L.)[6]
Bylica (Artemisia L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków. Występują głównie na obszarach suchych klimatu umiarkowanego Europy, Azji i Ameryki Północnej. Gatunkiem typowym jest Artemisia vulgaris L..
Artemisia é um gênero botânico pertencente à família Asteraceae.
O gênero Artemisia possui 481 espécies reconhecidas atualmente.[1]
Artemisia é um gênero botânico pertencente à família Asteraceae.
Artemisia este un gen de plante din familia Asteraceae, ordinul Asterales.
A. vulgaris = Pelin negru
Palina (ľudovo: polynok [alebo pelynka, polynka, pelinek, pojínek, palín, pelín, peluň(a) a pod.], absint, černobyľ; lat. Artemisia)[1][2][3][4] je rod rastlín z čeľade astrovité.
Celkovo je známych asi vyše 300 druhov. Väčšinou sú to aromatické byliny. Mnohé sú liečivé. Na Slovensku sa vyskytuje 14 druhov, ako korenina sa používa napr. palina dračia a palina pravá; palina obyčajná je burina.[5]
Na Slovensku sa vyskytujú tieto druhy[1][4][6][3]:
Palina (ľudovo: polynok [alebo pelynka, polynka, pelinek, pojínek, palín, pelín, peluň(a) a pod.], absint, černobyľ; lat. Artemisia) je rod rastlín z čeľade astrovité.
Celkovo je známych asi vyše 300 druhov. Väčšinou sú to aromatické byliny. Mnohé sú liečivé. Na Slovensku sa vyskytuje 14 druhov, ako korenina sa používa napr. palina dračia a palina pravá; palina obyčajná je burina.
Na Slovensku sa vyskytujú tieto druhy:
palina abrotská (=palina božie drievko, božie drievko, božedrevina, brotan; lat. Artemisia abrotanum) palina biela (lat. Artemisia alba) palina dračia (=estragón, tarkán; lat. Artemisia dracunculus) palina metlovitá (lat. Artemisia scoparia) palina obyčajná (=černobyľ alpský, černobyľ v užšom zmysle; lat. Artemisia vulgaris) palina pontická (lat. Artemisia pontica) palina poľná (lat. Artemisia campestris) palina pravá (=polynok [varianty pozri vyššie] v užšom zmysle, absint v užšom zmysle; lat. Artemisia absinthium) palina rakúska (lat. Artemisia austriaca) palina ročná (lat. Artemisia annua) palina Sieversova (lat. Artemisia Sieversiana) palina skalná (lat. Artemisia eriantha) palina slanomilná (lat. Artemsia santonicum) palina Verlotovcov (lat. Artemisia verlotiorum)Malörtssläktet (Artemisia)[1][2] eller Malörter[3] är ett släkte i familjen korgblommiga växter[1] med omkring 400 arter. Släktet består av fleråriga örter, halvbuskar eller buskar som ursprungligen kommer från tempererade områden på norra halvklotet. De växer oftast på ganska torra platser.[4]
De flesta malörtsarterna är aromatiska med flikiga, nästan barrliknande blad. Blommorna är små och sitter i klasar.
Det vetenskapliga släktnamnet Artemisia kommer från gudinnan Artemis i den grekiska mytologin.
Malört (A. absinthium) har använts i medicin, men används idag främst som krydda i drycker, som till exempel Absint, Bäsk, Fernet och Vermouth.
Wikimedia Commons har media som rör Malörtssläktet.
Wikispecies har information om Malörtssläktet.
Malörtssläktet (Artemisia) eller Malörter är ett släkte i familjen korgblommiga växter med omkring 400 arter. Släktet består av fleråriga örter, halvbuskar eller buskar som ursprungligen kommer från tempererade områden på norra halvklotet. De växer oftast på ganska torra platser.
De flesta malörtsarterna är aromatiska med flikiga, nästan barrliknande blad. Blommorna är små och sitter i klasar.
