Multimedia w Wikimedia Commons Bielik amerykański (Haliaeetus leucocephalus) – gatunek drapieżnego ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), występujący w Ameryce Północnej. Jako symbol narodowy Stanów Zjednoczonych jest najbardziej rozpoznawalnym północnoamerykańskim ptakiem. Zasięg występowania obejmuje Kanadę i Alaskę, 48 „kontynentalnych” stanów USA oraz Meksyk. Jest spotykany nad otwartą wodą w pobliżu dużych zbiorników wodnych (np. jezior) lub nad oceanem. Gniazda zakłada na starych drzewach. Wyróżnia się dwa podgatunki.
Haliaeetus leucocephalus to duży ptak o długości ciała od 71 do 96 cm, z rozpiętością skrzydeł od 168 do 244 cm, oraz wagą od 3 do 6,3 kg. Samice o około 25% większe niż samce. Upierzenie ciała dorosłych osobników jest brązowe, mają białą głowę i ogon, jasnożółte tęczówki i szpony oraz mocno zakrzywiony dziób. Podrostki całkowicie brązowe poza żółtymi stopami. Samce i samice identyczne pod względem upierzenia. Żywią się głównie rybami, ale są konsumentami oportunistycznymi. Polują na ryby, wykorzystując lot opadający i wyciągając je z wody za pomocą szponów. Osiągają dojrzałość płciową w wieku czterech lub pięciu lat. Na wolności dożywają do lat trzydziestu, ale zwykle żyją dłużej w niewoli[4]. Budują największe gniazda ze wszystkich ptaków występujących w Ameryce Północnej. Głębokość konstrukcji dochodzi do 4 metrów, szerokość do 2,5 metra, waga do 1 tony[5].
Pod koniec XX wieku gatunek był na skraju wymarcia na terenie Stanów Zjednoczonych (z wyjątkiem Alaski, gdzie jego populacja rosła, podobnie jak i w Kanadzie), ale obecnie liczebność utrzymuje się na stabilnym poziomie. 12 lipca 1995 bielik amerykański został oficjalnie przeklasyfikowany przez „United States Fish and Wildlife Service” z kategorii „Endangered” (zagrożony wyginięciem) na „Threatened” (narażony na wyginięcie). 6 lipca 1999 zapoczątkowano inicjatywę To Remove the Bald Eagle in the Lower 48 States From the List of Endangered and Threatened Wildlife („Zdjęcie bielika amerykańskiego z listy zagrożonych gatunków na terenie 48 stanów USA”). 28 lipca 2007 został usunięty z rządowej listy zagrożonych gatunków.
Bielik amerykański był jednym z wielu gatunków pierwotnie opisanych przez szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza w jego XVIII-wiecznej pracy – Systema Naturae. Został przez niego pierwotnie umieszczony w rodzinie sokołowatych (Falconidae) pod nazwą Falco leucocephalus[6].
Ptak ten wyglądem bardzo przypomina euroazjatyckiego bielika (Haliaeetus albicilla), co doprowadziło badaczy do wniosku, że te gatunki musiały w przeszłości mieć wspólnego przodka, a ich linie rozwojowe rozdzieliły się w wyniku odizolowania populacji we wczesnym miocenie (najwcześniej 10 mln lat temu). Ale możliwe także, że stało się to dużo wcześniej, we wczesnym lub środkowym oligocenie – 28 mln lat temu, jeśli znalezione skamieniałości są prawidłowo kojarzone z tym rodzajem[7]. Do rozejścia się linii rodowych obu gatunków doszło prawdopodobnie nad północną częścią Oceanu Spokojnego (specjacja allopatryczna). Bielik egzystował w Azji i Europie, natomiast bielik amerykański w Ameryce Północnej[8]. Gatunki różnią się jedynie ubarwieniem głowy, która u euroazjatyckiego bielika jest jasna z motywami brązu oraz kolorem grzbietu i brzucha – które są u tego ptaka ciemnobrązowe. Rozmiary obu gatunków są podobne.
