Strobilurus esculentus (Wulfen) Singer 1962

Owocniki pojawiają się wczesną wiosną

Szyszkówka świerkowa (Strobilurus esculentus (Wulfen) Singer ) – gatunek grzybów z rodziny Physalacriaceae^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strobilurus, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi ^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Wulfen nadając mu nazwę Agaricus esculentus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1962 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Strobilurus^[1].

Niektóre synonimy naukowe:

Polską nazwę podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej jako pieniążek szyszkowy^[2].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1,5-2,5 (wyjątkowo do 3,5 cm), kształt półkulisty do rozpostartego, czasami z niskim garbem. Brzeg kapelusza nie jest podwinięty. Powierzchnia barwy od szaroochrowej przez czerwonobrązową do ciemnobrązowej, gładka i matowa. Czasami może być miejscami pomarszczona. W stanie wilgotnym przez brzegi kapelusza nieco prześwitują blaszki^[3] Jeśli owocniki rozwijają się pod śniegiem są białe^[4].

Blaszki

Gęste, zatokowato wycięte, o barwie białawej do jasnopopielatej^[4].

Trzon

Wysokość 3-6 cm, grubość 1-2 mm, sztywny, twardy, rurkowaty, przy podstawie z resztkami grzybni. Powierzchnia błyszcząca, brązowoochrowa, górą jaśniejsza^[5].

Miąższ

Cienki, białawy, bez zapachu. Smak łagodny^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników jasno kremowy Zarodniki elipsoidalne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 5-6.5 × 3-4 μm. Pleurocystydy grubościenne, wypukłe, o szczytach mocno inkrustowanych i rozmiarach 35-60 × 10-17 µm. Cheilocystydy również grubościenne i wypukłe, ale wydłużone i o szczytach słabo tylko inkrustowanych. Mają rozmiar 40-50 × 9-12 µm^[3].

Występowanie i siedlisko

Gatunek ten znany jest głównie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Poza Europą opisano jego występowanie tylko w Meksyku w Ameryce Północnej^[6]. W Polsce jest pospolity^[7].

Występuje w lasach, na cmentarzach i w parkach, na leżących w ściółce, zagrzebanych częściowo w ziemi lub ukrytych pod powierzchnią ziemi szyszkach świerkowych^[5], wyjątkowo również na jodłowych^[2]). Jest pospolity wszędzie tam, gdzie występują świerki, szczególnie więc w górskich lasach. Zazwyczaj wokół jednej szyszki świerkowej występuje po kilkanaście owocników^[4]. Pojawiają się one głównie wiosną (od marca do czerwca), rzadziej jesienią (październik – listopad)^[2].

Znaczenie

Saprotrof^[2]. Grzyb jadalny. Mimo że jest drobnych rozmiarów może mieć dla grzybiarzy znaczenie, w niektórych regionach występuje bowiem licznie i to wczesną wiosną, w okresie ubogim w grzyby. Doskonale smakuje na przykład duszona w grzankach. Należy tylko uważać na inne, blisko spokrewnione i bardzo podobne, ale niejadalne gatunki^[4].

Gatunki podobne

Na szyszkach świerkowych rośnie kilka innych gatunków^[7]:

• szyszkówka tęporozwierkowa (Strobilurus stephanocystis). Morfologicznie jest niemożliwa do odróżnienia, praktycznie najłatwiej odróżnić ją po miejscu występowania (na szyszkach sosnowych). W hymenium ma szerokie cystydy z wieńcem kryształków na szczycie^[5],
• szyszkówka gorzkawa (Strobilurus tenacellus). Kapelusz ma powierzchnię lekko paskowana wskutek prześwitywania blaszek^[5]. Jest gorzka^[7],
• grzybówka wiosenna (Mycena strobilicola). Występuje też wiosną i też na szyszkach świerkowych. Różni się wyraźnym zapachem chloru i białym, kruchym trzonem^[7].
• pieniążniczka szyszkowa (Baeospora myosura). Ma jasny, cielistobeżowy kapelusz i biało oprószony trzon^[7]

Przypisy