Det vetenskapliga släktnamnet Artemisia kommer från gudinnan Artemis i den grekiska mytologin.
Yavşan ya da Pelin (Artemisia), papatyagiller (Asteraceae) familyasından 200-400 arasında türü bulunan, genellikle Kuzey ve Güney her iki yarımkürede kuru ya da yarı kurak habitatlarda yetişen, sert otsu ya da çalımsı bir bitki cinsi. Yavşan otu olarak da bilinir ve bu adla anılan Veronica ile karıştırmamak gerekir. Pelin otu (A. absinthium) türü vermut şarabı yapımında kullanılırken tarhun (A. dracunculus) türü mutfakta kullanılan baharattır.
Çoğunun yaprağı beya tüylerle kaplıdır. Türlerinin çoğundan elde edilen uçucu yağlarda güçlü aromalar ile terpenoid ve seskiterpen lakton bileşiklerinden kaynaklanan acı tatları vardır. Memelilerce yenmez, ancak bazı Lepidoptera tırtıllarının besin bitkisidir. Çiçekleri ufaktır ve rüzgârla tozlaşır[1].
Bazı botanikçiler Artemisia cinsini birtakım cinslere ayırma eğilimindedirler; fakat, DNA analizleri[2] Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, Sphaeromeria cinslerinin ayrımını desteklemezken, Stilnolepis, Elachanthemum, Kaschgaria cinslerinin ayrımını destekler.
Yavşan adı Türkçe kökenlidir[3]. Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «yapçan» (ىَبْجانْ) ve «yawçan» (ىَٯْجانْ) biçimlerinde geçer[4]. Orta Türkçe döneminden beri Türk dillerinde kullanılır: Azerice yovşan (eski yazı: jовшан), Türkmence yovşan (eski yazı: ёвшан), Başkurtça yuşan, Kumukça yuvşan (ювшан), Nogayca yuvsan (ювсан), Kazakça juwsan (жусан), Kırgızca cuuşan (жуушан), Özbekçe yavşån (явшон), Tuvaca çaşpan, Halaçça ạvşān.
Pelin adı Türkçeye Bulgarca пелин pelin kelimesinden geçmiş bir alıntıdır[5] ve benzerleri İslav dillerinde kullanılır: Sırpça пелин pelin, Hırvatça pelin, Slovence pelin, Rusça полынь polın’, Ukraynaca полин polın, Çekçe pelyněk. Balkan İslav dillerinden Arnavutçaya (pelin), Rumenceye (pelin) ve Yunancaya (πελῖνος pelinos) da geçmiştir.
Turhan Baytop'un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü adlı çalışmasına göre Anadolu'da yavşan'lı ve pelin'li adlandırma:[6]
Artemisia Latince cins adı Yunan tanrıçası Artemis'in adından çıkmıştır[7]. Kimilerine göreyse MÖ 350 yılında ölen botanikçi ve tıbbi araştırmacı Karyalı II. Artemisia'nın adından gelir[8][9].
Türkiye'de 20 kadar türü yetişir ve bazı türleri iştah açıcı, kurt düşürücü, kuvvet verici ve ateş düşürücü olarak özellikle sıtmaya karşı kullanılır[10].
Farmakolojide yavşan yağının bakteri (Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis), maya mantarı (Candida albicans, Cryptococcus neoformans), deri mantarı (Trichophyton rubrum, Microsporum canis, Microsporum gypseum), Fonsecaea pedrosoi , Aspergillus niger üzerinde büyümeyi engelleyen inhibitör etkisi vardır[11].
Artemisia absinthium ekstrelerinin bazı gram-pozitif ve gram-negatif bakterilere karşı antimikrobiyal bir aktivite göstermesine rağmen kullanılan maya kültürlerine karşı antifungal bir aktiviteye sahip olmadığı saptanmıştır[12].
