Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu o de la SEO.
Coccothraustes coccothraustes (Linnaeus, 1758) Hawfinch[2] ye'l nome científicu usáu en zooloxía pa referise al comúnmente llamáu picogordo, siendo esti una especie d'ave del xéneru Coccothraustes dientro de la familia Fringillidae. Sigiloso y malo de reparar, ye unu de los mayores, más robustos y compautos frinxílidos. De color pardu anaranxáu, tien un carauterísticu "antifaz" negru, y unes ales de heterogéneo y escuru coloríu onde sobresal una franxa blanca y el color azulón de les puntes. Vive en montes caducifolios, onde s'alimenta principalmente de les granes dures qu'abre col so potente picu. Distribuyir pol paleárticu. Carlos Linneo en 1758 foi'l primeru en describir a esta especie pa la ciencia.[3] La especie tien seis subespecies.
El picogordo presenta un llargor que bazcuya ente los 16'5 y 18 centímetros, ente que les midíes d'envergadura alar van dende los 29 a los 33 centímetros. El pesu corporal d'esta especie ta ente los 48 y 62 gramos aproximao.[4] Les femes polo xeneral presenten les menores midíes, y por tantu tienen menor tamañu y pesu que los machos.
Tocantes a el so fisionomía, descríbese como un frinxílidu típicu, de figura robusta, gruesu pescuezu, grande cabeza redonda y un anchu, fuerte y cónicu picu d'aspeutu metálicu del cual vien-y el so nome vulgar (picogordo). Les sos pates son curties de color arrosáu en tonu claru y la so cola tamién bien curtia.
Los sos güeyos son de color marrón, pero pa entrar en más detalles hai que remontase a 1957, añu nel que Mountfort repara ya indica qu'en remanando al picogordo pal so anillado y por tantu n'estáu d'escitación, los güeyos d'esti volver d'un intensu color chocolate acoloratáu. Amás, tamién va apuntar que darréu dempués de muertos, el color de los sos güeyos ye blancu, y qu'esaminaos a la lluz del sol podríen definise como rosa ámbare.[5].
Tocantes a el so plumaxe cabo destacar que ye muncho más llamativu'l machu que la fema (más pálida en tonos), presentando este un bellu coloríu destacando les sos ales y cabeza. A les traces, el color xeneral del so plumaxe ye'l pardu, siendo la cabeza d'un tonu más anaranxáu, al igual que la cara anque d'un tonu más claru, tando arrodiaos los güeyos por un finu cantu negru intensu que s'estiende escontra'l picu nuna franxa del tamañu del diámetru ocular, arrodiando tamién en finu cantu tol picu y baxando pol gargüelu que coles mesmes ye negra.[6] Dende los llaterales del pescuezu, según la parte cimera del mesmu (nuca), el color ye gris claru. Tol banduyu y les partes inferiores son pardes d'un color marrón blancuciu, sacante sobre les pates que ye d'un gris blancuciu. Les ales son dafechu heterogéneas en cuanto a los color, siendo les partes interiores del mesmu color que'l llombu, marrón escuro, y les partes esteriores de negru intensu. Nel mediu y dende l'entamu escontra les puntes, les ales presenten primero una franxa de plumes blanques, depués d'un marrón castaño y finalmente les puntes son azules, moraes o verdoses, en tonu escuru. Les plumes de la cola son nel so entamu de color marrón castañal na parte cimera y color blancu na inferior, siguiendo nun marrón más escuro y blancu nes puntes, presentando plumes negres nos cantos esteriores.[7][4][5]
Constitúi una especie de distribución paleártica, atopándose en toa Europa y Asia templada o oriental (incluyendo'l norte de Xapón), según nel norte d'África (Marruecos, Tunicia y Arxelia). Dacuando, el picogordo tamién foi columbráu n'Alaska, onde se considera según la American Ornithologist Union (AOU) una especie de presencia accidental.[8]
Sicasí, a pesar de ser una especie bien distribuyida por toa Europa, el picogordo tópase ausente n'Islandia, gran parte de les islles britániques (nun s'atopa n'Irlanda), mayor parte d'Escandinavia, y ciertes islles mediterránees. Sí se distribúi pel sur (dende la península ibérica hasta Bulgaria) y centru d'Europa, incluyendo amás Inglaterra y el sur de Suecia.[9]
N'Asia alcontrar en Asia Menor, la rexón del Cáucasu y nel norte d'Irán, Afganistán y de Turquestán. Tamién habita Siberia, Manchuria y Corea del Norte.
