Oxyura leucocephala (Scopoli 1769)

Oxyura leucocephala

Adi göydimdik (lat. Oxyura leucocephala) — Ördəklər fəsiləsinə aid quş növü.

Kateqoriya və statusu

(III-VU). Həssas, sayı az olan növdür.

Qısa təsviri

Erkəyin rəngi qonurdur. Başının təpəsi qara, qalan hissəsi ağdır, boynu qaradır, dimdiyi göydür. Üzən zaman quyruğunu vertikal şəkildə yuxarı qaldırır. Dişinin başı qonurdur. Gözünün üstündə ağ zolaqlar var.

Yayılması

Avropada, Asiyada, Afrikada, Şimali və Mərkəzi Amerikada, Avstraliyada, Tasmaniya və Yeni Zelandiyada yayılmışdır. Azərbaycanda Lənkəran, Kür-Araz, Samur-Dəvəçi ovalıqlarında, Xəzərin sahil sularında, Araz dəryaçasında rast gəlinir. Su hövzələrinin qurudulması ilə əlaqədar olaraq yayıldığı sahələr xeyli azalmışdır.

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Qamış cəngəllikləri ilə zəngin olan göllərdə və dənizin açıq sahil sularında yaşayır. Su bitkilərinin toxumları, yarpaqları, həşərat və onların sürfələri ilə yemlənir.

Sayı

Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda 1997-ci ildə 50, 1999-cu ildə 1500, 2002-ci ildə 320, 2004-cü ildə 750, 2005-ci ildə 330, 2006-cı ildə 890, Abşeron-Qobustandakı Qırmızı göldə 2002-ci ildə 55, Ağgöldə 1991-ci ildə 3000, 2004-cü ildə 450, Hacıqabul gölündə 2009-cu ildə 1370 göydimdik qeydə alınıb. Digər su hövzələrində tək-tək fərdlərinə rast gəlinir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Sayı ildən-ilə kəskin dəyişir. Bunun da əsas səbəbi qışlaq arealının şimal hisssəsində qışın sərt və ya mülayim keçməsi, su-bataqlıq biotoplarının qurudulması və çirkləndirilməsidir.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Ovlanması qadağandır. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Ağgöl və Şirvan Milli Parkları, su-bataqlıq sahələrində yasaqlıqlar təşkil edilmişdir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Naxçıvanın (2006) Qırmızı kitabına, Ramsar, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilmişdir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Su hövzələrinin qurudulmasına və çirkləndirilməsinə qarşı mübarizə aparılması, növün qorunmasının fəal təbliği lazımdır.

Məlumat mənbələri

1. Tuayev D.Q. Anseriformes–Qazkimilər dəstəsi // Azərbaycan faunası, Quşlar, VI cild. Bakı, “Elm”, 1977, s. 122-123;
2. Патрикеев М.В. Савка (Oxyura leucocephala) и другие редкие птицы на озере Аггель в январе 1991 г. // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1991, с. 160;
3. Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 99-100;
4. Talıbov T.M. Adi göydimdik–Oxyura leucocephala Scop. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 82.
5. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.

Ar piklost penn gwenn a zo un evn palvezek, Oxyura leucocephala an anv skiantel anezhañ.

Doareoù pennañ

Boued

Annez

Oxyura leucocephala - MHNT

La malvasia capblanca (Oxyura leucocephala) és un ànec de mida petita. És l'únic ànec que no s'ha aconseguit de fer viure en captivitat.^[1]

Aquests ànecs crien a la península Ibèrica i al nord d'Àfrica, amb una població més extensa a l'Àsia central i occidental. Crien en aigües amb molta vegetació de plantes aquàtiques. Es capbussen i neden sota l'aigua. Són omnívors amb predomini dels vegetals. No són propensos a volar i prefereixen nedar.

És una espècie amenaçada per la gran reducció de la població des de principi de segle i la destrucció del seu hàbitat. A Espanya, a més, s'ha hibridat molt amb l'ànec de Jamaica i s'ha organitzat a Europa un programa per erradicar aquesta espècie invasora americana, molt ben establerta al Regne Unit.^[2]

Referències

Enllaços externs

• Hughes, Baz. «White-headed duck (Oxyura leucocephala)». Wildscreen Arkive, 10-06-2005. (Fitxa i fotos)
• «White-headed Duck Oxyura leucocephala». BirdLife's Global Species Programme.

Oxyura leucocephala

Aderyn a rhywogaeth o adar yw Hwyaden benwen (sy'n enw benywaidd; enw lluosog: hwyaid penwyn) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Oxyura leucocephala; yr enw Saesneg arno yw White-headed duck. Mae'n perthyn i deulu'r Hwyaid (Lladin: Anatidae) sydd yn urdd y Anseriformes.^[1]

Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn O. leucocephala, sef enw'r rhywogaeth.^[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Asia ac Ewrop.

Caiff ei fagu er mwyn ei hela.

Teulu

Mae'r hwyaden benwen yn perthyn i deulu'r Hwyaid (Lladin: Anatidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

Gweler hefyd

• Rhestr Goch yr IUCN

Cyfeiriadau

Kachnice bělohlavá (Oxyura leucocephala) je malý druh kachny z řádu vrubozobých. Ve všech šatech je celá hnědá, s výjimkou hlavy. Ta je u dospělého samce bílá s černým temenem a horní částí krku, u samice je černý týl, temeno a proužek přes tváře pod okem; mladí samci mají celou hlavu černou. Podobá se kachnici kaštanové (Oxyura jamaicensis), od níž se ve všech šatech liší výrazným hrbolem na kořeni světle modrého zobáku. Hnízdí na mělkých, hustě zarostlých jezerech, v současnosti je velmi vzácná.^[2] V Česku se nejméně dvakrát objevila před rokem 1950.^[3]

Chov v zoo

Kachnice bělohlavá je chována přibližně ve třech desítkách evropských zoo, nejvíce přitom ve Spojeném království. V Česku se jedná pouze o Zoo Praha.^[4] Tam se také podařil první odchov v rámci českých zoo.^[5] V letech 2005–2012 byl tento druh chován také v Zoo Ostrava.^[4]

Chov v Zoo Praha

První pár získala Zoo Praha v roce 1998. V roce 2002 přišla ničivá povodeň, a tak v následujících letech (až do roku 2004) byl chov nuceně přerušen.^[6] Po obnovení chovu se v roce 2013 dostavil úspěch ve formě odchovu prvního mláděte v historii českých zoo.^[5]

Galerie

Reference

1. ↑ Červený seznam IUCN 2018.1. 5. července 2018. Dostupné online. [cit. 2018-08-10]
2. ↑ SVENSON, L. a kol. Ptáci Evropy, severní Afriky a Blízkého východu. Praha: Svojtka&Co, 2004. ISBN 80-7237-658-6.
3. ↑ Pozorování kachnice bělohlavé v ČR na stránkách FK ČSO
4. ↑ ^{a b} www.Zootierliste.de. zootierliste.de [online]. [cit. 2018-12-27]. Dostupné online.
5. ↑ ^{a b} ZOO Praha 2013 - Sdružení Česká ZOO. ceskazoo.eu [online]. [cit. 2018-12-27]. Dostupné online. (česky)
6. ↑ Kachnice bělohlavá - lexikon zvířat. www.zoopraha.cz [online]. [cit. 2018-12-27]. Dostupné online.

Související články

• Seznam ptáků v Česku

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu kachnice bělohlavá ve Wikimedia Commons
• Galerie kachnice bělohlavá ve Wikimedia Commons
• Taxon Oxyura leucocephala ve Wikidruzích

Die Weißkopfruderente (Oxyura leucocephala) ist eine Art aus der Familie der Entenvögel. Sie ist ein Vertreter der Ruderenten.

Die Bestände der Weißkopfruderenten insbesondere in Südeuropa und Nordafrika sind durch die Bastardisierung mit Schwarzkopfruderenten bedroht. Sie zählt zu den seltensten Brutvögeln Europas und ist eine der am stärksten bedrohten Entenarten der Welt. Aus diesem Grund sind in Europa umfangreiche Schutzmaßnahmen eingeleitet worden.

Über die Lebensweise dieser Ente ist verhältnismäßig wenig bekannt. Viele Einzelheiten weiß man nur aus der Zoohaltung, die ab den 1970er Jahren verstärkt einsetzte, um die Art zu erhalten.

Erscheinungsbild

Körperform

Männliche Weißkopfruderente

Wie alle Ruderenten zeichnet sich auch die Weißkopfruderente durch einen im Verhältnis zum Körper auffällig dicken Kopf mit einem breiten, etwas aufgetriebenen Schnabel aus. Der etwa 46 cm lange Körper ist gedrungen, und der Schwanz ist lang und wie für Ruderenten typisch steiffedrig. Er wird von beiden Geschlechtern auch außerhalb der Balzzeit häufig aufgestellt. Trotz der kleinen, gewölbten Flügel gelten Weißkopfruderenten als geschickte und schnelle Flieger. Beide Geschlechter wiegen circa 700 Gramm.

Die Beine sind im Vergleich zu anderen Entenarten, die nicht zu den Ruderenten gehören, sehr weit hinten am Körper angesetzt. Sie liegen damit deutlich hinter dem Körperschwerpunkt. Die Weißkopfruderente ist dadurch in der Lage, sehr kraftvoll zu schwimmen und zu tauchen. An Land wirkt sie eher unbeholfen.

Brut- und Ruhekleid des Männchens

Wie bei den meisten Entenarten gibt es auch bei der Weißkopfruderente einen ausgeprägten Geschlechtsdimorphismus. Beim Männchen im Brutkleid sind die Kopfseiten weiß, auf der Kopfplatte und am Nacken befindet sich eine schwarze Gefiederzeichnung, die bei den einzelnen Individuen unterschiedlich stark ausgeprägt ist. Durch diese Kopffärbung ist die Weißkopfruderente auch am einfachsten von der nahe verwandten nordamerikanischen Schwarzkopfruderente zu unterscheiden. Bei dieser ist nur das Wangenfeld weiß; ihre Körperbefiederung ist außerdem ein intensiveres Kastanienbraun.

Das Körpergefieder der Weißkopfruderente ist rotbraun mit einer sehr feinen schwarzen Zeichnung. Auffällig ist während der Balz- und Brutzeit der leuchtend hellblaue Schnabel.

Im Ruhekleid ist das Körpergefieder beim Männchen etwas blasser rotbraun, der Schnabel ist dann dunkelgrau.

Ihr Brut- und Balzkleid tragen die Männchen von Ende Februar, Anfang März bis September.

Gefiederfärbung des Weibchens

Beim Weibchen ist der Schnabel dagegen dunkelgrau und deutlich weniger aufgeworfen. Ihr Körpergefieder ist ganzjährig dunkler als beim Männchen. Im unteren Wangenfeld ist sie gleichfalls weiß befiedert, und unterhalb des Auges verläuft ein leicht bogenförmiger, weißer Unteraugenstreif. Mit diesem Körpergefieder ähnelt das Weibchen dem der Schwarzkopfruderente. Der Unteraugenstreif ist beim Weibchen der Schwarzkopfruderente allerdings gradliniger.

Daunenkleid und Jugendkleid

Die Küken haben ein an der Oberseite des Körpers dunkel sepiabraunes Gefieder. Die Brust und der Bauch sind dagegen rahmweiß. Auffällig ist die Kopfzeichnung. Die Küken haben einen sepiabraunen Backenstreifen, der von einem hell rahmfarbenen Unteraugen- und Bartstreifen eingefasst ist. Im Jugendkleid ähneln die Jungenten beider Geschlechter den Weibchen. Bei Jungerpeln tritt der blaugefärbte Schnabel bereits im Herbst auf; das vollständige Prachtkleid tragen sie das erste Mal kurz vor Vollendung des ersten Lebensjahres.

Stimme und Instrumentallaute

Die Weißkopfruderente ist eine weitgehend stumme Entenart. Gelegentlich sind von ihr harte und tief knarrende, grunzende und glucksende Laute zu hören. Das Männchen gibt während der Balz ein rhythmisch hartes „krr-krr-k…“ von sich sowie hohe Pfeiflaute, die sich lautmalerisch mit „düdü“ umschreiben lassen. Vom Weibchen sind dagegen ein tiefes „gagaga…“ und ein kurzes, weiches „geh“ zu hören.^[1] Zur Balz gehört auch ein geräuschhaftes, lautes Wasserspritzen.

Vorkommen

Verbreitungsgebiet

Verbreitungsgebiete der Weißkopfruderente
(grün = Brutgebiete, dunkelgrün = ganzjähriges Vorkommen, hellblau = Migration, blau = Überwinterungsgebiete, violett = Streifzüge (Saisonalität unsicher), blassrot = Population wahrscheinlich erloschen)

Weißkopfruderenten sind Brutvögel, die ein sehr disjunktes Brutareal in Nordwestafrika, in Vorder- und Mittelasien sowie stellenweise in Süd- und Südwesteuropa haben. So findet man diese Entenart in Teilen Russlands, Kasachstan, Usbekistan, der Mongolei, Armenien, Aserbaidschan^[2], dem Iran, Afghanistan, der Türkei, Albanien^[3], dem südlichen Spanien, Algerien und Tunesien.

Im Herbst und Winter sammeln sich die Weißkopfruderenten an größeren Gewässern. Sie sind dann gelegentlich auch mit anderen Tauchenten vergesellschaftet und halten sich häufiger auf offenem Wasser auf als während der Brutzeit. Während die spanischen Brutvögel überwiegend Standvögel sind, sind die Brutvögel im Südosten Europas Zugvögel.^[4] Zu den wichtigen Überwinterungsgebieten zählen die Steppenseen in Kasachstan und der Burdur-See in der Türkei.^[5]

Für Mitteleuropa gibt es von Ungarn abgesehen nur sporadische Brutnachweise. Bei den neuesten Beobachtungen handelt es wahrscheinlich um Gefangenschaftsflüchtlinge.^[6]

Lebensraum

Weißkopfruderenten leben bevorzugt an flachen Seen mit ausgeprägten Riedzonen. Sie ziehen dabei schwach brackiges salzhaltiges Wasser reinem Süßwasser vor. An stärker salzhaltigen Seen brütet die Weißkopfruderente dagegen nicht, da hier die Rieddickichte fehlen. Die Brutgebiete liegen außerdem alle in Regionen, die eine hohe Sommertemperatur sowie eine intensive Sonnenbestrahlung aufweisen.

Bestandssituation

Bestand

Obwohl keine Bestandszahlen aus früheren Jahrhunderten für diese Ente vorliegen, wird davon ausgegangen, dass die Art in Südeuropa früher wesentlich häufiger vertreten war und dass ihre Zahl aufgrund von Entwässerungsprojekten und Ausweitung der landwirtschaftlichen Produktion zurückging. Weißkopfruderenten sind auf seichte Gewässer angewiesen. Diese sind jedoch im 19. und 20. Jahrhundert kontinuierlich trockengelegt worden, so dass dieser Art der Lebensraum zunehmend fehlt.^[7] Damit erklärt man sich auch die inselartigen Vorkommen in Südeuropa und Nordafrika. Die Rückgänge im asiatischen Verbreitungsgebiet sind auf Verluste von Lebensraum und Bejagung zurückzuführen.