Polska zwyczajowa nazwa gatunkowa nawiązuje do miejsca jego wyłącznego występowania – kontynentu amerykańskiego. Angielska nazwa gatunkowa – Bald Eagle pochodzi od charakterystycznego wyglądu głowy dorosłych osobników. Słowo bald pochodzi od średnioangielskiego balled, co znaczyło „świecąca biel”, lub „błyszcząca biel”, co z kolei sugeruje, że nazwa gatunku początkowo opisywała białe piórka na głowie, a nie ich brak, słowo Eagle znaczy „orzeł”. Naukowa nazwa rodzaju – Haliaeetus oznacza: „orzeł morski” (z klasycznego języka greckiego: haliaetos). Natomiast epitet gatunkowy leucocephalus to latynizm z greki klasycznej znaczący: biała głowa – z greckiego λευκος leukos („biały”, „jasny”, „błyszczący”, „połyskliwy”) i κεφαλη kephale („głowa”)[9][10].
Upierzenie dorosłego osobnika równomiernie brązowe poza białą głową i ogonem, który jest umiarkowanie długi i przypomina kształtem klin. Samce i samice identyczne pod względem koloru upierzenia, jednak gatunek wykazuje dymorfizm płciowy co do rozmiarów ciała – samice są większe od samców o 25%[5]. Dziób, stopy i tęczówki jaskrawo żółte. Nogi upierzone, a palce krótkie i silne z dużymi szponami. Wysoce rozwinięte szpony u tylnych palców są używane do przeszywania ważnych obszarów ciała zdobyczy, podczas gdy jest ona przytrzymywana szponami u palców przednich[11]. Dziób duży, haczykowato wygięty, z żółtą woskówką[12].
Upierzenie młodych osobników brązowe z białymi cętkami do czasu, aż dożyją pięciu (rzadko czterech, bardzo rzadko trzech) lat życia, wtedy osiągają dojrzałość płciową[5][11]. Młode bieliki są odróżniane od orłów przednich (Aquila chrysaetos) po bardziej odstającej głowie z większym dziobem, równych skrzydłach, które są opuszczone (nie odrobinę podniesione, jak u orła przedniego) oraz tym, że bieliki amerykańskie trzymają skrzydła podczas lotu bardziej prosto, a ich nogi nie są całkowicie opierzone[13]. Młode mają także jaśniej ubarwione pióra w górnych obszarach ciała, szczególnie powyżej średnich pokryw skrzydłowych.
Długość ciała mieści się w granicach od 71 do 96 cm. Rozpiętość skrzydeł dorosłych samic dochodzi do 2,44 m długości, podczas gdy dorosłych osobników męskich do 1,68 m[5]. Dojrzałe samice ważą około 5,8 kg, samce 4,1 kg[14]. Zgodnie z regułą Bergmanna wielkość tych ptaków zmienia się wraz z lokalizacją – najmniejsze osobniki są znajdowane na Florydzie, gdzie dorosłe samce mogą osiągać wagę do 2,3 kg i rozpiętość skrzydeł do 1,8 m, największe osobniki są natomiast spotykane na Alasce, gdzie samice osiągają do 7,5 kg przy rozpiętości skrzydeł powyżej 2,4 m[12].
Bielik amerykański preferuje środowisko położone w pobliżu wybrzeży morskich, rzek, dużych jezior i innych wielkich otwartych zbiorników wodnych, obfitujących w ryby. Badania wykazały, że terytoria wodne o obwodzie przekraczającym 11 km i jeziora o obszarach powyżej 10 km² są optymalnym środowiskiem dla wychowania młodych[15].
Preferuje puszcze i stare lasy iglaste lub lasy z drzewami o twardym drewnie, gdzie mógłby zbudować gniazdo. Potrzebuje solidnego drzewa o rozłożystej i gęstej koronie, z którego będzie miał dobrą widoczność na okolicę. Powinno być ono położone w pobliżu obszaru, na którym bieliki te mogą polować. Jednak wysokość lub gatunek drzewa nie są tak ważne, jak duża liczba dość wielkich drzew otaczających zbiornik wodny. Korona lasów, w których ptaki zakładają gniazda, powinna osłaniać od 20% do 60% powierzchni ziemi i znajdować się w sąsiedztwie wody[15].