El picogordo ye un migrador parcial, dirixiéndose grupos de más al norte d'estes aves escontra'l sur mientres l'iviernu. El anillamiento de les aves dexa recoyer datos que demuestren esti fechu. En 1960, l'ornitólogu K. H. Voous postuló que les poblaciones europees más norteñas enviernen nos países mediterráneos. N'España llegar a recuperar, en campañes d'estudios poblacionales, dolce picogordos que fueron anillados n'Alemaña Occidental, unu n'Alemaña Oriental, cinco en Bélxica, cinco en Suiza, cuatro en Checoslovaquia, trés en Francia, y unu n'Holanda. Sicasí, l'ornitólogu Paul Herroelen, apunta que delles poblaciones centroeuropees del picogordo, por casu les belgues, son más sedentaries o errátiques. Sicasí, Bernis señala que los datos topaos de les recuperaciones llograes yá enantes señalaes, cinco de los doce d'Alemaña Occidental, dos de los cinco de Bélxica, una de los cuatro de Checoslovaquia, y una de los cinco de Suiza, correspuenden a anillamientos en dómina de cría, lo que significa qu'a les poblaciones sedentaries de la península Ibérica, xúnese-yos pel hibiernu un importante contingente de picogordos migrantes que vienen de centroeuropa.[8]
La especie Coccothraustes coccothraustes foi clasificada per primer vegada en 1758 pol zoólogu Carlos Linneo, quien la describió nel xéneru Loxia, constando por tantu primeramente como "Loxia coccothraustes".[3] Más tarde, Pallas convieno qu'el picogordo tratar d'una especie fora del xéneru Loxia, y la renombró como coccothraustes vulgaris,[10] pero finalmente, yá nel sieglu XIX, el zoólogu londinense R. B. Sharpe dio-y el so actual nome (Coccothraustes coccothraustes),[11] perteneciendo anguaño y d'esta miente al xéneru Coccothraustes, que se clasifica na familia Fringillidae dientro del orde de los Passeriformes. El picogordo namái comparte xéneru con otros dos especies, Coccothraustes abeillei y Coccothraustes vespertinus.[12]
Como especie puramente dicha descríbense-y 6 grupos o subespecies:
Foi descrita por H. Johansen en 1944.[23]
Típicamente, el picogordo cría y habita mientres la primavera en montes caducifolios con especies d'árboles de gran porte y fueya ancha que-yos apurran frutos o dures granes (vease carbayos, encinas, fayes, fresnos, llameres, pládanos), según en parques y grandes xardinos de poblaciones humanes (anque más raramente). Llocalmente tamién s'atopa en monte mistu y puramente de coníferes, anque l'espectru del so hábitat puede ser entá más diversu, alcontrándose puntualmente en sotobosques, güertos o inclusive n'espacios más abiertos, siempres y cuando nun se topen bien llueñe de dalguna fonte básica d'agua.
Mientres la seronda y los iviernos, busquen los montes que-y apurran mayor cantidá d'alimentusobremanera aquellos con carpe, ciruelu, zrezal o texu. Tocantes a la so ocupación altitudinal nel hábitat, el picogordo desenvolver a niveles bien desemeyaos, presente dende la llinia de mariña hasta altitúes bien próximes a la llende de la vexetación arbórea. Les densidaes de población d'esta especie son inferiores a 0'1 aves por cada 10 hectárees d'hábitat, siendo por tantu un páxaru escasu.[5][24][25]
La dieta del picogordo componse básicamente de granes dures principalmente de grandes árboles anque tamién inxeren les de dellos frutales, que consigue romper gracies a el so fuerte picu que de la mesma remana per mediu d'una poderosa musculatura bien desenvuelta.