Hartmut Kolbe schätzte den Bestand nach 1990 auf ca. 19.000 Tiere, von denen 80 % in Kasachstan und Russland brüten und von denen die Mehrzahl an einigen wenigen Seen in Anatolien überwintert. Das Überwinterungsgebiet der übrigen Vögel konzentriert sich auf Seen in Pakistan. Der Bestand der Weißkopfruderente in Südspanien, Algerien und Tunesien betrug nach Kolbes Schätzung um 1992 1.000 Weißkopfruderenten. Die Populationen in Ungarn waren zwischenzeitlich erloschen. Dort versuchte man die Art in den 1980er Jahren wieder einzubürgern, konnte aber bislang keinen stabilen Brutbestand aufbauen.

Die britische Regierung schätzte im Jahre 2003 die Zahl der europäischen Weißkopfruderenten auf 2.700 Individuen und ging von einem weltweiten Bestand von 10.000 Altvögeln aus. Die IUCN, die international die Rote Liste gefährdeter Arten führt, ordnet die Weißkopfruderente seit 2004 als bedrohte Art mit „stark gefährdet“ (endangered) ein. Grund für diese Einstufung ist, dass in den letzten 10 Jahren die Population um insgesamt 60 % zurückging. Da sich insbesondere die spanische Population aber wieder erholt hat, geht die IUCN davon aus, dass der Populationsverlust in den kommenden Jahren weniger dramatisch ausfallen werde. Die Weißkopfruderente hat dabei sehr stark von den intensiven Schutzmaßnahmen profitiert. So stieg in der Region von Valencia der Bestand von vier Brutpaaren im Jahre 1994 auf 190 Brutpaare im Jahre 2000. 1997 erfolgte eine Wiederbesiedlung Marokkos.^[8]

Bestandsbedrohung durch Bastardisierung

Schwarzkopfruderenten bedrohen insbesondere die Bestände in Südeuropa und Nordwestafrika durch Bastardisierung.

Seit den 1950er Jahren wird insbesondere in Großbritannien die nah verwandte nordamerikanische Schwarzkopfruderente als Ziergeflügel gehalten. Spätestens in den 1960er Jahren sind aus der Haltung Vögel entwichen, die sich als sogenannte Gefangenschaftsflüchtlinge stark vermehrten. Ihre Population umfasste 1993 3.500 Tiere, die in Europa brüteten und sich bis nach Südeuropa und Nordwestafrika ausbreiteten. 2003 betrug der Bestand allein in Großbritannien 6.000 Individuen dieser Art, die damit schon eine größere Populationsdichte als die in Europa beheimatete Weißkopfruderente aufweist. In vielen Gebieten ist es zu Vermischungen mit ansässigen Weißkopfruderenten gekommen, so dass deren reliktartige Populationen in Europa bedroht sind und die Wiederansiedelungsversuche gefährden. Die Männchen der Schwarzkopfruderenten sind aggressiver als die der Weißkopfruderenten, so dass sie die Weißkopfrudererpel aus dem Brutrevier vertreiben und Kopulationen mit deren Weibchen erzwingen können. Aus den Paarungen gehen fortpflanzungsfähige Hybriden hervor. Viele Vogelschützer befürchten, dass die Schwarzkopfruderente letztlich die Weißkopfruderente völlig verdrängen wird, wenn nicht weitgehende Maßnahmen ergriffen werden.

Bestandsbedrohung durch Klimawandel

Ein Forschungsteam, das im Auftrag der britischen Umweltbehörde und der RSPB die zukünftige Verbreitungsentwicklung von europäischen Brutvögeln auf Basis von Klimamodellen untersuchte, weist darauf hin, dass die Bestände der Weißkopfruderente möglicherweise im Verlauf des 21. Jahrhunderts in Europa allein auf Grund der Klimaerwärmung verschwinden werden. In den Simulationen des untersuchenden Teams bot keine Region Europas dieser Art mehr Lebensräume, die den spezifischen Klimaansprüchen gerecht wurde.^[9]

Fortpflanzung

Balz

Während der Balz umschwimmt der Erpel die Ente in weiten Kreisen und wendet ihr dabei häufig den Kopf zu.

Das Weibchen reagiert gelegentlich auf die Balz des Männchens übersprungsartig mit Gefiederputzen.

Die Balz beginnt mit der Rückkehr in die Brutareale im April. Zur Balz des Erpels gehört unter anderem ein ruckartiges Aufrichten des Schwanzes und ein Auf- und Abschnellen des Kopfes. Dieses Verhalten wechselt mit zwei Formen von Demonstrationsschwimmen. Bei der einen Form umschwimmt der Erpel schnell in weiten Kreisen die Ente und liegt dabei hoch auf dem Wasser. Der Schwanz liegt dabei waagrecht auf dem Wasser, der Kopf des Erpels ist häufig der Ente zugewendet. Bei der zweiten Form schwimmt der Erpel tief eingetaucht mit auf dem Rücken abgelegten Kopf in der Nähe der Ente auf und ab.

Das Entenweibchen zeigt während dieses Werbens des Erpels häufig kein auffälliges Verhalten. Sie verfällt aber gelegentlich übersprungsartig in ein auffälliges Putzverhalten.

Nest und Gelege

Ei, Sammlung Museum Wiesbaden

Die Nester werden bevorzugt im Rieddickicht angelegt. Dabei werden häufig die Nistinseln von Rallen und Tauchenten genutzt. Als der Wildfowl Trust in den 1970er Jahren mit der Erhaltungszucht der Art begann, machte man die Erfahrung, dass balzende Entenpaare sich nur dann fortpflanzten, wenn man ihnen in ihrer Voliere künstlich solche Nisthilfen anbot.

Das Gelege besteht aus etwa sechs bis dreizehn Eiern mit rauer Schale, die anfangs hellgrün gefärbt sind und dann zunehmend eine schmutzig weiße Färbung annehmen. Die Ente bebrütet das Gelege allein. Bei Störungen taucht die Ente direkt am Nest ins Wasser und taucht erst in weiter Entfernung vom Nest wieder auf. Sie bleibt dabei bis zu zwei Minuten unter Wasser. Häufig kommt sie in der Nähe des Erpels wieder an die Wasseroberfläche. Da man aufgrund dieses Fluchtverhaltens selten Enten auf dem Nest beobachtete, findet man in der Literatur gelegentlich noch die Behauptung, dass Weißkopfruderenten die Eier nur einige Tage anbrüten und sie sich aufgrund ihrer Eigenwärme „fertigbrüten“. Die Erfahrungen aus der Zoohaltung haben diese Ansicht widerlegt.

Der Erpel hält sich zum Schlupf der Küken in der Nähe der Nestes auf. Er verlässt dann das Revier und bildet gemeinsam mit anderen Erpeln Mausergruppen.

Die Küken

Die Küken schlüpfen nach etwa 23 bis 25 Tagen. Sie werden nur durch die Ente geführt, die sich tagsüber mit ihrem Nachwuchs entlang der Röhrichtzone aufhält. Abends ist sie gelegentlich auch mit den Küken auf offener Wasserfläche zu beobachten.

Die Küken sind nach etwa 60 Tagen flugfähig. Geschlechtsreif sind die Jungvögel in ihrem zweiten Lebensjahr.

Nahrung

Weißkopfruderenten leben überwiegend von Wasserpflanzen, von denen sie sowohl das junge Grün als auch die Samen fressen. Kleinlebewesen werden dabei nur zufällig aufgenommen. Die Küken und Jungenten fressen dagegen nahezu ausschließlich Wasserinsekten, Kleinkrebse und Wasserschnecken.

Mensch und Weißkopfruderente

Weißkopfruderenten als Ziergeflügel

Weißkopfruderenten werden erst seit den 1960er Jahren in Gefangenschaft gehalten.

Weißkopfruderenten zählen nicht zum typischen Ziergeflügel. Lange Zeit wurde in Zoos und bei Privatzüchtern lediglich die nordamerikanische Schwarzkopfruderente gehalten, die aufgrund ihrer Häufigkeit einfacher zu erhalten waren.

In den 1960er Jahren zog ein Zoo in Spanien die ersten zwei wild gefangenen Küken auf. Die Erstzucht dieser Art gelang jedoch erst 1973 dem Wildfowl Trust, der dazu ausgewachsene Enten in Pakistan einfangen ließ. Die Nachzuchten wurden zum Zweck der Erhaltungszucht in zahlreiche Zoos abgegeben. Zu einem der Zoos, die seit langem erfolgreich Weißkopfruderenten nachzüchten, zählt der Zoo Wuppertal. Mittlerweile wird diese Art auch von Privatzüchtern gehalten; die Kükenaufzucht gilt jedoch als schwierig.

Schutzmaßnahmen

Seit 1993 gibt es ein umfangreiches Schutzprogramm zur Erhalt der Weißkopfruderenten, an denen unter anderem der britische Wildfowl Trust beteiligt ist. In Spanien werden unter anderem gezielt alle Hybriden abgeschossen. Zahlreiche europäische Zoos wie beispielsweise der Kölner Zoo haben die Haltung von Schwarzkopfruderenten aufgegeben und beteiligen sich an der Erhaltungszucht von Weißkopfruderenten. Wiederansiedlungsprogramme versuchen, diese Entenart wieder in Frankreich, Ungarn und Italien ansässig zu machen.

Zu den Schutzmaßnahmen gehört es auch, dass in Großbritannien die wildlebenden Schwarzkopfruderenten gezielt abgeschossen werden. Diese Abschussmaßnahmen führten in Großbritannien zu umfangreichen Diskussionen über Tierschutzprogramme, nachdem 2002 knapp ein Drittel der dort lebenden Tiere gezielt erjagt wurden. Als treibende Kraft hinter den Abschüssen der Schwarzkopfruderente galt die Royal Society for the Protection of Birds (RSPB), und als Protest gegen die von der Gesellschaft unterstützen Maßnahme traten viele der Mitglieder aus.^[10] Andrew Tyler, Direktor der britischen Tierschutzorganisation Animal Aid, bezeichnete innerhalb dieser Diskussionen die Tötungen der Schwarzkopfruderente als grotesk und absurd. Er sah in der Hybridisierung mit der robusteren Schwarzkopfruderente eine Möglichkeit für die Weißkopfruderente, langfristig zu überleben. Diese Ansicht wird von vielen Naturschützern allerdings nicht geteilt. Für sie ist die Verdrängung der Weißkopfruderente durch einen durch Menschen importierte Neozoen ein unwiederbringlicher Verlust an Biodiversität.

In der Astronomie

1999 wurde der Asteroid (8971) Leucocephala nach Oxyura leucocephala benannt.

Belege

Literatur

• T. Bartlett: Ducks And Geese – A Guide To Management. The Crowood Press, Ramsbury 2002, ISBN 1-85223-650-7
• Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg.): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel. Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2.
• Dominic Couzens: Seltene Vögel – Überlebenskünstler, Evolutionsverlierer und Verschollene. Haupt Verlag, Bern 2011, ISBN 978-3-258-07629-4.
• John Gooders und Trevor Boyer: Ducks of Britain and the Northern Hemisphere. Dragon’s World Ltd, Surrey 1986, ISBN 1-85028-022-3
• Brian Huntley, Rhys E. Green, Yvonne C. Collingham, Stephen G. Willis: A Climatic Atlas of European Breeding Birds, Durham University, The RSPB and Lynx Editions, Barcelona 2007, ISBN 978-84-96553-14-9
• Hartmut Kolbe: Die Entenvögel der Welt. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 1999, ISBN 3-8001-7442-1
• Erich Rutschke: Die Wildenten Europas – Biologie, Ökologie, Verhalten. Aula Verlag, Wiesbaden 1988, ISBN 3-89104-449-6

Einzelnachweise

1. ↑ Hans-Heiner Bergmann, Hans-Wolfgang Helb, Sabine Baumann: Die Stimmen der Vögel Europas – 474 Vogelporträts mit 914 Rufen und Gesängen auf 2.200 Sonogrammen. Aula-Verlag, Wiesbaden 2008, ISBN 978-3-89104-710-1, S. 32
2. ↑ Schutz bedrohter Vogelarten und ihrer Lebensräume Aktivitäten des eingetragenen Vereins Naturschutzbund Deutschland (NABU) in Aserbaidschan.
3. ↑ Mehrheitlich in der Lagune von Karavasta.
4. ↑ Huntley u. a., S. 99
5. ↑ Gooders und Boyder, S. 172
6. ↑ Bauer u. a., S. 37
7. ↑ Gooders und Boyer, S. 173
8. ↑ Bauer u. a., S. 38
9. ↑ Huntley u. a., S. 99
10. ↑ Couzon, S. 154–155

Dieser Artikel wurde am 10. Juli 2005 in dieser Version in die Liste der exzellenten Artikel aufgenommen.

Oxyura leucocephala

Høvuðhvít skarvsont (frøðiheiti - Oxyura leucocephala)

Sí eisini

• Fuglar í Føroyum

Valgeipiäsorzu

Valgeipiäsorzu (Oxyura leucocephala) on lindu.

Karjalankieline nimi

Linnun täs artikkelis käytetty nimi on kiännetty karjalan kieleh suomenkielizes nimes valkopääsorsa.

Aк бaштуу өрдөк.

Oxyura leucocephala

Aк бaштуу өрдөк (лат. Oxyura leucocephala, Scopoli, 1769):

Жалпы жана өлкөдө таралышы

Түндүк Африка, Түштүк Европа, Алдынкы жана Орто Азияда, Казакстанда, Түштүк Сибирде уялайт. Иранда, Пакистанда, Индияда жана Жер Ортолук деңизде кыштайт, бул жерлерде мүмкүн отуруктуу. Кыргызстанда сейрек түр. Акыркы жылдары Сорбулак көлүндө ( Алматыдан алыс эмес жер), Чыгыш Казакстандын көлмөлөрүндө жазгы жана күзгү учуп өтүшү Ысыккөл ойдуңу жана Чүй өрөөнү аркылуу өтөт деген болжол бар.

Жашаган аймактары

Жээктери камыш, жекен өскөн көлмөлөргө учуп өтүүдө токтошот. Акыркы жылдары аны суусактагычтарда байкашкан.

Саны

Өткөн кылымдын 90-жылдарынын ортосуна чейин анын саны азайган . Кыргызстанда бирин-серин кездешкени белгилүү. Бирок, акыркы жылдары көпчүлүк орнитологдордун байкашына караганда чор тумшук өрдөк учуп өтүшүндө көп санда – 100дөн 4500гө чейин болгону белгилүү.

Чектөөчү факторлор

Балык улоодо жашаган жерлеринин начарлашы, көлмөлөрдүн айланасындагы камыштарды өрттө, аңчылык кылуу.