Jest szczególnie wrażliwy na działalność człowieka, dlatego występuje przede wszystkim na obszarach wolnych od jego działalności. Wybiera miejsca oddalone co najmniej o 1,2 km od obszarów niewielkiej działalności człowieka i 1,8 km od obszarów intensywniejszej działalności ludzkiej[15].
Jego naturalne środowisko to znaczna część Ameryki Północnej, w tym większa część Kanady, cały obszar kontynentalny Stanów Zjednoczonych oraz północny Meksyk. To jedyny bielik występujący wyłącznie w Ameryce Północnej. Ptak jest zdolny przeżyć w różnorodnych siedliskach – od zanieczyszczonych rzek Luizjany po Pustynię Sonorę i wschodnie lasy liściaste Quebeku oraz Nowej Anglii. Ptaki występujące na północy migrują, podczas gdy podgatunek południowy rezyduje, nierzadko pozostając na terytorium rozrodczym przez cały rok. Chociaż wcześniej populacja bielika amerykańskiego odbudowywała się, teraz jej liczebność zaczęła spadać na obszarze Alaski, na Aleutach oraz w północnej i wschodniej Kanadzie i Florydzie[16].
Zdarzało się, że bielik amerykański zalatywał do Irlandii, gdzie odnotowano go dwukrotnie. Po raz pierwszy młodego osobnika tego gatunku zastrzelono nielegalnie w hrabstwie Fermanagh 11 stycznia 1973 (uznano go błędnie za bielika). Był to pierwszy przypadek odnotowania tego gatunku po wschodniej stronie Oceanu Atlantyckiego[17]. Po raz drugi wyczerpanego młodego bielika amerykańskiego schwytano w Hrabstwie Kerry 15 listopada 1987[18].
Zimą bieliki amerykańskie zbierają się w miejscach obfitujących w pożywienie. Na przykład od połowy listopada do lutego, od tysiąca do dwóch tysięcy osobników zimuje w okolicy Squamish i Brackendale, w Kolumbii Brytyjskiej, w połowie drogi między Vancouver i Whistler. Ptaki zbierają się tam głównie wzdłuż rzek Squamish, Mamquam i Cheakamus, gdzie polują na łososie odbywające tarło[19].
Strategia żerowania jest oportunistyczna (gatunek korzysta z każdej nadarzającej się okazji, ma szeroką walencję ekologiczną), co jest korzystne w warunkach niestabilnych, o dużej nieciągłości środowiska. Pożywienie ptaka urozmaicone, jednak chwyta głównie ryby. Na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej bielik poluje na pstrągi i łososie, które stanowią jego główny składnik pożywienia[20]. Miejscowo mogą polegać w dużej mierze na padlinie (głównie zimą), np. żerując na kawałkach ciał wielorybów wyrzuconych na brzeg, małych rybach czy ssakach kopytnych. Czasami dla utrzymania się przy życiu mogą także żywić się na wysypiskach lub kraść jedzenie z kempingów i pikników. Z ssaków polują na króliki, zające, szopy, piżmaki, bobry kanadyjskie, wydry morskie i jelenie. Żywią się też ptakami, takimi jak: perkozy, alki, kaczki, mewy, łyski, czaple i gęsi. Większość ofiar bielika jest od niego nieco mniejsza, ale ten drapieżnik atakuje także tak duże ptaki, jak czaple modre, czy nawet łabędzie, co zostało udokumentowane. Gady, płazy i skorupiaki (zwłaszcza kraby), jeżeli są dostępne – również są zjadane.
Polując na ryby, które są najłatwiejszym do schwytania i zarazem najważniejszym składnikiem pożywienia bielików amerykańskich, nurkują w dół, lecą nisko ponad wodą i chwytają rybę, wyciągając ją szponami. Ptaki żywią się, przytrzymując ryby szponami jednej nogi i rozrywając ich ciała drugą. Bieliki, podobnie jak rybołowy, mają specjalny układ potężnych szponów na palcach u nóg, co pozwala im chwycić rybę[21].