La fuercia de trituración d'esti pequeñu páxaru equival a una carga de 30 a 48 kg aproximao, anque pa dellos autores son mayores de 50kg.[26] D'esta miente consigue abrir los güesos de cereces y almezas, dos de los sos alimentos más comunes y que más acobicien. Otros alimentos comunes d'esti páxaru son los piñones y fayucos. Tamién son capaces de romper los güesos de les aceitunes, aición pa la que se precisen (según pruebes realizaes) fuercies de 53 a 80 kg.[5] Na so dieta tamién entren ciertes bayes, biltos y, mientres la primavera, delles gates que prinda.[4]
El comportamientu alimentario del picogordo suel ser formar pequeños grupos o bandos p'alimentase, sobremanera mientres l'iviernu.[27]
En resume, una redaición d'alimentos pal picogordo más específica, teniendo en cuenta que la variedá de granes qu'inxer ye grande, sería la qu'incluyera mientres el branu y hasta l'empiezu del iviernu, granes de llamera, carpe, pládanu y haya; mientres el seronda y iviernu los frutos de la rosa, artuganciu, y majuelo; y escontra finales del iviernu los biltos más tienros del carbayu, según los retueyos del texu. Cola llegada de la primavera inxeren ciertos guxanos qu'alcuentren nes fueyes de los árboles, como pueden ser la Operophthera brumata y Tortrix viridana, según tamién cacen dellos escarabayos (Lucanus cervus o Melolontha).[5]
En abril empieza la dómina de cría del picogordo, constando la puesta d'esta especie d'unos 4 a 6 güevos y produciéndose d'abril a mayu. La incubación ye llevada a cabu namái pola fema (el machu apúrre-y l'alimentu), y dura unos 12 díes. De cutiu críen en pequeñes colonies. Presenten una única puesta al añu, anque de ser bien favorable l'hábitat podríen dase dos.
Según la descripción de Mountfort, los machos presenten mientres el principiu de la primavera un plumaxe abondosu y esponxáu, y ye entós cuando tán llistos pal acercamientu escontra la fema, produciéndose remolonamente y en zigzag. De cutiu la fema recibir hostilmente, polo que los machos tienen d'amosase insistentes. Cuando llogra l'atención de la fema, el machu asitia'l cuerpu bien derechu, esplega les plumes de la cola y baxa les ales hasta tocar colos sos estremos el suelu. Ye entós cuando la fema empieza a sentir interés, y amosar agachándose coles plumes llises y pegaes al cuerpu, pa darréu movese, bien d'un saltu o en curtiu vuelu, siendo siguida pol machu. Darréu, el machu lleva'l so picu escontra'l banduyu como si fixera una reverencia, amosando asina la zona gris que presenta'l so plumaxe al altor de la nuca. Finalmente y pa cerrar el cortexu, el machu esplega les sos ales y va caminando escontra la fema, qu'allarga'l picu por que'l machu col suyu llegue a penes a raspialo.[5]
La nidificación empieza a finales d'abril o bien a principios de mayu. El machu ye quien busca'l llugar onde va empezar a construyir el nial, y va facer meticulosamente, visitando la zona escoyida repetidamente les selmanes previes al entamu de la so construcción, hasta que finalmente se decida a asitiar les primeres estructures del nial anque va ser la fema quien la complete. Los materiales emplegaos son básicamente raicillas, tarmos finos, liquen, etc., revistiendo l'interior con pelos. La so forma ye de copa. Constrúin el nial a un altor variable, difícilmente inferior a los 3 m, alcontrándose polo xeneral ente los 7 y 20 m, n'árboles grandes, según en vieyos frutales, anque tamién en parrotales frondosos.[5][8]