Көбөйтүү (колдо багуу)

Колдо көбөйтүү жана зоопарктарда багуу боюнча маалыматтар жок.

Уюштурулган коргоо аракеттери

1985-жылы Кыргызстандын Кызыл китебине киргизилген. Бул түр жаратылышты коргоонун эларалык бирикмесинин тизмесине киргизилген, себеби бүт ареалдар боюнча анын саны кескин кыскарган.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

Чор тумшук өрдөктүн учуп өтүү убагында Чүй өрөөнү жана Ысыккөлгө жакын жерлердеги көлмөлөрдө жазгы аңчылыкка тыюу салуу.

Статусу

IV категория, Endangered, EN, 2bcde. Монотиптүү түр.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2

Акбаш үрдәк (күктомшык, чуар үрдәк, лат. Oxyura leucocephala) — үрдәкләр гаиләлегендәге кош.

Характеристикасы

Зәңгәр томшыклы үрдәк. Җирдән бик авыр йөри. Башы ак, түбәсендә генә кара тап бар. Аркасы һәм кабыргалары вак кына кара сипкелле соргылт җирән. Канатлары төтенсу соры. Муенының ас ягы, түше кара сипкелле җирәнсу көрән. Корсагы аркылы сызыклы соргылт сары. Койрыгы кара. Күзе ачык сары. Башка үрдәкләр белән бутау мөмкин түгел.

Тавышы

Тавышы чыелдык: «сирк-сирк» яки яңгыравыклы: «ка-га-га».

Яшәү рәвеше

Үсемлекләргә бай күлләрдә, агымлы елгаларда яши, су үсемлекләре һәм бөҗәкләр белән туклана. Күчмә кош. Бик сирәк очрый. Камышлар арасында су өстендә оялый. 2-6 бөртек саргылт ак йомырка сала. Ите өчен аулыйлар.

Әдәбият

• Э. Ф. Ишбирзин. Башкортостан коштары.1986 Уфа. 66 нчы бит.

Искәрмәләр

Oxyura leucocephala

Аҡбаш өйрәк күктомшоҡ, сыбар өйрәк, һуна өйрәктән бәләкәй (урыҫ. Са́вка, лат. Oxyura leucocephala) — өйрәктәр ғаиләһендәге ҡош.

Ҡылыҡһырлама

Төбө йыуан күк төҫтәге суҡышлы өйрәк. Ерҙән бик ауыр йөрөй. Башы аҡ, түбәһендә генә ҡара тап бар. Арҡаһы һәм ҡабырғалары ваҡ ҡына ҡара һипкелле һорғолт ерән. Ҡанаттары күкһел йымылдаҡлы һоро. Муйынының аҫ яғы, түше ҡара һипкелле ерәнһыу көрән. Ҡорһағы арҡыры һыҙыҡлы һорғолт һары. Ҡойроғо ҡара. Ҡанаттарында көҙгөләре булмай. Күҙе сағыу һары. Башҡа өйрәктәр менән бутау мөмкин түгел.

Тауышы

Тауышы сыйылдаҡ: «сиррҡ-сиррҡ» йәки яңғырауыҡлы: «ҡа-ға-ға».

Йәшәү рәүеше

Үҫемлектәргә бай күлдәрҙә, яй ағымлы йылғаларҙа йәшәй, һыу үҫемлектәре һәм бөжәктәре менән туҡлана. Күсмә ҡош. Бик һирәк осрай. Ҡамыштар араһында һыу өҫтөндә оялай. 2—6 бөртөк һарғылт аҡ йомортҡаһы була. Ите өсөн аулайҙар.

Әҙәбиәт

• Э. Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары.1986 Өфө. 66- сы бит
• Красная книга России М.: АСТ 2001
• Жизнь животных т.6 Птицы М.: Просвещение
• Green A.J. & Hughes B. White-headed Duck Oxyura leucocephala. // BWP Update: he journal of birds of the Western Palearctic, Vol. 3, No. 2. Oxford: Oxford University Press, 2001 — P. 79 — 90
• SCOTT D.A. AND ROSE P.M. (1996) Atlas of Anatidae Populations in Africa and Western Eurasia. Wetlands International Publication No.41, Wetlands International, Wageningen.
• Hughes B., Robinson J.A., Green A.J., Li Z.W.D. & Mundkur T. (Compilers). International Single Species Action Plan for the Conservation of the White-headed Duck Oxyura leucocephala. CMS Technical Series No. 13 & AEWA Technical Series No.8. Bonn, 2006. — 66 p.
• Гордиенко Н. С., Дробовцев В. И., Кошелев А. И. Биология савки в северном Казахстане и на юге Западной Сибири // Редкие, исчезающие и малоизученные птицы СССР. М.: Наука, 1986. — С. 8 — 15.
• Рябицев В. К. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель. Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2008. — 634 с.
• Долгушин И. А. Птицы Казахстана. Т. 1. Алма-Ата: Изд-во АН Казахской ССР, 1960.- 469 с.
• Птицы средней Азии. Т. 1. Алматы: Издательство НАН РК, 2007. — 574 с.

Oxyura leucocephala

Белоглава патка (Oxyura leucocephala) е вид птица од фамилијата патки со тврда опашка. Ја има во Македонија.

Распостранетост

Овој вид патка се среќава во ограничени области на Европа, најмногу е застапена во Шпанија и северна Африка, западна и централна Азија. Зимува на Балканскиот Полуостров и тогаш доаѓа во Македонија, но поголемиот број зимуваат во југозападна Азија.

Опис

Возрасните мажјаци имаат сиво-црвеникаво тело, син клун, а главата им е бела со црвена капа и црвен врат. Возрасните женки имаат сиво-кафено тело, имаат бело лице, темен клун и шарен образ. Долги се 43-48 сантиметри, а тешки се 580-750 грама.

Исхрана

Се хранат со ракови, инсекти, алги, семиња, мекотели.

Размножување

Нивните гнезда се наоѓаат бо близна на морињата, а понекогаш користат и напуштени гнезна на други видови. Несат од 5 до 15 јајца, со димензии 66х50 мм и со маса од околу 100 грама, а лушпата е груба и дебела. Кога се свежи се со сина боја, а подоцна стануваат жолтеникави. Малите почнуваат да летаат на два-два ипол месеци.

Наводи

The white-headed duck (Oxyura leucocephala) is a small diving duck some 45 cm (18 in) long. The male has a white head with black crown, a blue bill, and reddish-grey plumage. The female has a dark bill and rather duller colouring. Its breeding habitat is lakes with open water and dense vegetation at the margin. It dives under water and feeds on aquatic vegetation as well as some animal matter. It is more likely to swim away from a perceived threat than to fly. This duck is known from Spain, North Africa, Western Asia and Central Asia. Populations are declining, mostly due to loss of habitat and pollution, and the International Union for Conservation of Nature has rated the bird's status as "endangered".

Taxonomy and systematics

The white-headed duck was originally described as Anas leucocephala by Giovani Antonio Scopoli in 1769. It is currently in the genus Oxyura. Other generic synonyms used in the past include Erismatura, Cerconectes, Gymnura, Undina, Bythonessa, Plectrura, and Pervicauda. Other junior synonyms for the species include Anas mersa, Anas vindila, Anas ruthenica, and Oxyura unifasciata. Its scientific name comes from the Greek Oxyura (from oxus, "sharp", and oura, "tail") and leucocephala (from leukos, "white" and kephalos, "head".^[3] The common name white-headed duck, like the specific name, refers to its white head.^[4]

It interbreeds with other species in its genus, such as the ruddy duck. The hybrids are fully fertile and capable of having viable offspring with both parent species.^[4]

The species is monotypic. Different populations of the white-headed duck do not display significant genetic differences. However, some studies have found that they do display morphological differences, with western populations being larger in size, having darker ventral coloration, and males having more yellow feathers on their back. Dark phase birds have only been found in the western populations.^[4]

In the genus Oxyura, it is generally thought to be related most closely to Maccoa duck. Some studies have also found that these two species form a clade with the blue-billed duck, although this is disputed and species relations between Oxyura ducks are unresolved.^[4]

Description

Adult males have a grey and reddish body, a blue bill and a largely white head with a black cap and neck. Adult females have a grey-brown body with a white face and a darker bill, cap, and cheek stripe. Length is 43–48 cm (17–19 in) and weight is 580–750 g (1.28–1.65 lb).

Male in winter

Distribution and habitat

Egg, collection Museum Wiesbaden

This duck breeds in Spain and North Africa, with a larger population in western and central Asia. Their breeding habitat is large tracts of open water, such as lakes and ponds including artificial water bodies, with dense stands of aquatic plants to provide shelter and nesting sites.^[5] Individuals are fairly frequently reported well north of their breeding range, but as with many wildfowl, the status of these extralimital records is clouded by the possibility of escapes from collections.

Behaviour and ecology

Diet

These birds dive and swim under water. They are omnivorous, with vegetable matter predominating. They are reluctant to fly, preferring to swim for cover.

Conservation

This duck is considered endangered due to a large reduction in populations in the last 10 years. Most of this decline is due to habitat loss and hunting, but interbreeding of the Spanish population with the introduced ruddy duck (Oxyura jamaicensis) is a more recent threat. This has led to the attempted eradication of the American species from western Europe.

The white-headed duck is one of the species to which the Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds (AEWA) applies, and the International Union for Conservation of Nature has rated the bird's conservation status as being "endangered".^[1]

References

La Blankkapa anaso, Blankakapa anaso, Blankakapa oksiuro (Oxyura leucocephala) aŭ foje Blubeka anaso (sed tiu nomo estas uzata por la auŝstralia samgenrano nome Aŭstralia anaso, estas birdospecio el familio de Anasedoj (Anatidae), ordo de Anseroformaj (Anseriformes).

Aspekto

Masklo en somero

Masklo en vintro (eklipsa plumaro)

Ĝi longas 43-48 cm, la enverguro estas 62-70 cm, pezas 550-900 gr; tio estas klare pli granda ol la parenca samgenrano nome Jamajka oksiuro. Ĝi aspektas - kompare al aliaj anasedoj - kiel diketa birdo. La vostoplumoj estas rigidaj ofte starantaj supren, nome la tuta vosto estas rigida kaj pinteca kiel ĉe la aliaj samgenranoj, kio nomigas la genron per la latina scienca nomo kaj per la populara nomigo de Rektavostaj anasoj. Temas pri specio kun markata seksa duformismo.

Ĉe la masklo en reprodukta plumaro la kapo estas blanka, krom nigra strio sur la kaposupro (krono), dum ankaŭ la frunto estas blanka. La beko estas larĝa, dikiĝinta, kaj helblua, same kiel ĉe la proksima parenco la Jamajka oksiuro, sed ĉe la Blankakapa oksiuro la beko estas pli larĝa kaj tre ŝvela precize sur la bekobazo (Antaŭfrunte). La malhelaj vostoplumoj estas rigidaj ofte starantaj supren. La korpo estas bruna (multe pli malhela ĉekole) kun ege fajna strieco en dorso kaj flankoj kaj hela centra ventro; simile la subflugiloj estas helgrizaj.^[1] Dumfluge ambaŭ koincidaj specioj distingiĝas ĉar la amerika specio estas pli malhela ĉefe el krono al brustareo.

La masklo en eklipsa plumaro iom senkoloriĝas, sed retenas la ĉefaj koloroj, simile kiel ĉe la Jamajka oksiuro, nome la beko iĝas helgriza, sed kun la sama formo. La blanka kapo iom senblankiĝas ĉefe la nigra krono etendiĝas ĝis la okulo, krom malhelgriza al nigreca marko en nuko kaj en direkto al okulo. Ankaŭ la korpo estas iom malpli malhelbruna ĉefe ĉekole.^[2]

Junuloj estas kiel ino, kiu siavice estas tre simile al tiu de la Jamajka oksiuro, nome bruneca korpo kun nigreca fajna strieco, griza beko (kun sama ŝvela formo kiel ĉe la masklo), nigreca etenda krono kaj blankeca vango trapasata de undeca horizontala strio el suba bekobazo al nuko: la Jamajka oksiuro havas pli sablokoloran al flavecan vangon, dum la Blankakapa oksiuro havas pli blankan vangon kun pli markata strio.^[3]

Disvastiĝo

Ĝi vivas de suda parto de Hispanio kaj Nordafriko (Tunizio) kun pli granda populacio tra okcidenta (Turkio) kaj Centra Azio ĝis meza parto de Ĉinio, simile ĉe nesalaj akvoj kaj ĉe duonsalaj lagunoj. Ĝi manĝas akvajn organismojn.

Masklo en somero, bestoĝardeno en Florido, Usono

Tiu palearktisa birdo estas malofta, tiel protektita anasedo. Ties reprodukta habitato estas grandaj areoj de malferma akvo kun densaj amasoj de akvaj plantoj kiuj havigas kovron kaj nestolokojn. Oni informas pri individuoj tre odte el punktoj pli norde de ties reprodukta teritorio, sed kiel ĉe multaj anasedoj la statuso de tiuj eksterlimaj vidaĵoj estas konfuza pro eblo de fuĝoj el kolektoj.

Tiu anaso estas konsiderata endanĝerita pro granda malpliigo ĉe populacioj okazintaj dum la lastaj jaroj. Tio okazis ĉefe pro habitatoperdo kaj ĉasado, sed estas pli ĵusa minaco interreproduktado de la hispana populacio kun la enmetita Jamajka oksiuro (Oxyura jamaicensis). Tio kondukis al klopodoj por nuligi la amerikan specion el okcidenta Eŭropo.

La Blankkapa anaso estas specio al kiu aplikiĝas la Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds (AEWA).

Kutimaro

Tiuj birdoj ploĝas kaj subnaĝas. Ili estas ĉiomanĝantaj, kaj vegetala materialo hegemonias. Ili malpretas ekflugi, kaj preferas naĝi por serĉi kovron.

Reproduktado

La maskloj dum la pariĝada ceremonio starigas la vostoplumojn, tiel amindumas. Ĝi nestas en arbaj kavaĵoj aŭ sur grundo kaj remburas per lanugoj. Ĝi kovas 3-8 ovojn dum 23-25 tagoj.

Vidu ankaŭ

• Egeaj kaj okcident-turkaj sklerofilaj kaj miksaj arbaroj

Bildoj

• Masklo

• Naĝanta femalo

• Museum specimen

Notoj

1. ↑ Lars Svensson, Guía de aves. España, Europa y región mediterránea, Omega, Barcelona, 2010, paĝoj 44 kaj 45.
2. ↑ Lars Svensson, Guía de aves. España, Europa y región mediterránea, Omega, Barcelona, 2010, paĝoj 44 kaj 45.
3. ↑ Lars Svensson, Guía de aves. España, Europa y región mediterránea, Omega, Barcelona, 2010, paĝoj 44 kaj 45.