Czasami, jeśli ryba jest zbyt ciężka, żeby bielik amerykański mógł ją podnieść, zostaje wciągnięty do wody. Zwykle udaje mu się wypłynąć, jednak niektóre bieliki toną lub umierają na skutek hipotermii. W rywalizacji o pokarm bieliki zazwyczaj dominują wśród innych drapieżników łowiących ryby, czy wśród padlinożerców, agresywnie wypierając ssaki, takie jak kojoty i lisy oraz ptaki: kruki, mewy, sępy i inne szponiaste. Bieliki amerykańskie mogą być wyparte przez osobniki własnego gatunku lub też przez orły przednie. Żaden z tych gatunków nie jest jednak dominujący. Od czasu do czasu bieliki amerykańskie kradną ryby niewielkich drapieżców, takich jak rybołowy, praktyka ta znana jest jako kleptopasożytnictwo[22].
Haliaeetus leucocephalus jest znakomitym lotnikiem i unosi się wykorzystując prądy termiczne. Podczas lotu osiąga prędkość 56–70 km/h, natomiast podczas lotu z rybą około 48 km/h[21]. Część populacji migruje, to jednak zależy od warunków środowiska, w którym żyją. Jeśli ptak na swoim terytorium ma dostęp do niezamarzającego zbiornika wodnego, pozostaje nad nim przez cały rok. Jednak jeśli woda zamarza zimą, co uniemożliwia mu zdobycie pożywienia, przenosi się bardziej na południe lub na wybrzeże. Wybiera takie trasy migracji, na których może korzystać z kominów termicznych, prądów wstępujących i zasobów pożywienia. W czasie wędrówki może unosić się na duże wysokości i szybować, dzięki czemu oszczędza energię potrzebną mu na poruszanie skrzydłami. Migruje zazwyczaj podczas dnia, gdy Słońce nasila pionowe ruchy powietrza w atmosferze[11].
Jego głos to zwykle przenikliwy pisk, przerywany przez „chrząknięcia”. Ptaki nie wydają krzyku, jaki zwykle wykorzystywany jest w filmach z ich udziałem. To odgłos myszołowa rdzawosternego (Buteo jamaicensis), który jest tam umieszczany w celu uzyskania lepszego efektu.
Przeciętna długość życia na wolności wynosi około 20 lat. Najstarsze osobniki przeżywają jednak około 30 lat. W niewoli zwykle żyją nieco dłużej. Jeden ze schwytanych osobników dożył blisko 50 lat. Podobnie jak rozmiar, także i długość życia tych ptaków zależy od miejsca, w którym żyją[4].
Młode osiągają dojrzałość płciową w wieku czterech, pięciu lat. Gdy są już dorosłe często wracają na obszar, gdzie się wykluły. Uważa się, że bieliki amerykańskie tworzą pary na całe życie. Jednakże, jeśli jeden z partnerów zdechnie albo zniknie, drugi wybiera nowego. Pary, które wielokrotnie nieskutecznie próbowały odchować młode, także mogą się rozejść[23]. Zaloty bielików amerykańskich wiążą się ze skomplikowanymi nawoływaniami i popisami lotniczymi, które obejmują loty nurkowe, pościgi, kołowrotki (kiedy lecą wysoko) i swobodne spadanie kończone tuż przed zderzeniem z ziemią[24].
Gniazdo największego ptaka Ameryki Północnej jest używane wielokrotnie w ciągu wielu lat, a nowy materiał dodawany każdego roku może powiększyć je do rozmiarów około 4 metrów głębokości, 2,5 metra szerokości i 1 tony wagi[5]. Jedno z gniazd na Florydzie miało 6,1 metra głębokości, 2,9 metra szerokości i ważyło 2,722 tony[25]. Gniazdo jest zbudowane z gałęzi zazwyczaj dużych drzew, położonych w pobliżu wody. Kiedy rozmnaża się w miejscach, gdzie nie ma żadnych drzew, bielik amerykański gnieździ się na ziemi. Bieliki znoszą między jednym a trzema jajami w jednym lęgu, ale rzadko zdarza się, aby wszystkie trzy pisklęta przeżyły. Zarówno samiec, jak i samica na przemian wysiadują jaja. Rodzic, który aktualnie nie siedzi na gnieździe, poszukuje jedzenia lub materiału na gniazdo, które ciągle jest powiększane. Średnia długość jaja to 7,3 cm, a szerokość 5,5 cm[26].
