Goldenrod

Kwiatostan

Zapylanie

Nawłoć pospolita (Solidago virgaurea L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny astrowatych. Inne nazwy zwyczajowe (dawne i ludowe): polska mimoza, złota dziewica, złota rózga, złotnik, włoć, prosiana włoć, głowienki czerwone, urasz^[3]. Występuje w Europie i Azji^[4]. Jest pospolity w całej Polsce^[5].

Morfologia

Łodyga

Wysokość do 1 m wzniesiona, sztywna, pojedyncza. Wewnątrz jest pusta, na powierzchni ma czerwone wybarwienia^[6]. W dolnej części jest naga, górą owłosiona kilkukomórkowymi włoskami. Pod ziemią walcowate, ukośne kłącze^[6].

Liście

Odziomkowe jajowate lub eliptyczne, zwężające się przy łodydze w oskrzydlony ogonek, brzegi tępo piłkowane. Liście na środku łodygi ogonkowe, w górnej części łodygi bezogonkowe, lancetowate z zaostrzonym końcem^[7]. Dolne liście z rzadka owłosione, lub prawie nagie^[5].

Kwiaty

Drobne, żółte, zebrane w koszyczki (od 5 do 14 kwiatków w jednym koszyczku), a te w wiechowate kwiatostany na szczycie łodygi. Listki okrywy kwiatostanu szeroko obrzeżone, niejednakowe. Kwiaty przedprątne, zapylane przez motyle i muchówki. Brzeżne kwiaty języczkowe, żeńskie, znacznie dłuższe od listków okrywy koszyczka. Kwiaty środkowe są obupłciowe, rurkowe^[5][8].

Owoc

Słabo żebrowane niełupki z puchem kielichowym o długości do 5 mm^[5].

Biologia i ekologia

Rośnie na polanach, w zaroślach i widnych lasach, na miedzach, suchych łąkach i wrzosowiskach. Roślina trująca: roślina szkodliwa dla bydła domowego – może powodować zatrucia, objawiające się gorączką, obrzękami i nadmiernym wydalaniem moczu. Kwitnie od lipca do września^[8][5].

Tworzy mieszańce z nawłocią kanadyjską tworzące gatunek Solidago ×niederederi (Khek)^[9].

W górach rośnie podobna nawłoć alpejska, która dochodzi aż do piętra turniowego^[10]. Forma niżowa przechodzi stopniowo w formę górską^[7].

Zastosowanie

• Roślina miododajna
• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: ziele (Herba Solidaginis) zawiera garbniki, kwasy organiczne, saponiny, olejki eteryczne oraz flawonoidy, wśród których najważniejsze to: rutyna i kwercetyna, kwasy wielofenolowe (m.in. kwas kawowy oraz kwas chlorogenowy)^[8].
  • Działanie: moczopędne, ściągające, przeciwzapalne. Wewnętrznie jest stosowana przy stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, skazie moczanowej, pomocniczo w chorobach reumatycznych, nadciśnieniu. Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach skóry, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła^[6].
  • Kąpiel z dodatkiem nawłoci działa korzystnie na zwiotczałą skórę i mięśnie^[11].
  • Zbiór i suszenie: zbiera się górne części (ok. 25 cm) pędów w okresie kwitnienia, przy ładnej pogodzie i suszy w cieniu (najlepiej w suszarni)^[6].
• W starożytności z liści i kwiatów wytwarzano żółty barwnik^[6].
• Roślina ozdobna.
  • Bywa uprawiana w ogrodach jako roślina ozdobna. Nadaje się na rabaty^[11]. Jest mało wymagająca pod względem warunków glebowych, odporna na suszę i mróz, ekspansywna. Wyhodowano również odmiany ozdobne, np. Tara o bardzo drobnych kwiatach, jaskrawożółtych, gwiazdkowatych i zebranych w gęsty wiech, który przewyższa liście, blaszki liściowe jasnozielone, podłużne i wyraźnie żyłkowane^[12].
  • Jest używana do bukietów i dekoracji kwiatowych^[11]. Pędy z kwiatami można suszyć na bukiety zimowe.

Nawiązania w kulturze

Nawłoć pomylona z mimozą pojawia się w utworze „Wspomnienie” Juliana Tuwima i skomponowanej do niego piosence Czesława Niemena – „Mimozami jesień się zaczyna, złotawa, krucha i miła…”^[13].

Przypisy