La dama de nueche, galán de nueche, (Cestrum nocturnum) ye una planta de la familia de les solanacees.
Ye un parrotal o árbol qu'algama un tamañu d'hasta 5 m d'altu, con ramines menudamente pubescentes, glabrescentes. Les fueyes ovaes o elíptiques, de 6-11 cm de llargu, el ápiz acumináu, la base obtusa, glabres cuando madures; y con peciolos de 1-2 cm de llargu, glabros. Les inflorescencies presentar en forma de recímanos curtios con munches flores, axilares o terminales, frecuentemente nes cañes frondosas, de cutiu atropaes o formando panícules, el raquis dacuando puberulento, allargar nel frutu, pedicelos subobsoletos, flores nocherniegues y conspicuamente fragantes; mota cupuliforme, de 2-3 mm de llargu, glabro, llobos angostamente deltoides, 0.4 (–1.5) mm de llargu; la corola mariella o verdosa, en forma de tubu delgáu, de 14-19 mm de llargu, espandiéndose nel 1/3 apical, piloso per dientro nel puntu d'insertamientu de los filamentos, glabro per fora, los llobos de 3 mm de llargu, puberulentos; filamentos llibres por 3-5 mm del so llargor, denticulaos, glabros. El frutu ye un baga globosa, d'hasta 7-10 mm de llargu, blanca; con granes de 3-6 mm de llargu.[1]
Orixinaria del Continente Americanu, alcuéntrase-y dende'l centru-sur de Méxicu hasta Suramérica.
En xardinos, cerca de les viviendes, pa esfrutar del fondu golor que se produz nes nueches de branu; tamién en patios.
Clima templáu-templáu. Esposición a plenu sol o semisombra. Pel iviernu débese-yos apurrir una fradadura de rebaxe nes cañes.
Esta planta indicar con mayor frecuencia pal dolor de cabeza en Puebla, Oaxaca y Tabasco; y pal plasmu en Veracruz y Puebla. Tamién en casu de dolor estomacal encamiéntase un bañu col té de les fueyes o les fueyes resfregaes n'alcohol y asitiaes como chiquiadores.
Per otru llau, úsase-y en carecimientos de la piel como son los granos y mezquinos y nel sarampión; amás, tien la cualidá desinfestante pa feríes y encamiéntase-y como antinflamatorio y como anticrotálico. Inclusive se-y emplega pa enfermedaes de los pulmones y como antitusígeno; tamién pa los neños enfermos del embelicu, pal sudu frío, pa evitar la cangrena y curar la rabia. Méntase la so utilidá como desodorante.
Nel sieglu XX Maximino Martínez refier al güel de nueche como antiepiléptico. Darréu la Sociedá Farmacéutica de Méxicu señala'l so usu tamién como antiepiléptico y como sedante.
Les fueyes de C. nocturnum contienen les sapogeninas esteroidales trigogenina, smilagenina y yucagenina.[2]
Cestrum nocturnum describióse por Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 191 nel añu 1753.[1]
Cestrum: nome xenéricu que remanez del griegu kestron = "puntu, picadura, buril", nome utilizáu por Dioscórides pa dalgún miembru de la familia de la menta.[3]
nocturnum: epítetu llatín que significa "nocherniegu".[4]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. La dama de nueche, galán de nueche, (Cestrum nocturnum) ye una planta de la familia de les solanacees.