Okres inkubacji trwa średnio 35 dni, następnie rodzice opiekują się potomstwem do czasu, aż ptaki będą w wieku około czterech tygodni. Pisklęta osiągają pełne upierzenie po 70-92 dniach – czas ten jest uzależniony od płci, kolejności wyklucia, czy szybkości rozwoju. Jajo lub pisklę może zostać zjedzone przez takie drapieżniki, jak sroki amerykańskie, mewy, kruki, wrony, baribale i szopy. Dorosłe osobniki zażarcie bronią swoje młode przed każdym napastnikiem.
Bielik amerykański był niegdyś gatunkiem powszechnym na dużej części kontynentu amerykańskiego. Jednak w XX wieku jego populacja została dotknięta przez choroby, które wywołane były przez różnorodne czynniki. Szczególnie groźna przypadłość, skutkująca kruchością skorupek jaj tych ptaków, została przypisana wykorzystywaniu pestycydu DDT[27]. Bieliki amerykańskie, jak wiele innych ptaków drapieżnych, były szczególnie dotknięte DDT. Środki przeciw owadom, rozpylane nad polami, pod wpływem deszczów przesiąkały do ekosystemów wodnych. Za pośrednictwem łańcucha pokarmowego pestycydy z planktonu i mniejszych ryb dostawały się do większych i gromadziły w tysiąckrotnie wyższych dawkach[28]. Na końcu łańcucha pokarmowego stały bieliki amerykańskie. Jednak dawki DDT zgromadzone w ich organizmach były już zbyt duże. Zatrucia chemikaliami spowodowały, że w ciałach tych orłów brakowało wapnia, potrzebnego do wytworzenia grubej skorupy jaj. Cienkie skorupki nie wytrzymywały ciężaru wysiadujących je ptaków, które rozgniatały jaja[16].
We wczesnych latach XVIII wieku populację bielików amerykańskich szacowano na 300-500 tysięcy osobników[29], ale w 1950 zostało tylko 412 gniazdujących par w 48 kontynentalnych stanach USA. Innymi czynnikami zanikania ich populacji było zmniejszanie się ich naturalnego siedliska i tępienie ptaków, które przedstawiano jako „wiodący powód bezpośredniej śmiertelności u zarówno dorosłych, jak i niedojrzałych osobników bielików amerykańskich” w raporcie zamieszczonym w Endangered Species Technical Bulletin z 1978 roku. W 1984, National Wildlife Federation zapisała polowania, linie wysokiego napięcia (ze względu na śmiertelne porażenia prądem elektrycznym) i zderzenia w locie, jako główne powody śmierci orła. Na populacje bielika amerykańskiego negatywny wpływ miały także zanieczyszczenia olejami, ołowiem i rtęcią oraz człowiek i drapieżniki[30].
Gatunek był początkowo chroniony w USA i Kanadzie przez Migratory Bird Treaty Act z 1918 r., która zabraniała ścigania, polowania, łapania, trzymania w niewoli, zabijania lub sprzedawania tego gatunku (i około 800 innych). Od 1936 r. został objęty ochroną w Meksyku, przez co był odtąd chroniony w całej Ameryce Północnej. W 1940 r. w USA weszła w życie Ustawa o ochronie bielika amerykańskiego, która chroni przed łapaniem w pułapki, posiadaniem oraz handlem dwa gatunki ptaków – bielika amerykańskiego i orła przedniego. Bielika amerykańskiego ogłoszono w USA gatunkiem zagrożonym w 1967 r., a między 1962 i 1972 r. wprowadzono dalsze ograniczenia w wykorzystaniu tego ptaka w handlu. W 1972 r. w Stanach Zjednoczonych zabronione zostało stosowanie DDT[31]. Używanie DDT zostało całkowicie zakazane w Kanadzie w 1989, choć jego wykorzystywanie było ograniczone już od 1970[32].