Referencoj

• Roger Peterson, Guy Mountfort, P.A.D. Hollom, "Guía de campo de las aves de España y de Europa", Omega, Barcelona, 1983.
• Lars Svensson, Guía de aves. España, Europa y región mediterránea, Omega, Barcelona, 2010.
• BirdLife International (2006). Oxyura leucocephala. En: IUCN 2006. IUCN Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj. Elŝutita en 11a Majo 2006. Kriterioj kial tiu specio estas endanĝerita.

La malvasía cabeciblanca,^[2]​ malvasía común, pato malvasia de cabeza blanca o simplemente malvasía (Oxyura leucocephala) es una especie de ave anseriforme de la familia Anatidae propia de Eurasia y el norte de África.

Descripción

Las malvasias cabeciblancas se caracterizan por su gran pico abultado, azul en el caso de los machos reproductivos.

Macho en eclipse.

La malvasía cabeciblanca es un pato compacto, que mide entre 43 y 48 cm de largo y pesa entre 580 y 750 g, que tiene el cuello corto y la cola larga y rígida. Sus patas están situadas en una posición muy trasera, lo que les facilita el buceo y la natación pero les hace torpes en tierra. Se caracterizan principalmente por la forma de su pico, que tiene una base muy abultada y redondeada. Presenta un marcado dimorfismo sexual. Los machos son más grandes y corpulentos. Los machos adultos en época de reproducción tienen el pico de color azul celeste intenso, la cabeza principalmente blanca, con una lista negra en el píleo. También tienen negros el cuello y la cola, mientras que el plumaje de su cuerpo es de color castaño rojizo. Fuera de la época de reproducción su cuerpo se torna más grisáceo, la cola y el cuello se aclaran, mientras que se extienden las zonas negruzcas de la cabeza de forma variable entre el blanco, sobre todo en la nuca, y su pico se vuelve negruzco. Las hembras adultas tienen el cuerpo castaño, y su cabeza listada en pardo negruzco y blanquecino, con la parte superior negruzca y las mejillas blanquecinas cruzadas por una lista negruzca, en invierno también se vuelve más grisáceas.

La malvasía cabeciblanca tienen un aspecto similar a la malvasía canela, de la que se diferencia principalmente por la forma de su pico. Las malvasías canelas tienen el pico en forma de cuña y carecen del gran abultamiento de la base característico de la malvasía cabeciblanca. El blanco se limita a las mejillas en los machos de malvasía canela, mientras que las malvasías cabeciblancas carecen de blanco en las región infracaudal. La lista que cruza la mejilla de las hembras de malvasía cabeciblanca es más oscura y ancha.

Taxonomía y etimología

La malvasía cabeciblanca fue descrita científicamente por el naturalista tirolés Giovanni Antonio Scopoli en 1769,^[3]​ con el nombre de Anas leucocephala, que significa «pato cabeciblanco», en referencia al color de la cabeza del macho. Posteriormente fue trasladado al género Oxyura, creado por Charles Lucien Bonaparte en 1828.^[3]​ Es una especie monotípica, es decir, no se reconocen subespecies diferenciadas.^[4]​

Su nombre científico es de etimología griega. El nombre de su género, Oxyura, es la combinación de las palabras ὀξύς (oxys) «puntiagudo, afilado» y ουρά (oura) «cola», mientras que su nombre específico procede los términos λευκός (leucos) «blanco» y Κέφαλος (kephalos) «cabeza».

Hábitat y distribución

Hembra alimentándose en la provincia de Alicante.

En tierra son torpes por la posición trasera de sus patas adaptadas al buceo.

Es la única especie de su género nativa del Paleártico. Este pato buceador cría en Asia occidental y central, el sur de Europa y el norte de África. Alrededor del Mediterráneo, incluida España y latitudes asiáticas similares se reproduce y permanece todo el año, mientras que las poblaciones más norteñas se desplazan a estas latitudes llegando hasta el norte de Arabia y del subcontinente indio. Su hábitat de la cría son lagos grandes de agua abierta con densa vegetación acuáticas, donde anida.

Comportamiento

Son aves gregarias salvo en la época de cría. Migran en pequeñas bandadas. Son renuentes a volar, prefiriendo zambullirse para escapar, puesto que les resulta complicado el despegue, aunque luego son buenas voladoras.^[5]​

Las malvasías cabeciblancas sufren dos mudas del plumaje al año, antes y después del periodo reproductor,^[6]​ en ambos casos pierden la capacidad para volar porque pierden todas las plumas de vuelo a la vez, estos periodos son denominados mancadas, y como los demás patos pasan la mayor parte del tiempo escondidos entre la vegetación palustre.

Alimentación

Las malvasías cabeciblancas buscan alimento principalmente buceando, generalmente entre los 1,5 y 3 metros,^[6]​ y llegan a permanecer sumergidas hasta un minuto seguido.^[5]​ Son omnívoras, con predominio en su dieta de las larvas bentónicas de los dípteros.^[5]​ También se alimentan de otros invertebrados como poliquetos, anfípodos, así como de plantas acuáticas y semillas.^[5]​

Reproducción

Macho en plumaje reproductivo.

Huevo de malvasía cabeciblanca.

La época de cría empieza a finales del invierno, generalmente en marzo cuando los machos empiezan a tomar territorios en las orillas de las lagunas. Durante el periodo de cortejo e incubación se producirán disputas tanto físicas como ritualizadas en defensa de los territorios entre los machos.^[6]​

El cortejo del macho consiste en movimientos de cabeza y cola y emisión de llamadas. El macho suele acercarse a la hembra con la cola alzada y la cabeza retraída y de forma repentina alza la cabeza hasta casi tocar la cola.^[6]​

Construyen el nido al borde del agua escondido entre los carrizos y cañas. Su nido consiste en una acumulación de tallos y hojas, generalmente son antiguos nidos de fochas.^[6]​ Solo la hembra se encarga de la incubación y cuidado de las crías. La puesta se compone de cuatro y nueve huevos y suele producirse entre abril y julio.^[5]​ La incubación dura alrededor de 25 días.^[6]​ Los polluelos son nidífugos y siguen a la madre al poco de la eclosión. Son principalmente insectívoros y se independizan tras 15-20 días.^[5]​

Estado de conservación

La hibridación con la invasora malvasía canela, en imagen, pone en peligro la escasa población occidental de la malvasía cabeciblanca.

La población originaria de la malvasía cabeciblanca se extendía desde Asia central por todo el Mediterráneo hasta la península ibérica, incluyendo el norte de África. Su área de distribución se ha fragmentado y mermado notablemente, especialmente en la zona occidental. Este pato está considerado en peligro de extinción por la reducción de sus poblaciones en los últimos años. Este declive es debido a la pérdida del hábitat, el deterioro de los humedales, la caza furtiva y al cruzamiento de la población española con la introducida malvasía canela (Oxyura jamaicensis), cuya expansión supone una reciente amenaza. Esto ha llevado a combatir las poblaciones de la especie americana en Europa occidental con campañas de erradicación.

Referencias

Oxyura leucocephala

Ahate buztanzuria (Oxyura leucocephala) anatidae familiaren ahate ez-domestikoa da.

Iberiar Penintsulan, tartean Euskal Herrian, iparraldeko Afrikan eta Asian bizi dira^[1].

Erreferentziak

Oxyura leucocephala

Valkopääsorsa (Oxyura leucocephala) on pienikokoinen sorsalintujen (Anseriformes) lahkoon kuuluva lintu.^[2]

Valkopääsorsaa tavataan Aasiassa, Euroopassa ja Pohjois-Afrikassa. Sen kanta on romahtanut voimakkaasti 1990-luvulla ja vuonna 2011 aikuisia valkopääsorsia arvioitiin olevan 7 900–13 100 yksilöä.^[3] WWF:n pääosin suomalaisista ja syyrialaisista tutkijoista koostunut tutkimusryhmä löysi omissa tutkimuksissaan Syyriasta Al-Jabbul-järveltä 2 400 valkopääsorsan parven, jota pidetään suurimpana yksittäisenä havaintona tästä uhanalaisesta lajista. Merkittävän havainnosta tekee se, että samassa paikassa tavattiin noin 20-30 prosenttia koko maailman arvioidusta valkopääsorsien kannasta.^[4]

Lähteet

Oxyura leucocephala

Oxyura leucocephala - MHNT

L’Érismature à tête blanche (Oxyura leucocephala) est une espèce de canard à large bec plat et bleu, et à la queue rigide. Cette espèce a disparu de France en tant que nicheuse (elle s'est reproduite en Corse jusqu'en 1966) selon Dubois & al. (2008). Elle est devenue assez rare au sud de l'Europe où elle est considérée comme en danger. L'expansion d'une espèce exotique introduite proche (l'érismature rousse : Oxyura jamaicensis) est également source de perte de diversité génétique^[1],[2] et de pollution génétique pour l'espèce par suite d'hybridation^[3].

L'érismature vole mal et est maladroit sur terre où on ne le voit presque jamais. Mais très à l'aise sur et sous l'eau : c'est un excellent plongeur et nageur, qui peut parcourir 30 à 40 mètres sous l'eau, en se nourrissant sur le fond (où il s'empoisonne souvent mortellement en ingérant de la grenaille de plomb de chasse ^[4]) ou pour fuir un éventuel prédateur (ses plongées durent en moyenne 15 à 25 secondes). Il est à la fois diurne et nocturne^[5].

Aire actuelle de répartition

On peut encore l'observer comme nicheuse dans certains marais d'eau douce et des lagunes saumâtres dans le sud de l'Espagne, la Sardaigne, en ex-Yougoslavie, en Turquie, et en Algérie dans la région d'El Kala (frontalière avec la Tunisie).

Habitats

Ce canard se réfugie aujourd'hui dans des paysages ouverts (de types steppiques) avec des étendues d'eau de type lac, lagunes saumâtres et occasionnellement réservoirs artificiels ; souvent entourés de roselières denses^[5].

En hivernage, il recherche de grandes étendues d'eau dégagés mais toujours entourés d'une dense végétation palustre^[5].

Description

femelle

Reconnaissable à un gros bec bleu dont la base est renflée, une grosse tête blanche surmontée en période nuptiale d'une calotte noire et une silhouette trapue. Entre les plumes blanches de la tête et les plumes brunes du reste du corps un anneau de plumes foncées est visible. La couleur du plumage varie du brun au roux (parfois assez roux pour être confondu avec l'érismature à tête rousse, qui est cependant d'une taille plus petite et qui possède plus de noir sur la tête et des couvertures sous-caudales blanches^[5].

Cet animal mesure jusqu'à 46 cm. pour une envergure de 62 à 70 cm et un poids de 510 à 900 grammes^[5].

Chant

Le renflement du bec, sa couleur bleue, et la grosse tête blanche comptent parmi les caractéristiques de l'espèce.

Ce carnard est discret, mais lors de parades de groupes, produit quelquefois des grognements et bourdonnements. La femelle produit parfois des cris aigus^[5].

Comportement

Cet oiseau aquatique omnivore apprécie les graines, les végétaux aquatiques et mange de petits invertébrés (crustacés et mollusques notamment). a une activité à la fois diurne et nocturne. Sociable et vivant en groupe, il devient territorial et mène une vie de couple lors de la reproduction qui se fait toujours à proximité de rives bien végétalisées et de zones d'herbiers subaquatiques.

Certains groupes sont sédentaires (en Espagne et en Afrique du Nord) et d'autres sont migrateurs (dans les steppes russes où ces oiseaux vont hiverner en région méditerranéenne voire dans le sud de l'Asie)^[5].

Menaces

L'Érismature à tête blanche est une espèce en forte voie de régression, déjà considérée comme disparue (parfois depuis le début du XX^e siècle) dans de nombreux pays européens, dont en France.

Elle est une des premières victimes du saturnisme aviaire et comme d'autres espèces du recul des zones humides.

En raison de son comportement alimentaire, c'est l'une des espèces d'anatidés qui ingère le plus grand nombre de plombs toxiques (grenaille de plomb de chasse acquis avec la nourriture prélevée dans le sédiment).

Ces plombs, probablement confondu avec le grit sont stockés dans le gésier où ils seront rapidement érodés par les cailloux également ingérés^[6].

Plaque indicative au bord du Lac Tonga (Algérie) mentionnant la présence de l'Érismature à tête blanche.

Lors d'une étude faite de 1996 à 2001 dans la zone humide espagnole de El Hondo (considérée comme « domaine clé pour la sarcelle marbrée et l'érismature à tête blanche »^[7]), 71 % des gésiers d'érismatures à tête blanche trouvés morts ou moribonds contenaient au moins un plomb, contre 21 % des gésiers de sarcelle marbrée, espèce vulnérable également concernée par l'ingestion de grenaille. Un à quatre plomb suffisent à induire une intoxication mortelle (on parle de saturnisme aviaire^[7]). La contamination augmente avec l'âge^[7]. Le plomb passe dans le sang puis dans divers organes dont le cerveau. La plus grande partie du plomb que l'animal ne peut excréter sera stockée dans les os et les plumes. Le reste est principalement stocké dans le foie, avec chez les érismatures concernés des symptômes visibles d'intoxication de cet organe^[7]. La pollution et la prédation des œufs et/ou de jeunes par des rats et chiens sont des causes de régression connues, mais selon cette étude, le plomb de chasse est la première menace pour ces deux espèces ; ils invitent à faire des recherches complémentaires sur la contamination des plantes, invertébrés, de l'eau et des sédiments pour les autres métaux, ainsi que pour étudier leurs possibles effets sub-létaux^[7].
L'origine cynégétique du plomb trouvé dans le foie ou les os des érismatures (et de la sarcelle) a été confirmée par des analyses isotopiques^[8] Chez cette espèce, le plomb s'accumule surtout dans les os, mais également à forte concentration dans le foie (moyenne géométrique pour l'os = 88.9 ppm, maximale = 419 ppm alors que pour le foie la moyenne géométrique est de 16.8 ppm, et le maximum 57.0 ppm)^[8]. Le rapport 206 Pb / 207 Pb dans le foie et les os est le même que chez la sarcelle et ne montre pas de différences significatives par rapport aux ratios mesurés dans la grenaille de plomb de chasse^[8] ce qui soutient l'hypothèse que le plomb de chasse en est bien à l'origine^[8].

Notes et références

Voir aussi

Références taxonomiques

• (en) Référence Congrès ornithologique international : (consulté le 20 mai 2015)
• (fr+en) Référence Avibase : Oxyura leucocephala (+ répartition) (consulté le 30 juin 2015)
• (en) Référence Zoonomen Nomenclature Resource (Alan P. Peterson) : Oxyura leucocephala dans Anseriformes
• (fr) Référence CITES : taxon Oxyura leucocephala (sur le site du ministère français de l'Écologie) (consulté le 30 juin 2015)
• (en) Référence Fauna Europaea : Oxyura leucocephala
• (fr+en) Référence ITIS : Oxyura leucocephala (Scopoli, 1769)
• (en) Référence Animal Diversity Web : Oxyura leucocephala

Is éan í an lacha cheannbhán Is baill d'fhine na Anatidae iad.