Birçok türünün aromatik yaprakları tıbbidir ve bazıları tadlandırıcı olarak kullanılır. Çoğunun acı tadı vardır. Tarhun (A. dracunculus) özellikle Fransız mutfağında önemli mutfak otudur. Almanya'da vermut şaraplarına tadını veren Artemisia absinthium türüdür. Orta Doğu Arap ülkelerinde olduça acı olan Artemisia arborescens ile nane ve çay birlikte çay olarak demlenir.
Türlerinin çoğundan elde edilen uçucu yağlarda güçlü aromalar ile terpenoid ve seskiterpen lakton bileşiklerinden kaynaklanan acı tatları vardır. Bu acılığın otobur memelilerin yemesine karşı adaptasyon olduğu düşünülüyor[1]. Evcilleştirmenin asıl sebebi, Pleistosen (Buzul Çağı) döneminin bitişinden sonra başlayan çevresel ani iklim değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Yakın Doğu'da Pleistosen kısa ve kuru bir periyot izlemiş ve M.Ö. 9000-7000 de sona ermiştir. O zaman, ağaçsız, yavşansız (Artemisia'sız) bir dönem yaşanmıştır[13].
Yavşan ya da Pelin (Artemisia), papatyagiller (Asteraceae) familyasından 200-400 arasında türü bulunan, genellikle Kuzey ve Güney her iki yarımkürede kuru ya da yarı kurak habitatlarda yetişen, sert otsu ya da çalımsı bir bitki cinsi. Yavşan otu olarak da bilinir ve bu adla anılan Veronica ile karıştırmamak gerekir. Pelin otu (A. absinthium) türü vermut şarabı yapımında kullanılırken tarhun (A. dracunculus) türü mutfakta kullanılan baharattır.
Çoğunun yaprağı beya tüylerle kaplıdır. Türlerinin çoğundan elde edilen uçucu yağlarda güçlü aromalar ile terpenoid ve seskiterpen lakton bileşiklerinden kaynaklanan acı tatları vardır. Memelilerce yenmez, ancak bazı Lepidoptera tırtıllarının besin bitkisidir. Çiçekleri ufaktır ve rüzgârla tozlaşır.
Bazı botanikçiler Artemisia cinsini birtakım cinslere ayırma eğilimindedirler; fakat, DNA analizleri Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, Sphaeromeria cinslerinin ayrımını desteklemezken, Stilnolepis, Elachanthemum, Kaschgaria cinslerinin ayrımını destekler.
Ажгон | Аїр звичайний | Аніс звичайний | Базилік запашний | Гісоп лікарський | Гравілат міський | Гуньба сінна (фенугрек) | Дягель лікарський | Зіра (римський кмин) | Змієголовник молдавський (меліса турецька) | Кервель ажурний | Кервель іспанський |Колюрія гравілатовидна | Коріандр (кинза) | Кмин звичайний | Кріп | Кунжут індійський | Локриця (солодка гола) | Лаванда вузьколиста | Любисток | Майоран | Мак | Материнка звичайна | Меліса лікарська | Пажитник блакитний (буркун синій) | Портулак городній (дандура) | Пижмо (калуфер) | Рута запашна | Рукола | Полин естрагон (естрагон, тархун) | Цимбопогон | Чабер садовий та Чабер гірський (зимовий) | Чебрець повзучий | Чорнушка посівна (калінджі) | Шавлія лікарська | Ялівець (Ялівець звичайний)
Це незавершена стаття про Айстрові.Chi Ngải (danh pháp khoa học: Artemisia) là một chi lớn, đa dạng của thực vật có hoa với khoảng 180 loài thuộc về họ Cúc (Asteraceae). Nó bao gồm các loại cây thân thảo hay cây bụi được biết đến nhờ mùi tinh dầu đặc trưng của nó. Chúng sinh trưởng trong các khu vực nhiệt đới và ôn đới của Bắc bán cầu, thông thường ưa thích các môi trường sinh sống khô hay bán khô. Các lá của chúng tương tự như lá dương xỉ thường có nhiều lông trắng nhỏ bao phủ.