Kiedy przepisy dotyczące stosowania DDT zmieniły się, populacja orła wróciła do normy. Bielik amerykański jest dziś spotykany w znacznej części Stanów Zjednoczonych i w Kanadzie, szczególnie blisko dużych zbiorników wodnych. Na początku roku 1980 szacowana ogólna liczba osobników wynosiła 100 tys. ptaków, natomiast w 1992 r. od 110 do 115 tysięcy[5]. W USA stanem z największą stałą populacją jest Alaska, gdzie występuje około 40-50 tys. ptaków. Druga pod względem wielkości populacja znajduje się w kanadyjskiej prowincji Kolumbii Brytyjskiej – 20-30 tys. ptaków w 1992 r.[5].
Bielik amerykański został oficjalnie zdjęty z listy gatunków zagrożonych rządu federalnego USA 12 lipca 1995 r. przez U.S. Fish and Wildlife Service, gdy gatunek przeklasyfikowano z rangi „Endangered” (zagrożony wyginięciem) na „Threatened” (narażony na wyginięcie). 6 lipca 1999 r. zapoczątkowana została inicjatywa, by usunąć bielika amerykańskiego z listy gatunków zagrożonych na terenie 48 stanów USA. Ptak został ostatecznie zdjęty z tej listy 28 czerwca 2007 r[33]. Został również zmieniony poziom ryzyka jego wyginięcia w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych – na „gatunek najmniejszej troski”[34]. Bielik jest także chroniony przez „Konwencję o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem” (ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, CITES)[35].
Istnieją dwa poznane podgatunki bielika amerykańskiego[5][1][36][2][37].
Wyróżniane podgatunki H. l. leucocephalus
W Stanach Zjednoczonych na trzymanie bielików amerykańskich w niewoli konieczne jest zezwolenie. Wydaje się je głównie placówkom oświatowym, a trafiają tam zazwyczaj bieliki trwale niepełnosprawne, które nie poradziłyby sobie na wolności. Obiekty, w których są hodowane, muszą posiadać odpowiednie klatki oraz doświadczonych pracowników, którzy umieją obchodzić się z ptakami.
W Polsce warunki hodowli i utrzymywania bielika szczegółowo określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2004 r, w którym zawarto m.in. konieczność zapewnienia gatunkom z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae) dostosowanego rozmiarowo pomieszczenia w ogrodach zoologicznych (dla dorosłej samicy bielika amerykańskiego jest to zwykle 5 m²)[40][41].
Bieliki amerykańskie z reguły nie nadają się do publicznych widowisk, ponieważ są zbyt płochliwe, podatne na stres oraz nieprzewidywalne. W Stanach Zjednoczonych bieliki amerykańskie nie mogą być hodowane dla sokolnictwa. W Kanadzie wymagane jest do tego pozwolenie[42].
Zezwolenie na trzymanie w niewoli „w celach religijnych” orłów niezdolnych do życia na wolności mogą uzyskać też członkowie północnoamerykańskich plemion Indian. Używają oni piór, które wypadły w sposób naturalny, oraz szczątków padłych orłów (pióra, głowa, kości) podczas ceremonii o charakterze religijnym i kulturowym.
Bielik amerykański może żyć długo w niewoli (patrz sekcja: Długość życia), jeśli zaadaptuje się do warunków przetrzymywania, ale może też chorować nawet w teoretycznie najbardziej odpowiednim miejscu[43].
Bielik amerykański jest świętym ptakiem w niektórych kulturach tubylczych Ameryki Północnej, a jego pióra, podobnie jak pióra orła przedniego, są jednymi z centralnych elementów religii i duchowych obrzędów Indian Ameryki Północnej. Ptaki te w wielu kulturach Indian są świętymi posłańcami między bogami a ludźmi[44].
Wielu uczestników pow-wow używa piór, głów i szponów tych bielików jako elementów ozdobnych strojów tanecznych. Pióra bielika amerykańskiego są często używane w tradycyjnych indiańskich ceremoniach, strojach i ozdobach, w tym do wyrobu wachlarzy, rozet z piór noszonych w tylnej części pasa podczas niektórych tańców pow-wow, czy pióropuszy.