Is síol ainmhí é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.

A malvasía (ou malvasía de cabeza branca) (Oxyura leucocephala) é unha das aves reprodutoras menos frecuentes do continente europeo. A situación das súas poboacións é crítica, en parte pola hibridación coa especie americana da malvasía caribranca. A súa conduta na vida salvaxe é mal coñecida, e os máis dos datos sobre os seus costumes foron obtidos dos exemplares conservados en zoolóxicos con vistas a facilitar a recuperación da especie.

Descrición

Coma outros parrulos do xénero Oxyura teñen a cabeza grande en relación co corpo e o bico ancho e avultado na zona nasal. O corpo é groso, duns 46 cm de lonxitude. Teñen a cola longa e ámbolos dous sexos lávana a miúdo. Malia as súas alas pequenas son voadores rápidos e hábiles. As patas están colocadas, como é típico do xénero, máis atrás do corpo cás doutros patos, alén do centro de gravidade, isto fai que sexan bos nadadores e mergulladores mais dálles un aspecto torpe cando camiñan.

Macho de malvasía

Amosan un gran dimorfismo sexual na plumaxe. Na época reprodutora os machos teñen os lados da cabeza brancos, cun debuxo negro de forma variable individualmente, da parte superior á caluga. Este debuxo permite diferencialo con facilidade da especie americana semellante, a malvasía cariblanca.

As plumas do corpo son castaño avermelladas cun fino deseño negro. O bico, moi rechamente nesta época, é azul claro brillante. Conservan esta plumaxe entre finais de febreiro ou primeiros de marzo e setembro. O resto do ano a plumaxe dos machos é máis mate e o bico vira a gris escuro.

As femias teñen o peteiro gris escuro e menos arqueado. A súa plumaxe é máis escura cá dos machos. En ocasións teñen unha coloración branca na parte inferior das meixelas, e unha liña branca algo arqueada córrelles por debaixo dos ollos.

As plumas dos polos son da cor das xibas pola parte superior, e de cor crema no peito e a barriga. Destacan un debuxo negro na cabeza e as raias castañas de xiba nas meixelas, contrastadas coas liñas crema de debaixo dos ollos e a barba. As aves novas de ámbolos dous sexos son semellantes ás femias. Nos machos novos, a coloración azulada do bico aparece no primeiro outono de vida, e a primeira plumaxe de gala no maio seguinte, pouco despois de cumpriren o ano.

Distribución, hábitat e situación das poboacións

Distribución

Mapa de distribución

Como aves de cría teñen unha distribución irregular, ocupando pequenas áreas illadas no noroeste de África, Oriente próximo e Asia central e o sur e suroeste de Europa. Así, aparecen en partes de Rusia, Casaquistán, Uzbekistán, Mongolia, Armenia, Irán, Afganistán, Turquía, sur de España, Alxeria e Tunisia. Preténdese restablecer as poboacións en Hungría, que se extinguiran, con soltas de exemplares.

Hábitat

A malvasía escolle preferentemente para vivir lagos con zonas de canaval, preferindo as augas algo salgadas ás doces. Non crían, porén, en augas moi salgadas, nas que non atopan vexetación de ribeira dabondo. Non toleran tampouco rexións con altas temperaturas no verán ou insolación excesiva.

Status das poboacións

Hartmut Kolbe calculou o número total de exemplares da especie contra 1990 nuns 19.000, dos que o 80% vivían en Kazakhstan e Rusia e pasaban os invernos nuns poucos lagos da península de Anatolia. Os cálculos de Kolbe cuantificaban no ano 1992 nuns 1.000 individuos as poboacións reprodutoras do sur de España, Alxeria e Tunisia. Os cálculos do goberno británico estimaban ó número total de exemplares europeos no 2003 en 2.700 exemplares e o número total mundial nunhas 10.000 aves adultas. O IUCN, que establece a lista vermella de especies ameazadas a nivel mundial, ten clasificada a especie dende o 2004 como ameazada, a causa da redución da súa poboación nun 60% en 10 anos. A recuperación da especie en España podería facer nos anos vindeiros menos dramático o seu estado.

Ameazas e hibridación

Malvasía de cara branca, especie invasora que se cruza coa malvasía

A especie Oxyura jamaicensis, semellante á malvasía, apareceu en estado salvaxe en Europa contra os anos 1960, procedente de exemplares fuxidos da catividade sobre todo no Reino Unido. En 1993 criaban en Europa uns 3.500 exemplares, e a especie estaba a espallarse cara ó sur do continente e o norte de África. No ano 2003 a súa poboación en Gran Bretaña era duns 6.000 individuos, superando xa a da especie autóctona. A hibridación coa especie local está a ameazar as poboacións relictas desta e a dificultar as reintroducións. Os machos da especie americana son máis agresivos cós da europea e expúlsanos dos seus territorios, forzando as femias a copular con eles. Témese que a hibridación produza a desaparición total da malvasía en Europa.

Reprodución

Durante as cerimonias de cortexo o macho xira ó redor da femia en círculos amplos.

Ovo de malvasía.

O cortexo comeza cando regresan as áreas de cría en abril. Entre as diferentes técnicas dos machos para atraer ás femias destacan as exhibicións coa cola dereita e movementos rápidos da cabeza. Este comportamento alterna con exhibicións natatorias xirando rapidamente en círculos amplos ó redor da femia co corpo moi elevado por sobre da tona da auga ou ben facendo pasadas a carón da femia, case mergullados e coa cabeza pousada no lombo.

As femias son pouco activas durante a cerimonia. Só ocasionalmente amosan a actitude de estaren coidando as plumas. Fan os niños preferentemente en zonas de vexetación acuática mesta. A miúdo usan as illas de reprodución das pitas de auga ou de patos mergulladores. De feito cando a Wildfowl Trust comezou nos anos 1970 as campañas de recuperación da especie, comprobouse que as parellas que cortexaban comezaban a reprodución só cando se lles ofrecían lugares semellantes construídos artificialmente.

A posta componse de entre 6 e 13 ovos de casca áspera que son ó principio verdes claros e van tomando unha cor branca sucia. Choca exclusivamente a femia, que se é molestada tírase a auga e sae a superficie de novo ben lonxe do niño, permanecendo acotío ata 2 minutos mergullada. Estas ausencias da femia do niño foron confundidas nun tempo cunha falta de atención ós ovos. O macho fica preto do niño ata que os polos saen do ovo, momento no que se xunta con outros machos para formar grupos de muda das plumas.

Os polos tardan entre 23 e 25 días en romper a casca. Son guiados despois pola femia ó longo dos canavais e xunqueiras. Ás veces poden verse pola noite coa nai en augas abertas. Poden voar ós 60 días de vida e acadan a madureza sexual no segundo ano.

Alimentación

Son aves vexetarianas, que consomen tanto as partes verdes das plantas coma as sementes. Só por casualidade inxiren pequenos seres vivos. Os polos e as aves máis novas comen en cambio case exclusivamente insectos acuáticos, pequenos crustáceos e moluscos.

Relacións cos seres humanos

Malvasía en catividade

As malvasías non son parrulos doados de manter en catividade. Nos anos 1960 foron criados nun zoo español dous exemplares capturados na natureza, pero ata 1973 non se conseguiu, en concreto polo Wildfowl Trust, que criasen nesas condicións. Hoxe mantéñense aves reprodutoras en varios zoos co obxectivo de recuperar a especie en liberdade mediante soltas.

Medidas de protección

Dende 1993 desenvólvese un programa de protección da especie de ámbito internacional que levou, por exemplo, á eliminación en España dos exemplares híbridos. Diversos programas de reintrodución tentan a recuperación da especie en Francia, Hungría e Italia.

A caza de exemplares híbridos ou da invasora malvasía americana provocou discusións entre os detractores, que vían na hibridación un xeito de reforzar a especie, e partidarios que ven como inexorable a desaparición da malvasía europea se non se suprime a especie importada.

Nomes vulgares noutras linguas

• Alemán: Weißkopfruderente
• Castelán: Malvasía
• Francés:Érismature à tête blanche
• Inglés: White-headed Duck
• Neerlandés: Witkopeend
• Ruso: Savka (Савка)

Véxase tamén

Bibliografía

• T. Bartlett: Ducks And Geese - A Guide To Management. The Crowood Press, Ramsbury 2002, ISBN

1-85-223650-7

• Hartmut Kolbe: Die Entenvögel der Welt. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 1999, ISBN

3-80-017442-1

Oxyura leucocephala

Il gobbo rugginoso (Oxyura leucocephala, Scopoli, 1769), è un uccello della famiglia degli Anatidae.

Descrizione

Ha una caratteristica livrea color ruggine, il capo per lo più bianco con vertice e parti inferiori nere. il maschio sfoggia un grande becco di forma complessa che in stagione riproduttiva assume una brillante tinta turchese, mentre la femmina è meno rossiccia per ragioni mimetiche; la testa è per lo più marrone-nera, con una striscia sotto l'occhio e le parti inferiori del capo bianche.

entrambi i sessi nuotano con una caratteristica postura, testa infossata, niente collo visibile, schiena fortemente arcuata, che è all'origine del nome italiano.

Sono in grado di tuffarsi e nuotare in immersione per lunghi periodi; sono onnivori, con una certa preferenza per il cibo di origine vegetale. non amano camminare, data la posizione arretrata delle zampe, e volano solo quando costretti, preferendo cercare di portarsi in salvo a nuoto.

Conservazione

L'attuale areale è limitato ad una grande area nell'Asia sudoccidentale e ad un'area mediterranea, ormai fortemente ridotta, con esemplari selvatici ridottisi ormai alla Spagna Meridionale (Andalusia), Italia (Veneto e Puglia) e Africa settentrionale. la popolazione della Spagna, sostenuta da una intelligente legislazione e campagna di protezione ha riportato il gobbo spagnolo da una popolazione stimata in 22 individui (1977) a circa 2700 nel 2001.

La minaccia alla conservazione di questi uccelli è dovuta principalmente alle seguenti cause^[2]:

1. distruzione/perdita dell'habitat: per effetto delle opere di prosciugamento/bonifica degli ambienti umidi poi ridestinati ad altri usi (es. agricoli);
2. degradazione dell'habitat: molte importanti zone umide, quando non distrutte, hanno tuttavia subito un'opera di degradazione per inquinamento legato ad attività antropiche (es. attività industriali, insediamenti civili, opere idrauliche, etc.);
3. introduzione del Gobbo della Giamaica (Oxyura jamaicensis): si tratta di una specie alloctona invasiva, sfuggita a un allevamento privato nel Gloucestershire nel 1940. L'ibridazione genetica, la competizione per l'habitat, e l'elevata capacità invasiva di quest'ultima specie, qualificano questo fattore come tra i più seri e critici per la conservazione del Gobbo rugginoso. Dal 2014^[3] la politica UE al contrasto delle specie alloctone invasive dovrebbe porre un serio controllo a questa minaccia, per quanto tale politica sia spesso ostacolata dalle associazioni animaliste. Il quotidiano on-line The Scotsman al 31 luglio 2015 riportò la notizia dell'avvenuta eradicazione del Gobbo della Giamaica in Scozia (sembra che solo due maschi siano effettivamente sopravvissuti);^[4]
4. attività venatoria: a causa dell'incredibile estrema inerzia alla fuga quando cacciato, il Gobbo rugginoso ha subito indubbiamente gli effetti della caccia, sia di quella non regolamentata da provvedimenti di protezione totale (o di prelievo sostenibile - caccia controllata), sia di quella illegale, giocando dunque un ruolo importante sul suo declino; la caccia non regolamentata in Andalusia al Gobbo rugginoso esercitata prima del 1978, è stata indubbiamente la principale causa del declino dell'anatide;
5. introduzione di altre specie animali: si riporta il caso delle lagune di Cordoba, in Spagna, ove l'introduzione della carpa nei bacini idrici avrebbe determinato un effetto negativo sulla disponibilità di risorse alimentari con conseguenti mutamenti ecologici;
6. avvelenamento da piombo: l'ingestione di pallini di piombo rinvenibili nei sedimenti delle zone umide in cui si esercitano attività ricreative quali la caccia e la pesca, può costituire causa di mortalità del Gobbo rugginoso, come di altri anatidi; tuttavia, relativamente alla caccia, la regolamentazione di diversi Paesi, compresa l'Italia, vieta già da molti anni l'uso di munizioni contenenti piombo per la caccia nelle zone umide;
7. intrappolamento nelle reti da pesca;
8. eventi bellici: non è noto quanto la Guerra del Nagorno Karabakhin in Azerbaigian (primi anni '90) abbia influito sulle popolazioni di Gobbo rugginoso esistenti presso il Lago di Ağgöl, assai vicino alle zone di guerra.

Note

Oxyura leucocephala

Baltagalvė stačiauodegė antis (lot. Oxyura leucocephala, angl. White-headed Duck, vok. Weisskopf-Ruderente) – antinių šeimos paukštis.

Vidutinio dydžio trumpakaklė, stamboka kietauodegė antis plačiu snapu, didele galva ir poilge nelanksčia uodega, kurią dažnai laiko iškėlusi. Patinų snapas žydras, galva beveik visa balta, išskyrus juodus viršugalvį ir kaklą, kūnas rusvai pilkas. Patelių kūno, sparnų ir uodegos spalvos panašūs į patinus, tik kiek blyškesnės, o tamsiai rudas viršugalvis ir ruožas skruoste kontrastuoja su baltu veidu. Abiejų lyčių sparnai tamsiai rudi.

Apsigyvena paprastai stepių vandens telkiniuose. Gerai nardo, panėrusi po vandeniu gali nukeliauti 30 m ir toliau. Gali nardyti ir labai negiliuose tvenkiniuose ar ežerų pakrantėse, net iki 1 m gylio.

Lietuvoje neperi, pastebima migracijos metu praskrendanti.