Nó chứa nhiều loài được nhiều người biết đến như ngải đắng (Artemisia absintha), ngải dấm (Artemisia tridentata), ngải cứu (Artemisia vulgaris), thanh hao hoa vàng (Artemisia annua). Các lá có mùi thơm của nhiều loài là các vị thuốc, đôi khi cũng được sử dụng để tạo hương vị, và một số loài là quan trọng. Mọi dạng ngải đều có vị rất đắng.
Artemisia abrotanum, Artemesia pontica và ngải đắng (Artemisia absinthium) chứa thujon, được sử dụng để tạo hương vị cho loại thức uống chưng cất Absinthe. Mặc dù được sử dụng trong Absinthe, tinh dầu ngải tinh khiết lại là một chất độc thần kinh. Xem: Tai nạn cận kề tử vong do tinh dầu ngải.
Một số loài ngải là các cây trồng. Tất cả các loài ngải có thể sống trên đất cát thoát nước tự do, không được bón phân và nhiều nắng.
Các loài Artemisia bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Lepidoptera ăn. Xem Danh sách các loài thuộc bộ Cánh vẩy ăn ngải.
Ngải đắng hay ngải áp xanh (ngải Absinth) (Artemisia absinthium) được sử dụng để diệt trừ bọ chét và nhậy, cũng như trong sản xuất đồ uống (bia ngải, rượu vang ngải). Rượu khai vị vermouth (từ tiếng Đức Wermut - nghĩa là ngải đắng) là loại rượu vang được tạo hương vị bằng các loại cây tạo mùi vị, nhưng nguyên thủy là từ ngải đắng. Nó cũng được sử dụng trong y học như là thuốc bổ, thuốc dễ tiêu, thuốc hạ sốt và thuốc trừ giun. Nó có nguồn gốc ở khu vực châu Âu và Siberi nhưng hiện nay đã phổ biến ở cả Hoa Kỳ.
Artemisia arborescens L. (Sheeba trong tiếng Ả Rập) là loại ngải cực đắng có nguồn gốc ở vùng Trung Đông được sử dụng trong chè, thông thường cùng với bạc hà. Nó có thể có một vài tính chất của loại chất gây ảo giác.
Vị đắng của mọi phần trên cây ngải cũng được bà vú nuôi dùng để cai sữa bằng cách bôi vào vú, như được đề cập trong Romeo và Juliet Phần I, hồi 3:
"Đắng như ngải" là một thành ngữ khá phổ biến.
Shakespeare cũng có đề cập tới cây ngải trong Hamlet.
Ngải (Apsinthos trong các văn bản tiếng Hy Lạp) là "tên gọi của ngôi sao" trong Sách Khải huyền (8:11) (kai to onoma tou asteros legetai ho Apsinthos) mà thánh John Evangelist đã viết ra như là đồ bỏ đi của các thiên thần và rơi xuống nước, làm cho nó đắng đến mức không thể uống. Ngoài sách Khải huyền, còn tới tám tham chiếu khác nữa trong Kinh Thánh có chỉ ra rằng ngải là loại cây cỏ phổ biến trong khu vực và vị đắng dễ sợ của nó đã được biết đến, như là một loại đồ có thể uống được dùng vì một vài lý do nào đó.
Một số người cho rằng Chernobyl được dịch là "ngải" trong ý nghĩa đã nói trên đây của "Apsinthos", nó là "ngải Absinth". Tuy nhiên, dịch chính xác thì nó là ngải cứu, đôi khi được nói đến như là "ngải thường" (xem Chernobyl: Nguồn gốc tên gọi).
Trong văn hóa Nga, một thực tế là các loài thuộc chi ngải được sử dụng khá phổ biến trong y học, và vị đắng của nó gắn liền với các hiệu ứng y học, đã làm cho ngải được coi là biểu tượng của "sự thật cay đắng" mà người bị lừa dối phải chấp nhận (thông thường là tự dối mình).
