Mleczaj paskudnik (Lactarius necator (Bull.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Pozycja w kalsyfikacji: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Bulliard nadając mu nazwę Agaricus necator. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1796 r. Persoon, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1]. Synonimy łacińskie:[2].
Nazwę polską nadał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka jadowita, mleczaj jadowity, paskudnik, smoluch[3].
W niektórych opracowaniach jako jego synonim jest podawany także Lactarius turpis (Weinm.) Fr.[3]. jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek[4].
Średnica 5–15 cm, u młodych okazów niskołukowaty, u starszych rozpostarty i wgłębiony na środku. Jest twardy, brzegi ma długo wywinięte, brak garba. Powierzchnia śliska, bez strefowania, lub z słabo widocznym strefowaniem. Kolor od brudnooliwkowozielonego do czarnobrązowego[5].
Wąskie i gęste, różnej długości, nieco zbiegające po trzonie. Najpierw białawe potem kremowo żółte, na starość z brązowymi cętkami. Po uszkodzeniu ciemniejące[5]. Obficie wydzielają białe mleczko o bardzo piekącym smaku i niezmieniające barwy na powietrzu[6].
Wysokość 3–7 cm, grubość do 2,5 cm, walcowaty, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia w stanie suchym błyszcząca, podczas wilgotnej pogody śliska, niekiedy chropowata lub jamkowata. Kolor od bladooliwkowego przez zielonawy do brudnooliwkowego[5].
Gruby i twardy, biały, tylko pod skórką kapelusza słabo oliwkowy. U starszych okazów miąższ brunatnieje. Ma ostry smak i słaby zapach[6].
Wydziela się obficie. Jest białe lub wodnistobiałe, nie zmienia barwy na powietrzu. W smaku jest bardzo piekące[6].
Wysyp zarodników jasnokremowy. Zarodniki o rozmiarach 7,5-8,5 × 6-7 μm owalne, pokryte drobnymi brodawkami. Podstawki o rozmiarach 30-45 × 9-10 μm. Pleurocystydy i cheilocystydy liczne, wrzecionowatego kształtu, o rozmiarach 50-75 × 5-7 μm[6].
Występuje w Ameryce Północnej i Europie. W Azji podano jego występowanie tylko w Japonii[7]. W Polsce gatunek pospolity[8].
Rośnie w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, pod brzozami lub świerkami, na kwaśnych glebach, od lipca do listopada[3].
Grzyb mikoryzowy[3]. Na zachodzie Europy uważa się go za grzyba niejadalnego ze względu na piekący smak. W krajach wschodnioeuropejskich oraz m.in. na Syberii grzyb ten jest niezwykle popularny. Po dłuższym wymoczeniu (i wylaniu wody) poddaje się go zasoleniu bądź marynowaniu, dzięki czemu nadaje się do spożycia. Po takim przygotowaniu nabiera ciemnowiśniowego lub bordowego koloru[9]. Według niektórych źródeł niektóre ze związków chemicznych znajdujących się w tym grzybie podejrzewa się o działanie rakotwórcze[10].
Znacznie różni się barwą od innych mleczajów i na ogół jest łatwo rozpoznawalny. Nieco podobny jest mleczaj śluzowaty (Lactarius blennius), ale jest mniejszy, ma dzwonkowaty kapelusz pokryty pasiastymi plamami, nie ma tak ciemnych odcieni i występuje pod bukami[5].
Mleczaj paskudnik (Lactarius necator (Bull.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
.JPG)