Šaltiniai

Vikiteka

• Žiedavimas.com - Baltagalvė stačiauodegė antis

Baltgalvas zilknābis jeb baltgalvas pīle^[1] (Oxyura leucocephala) ir pīļu dzimtas (Anatidae) ūdensputnu suga, kas pieder pie zilknābju apakšdzimtas (Oxyurinae). Tas sastopams Eirāzijā, lielākajai populācijas daļai dzīvojot Āzijā, un nelielā skaitā arī Ziemeļāfrikā.^[2] Lielākās populācijas mājo Krievijā un Turcijā.^[2] Eiropā baltgalvas zilknābis ir viens no visretāk sastopamamajiem putniem, un viena no lielākajām Eiropas populācijām mājo Spānijā.^[3] Latvijā līdz šim bijis viens novērojums (2015. gadā).^[4]

Sugas statuss un aizsardzība

Pēdējos gados sugas populācija ir dramatiski samazinājusies (ik pa 12 gadiem samazinoties par 20%^[2]), un sugai ir piešķirts apdraudētas sugas statuss (angļu: endangered). Viens no galvenajiem iemesliem ir ligzdošanai piemērotu vietu samazināšanās. Apmēram 50% no kādreizējām baltgalvas zilknābja apdzīvotām ūdenstilpēm ir nosusinātas.^[2] Tomēr par visbīstamāko faktoru tiek uzskatīta baltgalvas zilknābja hibridizēšanās ar no Amerikas ienākušo Jamaikas zilknābi, kas arvien lielākā skaitā sastopams Eiropas savvaļā, tam izbēgot no dekoratīvo putnu dārziem un veiksmīgi iedzīvojoties. Riesta laikā gan Jamaikas zilknābja tēviņi, gan hibrīdi ir aktīvāki un dominējošāki, nekā baltgalvas zilknābja tēviņi.^[2] Lai aizsargātu Eiropas zilknābi, notiek aktīva Jamaikas zilknābja izšaušana, pēc iespējas samazinot abu sugu krustošanās iespēju. Speciālisti uzskata, ka, ja Jamaikas zilknābis savairosies Āzijas daļā, hibridizāciju vairs nebūs iespējams kontrolēt.^[2]

Izplatība

Peldot baltgalvas zilknābja aste ir iemērkta ūdenī un kalpo kā stūre

Atpūšoties aste tiek izcelta no ūdens un bieži turēta vertikāli gaisā

Baltgalvas zilknābis ūdenī jūtas drošāk nekā gaisā, tādēļ briesmu gadījumos, tas drīzāk ienirst, nekā paceļas spārnos

Baltgalvas zilknābim ir izkaisītas populācijas Āzijā, sākot ar Tuvajiem Austrumiem un beidzot ar Ķīnas ziemeļrietumiem un Mongoliju. Areāla plašākā daļa atrodas Krievijas dienvidos un Kazahijā. Izolēta zilknābju populācija sastopama arī Spānijā, un neliels skaits putnu mājo arī Ziemeļāfrikas rietumos. Zilknābji ziemo Vidusjūras reģionā, Tuvajos Austrumos, Vidusāzijā un uz dienvidiem līdz Indijas ziemeļrietumiem.^[3][4]

Izskats

Baltgalvas zilknābis ir vidēji liela pīle ar īsu kaklu, apaļīgu ķerķmeni un garu, stīvu asti, kas putnam atrodoties miera stāvoklī, tiek sacelta stāvus gaisā.^[5] Sugai raksturīgs dzimumu dimorfisms. Tās ķermeņa garums ir 43—48 cm, spārnu izplētums 62—70 cm, svars tēviņam 553—865 g, mātītei 510—900 g.^[3][5] Tēviņam ir balta galva ar melnu, platu joslu uz galvas virsas, melns kakls un pelēkbrūns ķermenis ar gaišāku pavēderi. Masīvais knābis koši gaiši zils, pie pamatnes izskatās kā uzpampis. Mātītei ir pelēkbrūns ķermenis, balti vaigi, galvas virsa tumši ūbrna, kā arī pāri acīm stiepjas brūna svītra. Knābis tumši pelēks, šķietamais "uzpampums" mazāks. Abiem dzimumiem ir tumši pelēkas kājas.^[3]

Uzvedība un barība

Baltgalvas zilknābis uzturas gan lielās, plašās ūdenstilpēs, gan nelielos ezeriņos un dīķos. Tās var būt gan saldūdens, gan viegli sāļas tilpes.^[5] Ārpus vairošanās sezonas baltgalvas zilknābji ir ļoti sabiedriski un veido lielus barus, kopīgi barojoties.^[3] Šajā laikā putni mēdz arī klejot, bieži nonākot daudzus tūkstošus kilometrus uz ziemeļiem no ligzdošanas areāla. Iespējams, šie gadījumi saistīti ar putnu izbēgšanu no dekoratīvo putnu dārziem. Ziemas beigās baltgalvas zilknābji maina apspalvojumu un šajā laikā zaudē spēju lidot. Uzreiz pēc apspalvojuma nomaiņas, februāra beigās, putni, sadaloties nelielās grupās, atgriežas ligzdošanas vietās.^[3] Netipiski pīlēm, baltgalvas zilknābji maina apspalvojumu vēl otro reizi, uzreiz pēc ligzdošanas. Nomainījuši apspalvojumu putni dodas uz ziemošanas vietām.^[3]

Baltgalvas zilknābis ir lielisks peldētājs. Briesmu gadījumā tas labprātāk slēpjas ienirstot, nekā paceļoties spārnos. Putns ir visēdājs un barību meklē, ienirstot zem ūdens, kur tas spēj uzturēties līdz 40 sekundēm.^[3] Baltgalvas zilknābis barojas ar dažādām ūdensaugu daļām, sēklām un kukaiņu kāpuriem.^[3][5]

Ligzdošana

Baltgalvas zilknābja ola

Ligzdošanai baltgalvas zilknābis izvēlas biezi aizaugušus nelielu ūdenstilpju krastus, ligzdu sakraujot no niedrēm un izklājot ar dažām dūnām.^[2] Tā var atrasties gan uz zemes, gan ūdenī, uz augu saliņām, vai arī ligzdas pamatam tiek izmantotas pamestas lauča vai citu ūdensputnu ligzdas.^[2][3] Baltgalvas zilknābis ir poligāms, un par mazuļiem ūprējas tikai mātīte. Dējumā ir 4—9 olas, kuras tiek perētas 22—24 dienas. Uzreiz pēc izšķilšanās pīlēni seko mātei un paši barojas. Jaunie putni sāk lidot 8—9 nedēļu vecumā.^[3]

Atsauces

De witkopeend (Oxyura leucocephala) is een vogel uit de familie Anatidae (Zwanen, ganzen en eenden).

Kenmerken

Een volwassen exemplaar is ongeveer 45 centimeter groot en is daarmee ongeveer even groot als de wilde eend. De woerd heeft een zwarte kruinstreep en voor de rest een zuiver witte kop. Hij heeft in de broedtijd een grote, aan de basis gezwollen lichtblauwe snavel. De borst, flanken en rug zijn lichtbruin. Het vrouwtje heeft een dofbruin verenkleed. Ze lijkt erg op de rosse stekelstaart en verschilt daarvan door de opvallend grote snavel en een duidelijk afgegrensde zwarte streep over de wang.

Verspreiding en leefgebied

Deze soort komt voor van zuidelijk Europa en noordelijk Afrika tot centraal Azië en noordwestelijk China.

Bedreigde diersoort

Aan het begin van de 20ste eeuw waren er nog 100.000 witkopeenden terwijl dit aantal in 1991 werd geschat op 19.000. Tussen 1990 en 2007 is de populatie waarschijnlijk verder afgenomen tot minder dan 10.000 exemplaren. In Italië, Frankrijk, Hongarije, de meeste Balkanlanden, Israël en Egypte is de soort uitgestorven. Een belangrijke pleisterplaats ligt in Turkije (Burdur Gölü). De aantallen zijn daar tussen 1991 en 2001 gedaald van 10.927 naar 653 (gemiddeld bijna 25% achteruitgang per jaar). In 2015 schatte BirdLife International de broedpopulatie in Europa op 250 tot 610 paar. Het aantal overwinteraars in Europa lag tussen de 7,5 en 15,9 duizend individuen; de achteruitgang werd geschat op 60 tot 80% in de periode tussen 2002 en 2012 (ca. 11% gemiddeld per jaar). Om deze redenen staat de witkopeend op de Rode Lijst van de IUCN als bedreigde diersoort.^[1]
Daarbij komt nog een ander probleem: de verwante rosse stekelstaart uit Amerika heeft zich gevestigd als exoot in Europa. Doordat deze rosse stekelstaart in de vrije natuur hybridiseert met de zeldzame witkopeend, dreigt deze uit te sterven. Daarom worden er plannen gemaakt om de rosse stekelstaart in West-Europa uit te roeien.^[2]

Externe links

• SoortenBank.nl beschrijving, afbeeldingen en geluid

Zie de categorie Oxyura leucocephala van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Hvithodeand (Oxyura leucocephala) er en monotypisk art i gruppen av skarvender (Oxyurinae) og inngår der som én av seks arter i slekten Oxyura. Arten er flekkvis utbredt i Eurasia og det nordligste Nord-Afrika.

Biologi

Oxyura leucocephala

Arten måler cirka 43–48 cm og hannen veier omkring 553–865 g, mens hunnen gjerne veier cirka 510–900 g. Vingespennet utgjør typisk cirka 62–70 cm.^[2]

Hvithodeand har et eiendommelig nebb som har oppsvulmet base. Nebbet er blått i hekkedrakt. Hannen har et hvitt hode med svart isse, og hunnen har et mørkt hode med hvite striper. Stjerten er stiv og stikker opp på skrått. Arten lever i småvann og laguner med mye vegetasjon; vannet kan være ferskt eller brakt.^[3][4]

Hvithodeand er en standfugl i Spania, Marokko, Algerie, Tunisia, Tyrkia, Aserbajdsjan, Iran og Afghanistan. Fugler som hekker i Russland, Armenia, Kasakhstan, Kirgisistan, Kina og Mongolia trekker til overvintringsområder på Balkan, Kypros, Midtøsten, Turkmenistan, Usbekistan og Pakistan. Arten er utdødd i Ungarn.

Arten er sjelden og i tilbakegang. I 2003 ble det antatt at det fantes 8 000–13 000 individer i verden. Tidlig i det 20. århundre var det trolig over 100 000 individer. Tilbakegangen skyldes at leveområdene er blitt ødelagt på grunn av drenering, oppfylling og forurensing. En stor trussel er genetisk forurensning fra stivhaleand, en nærstående amerikansk art som er forvillet i Europa.

Inndeling

Inndelingen følger HBW Alive og er i henhold til Carboneras (2018).^[5] Norske navn på arter følger Norsk navnekomité for fugl og er i henhold til Syvertsen et al. (2008, 2017).^[6][7] Eventuelle benevnelser i parentes er kun midlertidige beskrivelser, i påvente av et offisielt navn på arten.

• Anseriformes, andefugler
  • Anatidae, andefamilien
    • Dendrocygninae, plystreender
    • Oxyurinae, skarvender (4 slekter, 9 arter)
      • Heteronetta (monotypisk)
        • H. atricapilla, gjøkand
      • Nomonyx (monotypisk)
        • N. dominicus, maskeand
      • Oxyura (6 arter)
        • O. jamaicensis, stivhaleand
        • O. ferruginea, andesand
        • O. vittata, trommeand
        • O. australis, blånebband
        • O. maccoa, kafferand
        • O. leucocephala, hvithodeand
      • Biziura (monotypisk)
        • B. lobata, pungand
    • Anserinae, svaner og gjess
    • Anatinae, ender

Referanser

Eksterne lenker

• (sv) Hvithodeand hos Dyntaxa
• (en) Hvithodeand – oversikt og omtale av artene i WORMS-databasen
• (en) Hvithodeand i Encyclopedia of Life
• (en) Hvithodeand i Global Biodiversity Information Facility
• (en) Hvithodeand hos Fauna Europaea
• (en) Hvithodeand hos NCBI
• (en) Hvithodeand hos ITIS
• (en) Kategori:Oxyura leucocephala – bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Oxyura leucocephala – galleri av bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Oxyura leucocephala – detaljert informasjon på Wikispecies

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Oxyura leucocephala

Àutri nòm an piemontèis: a l'é n'ania.
Costo artìcol a l'é mach në sboss. Da finì.

Ambient

Da finì.

Distribussion

As treuva an Euròpa, Asia e Nòrd Àfrica.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

• Oxyura leucocephala ((Scopoli, 1769)
• Dissionari ornitològich piemontèis - a cura ëd Tavo Burat - Ij nòm piemontèis ëd j'osej

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Sterniczka zwyczajna, sterniczka^[4], sterniczka białogłowa^[5] (Oxyura leucocephala) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący zachodnią część basenu Morza Śródziemnego oraz południowo-wschodnią Europę i dalej pasem w środkowej Azji aż po północne Chiny dochodząc do 56°N. Populacja śródziemnomorska osiadła, pozostałe ptaki zimują w okolicach Morza Kaspijskiego, na Bliskim Wschodzie, w Pakistanie i sporadycznie w północno-zachodnich Indiach. Im dalej na zachód tym zasięg staje się bardziej wyspowy. W Polsce pojawia się sporadycznie^[6] (w Europie Środkowej widywana od października do marca).

Morfologia

Cechy gatunku

Ptak o charakterystycznej sylwetce, w której wyróżnia się zadarty ku górze długi ogon w kształcie klina i dużą głowę. W czasie pływania ogon może z poziomem tworzyć kąt 45-50 stopni, ale zdarza sterniczce ciągnąć go po wodzie. Podrażnione ptaki wznoszą ogon pionowo lub nawet przeginają go na grzbiet. Obie płci mają też mocny dziób z wypukłością u nasady, w środku zwężony, a na końcu rozszerzony i płaski z zagiętym paznokciem. Samiec większy od samicy, o białej głowie z ciemną plamą na szczycie głowy i potylicy przechodzącą w czarną obrożę okalającą kolor biały, który sięga również na górną część szyi. Pierś rdzawobrązowa, skrzydła i boki brązowe z ciemnym poprzecznym prążkowaniem, ogon ciemnobrązowy, brzuch białawy. Dziób błękitny, nogi szare. W szacie spoczynkowej kaczor bardziej matowo ubarwiony. Samica i młodociane podobne do samca, ale nieco jaśniejsze, o głowie brązowej, z białą plamą pod okiem przedzieloną poprzecznym brązowym pasem od nasady dzioba do karku, oraz o szarym dziobie. Gdy nie są przez nic niepokojone pływają spokojnie na powierzchni. W razie niebezpieczeństwa zanurzają się głębiej, tak, że ponad wodą widać tylko głowę.

Podobna do niej jest sterniczka jamajska (Oxyura jamaicensis), ale jej samiec jest mniej biały na policzkach i pas na policzku samicy jest mniej widoczny.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 43 - 48 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 70 cm
masa ciała ok. 400 - 900 g^[4]

Tryb życia

Biotop

Płytkie, zarośnięte jeziora słodkowodne lub słonawe i oczka wodne w strefie stepu, również te słonawe. Preferuje jeziora gęsto zarośnięte trzciną, ale posiadające również fragmenty wolne od roślinności.

Gniazdo

Samica buduje pływającą platformę ukrytą w trzcinie w pobliżu wody. Składa się z trzcin i innych wodnych, gnijących roślin. Zdarza się często, że zajmuje gniazdo łyski albo perkoza, wtedy jednak wykańcza je po swojemu. Wynika to z tego, że sterniczka potrzebuje głębokiego gniazda, gdzie jaja leżą jedno nad drugim. Budową prawdopodobnie zajmuje się samica (choć nie zaobserwowano jeszcze tej czynności).

