Dysphania ambrosioides, comúnmente llamada epazote o paico en países hispanoamericanos, ye una planta viviega arumosa, que s'usa como condimento y como planta melecinal en Méxicu y munchos otros países de Hispanoamérica, como Arxentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, El Salvador, Paraguái y Perú, según nel sur de los Estaos Xuníos. En Méxicu llámase-y tamién acahualillo o té de milpa[2].
Esta planta ye orixinaria d'América, y yá yera conocida y utilizada polos azteques nel actual Méxicu, sol nome náhuatl de epazotl, d'onde provién el nome actual utilizáu nesi país. Crez en suelos arenosos y algama mayor tamañu nes riberes de los ríos y llagos.
Ye una planta añal o perenne de vida curtia que llega a crecer en promediu 1,2 m, con cañes de desenvolvimientu bastante irregular y fueyes oblongo llanceolaes que pueden algamar los 12 cm de llargor. Les flores, pequeñes y verdes, surden d'una panícula, ramificada nel ápiz del tarmu.
La pallabra epazote derivar del náhuatl. Ye una pallabra compuesta de epatl que quier dicir fedor y tzotl, sudu,"llárimes".[3] Tamién ye llamada paico (del quechua payqu).
Dysphania ambrosioides describióse por (L.) Mosyakin et Clemants y espublizóse en Ukrajins'kyj Botaničnyj Žurnal 59(4): 382. 2002.[4]
Créese que foi introducida n'Europa en 1577 por Francisco Hernández de Toledo, quien foi tamién médicu del rei Felipe II. D'él provién la primer mención que se conoz nel Vieyu Mundu sobre'l epazotl, y onde tamién se citen per primer vegada les virtúes melecinales que yá-y otorgaben los nativos de Méxicu, quien la utilizaben como antihelmíntico; esto ye, como ayuda pa esaniciar los parásitos intestinales. Tamién ye utilizada como antiespasmódico.
Na gastronomía mexicana usar en munchos platillos, como los elotes y esquites, los frijoles negros, el chileatole, ciertes variedaes de quesadillas, dellos tipos de tamales, escamoles, en delles sopes de mariscos como'l chilpachole de jaiba, dientro d'una peramplia variedá de caldos, sopes, guisaos, mueyos y delles moles de la cocina tradicional mexicana nos qu'esti condimento ye insustituible.
Principio activos:
Comúnmente créese que previen la flatulencia causada pol consumu de xudíes, por eso utilízase p'arumales. Tamién s'utiliza en tratamientos d'amenorrea,[6] dismenorrea, malaria, corea, histeria, catarros y asma.[7]
Como antihelmíntico, especialmente efectivu frente a ascaris y anquilostoma, menos frente a oxiuros. Emenagogo, antiespasmódico. Indicáu pa parásitos intestinales: ascaridiasis, anquilostomiasis.[5]
Ta contraindicáu nel embaranzu y insuficiencia renal. L'aceite esencial puede producir cefalees, vértigos, estomagaes, vultures sanguinolentos, temblón de pies y de manes. A dosis elevaes, l'aceite esencial, puede aniciar irritación del parénquima renal ya inclusive la muerte por paralís de los centros respiratorios bulbares. Encamiéntase nun prescribir l'aceite esencial per vía interna.[5] En Canaries conocer como pasote, y ye utilizada como planta melecinal, en fervinchu, pa problemes dixestivos.
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Dysphania ambrosioides, comúnmente llamada epazote o paico en países hispanoamericanos, ye una planta viviega arumosa, que s'usa como condimento y como planta melecinal en Méxicu y munchos otros países de Hispanoamérica, como Arxentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, El Salvador, Paraguái y Perú, según nel sur de los Estaos Xuníos. En Méxicu llámase-y tamién acahualillo o té de milpa.
Esta planta ye orixinaria d'América, y yá yera conocida y utilizada polos azteques nel actual Méxicu, sol nome náhuatl de epazotl, d'onde provién el nome actual utilizáu nesi país. Crez en suelos arenosos y algama mayor tamañu nes riberes de los ríos y llagos.