Phương tiện liên quan tới Artemisia tại Wikimedia Commons
Chi Ngải (danh pháp khoa học: Artemisia) là một chi lớn, đa dạng của thực vật có hoa với khoảng 180 loài thuộc về họ Cúc (Asteraceae). Nó bao gồm các loại cây thân thảo hay cây bụi được biết đến nhờ mùi tinh dầu đặc trưng của nó. Chúng sinh trưởng trong các khu vực nhiệt đới và ôn đới của Bắc bán cầu, thông thường ưa thích các môi trường sinh sống khô hay bán khô. Các lá của chúng tương tự như lá dương xỉ thường có nhiều lông trắng nhỏ bao phủ.
Nó chứa nhiều loài được nhiều người biết đến như ngải đắng (Artemisia absintha), ngải dấm (Artemisia tridentata), ngải cứu (Artemisia vulgaris), thanh hao hoa vàng (Artemisia annua). Các lá có mùi thơm của nhiều loài là các vị thuốc, đôi khi cũng được sử dụng để tạo hương vị, và một số loài là quan trọng. Mọi dạng ngải đều có vị rất đắng.
Artemisia abrotanum, Artemesia pontica và ngải đắng (Artemisia absinthium) chứa thujon, được sử dụng để tạo hương vị cho loại thức uống chưng cất Absinthe. Mặc dù được sử dụng trong Absinthe, tinh dầu ngải tinh khiết lại là một chất độc thần kinh. Xem: Tai nạn cận kề tử vong do tinh dầu ngải.
Một số loài ngải là các cây trồng. Tất cả các loài ngải có thể sống trên đất cát thoát nước tự do, không được bón phân và nhiều nắng.
Các loài Artemisia bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Lepidoptera ăn. Xem Danh sách các loài thuộc bộ Cánh vẩy ăn ngải.
Artemisia L., 1753
Синонимы Типовой вид Виды
Полы́нь (лат. Artemísia) — крупный род травянистых или полукустарниковых растений семейства Астровые (Asteraceae).
Ботаническое латинское название Artemisia образовано от древнегреческого названия полыни, ἀρτεμισία, которое связано с ἀρτεμής «здоровый», либо с именем богини Артемиды, Ἄρτεμις. В народной латыни полынь называли absinthium, что также является заимствованием из древнегреческого, ἀψίνθιον, которое, в свою очередь, вероятно, заимствовано из персидского. Оба латинских слова встречаются в названии полыни горькой — Artemisia absinthium.
Другие народные названия — «емшан» или «евшан» (из чагат. и туркм. jaušan, каз. жұсан) — то же, что и полынь. Это слово упоминается в Ипатьевской летописи под 1201 годом[3]. История получила известность после того, как А. Майков переложил её на стихи.
Распространены по всему северному полушарию, в умеренном поясе Евразии, в Северной и Южной Африке, Северной Америке.
На территории России и сопредельных стран отмечено около 180 видов, встречающихся почти повсеместно. Полыни наиболее распространены в степях и пустынях Казахстана, Средней Азии, в Закавказье, на Украине.
Местами, на юге и востоке Европейской России и в Западной Азии мелкие виды полыни образуют на сухих и бесплодных каменистых степях огромные сплошные заросли, состоящие всего чаще из невысоких видов Полынь приморская (Artemisia maritima), Полынь поникшая или кивающая (Artemisia nutans) и других; подобные «полынные степи» особенно распространены в области киргизов, в Средней Азии, и начинаются уже за Волгой, с Астрахани и Оренбурга. Весьма многие русские виды ожидают ещё своего применения.
Полыни — дву- и многолетние (реже однолетние) травы и полукустарники высотой 3—150 см, с толстым деревянистым корнем.
Стебли обыкновенно прямые. Всё растение имеет более или менее густое беловатое или сероватое опушение, часто серебристые или войлочные.
Листья всего чаще лапчато- или перисто-раздельные, очередные, рассечённые, реже цельные и цельнокрайные, доли мелки и тонки. Нижние листья более крупные, чаще на длинных черешках, средние и верхние — мельче, менее рассечены, обычно сидячие.