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju i czerwcu 6 do 13 wyjątkowo dużych i szarych (czasem lekko zielonkawych) jaj o średnich wymiarach 66 x 50 mm i masie dochodzącej do 100 g.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 23 do 26 dni przez samicę, przy czym z dość znacznymi przerwami. Ciekawostką jest, że w końcowym okresie zarodki mają tak rozwinięty mechanizm termoregulacji, że jaja bez ogrzewania mogą przeżyć nawet tydzień. Korzystają przy tym z ciepła wydzielanego przez butwiejące rośliny, którymi wyścielone jest gniazdo. Pisklęta wykluwają się już w pełni ukształtowane, ze sztywnym ogonem. Wodzone są prawdopodobnie tylko przez kaczkę. Usamodzielniają się podczas pierzenia (wiek 58 - 70 dni) lub nieco wcześniej.

Para sterniczek z młodymi

Pożywienie

Rośliny wodne uzupełnione drobnymi zwierzętami. To głównie młode pędy, pączki i nasiona roślin wodnych uzupełniane owadami wodnymi, mięczakami i skorupiakami.

Ochrona

Gatunek chroniony. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (zagrożony wyginięciem)^[3].

Wiele pierwotnych miejsc lęgowych uległo wyschnięciu w wyniku obniżenia się wód gruntowych i susz. Z tej przyczyny dla zachowania tej zagrożonej kaczki dużą rolę odgrywają sztuczne zbiorniki wodne. Zanik lokalnych populacji lęgowych np. we Włoszech, Maroku i Grecji oraz zmniejszenie liczebności w wyniku polowań i niszczenia siedlisk obserwuje się już od XIX wieku. Tylko intensywne działania na rzecz ochrony gatunku w Hiszpanii dały wzrost populacji lęgowych.

Oxyura leucocephala

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.

Oxyura leucocephala - MHNT

O pato-de-rabo-alçado ou marreca-de-cabeça-branca (Oxyura leucocephala) é uma ave da família Anatidae. O macho tem as faces brancas e o bico azul com uma protuberância, mantendo frequentemente a cauda levantada. A fêmea é mais acastanhada, mas também tem a protuberância no bico. Esta espécie só pode ser confundida com o pato-de-rabo-alçado-americano.

Este pato distribui-se de forma muito fragmentada pela bacia do Mediterrâneo, pelo Cáucaso e por certas zonas da Ásia Central. A nível europeu, conta com importantes populações em Espanha e na Turquia. Actualmente a espécie encontra-se muito ameaçada.

Apesar da proximidade dos locais de reprodução situados na vizinha Andaluzia, em Portugal a ocorrência do pato-de-rabo-alçado é acidental.

Subespécies

A espécie é monotípica (não são reconhecidas subespécies).

Potápnica bielohlavá^[2] (lat. Oxyura leucocephala) je druh z čeľade kačicovité. Obýva centrálnu a juhozápadnú Palearktídu. Do roku 1977 hniezdila aj v Maďarsku a do roku 1986 v Rumunsku. Na Slovensku sú známe dve pozorovania do roku 1980 a po roku 2000 výskyt na jednej lokalite v roku 2015.^[3][4] Podľa Medzinárodnej únie na ochranu prírody a prírodných zdrojov potápnica bielohlavá patrí medzi ohrozené druhy, celková populácia má klesajúci trend, v rokoch 2005 – 2013 bol zaznamenaný pokles o 34%, čo sa rovná 61,3% za odbobie troch generácií (18 rokov). Zimné výskyty naznačujú, že skutočný stav populácie nie je presne známy a pokiaľ sa nepotvrdia novšie skutočnosti, predbežne ostáva zaradená ako ohrozená s vypočítaným poklesom za obdobie troch generácií o 50 – 79%.^[1]

Výskyt a stav na Slovensku

Najstarší publikovaný výskyt zo Slovenska pochádza z roku 1857, kedy jednu potápnicu bielohlavú chytili v zariadení na odchyt kačíc pri Holíči. Z 20. storočia existuje pozorovanie jednej nedospelej potápnice zo Sĺňavy pri Piešťanoch, ktorá tu bola pozorovaná od 22. februára do 9. marca 1974. V online zozname vzácnych ornitologických pozorovaní^[4] sú tri záznamy z Dunaja z lokality Hrušovská zdrž od 19. januára do 5. februára 2015.

Ekosozologický status v rokoch 1995, 1998^[3],2001^[5] a 2014^[6][7][8] žiadny. Európsky ochranársky status SPEC1 - druhy vyskytujúce sa v Európe, vyžadujúce celosvetovú ochranu ako globálne ohrozené. Stupeň ohrozenia E - ohrozený druh.^[3]

Galéria

• Samec

• Samica

• Vajce

• Ilustrácia, pár s mláďatami

Referencie

1. ↑ ^{a b} IUCN Red list 2018.2. Prístup 1. januára 2019
2. ↑ KOVALIK, Peter, et al. Slovenské mená vtákov [online]. Bratislava : SOS/BirdLife Slovensko, 2010 (2016), rev. 2016-10-23, [cit. 2016-12-12]. Dostupné online.
3. ↑ ^{a b c} DANKO, Štefan; DAROLOVÁ, Alžbeta; KRIŠTÍN, Anton, et al. Rozšírenie vtákov na Slovensku. Bratislava : Veda, 2002. Autor druhu Alžbeta Darolová. ISBN 80-224-0714-3. Kapitola Potápnica bielohlavá, s. 165.
4. ↑ ^{a b} Zoznam vzácnych ornitologických pozorovaní podliehajúcich hláseniu Faunistickej komisii, databázový systém Aves-Symfony [online]. Bratislava : SOS/BirdLife Slovensko, [cit. 2016-10-23]. Dostupné online.
5. ↑ BALÁŽ, Daniel; MARHOLD, Karol; URBAN, Peter. Červený zoznam rastlín a živočíchov Slovenska. 1. vyd. Banská Bystrica : Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky, 2001. 160 s. Dostupné online. ISBN 80-89035-05-1. Kapitola Červený (ekosozologický) zoznam vtákov (Aves) Slovenska: Anton Krištín, Ľudovít Kocian, Peter Rác (en: Red (Ecosozological) List of Birds (Aves) of Slovakia), s. 150 - 153.
6. ↑ Demko M., Krištín A. & Pačenovský S. 2014: Červený zoznam vtákov Slovenska. SOS/BirdLife Slovensko, 52 pp. [online]. vtaky.sk, 2014, [cit. 2018-03-03]. Dostupné online.
7. ↑ DEMKO, Miroslav; KRIŠTÍN, Anton; PUCHALA, Peter. Červený zoznam vtákov Slovenska. Tichodroma, roč. 25, čís. 2013, s. 69 - 78. Dostupné online [cit. 2018-03-03].
8. ↑ JEDLIČKA, Ladislav; KOCIAN, Ľudovít; KADLEČÍK, Ján; FERÁKOVÁ, Viera. Hodnotenie stavu ohrozenia taxónov fauny a flóry [online]. Bratislava : Štátna ochrana prírody SR, Banská Bystrica, Univerzita Komenského v Bratislave, vydavateľstvo Faunima, online in vtaky.sk, 2007, [cit. 2018-03-04]. Dostupné online.

Iné projekty

• Commons ponúka multimediálne súbory na tému Potápnica bielohlavá
• Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Potápnica bielohlavá

Kopparand (Oxyura leucocephala) är en starkt hotad fågel i familjen änder inom ordningen andfåglar.^[2]

Utseende och läte

Kopparanden är en liten and som mäter 43–48 centimeter, inklusive en 8–10 centimeter lång stjärt som den ofta håller rakt upp i luften. Den har en proportionellt stor näbb med mycket svullen näbbas, och på våren är den adulta hanens näbb tydligt ljusblå, annars grå. Kroppen är övervägande rödbrun och huvudet kritvitt med svart hjässa och mörk prick till öga. Det förekommer helt svarthuvade individer. Honan och juvenilen har grå näbb och ett större mörkt hjässparti som sträcker sig ned över ögat och ett otydligt mörkt streck över kinden. Den är till största delen tystlåten.^[3]

• Honfärgad

• Adult hane i sommardräkt

• Museum specimen

Ekologi

Kopparanden lever i grunda vegetationsrika slättsjöar. Den är en allätare som främst lever av vattenväxter och den dyker efter föda. Den flyger ogärna och simmar hellre för att undvika fara.^[3]

Utbredning

Fågeln är i huvudsak en stannfågel som förekommer utspritt och mycket lokalt från Medelhavsområdet till Centralasien.^[2] Dels finns en stannfågelspopulation i Spanien, Algeriet och Tunisien, dels en större population i framför allt Ryssland och Kazakstan som flyttar söderut vintertid. Den häckar även i Turkiet, Iran, Afghanistan, Tadjikistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Armenien och Mongoliet, eventuellt också i Kina.^[1] 2017 konstaterades även en häckning i Israel, den första sedan tidigt 1900-tal.^[4] Arten har vid ett fåtal tillfällen setts norr om utbredningsområdet i Europa, bland annat i Lettland, Polen och Tyskland.^[4]

Kopparandens utbredningsområde

Status och hot

IUCN kategoriserar arten som starkt hotad,^[1] främst på grund av habitatförstöring och jakt. Ett annat hot utgör hybridisering med den spanska populationen av amerikansk kopparand och en skyddsåtgärd är försöken att utrota den amerikanska arten i Västeuropa. Troligen bestod världspopulationen av över 100.000 individer under tidigt 1900-tal för att minska till 20.000 1996 och vidare till 8.000-13.000 individer idag.^[1] I Europa tros det häcka endast 250-610 par.^[1] Den är numera utgången häckfågel i Italien, Frankrike, Ungern, Albanien, före detta Jugoslavien, Grekland och troligen också Ukraina och Armenien.^[1] Populationstrenden är svår att beräkna eftersom antalet övervintrande fåglar varierar kraftigt bero ende på vattentillgång.^[1] Data från viktiga övervintringsområden i Turkiet visar dock på en trolig reell minskning på 60-80% mellan 2002 och 2012, vilket tyder på att arten minskar kraftigt i antal.^[1]

Noter

1. ^ [a b c d e f g h] Birdlife International 2012 Oxyura leucocephala Från: IUCN 2015. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2015.4 www.iucnredlist.org. Läst 2016-02-01.
2. ^ [a b] Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, D. Roberson, T. A. Fredericks, B. L. Sullivan, and C. L. Wood (2017) The eBird/Clements checklist of birds of the world: Version 2017 http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/download, läst 2017-08-11
3. ^ [a b] Svensson, Lars; Peter J. Grant, Killian Mullarney, Dan Zetterström (2009). Fågelguiden: Europas och Medelhavsområdets fåglar i fält (andra upplagan). Stockholm: Bonnier Fakta. sid. 44-45. ISBN 978-91-7424-039-9
4. ^ [a b] Tarsiger.com Fynd av kopparand i Västpalearktis

Externa länkar

• Wikimedia Commons har media som rör kopparand.
  Bilder & media
• Wikispecies har information om Oxyura leucocephala.
  Artförteckning

Dikkuyruk (Oxyura leucocephala), ördekgiller (Anatidae) familyasından küçük bir ördek türü (Akbaş ve Kalkıkkuyruk olarak da bilinir^[1]. İnglizce'de "Ruddy Duck" olarak bilinir. Aslında "dik kuyruk" ifadesi belirli bir grup kazsıları nitelemek için kullanılır (stiff-tailed ducks) ancak Türkiye'de yaygın olarak Oxyura leucocephala kastedilir. Amerika'da ise yaygın olarak Oxyura jamaicensis anlaşılır.^[2]).

Uzun, arkaya ya da yukarıya doğru dikilmiş kuyruğu, büyük, beyaz başı ve geniş, mavi gagasıyla hemen tanınan, nadir bulunan küçük bir ördektir.

Erişkin erkekler, beyaz bir baş, siyah bir baş tepesi ve boyun, gri ve kırmızımsı vücut, mavi bir gagaya sahiptirler.

Erişkin dişiler, beyaz bir yüz ve daha koyu bir gaga, baş tepesi ve bir yanak çizgisi, gri-kahverengi bir vücuda sahiptirler. Dalar ve suyun altında yüzerler. Hepçildirler.

İspanya ve kuzey Afrika'da ürerler, batı ve merkezi Asya'da daha büyük bir popülasyona sahiptir.

Türkiye'de, Göller Yöresi'ndeki etrafı geniş sazlıklarla çevrili irili ufaklı göllerde ve Göksu Deltası'nda yaşarlar. Afyonkarahisar ve Konya civarında da bir miktar nüfusa sahiptirler.

En yoğun olarak Burdur'da bulunurlar^[3]. Dünya üzerindeki kış nüfuslarının %66'sından çoğu Burdur Gölü'nde bulunmaktadır^[4]. Koruma altına alınmış türlerdendir ve avlanması(avlanma sezonu dahil) yasaklanmıştır^[5].

Dış bağlantılar

• ARKive - Dikkuyruk resim ve filmleri
• BirdLife Species Factsheet

Kaynakça

яйце Oxyura leucocephala - Тулузький музей

Са́вка (Oxyura leucocephala) — водоплавний птах родини качкових. Єдиний представник роду у фауні України. В Україні — залітний птах.

Опис

Качка середнього розміру: довжина тіла становить близько 55 см, вага 720–900 г. Гарно плаває та пірнає. Шия коротка та товста, крила короткі, хвіст довгий, клиноподібний, птах тримає його піднятим вгору під кутом 45-90°. Забарвлення спини та крил іржаво-коричневе з дрібними чорними цятками, груди і черево сірувато-коричневі із сірими поперечними смугами. хвіст і верхня частина шиї чорні. У самців під час шлюбного періоду голова біла з чорною потилицею, а дзьоб яскраво-блакитний. Поза шлюбним періодом забарвлення дзьоба темно-сіре.

Поширення

Ареал савки включає степові зони Європи, Азії, а також північний захід Африки. Зимує на водоймах Північної та Західної Європи, Північної Африки та Західної Азії.

В Україні межі ареалу не встановлено. Найчастіше виявляли у Криму (Сиваш), південній частині Запорізької області, рідше — у Дніпропетровській, Полтавській, Харківській, Закарпатській і Волинській областях. У першій половині ХХ століття гніздувався у плавнях Дніпра (між Запоріжжям і Нікополем). Поодинокі особини та невеличкі зграї зимують в Азово-Чорноморському регіоні. Так, савку, чисельністю 30 особин, зареєстрували експерти Українського товариства охорони птахів на озері Ярилгач (Західний Крим) під час міжнародних синхронних обліків гусеподібних, що проходили 2 — 3 лютого 2013 року на півдні України, у Болгарії та Румунії^[1].