La puesta del picogordo ye xeneralmente d'unos 4 o 6 huevo, siendo lo más común que guaren 5, anque la puesta puede inclusive constar de 7 güevos (pela contra, puestes de menos de 4 güevos son bien pocu frecuentes).[4][5] De color variáu, pueden ser descritos d'azul claro o bien d'un verde abuxáu, toos en tonos pálidos, n'ocasiones a cencielles abuxaos, pero siempres con llurdios y llixos pardos y en tonos coritos.[28][5] En cuanto al tamañu, según los estudios del ornitólogu británicu Jourdain, realizáu en base a 100 güevos de picogordo nel Reinu Xuníu, van presentar midíes d'unos 24'2 x 17'4 mm como promediu, con un máximu de 27'6 x 17'1 mm y un mínimu de 19'8 x 15'7 mm.[5]
Al nacer, desprovistos de plumaxe, presenten un abondosu y llargu plumón blancu. Descríbese'l cuévanu oral y la llingua de color rosa, cola parte delantera del cielu la boca de color coloráu nun tonu púrpura; reparar tamién unos salientes blancucios. Tocantes a les comisuras, apreciar de color mariellu. La dieta de los pitucos basar n'inseutos y gates, que-yos van ser apurríes pol padre y la madre. Dexen el nial a los diez o doce díes aproximao, anque fora d'él son atendíos por dambos adultos siquier mientres otros quince díes.[5]
Presenta voz débil, que s'antoxa como una especie de zic esplosivu, tamién descritu como un tsicc metálicu, o n'ocasiones como un tisc tisc repitíu n'intervalos irregulares. En plenu vuelu más sonoru. Tamién emite selemente un curtiu sib mientres se mueve ente les cañes.[4]
La so dómina de canto va dende'l mes de febreru hasta principios de xunu. Canta pocu, realiza un cantar similar a la so voz base, siendo curtiu y pocu ellaboráu ensin apenes notes musicales. Ye interpretáu por Tucker y Nicholson como un Tchi-tchi... ter-ui-ui, anque se describen variaciones más sonores y cuasi melodioses pero bastante básiques.[5]
Dacuando dellos exemplares tamién canten fora de dómina, Mountfort apunta observaciones de machos cantando un 16 de xineru, un 20 de xunetu y un 16 de setiembre.[5]
Anque les femes tamién canten, facer más sele.
N'estáu d'alteración llanza un sibilante kíu, y al suxetar na mano llanza un srriiit más caltriante y gutural.
El picogordo presenta un vuelu rápidu y de trayeutoria recta en distancies curties, anque en distancies llargues describe nel aire una ondulación marcao y periódico. Tando nel suelu mientres busca alimentu van dando saltitos, y vuelen pa despintase nos árboles a media seña cuando albidren cualesquier peligru. Mientres la primavera suelen prindar inseutos inclusive en plenu vuelu. La fisionomía del picogordo facer un páxaru de figura carauterística en plenu vuelu, dando la sensación de tener unes nales bien curties pa tan robustu cuerpu, amás, volando amuesa'l color blancu de la punta de la so cola. Nos sos tresllaos d'un árbol a otru, o moviéndose de monte en monte, vuela a altores cimeros a los 50 y 100 metros, faciéndolo comúnmente inclusive a más de 200 metros. Pueden volar en solitariu o en pequeños grupos.[4][5]
Presenta una gran población mundial y, anque nun s'han cuantificado los enclinos d'esta población global, a criteriu de la Llista Colorada de la UICN puede asegurase que nun se producirá un amenorgamientu de más del 30% en diez años o en tres generaciones.[29]
BirdLife International envalora una población europea d'ente 2'4 y 4'1 millones de pareyes reproductores.