Tradycją plemienia Dakotów jest ofiarowywanie pióra orła, jako formy uhonorowania lub nagrodzenia kogoś. Współcześnie wręcza się je za różne osiągnięcia życiowe, np. z okazji ukończenia college'u[45].
Paunisi uważali bieliki za symbol płodności, gdyż ich gniazda są budowane wysoko nad ziemią, a ptaki te zaciekle bronią swojego potomstwa. Członkowie plemienia Kwakwala rozrzucali orli puch na powitanie ważnych gości[46]. Dla Czoktawów bielik jest symbolem pokoju.
Podczas dorocznej ceremonii religijnej Tańca Słońca, praktykowanej przez niektórych Indian (głównie z Wielkich Równin), bielik ten obecny jest symbolicznie na kilka sposobów. W rozwidleniu centralnego słupa obszernej altany, w której zazwyczaj odbywa się taniec, budowane jest symboliczne gniazdo, a niektóre plemiona (np.: Szoszoni, czy Wrony) umieszczają przy nim (lub u wejścia do altany) wypchanego orła. Tancerze używają obrzędowego gwizdka zrobionego z kości orlego skrzydła i skupiają swój wzrok na symbolicznym gnieździe bielika – „wodza wszystkich stworzeń powietrza” i „strażnika, który chroni ludzi przed złem”, „posłańca Słońca”, który „może posiadać dar uzdrawiania”[47]. Podczas ceremonii medicine man może uzdrawiać chorych za pomocą wachlarza z piór bielika. Dotykając wachlarzem najpierw obrzędowego słupa centralnego, a następnie pacjenta, przekazuje mu „moc” płynącą ze słupa. Następnie medicine man kieruje wachlarz ku niebu, by bielik mógł zanieść modlitwy o chorego do Stwórcy[48].
Amerykańskie przepisy federalne o ochronie ptaków drapieżnych i wędrownych (zwane „prawem o orlich piórach”, ang. Eagle feather law) zezwalają na pozyskiwanie piór bielika amerykańskiego lub orła przedniego w celach religijnych lub duchowych jedynie Indianom z plemion uznawanych przez władze federalne. Niektóre grupy północnoamerykańskich Indian kwestionują konstytucyjność tych przepisów uznając, iż ograniczają one ich wolność religii gwarantowaną przez Pierwszą Poprawkę do Konstytucji Stanów Zjednoczonych[49]. Niektórzy twierdzą też, że przepisy te ograniczają wolność religii członkom plemion nie uznawanych przez władze federalne USA (ale np. uznanych przez władze jednego ze stanów). Prawo o orlich piórach bywa też krytykowane za stosowanie preferencji opartych na kryteriach rasowych i ingerowanie w suwerenność plemion[50].
Bielik amerykański jest symbolem narodowym Stanów Zjednoczonych. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych państwowych symboli. Pojawia się na większości oficjalnych pieczęci, w tym na Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych.
Obowiązujący do dziś wzór Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych, przedstawiający bielika amerykańskiego trzymającego w szponach trzynaście strzał i gałązkę oliwną z trzynastoma liśćmi został przyjęty przez Kongres Kontynentalny 20 czerwca 1782[51].
Po zakończeniu (w 1783) Wojny o Niepodległość Benjamin Franklin w 1784 r. napisał z Paryża do córki list, w którym skrytykował wybór bielika amerykańskiego na symbol USA i zasugerował indyka, jako lepszego przedstawiciela amerykańskich wartości. Przedstawił w nim bielika amerykańskiego jako „ptaka o kiepskim charakterze moralnym”, który jest „zbyt leniwy, by samemu łowić ryby”, co nawiązywało do okradania przez niego rybołowów z pożywienia. Nazwał również bielika amerykańskiego „kompletnym tchórzem”, którego łatwo przegonią z dogodnego miejsca znacznie mniejsze tyrankowate. W liście Franklin napisał, że indyk to „dużo bardziej przyzwoity ptak”, opisując go: „trochę próżny i głupi [ale] Ptak Odwagi”[51].
