Avemetatarsalia

Avemetatarsalia ("ptačí metatarzály") jsou velmi rozšířenou skupinou vývojově vyspělých sauropsidů - archosaurů, v současnosti reprezentovanou pouze ptáky. Většina vývojových skupin tohoto kladu však již dávno vyhynula, zejména pak všichni neptačí dinosauři. Název kladu vytvořil v roce 1999 britský paleontolog Michael J. Benton.

V roce 2001 dostal stejný klad alternativní název Panaves (z lat. "veškeří ptáci"), se kterým přišel paleontolog Jacques Gauthier.

Zdroje

• Benton, M.J. (1999). Scleromochlus taylori and the origin of dinosaurs and pterosaurs. Philosophical Transactions of the Royal Society of London 354:1423-1446.
• Sereno, P. C. 1991. Basal archosaurs: phylogenetic relationships and functional implications. Journal of Vertebrate Paleontology Memoir 2, 11(4, Supplement):1-53.
• Gauthier, J. and de Queiroz, K. (2001). "Feathered dinosaurs,flying dinosaurs, crown dinosaurs,and the name "Aves". Pp. 7-41 in Gauthier, J. and L.F. Gall (eds.), New Perspectives on the Origin and Early Evolution of Birds: Proceedings of the International Symposium in Honor of John H. Ostrom. New Haven: Peabody Museum of Natural History, Yale University. ISBN 0-912532-57-2.

Avemetatarsalia on toinen kahdesta arkosaurien pääkladista (toinen on Pseudosuchia), jonka nimesi brittiläinen paleontologi Michael Benton vuonna 1999. Se käsittää linnut ja kaikki muut arkosaurit, jotka ovat läheisempää sukua niille kuin krokotiilieläimille.

Avemetatarsalian alaryhmiä ovat Dinosauromorpha, lentoliskot, Scleromochlus-suku ja Aphanosauria. Dinosauromorpha käsittää dinosaurukset ja niiden lähimmät sukulaiset. Linnut kuuluvat dinosaurusten Theropoda-alalahkoon ja ovat ainoita nykyään eläviä Avemetatarsalian edustajia; muut kuolivat sukupuuttoon liitukauden joukkosukupuutossa 65 miljoonaa vuotta sitten.

Tuntomerkit

Avemetatarsalien ominaispiirre on ”kehittynyt mesotarsali”, joka muodostuu suuresta telaluusta ja pienestä kantaluusta. Tämä nilkka mahdollisti paremman liikkuvuuden. Luultavasti tämän muutoksen seurauksena avemetatarsalien kantamuodolla oli pystysuora, kaksijalkainen asento, jollainen on myös nisäkkäillä.

Höyheniä ja muita samanlaisia rakenteita on esiintynyt monilla avemetatarsaileilla, karvamaisen rakenteen omaavista lentoliskoista muutamiin linnunlantioisiin dinosauruksiin (kuten Psittacosaurus ja Tianyulong) ja moniin teropodeihin, kuten dromaeosaureihin ja lintuihin.

Avemetatarsaleista lentoliskoille ja linnuille on kehittynyt lentokyky. Lentoliskot olivat ensimmäisiä lentokykyisiä selkärankaisia. Niiden siivet koostuivat nahasta, lihaksesta ja muusta kudoksesta. Lintujen lentokyky kehittyi vasta myöhäisjurakaudella. Niiden siivet koostuvat eturaajojen sormista ja höyhenistä. Lentoliskojen ja lintujen lisäksi selkärankaisista vain lepakot osaavat lentää.

Luokittelu

• Aphanosauria
• Ornithodira Gauthier, 1986
  • Faxinalipterus?
  • Pterosauromorpha
    • Scleromochlus? incertae sedis
    • Lahko Pterosauria - lentoliskot
  • Dinosauromorpha
    • Heimo Lagerpetidae
    • Dinosauriformes
      • Lagosuchus
      • Marasuchus
      • Nyasasaurus
      • Dracohors
        • Saltopus
        • Heimo Silesauridae
        • Dinosauria - dinosaurukset
          • Luokka Aves - linnut

Kladogrammi

Alla oleva kladogrammi Nesbittin mukaan (2017) kuvaa Avemetatarsalian alaryhmien sukulaisuussuhteita:

Archosauria

Pseudosuchia (krokotiilieläimet ja niiden sukupuuttoon kuolleet sukulaiset)

Avemetatarsalia

†Aphanosauria

Ornithodira

†Pterosauromorpha (=Pterosauria)

Dinosauromorpha

†Lagerpetonidae

Dinosauriformes

†Marasuchus

Dracohors

†Silesauridae

Dinosauria

†Ornithischia

Saurischia

†Sauropodomorpha

Theropoda

Katso myös

• Pseudosuchia
• Arkosaurit
• Archosauromorpha
• Crocodylomorpha
• Cruotarsi

Avemetatarsalia, awemetatarsale^[1] ("ptasie śródstopia") – klad archozaurów (Archosauria) obejmujący m.in. dinozaury.

Został nazwany w 1999 roku przez brytyjskiego paleontologa Michaela Bentona jako grupa obejmująca wszystkich przedstawicieli kladu Avesuchia (potomkowie ostatniego wspólnego przodka wszystkich współczesnych archozaurów) bliżej spokrewnione z dinozaurami niż z krokodylami^[2]. Pozostawione przez bazalnego przedstawiciela kladu Dinosauromorpha tropy odkryte w Stryczowicach w województwie świętokrzyskim, reprezentujące ichnorodzaj Prorotodactylus, dowodzą, że przedstawiciele Avemetatarsalia żyli już we wczesnym triasie (wczesny olenek), kilka milionów lat po wymieraniu permskim^[3]. Inni przedstawiciele kladu znani są w zapisie kopalnym od środkowego triasu^[4].

Rozwinięty opis małego archozaura Scleromochlus oraz kladystyczne analizy jego pozycji filogenetycznej pokazały, że Scleromochlus był bliżej spokrewniony z dinozaurami niż z Crurotarsi (do których należą krokodyle) ale poza kladem Ornithodira według Jacques'a Gauthiera, tj. grupą obejmującą ostatniego wspólnego przodka dinozaurów i pterozaurów i wszystkich jego potomków^[2].

Paul Sereno podał w 1991 formalną (i inną) definicję Ornithodira, w której dodano Scleromochlus explicite^[5]. W tym momencie nie było jednak nazwanego kladu, który mógłby obejmować bazalne gatunki linii prowadzącej do dinozaurów (przeciwstawionej linii prowadzącej do krokodyli), więc Benton wprowadził nazwę Avemetatarsalia, pochodzącą od ptaków (Aves – jedynych współczesnych przedstawicieli tego kladu) i wydłużonych kości śródstopia (metatarsus), które u wszystkich znanych Avemetatarsalia osiąga długość co najmniej 50% długości piszczeli. Według definicji przedstawionej przez Bentona do Avemetatarsalia należą wszystkie Avesuchia bliżej spokrewnione z Dinosauria niż z Crocodylia^[2].

Przypisy