N'España, y según Purroy en 1997, la población d'esta especie yera d'unes 4000 o 5000 pareyes reproductores. Esti datu vese sofitáu pol Atles de les aves reproductores d'España, que nel añu 2003 apunta una población de cuasi unes 5000 pareyes. Según ciertos datos llograos pol programa SACRE, en 2005 l'enclín de la población española ye creciente.[30][8]
A nivel mundial la especie nun s'inclúi, según la revisión realizada en 1996, na Llista Colorada de la UICN.
Dende 1988, cuando la especie foi catalogada per primer vegada por Collar y Andrew, el picogordo ye una especie que'l so estáu de caltenimientu ye d'esmolición menor (LC, Least Concern), y asina sería catalogada en futures revisiones por BirdLife International, dende la primera en 2000 hasta la del 2008.[29]
N'España el picogordo consta dende 1992 como especie Non Amenaciada nel Llibro Colloráu de los Vertebraos, ostentando la categoría d'especie de Interés Especial dende'l 5 d'abril de 1990 según el Real Decretu 439/1990, y coincidiendo con tolos catálogos rexonales a esceición del País Vascu, onde ye una especie con categoría Vulnerable dende 1996.[31]
Los factores d'amenaza sobre'l picogordo son básicamente la destrucción y perda del so hábitat, yá que ye una especie bien sensible a los cambeos nel mesmu. Otru posible factor d'amenaza, según el Catálogu Nacional d'Especies Amenaciaes, ye la caza por pajareros, ya inclusive tamién la caza a escopeta por cazadores.[31]
El picogordo ye una especie cobarde y huidiza, siendo por tantu un páxaru difícil de reparar. Col bon tiempu y unes condiciones climátiques óptimas varia la so conducta, al ser este'l momentu en que más visible faise. Pasa la so vida nes cañes más altes de los árboles nos que se posa, sobremanera en dómina de cría, momentu nel que se fai más complicáu l'estudiu de les sos costumes. A lo llargo de la so vida, práuticamente solo baxa al suelu cuando va en busca de granes, aición pa la que raramente allóñase por demás del árbol, anque tamién puede ser reparáu con mayor facilidá cuando se dispon a beber, y como ye un páxaru que prefier nun tar demasiáu tiempu sobre tierra firme, el picogordo precisa desenvolver la so vida en zones con una patente proximidá d'agua.[5]
Al comer y beber al pie de otros páxaros, el picogordo ye de calter agresivu y dominante, tantu con exemplares de la so mesma especie como colos d'otres inclusive de mayor tamañu.[5]
La territorialidad ye variable, talmente que si les pareyes de picogordo tán criando en pequeñes colonies, como asocede frecuentemente, el territoriu defendíu per cada pareya ye bien pequeñu, pero cuando la pareya nun forma colonies con otres pa nidificar, esta puede ocupar y defender hasta un monte enteru.[5] Según Mountfort, el comportamientu d'establecer colonies de cría supón un valor de supervivencia enforma mayor, yá que añerar en xunto, cola agrupación de pareyes qu'esto supón, ufierta una mayor capacidá de defensa contra los depredadores pal nial.[32]
Multimedia: Ver al picogordo nel so hábitat natural
Multimedia: Oyer el cantar del picogordo
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Aves, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu o de la SEO. Coccothraustes coccothraustes (Linnaeus, 1758) Hawfinch ye'l nome científicu usáu en zooloxía pa referise al comúnmente llamáu picogordo, siendo esti una especie d'ave del xéneru Coccothraustes dientro de la familia Fringillidae. Sigiloso y malo de reparar, ye unu de los mayores, más robustos y compautos frinxílidos. De color pardu anaranxáu, tien un carauterísticu "antifaz" negru, y unes ales de heterogéneo y escuru coloríu onde sobresal una franxa blanca y el color azulón de les puntes. Vive en montes caducifolios, onde s'alimenta principalmente de les granes dures qu'abre col so potente picu. Distribuyir pol paleárticu. Carlos Linneo en 1758 foi'l primeru en describir a esta especie pa la ciencia. La especie tien seis subespecies.