Чисельність і причини її зміни

Світова популяція на початку ХХ століття становила близько 100 000 особин, зараз скоротилась до 15 000, але останнім часом чисельність стабілізувалася і навіть зростає. В Україні, можливо, окремі пари зрідка гніздуються на малих річках Північного Приазов'я. Причини зміни чисельності: зменшення площ, придатних для гніздування через зарегулювання стока річок, меліоративні роботи, незаконне полювання, загибель у сітках при промисловому вилові риби. Критичною загрозою для савки у Європі вважається гібридизація з американською савкою Oxyura jamaicensis. Останній вид був акліматизовний у Великій Британії, звідки поширився в інші європейські країни.

Особливості біології

Тримається на великих прісних та солонуватих водоймах із заростями очерету й плесами, у морських затоках, лиманах. Гнізда влаштовує на сплавинах очерету на віддалі 0,15—5 м від плеса, звичайно поруч з колоніями мартинів і чорних крячків. Самка відкладає 4-7 яєць. Пташенята виводкового типу, вилуплюються у червні, стають на крило у серпні. Савка живиться насінням та вегетативними частинами водяних рослин, личинками комах, молюсками та ракоподібними.

Охорона

Знаходиться під охороною Конвенції з міжнародної торгівлі вимираючими видами дикої фауни і флори (CITES) (Додаток ІІ), Боннської (Додаток І) та Бернської (Додаток ІІ) конвенцій, угоди AEWA. Вид включено до Європейського Червоного списку, Додатку І Директиви Ради Європи про охорону диких птахів; Червоної книги України (1994, 2009) (статус — рідкісний). В Україні охороняється разом з іншими водоплавними птахами у заповідниках, національних природних парках та заказниках загальнодержавного значення на Азово-Чорноморському узбережжі.

На честь цього птаха названо астероїд 8971 Леукоцефала.

Література

• Фауна Украины. Т. 5. Птицы. Вып. 3. Гусеобразные / Лысенко В. И. — К.: Наукова думка, 1991. — 208 с.

Джерела

Посилання

• Лисенко В. І. Савка // Червона книга України. Тваринний світ / під ред. І. А. Акімова. — К. : Глобалконсалтинг, 2009. — С. 415.
• Савка в Червоній книзі України

Oxyura leucocephala

Vịt đầu trắng^[2] (danh pháp hai phần: Oxyura leucocephala) là một loài chim trong họ Vịt.^[3]

Tham khảo

Liên kết ngoài

• Gantlett, Steve (1993) The status and separation of White-headed Duck and Ruddy Duck Birding World 6(7): 273-281

Bài viết liên quan đến chim này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s

яйцо Oxyura leucocephala — Тулузский музеум

Са́вка^[1] (лат. Oxyura leucocephala) — птица семейства утиных.

Общая характеристика

Савка — это коренастая утка средних размеров. Длина 43 — 48 см, масса 500—900 граммов, длина крыла самцов 15,7 — 17,2 см, самок — 14,8 — 16,7 см, размах крыльев 62 — 70 см. Окраска самца в брачном наряде очень характерна: белая голова с небольшой чёрной «шапочкой», голубой, «вздутый» у основания клюв, окраска тела состоит из сочетания тёмно-рыжего, бурого, коричневого и охристого цветов с мелким тёмным крапом в виде бесформенной сыпи или струйчатого рисунка. У самки окраска в целом как у самца, но голова того же цвета, что и остальное тело и больше бурых тонов в окраске; характерны светлые продольные полосы на щеках, клюв серый. У самца в летнем наряде клюв становится серым, чёрная «шапочка» на голове становится шире. Весной и летом встречаются самцы с почти чёрной головой с различным развитием белого на щеках — от отдельных перьев до вполне развитых пятен; клюв у них серый или голубой, — это, скорее всего, годовалые птицы. Молодые похожи на самку, но несколько меньше, а полосы на щеках и передняя часть шеи светлые, почти белые. Пуховички тёмно-бурые со светлыми полосками на щеках. Во всех нарядах и возрастах отличается характерной манерой плавать с поднятым почти вертикально клиновидным хвостом из жёстких перьев.

Единственный аборигенный представитель своего подсемейства Oxyurinae в Палеарктике. Согласно, красному списку союза охраны природы (Red List IUCN) считается исчезающим видом (Endangered, EN).

Распространение

Ареал палеарктический, мозаичный, сильно фрагментарный. Распространен от Испании и Марокко в Средиземноморье до западного Китая и западной Монголии. Выделяют 4 основных биогеографических популяции, границы между которыми плохо изучены^[2]:

1. Перелётная азиатская — районы размножения охватывают, главным образом, Казахстан и южную Россию, зимовки — в Предкавказье и Прикаспии, Западной Азии, на Ближнем Востоке и в Восточной Европе на запад до Греции.
2. Перелётная восточно-азиатская — зимуют в Пакистане, гнездятся, вероятно, в Монголии, Восточной и, отчасти, Западной Сибири.
3. Оседлая популяция в Испании.
4. Оседлая популяция в Северной Африке.

Численность на гнездовании (в парах)^[3]: Алжир> 40; Армения — 20-30; Иран> 100; Испания — до 1000; Италия — 1-2; Казахстан — 300—500; Марокко — 5-15; Монголия — 500—700; Российская Федерация — около 500; Сирия < 10; Тунис 10-100; Туркмения — 20; Турция — 200—250; Узбекистан — 20-50. Всего, таким образом, около 3300 пар. Численность в конкретных регионах может сильно изменяться в разные годы. Мировая численность на зимовках заметно уменьшилась с 1930-х гг., с 100000 до, вероятно, 20000 особей^[4].

Савка регулярно встречается в 26 странах, и ещё в 22 странах отмечена как залётная^[3]. В девяти странах имеются значительное число размножающихся пар (Алжир, Иран, Казахстан, Монголия, Российская Федерация, Испания, Тунис, Турция и Узбекистан), но большинство сконцентрировано только в четырёх странах (Монголия, Казахстан, Российская Федерация и Испания).

Савку, численностью 30 особей, зарегистрировали также эксперты Украинского общества охраны птиц на озере Ярылгач (Западный Крым) во время международных синхронных учетов гусеподобных, проходивших 2 — 3 февраля 2013 года на юге Украины, в Болгарии и Румынии^[5].

Савка в России гнездится на пресных и солоноватых или солёных лесостепных, степных и полупустынных озёрах с зарослями тростников и на лиманах в устьях рек. Важными критериями выбора водоёмов для размножения являются: наличие более — менее значительных по площади тростниковых зарослей с развитыми сплавинами, небольшими внутренними плёсами и заливами, наличие свободного водного зеркала и кормность водоёмов (биомасса растительности, бентосных и планктонных организмов, особенно личинок хирономид). Во время миграций останавливается как на пресных, так и на соленых водоемах, включая морские мелководья. Предпочитает большие озера с пресной и солоноватой водой.

Образ жизни

Вся жизнь савки проходит на воде, она никогда не выходит на сушу. Характерной особенностью савки является её манера плавать с поднятым вертикально хвостом. При опасности эта утка погружается в воду очень глубоко, так что из воды торчит только верх спины. Савка отлично ныряет и плавает, проплывая под водой 30-40 м. Вынырнув из воды, тут же способна нырнуть ещё, ныряет тихо, без всплеска, как будто тонет. Взлетает неохотно, с длинного разбега против ветра. Летает неохотно, при опасности предпочитает заныривать.

Питание

Кормится савка, преимущественно, по ночам, заныривая на различную глубину. Питается эта утка моллюсками, водными насекомыми и их личинками, червями, ракообразными, листьями и семенами водными растениями. Исследования в Испании^[6] показали, что важной составляющей рациона савки являются бентосные личинки хирономид.

Размножение

В Испании токование наблюдается с конца марта, а отладка яиц — с апреля^[7]. В России является одной из поздно прилетающих птиц, поэтому откладка яиц проходит с апреля-мая (юг Европейской части) до июня-начала июля (Сибирь). Сроки откладки яиц очень растянуты и могут отличаться у разных самок до полутора месяцев. Возможно, частично это определяется наличием повторных кладок. Гнёзда савка устраивает на тростниковых сплавинах по кромке зарослей основного плёса или на небольших внутренних плёсах, закрепляя их между стеблями тростника. Гнёзда этой утки могут встречаться в колониях чаек и поганок^[8]. В кладке 4-9 (чаще 5-6) крупных грязно-белых яиц с желтоватым или голубоватым оттенком. У савки, как и у других гусеобразных, наблюдаются случаи внутривидового и межвидового гнездового паразитизма^[9]. В случае, когда несколько самок откладывают яйца в одно гнездо (внутривидовой гнездовой паразитизм), число яиц в нём может достигать 10-12 и даже 23. Известны случаи образования смешанных кладок с другими утками (межвидовой гнездовой паразитизм) — хохлатой чернетью, красноголовым, красноносым и белоглазым нырками. В различных случаях кладку насиживали самки разных видов. Яйца савки очень крупные — длина 60-80 мм, максимальный диаметр 45-58 мм. Масса свежеотложенных яиц может достигать 110 граммов (в среднем около 90 граммов). Откладывает наиболее крупные яйца из водоплавающих птиц, относительно массы тела. Полная масса кладки может приближаться к 100 % массы тела неразмножающейся самки, а вес отдельных яиц — достигать 15-20 %. Насиживание длится 22-26 дней. В насиживании и воспитании птенцов участие самца не было отмечено. Птенцы появляются относительно более крупными, чем у других гусеобразных, с первого дня жизни могут плавать и нырять, проплывая под водой до нескольких метров. Самка, как правило, оставляет выводок через 15-20 дней после вылупления. Птенцы при этом могут объединяться в «детские сады» численностью до 75 особей^[7]. Время полного оперения — 8-10 недель (дольше, чем у большинства других уток). Половозрелыми самки могут становиться в возрасте одного года.

Угрозы и лимитирующие факторы

• Гибридизация с американской савкой Oxyura jamaicensis — считается критической угрозой для савки в Европе. Американская савка была акклиматизирована в Великобритании, откуда распространилась в другие европейские страны, в том числе в Испанию. Гибриды этих видов плодовиты — отмечались потомки второго и третьего поколения. Очень опасно дальнейшее распространение американской савки в Палеарктике, поскольку появление её, например, в России или Турции, учитывая огромный размер водно-болотных угодий и слабый контроль, может привести к практически неуправляемому распространению.
• Изменение климата может приводить к изменению уровня обводнённости в местах обитания савки. Особенно опасны засухи, поскольку в этот период водоёмы, где обитает эта птица, могут сокращаться или полностью пересыхать. Стоит отметить, что даже небольшое изменение уровня воды в водоёмах может оказывать влияние на их кормность, процент зарастания и другие важные характеристики. Таким образом, засушливые фазы климатических циклов могут оказывать критическое влияние на численность савки, особенно в более южных участках обитания.
• Разрушение местообитаний, связанное с деятельностью человека. К негативным действиям человека можно отнести распашку берегов водоёмов, приводящую к снижению поступления влаги и увеличению заиливания водоёмов, различные мелиоративные работы, связанные с осушением водоёмов для различных нужд, использованием воды для орошения, строительством дамб, ирригационных сооружений и т. п., нарушающее гидрологическим режим водоёмов. Нерациональное использование грунтовых вод приводит к снижению уровня близлежащих водоёмов, выкашивание или выжигание тростниковых зарослей лишает савку мест гнездования. Все эти действия наиболее актуальны для народного хозяйства как раз в степной и полупустынной зонах, то есть, именно в пределах ареала савки. Следует учитывать, что строительство дамб в ряде случаев может иметь и положительный эффект, так как может создавать новые пригодные местообитания (водохранилища, пруды) для савки.
• Фактор беспокойства. Савка легко может уживаться с человеком, если только её постоянно не беспокоят, находясь в непосредственной близости от гнезда. В таких случаях савка может надолго покидать гнездо и яйца становятся я лёгкой добычей для хищников. На водоёмах, активно используемых для отдыха (купание, катание на лодках) или промышленного лова (рыбы, ракообразных), савка исчезает, как, впрочем, и многие другие водно-околоводные птицы.
• Отстрел. Гибель под выстрелами является важной угрозой для савки, особенно в местах образования значительных скоплений (перед отлётом, на пролёте и зимовках). Отстрел считается основной причиной исчезновения вида во Франции, Италии, Югославии и Египте и важнейшей причиной сокращения численности в Испании до 1970-х гг. Тем не менее, в 1950-60-е гг. в дельте реки Или (Казахстан) савка составляла 3,3 — 4,3 % в добыче охотников^[10]. В районе Петропавловска доля савки в добыче охотников составляла в 1960-70-е гг. 0,1 — 0,4 %^[11]. Эффективная охрана в Испании обеспечила значительное увеличение численности — с нескольких сотен особей в 1970-х гг. до нескольких тысяч в начале 2000-х гг.
• Гибель в рыболовных сетях. Интенсивное рыболовство, очевидно, оказывает негативное воздействие на савку, которая, являясь нырковой уткой, может запутываться в ставных сетях. В ряде стран (Греция, Иран, Пакистан, Казахстан) в них погибают сотни особей^[12]. По личному сообщению проф. Митропольского О. В. на некоторых водоёмах Узбекистана в рыболовные сети попадало до 20-30 птиц ежедневно.
• Загрязнение водоёмов. Водоёмы, на которых обитает савка, нередко являются, как правило, бессточными, что увеличивает риск их загрязнениями различными отходами (промышленными и бытовыми). Отходы могут влиять как на самих птиц, вызывая отравление, так и на кормовые ресурсы, отравляя или уничтожая их. Кроме того, при больших количествах органических загрязнителей водоёмы могут быстро зарастать «сорной» растительностью и заиливаться, что может привести к сокращению уничтожению кормовой базы и деградации местообитаний. Однако в ряде случаев органическое загрязнение водоёмов может, напротив, увеличивать кормовые ресурсы савки, так как в богатых органикой водоёмах обитает большое количество планктонных и бентосных организмов.
• Разрушение местообитаний интродуцированными видами. В ряде случаев вселение в водоёмы некоторых видов (ондатра, обыкновенный карп) может привести к сокращению тростниковых зарослей, истощению кормовых ресурсов. Подобные явления наблюдались в Испании, когда вселение карпа привело к сокращению кормовых ресурсов савки и сокращению её численности^[13].
• Естественные враги. Гибель взрослых птиц наблюдается, видимо, редко, гораздо большую опасность хищники представляют для гнёзд савки. Среди таких видов отмечаются чайки, врановые и болотный лунь. В Испании и Северной Африке серьёзную угрозу для гнёзд представляет серая крыса.
• Отравление свинцом оружейных дробовых зарядов. В Испании отмечена гибель птиц из-за свинца, попадающего в организм с пищей. Свинец попадает в корм из оружейной дроби. Скорее всего, отравление свинцом может иметь место и в других регионах.

Зачастую гибель савки по различным причинам происходит из-за низкой экологической грамотности местного населения, в том числе охотников, рыбаков, собственников водно-болотных угодий и других природопользователей. Савки успешно размножаются в зоопарках Великобритании.

Примечания