Цветки чрезвычайно мелки, чаще жёлтые, иногда красноватые, собраны в мелкие соцветия — головки — яйцевидные, чашевидные или почти шаровидные корзинки 1—10 мм диаметром с черепитчатыми листочками обёртки. Соцветия состоят из тончайших трубчатых обоеполых цветов, причем краевые нитевидны и однополые пестичные; все соцветие окружено черепитчатой поволокой. Головочки цветов собраны в длинные кисти, колосья или метелки. У одних видов в корзинках 1 ряд пестичных трубчатых краевых цветков и более многочисленные обоеполые цветки диска (подрод Artemisia); у других цветки диска тычиночные (подрод Draclinculus) или все цветки в корзинках — обоеполые, трубчатые (подрод Seriphidium).
Плод — гладкие, мелкие семянки без хохолка.
Artemisia L., 1753, Species Plantarum 2: 845[5].
По информации базы данных The Plant List, род включает 481 вид[6], некоторые из них:
Полы́нь (лат. Artemísia) — крупный род травянистых или полукустарниковых растений семейства Астровые (Asteraceae).
蒿属（学名：Artemisia）是菊科中一个大属，约有200—400种，其中包括许多种常见的药草，以1、2年生草本植物为主，多有浓烈的香味，葉上多具白色絨毛。蒿属主要生长在亚洲和欧洲以及北美洲，少数分布在非洲北部和大洋洲地区，纬度跨度大，在温带、寒温带及亚热带地区均有分布。
學名 Artemisia 來源於古希臘女神阿耳忒弥斯。[1]亦有說法指於公元前 350 年間去世的一名著名植物學家、醫學研究者阿爾特米西亞二世。[2]
蒿属（学名：Artemisia）是菊科中一个大属，约有200—400种，其中包括许多种常见的药草，以1、2年生草本植物为主，多有浓烈的香味，葉上多具白色絨毛。蒿属主要生长在亚洲和欧洲以及北美洲，少数分布在非洲北部和大洋洲地区，纬度跨度大，在温带、寒温带及亚热带地区均有分布。
ヨモギ属（よもぎぞく、蓬属、学名：Artemisia）とは、キク科の属の1つ。学名からアルテミシア属ともいう。
葉の白毛のあるものが多い。また、頭状花は小さいものを多数つける。花弁（実際には舌状花）の目立たない花なのは、風媒への適応である。また、多くの花が下向きに咲くのも、花粉をこぼしやすいように進化したと見られる。乾燥地、砂漠、高山などの荒れた地域に出現するものが多く含まれ、昆虫の少ない環境への適応として、風媒花へと進化したものと考えられる。種類が多く、区別が難しいものもある。一説には、比較的新しい時代に種分化したためとも言われる。
テルペノイドなどの薬用成分を有するものが多く、医薬品や香料などに用いられるものが多い。食用とされるものもある。他方、風媒花であり、多くの花粉を風に飛ばすため、花粉症の原因となることも知られている。
学名 Artemisia はペルシャの王妃アルテミス、あるいはギリシャ神話の月の女神アルテミス（元元は古代アジアの同名の女神、ローマ神話ではディアーナ、英語名ダイアナ）に由来する。英語でヨモギ類を指す｢アルテミシア｣ (Artemisia) とは、潔癖の処女神アルテミスからとられたものである。
北半球の温帯を中心に約250種が分布する。ただし分類学的には難しい部分も多い。平地から高山、海岸や砂漠からも知られ、高山の種は白い綿毛を持つことから観葉植物的に栽培されることもある。また、特殊な香りを持つものはそれを利用されているものもある。ヨモギなどが薬用、食用とされるほか、アサギリソウなど高山植物的な種を中心に観賞用に栽培される。
日本では30種以上が知られる。
オオヨモギ
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
Commons ponúka multimediálne súbory na tému 
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému 