Bielik amerykański pozostał jednak godłem Stanów Zjednoczonych. Został też umieszczony na państwowych pieczęciach oraz na rewersie kilku monet (w tym na ćwierćdolarówce bitej do 1999[52]), gdzie przedstawiono go z głową skierowaną w stronę gałązki oliwnej. Między 1916 a 1945 rokiem Flaga Prezydencka ukazywała bielika zwróconego głową w lewą stronę (prawą dla widza), co zrodziło miejską legendę, że bielik zwrócony był w kierunku gałązki oliwnej w czasie pokoju, natomiast w czasie wojny w kierunku strzał[53].
Na Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych wzorowane jest godło Filipin. W okresie kiedy Filipiny były kolonią Stanów Zjednoczonych (1898–1946), godło i inne znaki państwowe były w obu państwach wspólne od 1935 do 1946. Na godle niepodległych Filipin od 1946 bielik amerykański zajmował miejsce na lazurowym lub niebieskim tle po lewej stronie tarczy, a hiszpański lew stojący umieszczany był na czerwonym lub szkarłatnym tle po prawej stronie tarczy, co miało symbolizować kolonialną historię Filipin. W 1998 przyjęto ustawę nr 8491, w treści której nie uwzględniono orła i lwa w dolnej części tarczy, usuwając je z niej. Jednak zmodyfikowana tarcza nie jest popularna, ponieważ zgodnie z Konstytucją Filipin zmiana ta musi zostać ratyfikowana w drodze referendum[54].
Bielik amerykański (Haliaeetus leucocephalus) – gatunek drapieżnego ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), występujący w Ameryce Północnej. Jako symbol narodowy Stanów Zjednoczonych jest najbardziej rozpoznawalnym północnoamerykańskim ptakiem. Zasięg występowania obejmuje Kanadę i Alaskę, 48 „kontynentalnych” stanów USA oraz Meksyk. Jest spotykany nad otwartą wodą w pobliżu dużych zbiorników wodnych (np. jezior) lub nad oceanem. Gniazda zakłada na starych drzewach. Wyróżnia się dwa podgatunki.
Haliaeetus leucocephalus to duży ptak o długości ciała od 71 do 96 cm, z rozpiętością skrzydeł od 168 do 244 cm, oraz wagą od 3 do 6,3 kg. Samice o około 25% większe niż samce. Upierzenie ciała dorosłych osobników jest brązowe, mają białą głowę i ogon, jasnożółte tęczówki i szpony oraz mocno zakrzywiony dziób. Podrostki całkowicie brązowe poza żółtymi stopami. Samce i samice identyczne pod względem upierzenia. Żywią się głównie rybami, ale są konsumentami oportunistycznymi. Polują na ryby, wykorzystując lot opadający i wyciągając je z wody za pomocą szponów. Osiągają dojrzałość płciową w wieku czterech lub pięciu lat. Na wolności dożywają do lat trzydziestu, ale zwykle żyją dłużej w niewoli. Budują największe gniazda ze wszystkich ptaków występujących w Ameryce Północnej. Głębokość konstrukcji dochodzi do 4 metrów, szerokość do 2,5 metra, waga do 1 tony.
Pod koniec XX wieku gatunek był na skraju wymarcia na terenie Stanów Zjednoczonych (z wyjątkiem Alaski, gdzie jego populacja rosła, podobnie jak i w Kanadzie), ale obecnie liczebność utrzymuje się na stabilnym poziomie. 12 lipca 1995 bielik amerykański został oficjalnie przeklasyfikowany przez „United States Fish and Wildlife Service” z kategorii „Endangered” (zagrożony wyginięciem) na „Threatened” (narażony na wyginięcie). 6 lipca 1999 zapoczątkowano inicjatywę To Remove the Bald Eagle in the Lower 48 States From the List of Endangered and Threatened Wildlife („Zdjęcie bielika amerykańskiego z listy zagrożonych gatunków na terenie 48 stanów USA”). 28 lipca 2007 został usunięty z rządowej listy zagrożonych gatunków.
