Werbenowate (Verbenaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Należą do niej w zależności od ujęcia ok. 32-34 rodzaje liczące ok. 1000 gatunków[2]. Rodzina jest niemal kosmopolityczna – brak jej przedstawicieli na obszarach o klimacie chłodnym i arktycznym oraz najbardziej suchych[2]. Najwięcej roślin z tej grupy rośnie w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej, a centrum zróżnicowania jest Ameryka Południowa[1]. W stanie dzikim we florze Polski spotykany jest tylko jeden gatunek – werbena pospolita (Verbena officinalis)[3], będący zresztą przybyszem z Europy południowej[1]. Gatunek Aloysia citriodora i kilku przedstawicieli rodzaju Lippia ze względu na silny aromat stosuje się jako przyprawy, do aromatyzowania potraw i napojów, w przemyśle perfumeryjnym. Phyla dulcis już przez Azteków używana była do słodzenia potraw i napojów. Werbena pospolita jest rośliną leczniczą, a inne gatunki z tego rodzaju są uprawiane jako ozdobne. Jako takie popularne są też Duranta erecta, Petrea volubilis, Phyla nodiflora, Stachytarpheta mutabilis i różni przedstawiciele rodzaju lantana. Niektóre gatunki łatwo uciekają z upraw i zwłaszcza lantana pospolita (L. camara) stała się problematycznym gatunkiem inwazyjnym w strefie tropikalnej. Drzewa z rodzaju Citharexylum są istotnym źródłem drewna[2].
Klasyfikacja rodziny i rodzajów w jej obrębie była bardzo dynamiczna ze względu na podobieństwo morfologiczne do różnych grup systematycznych w obrębie jasnotowców. W szerokim ujęciu zaliczano tu ponad 90 rodzajów liczących ok. 2 tysiące gatunków[4]. Tradycyjnie też lokowana była w systemach klasyfikacyjnych blisko jasnotowatych Lamiaceae. Badania molekularne dowodzą jednak, że najbliżej spokrewniona jest z Thomandersiaceae (grupa siostrzana), a następnie z Schlegeliaceae i pływaczowatymi Lentibulariaceae[1][2].
W obrębie rodziny pozycję bazalną zajmuje rodzaj Petrea (12 gatunków), wyróżniany jako plemię Petreeae Briquet[1][2]. Dawniej rodzaj ten wyodrębniano w randze rodziny Petreaceae J. Agardh lub włączano do bignoniowatych Bignoniaceae[1][2]. Z kolej dawniej do werbenowatych zaliczano rodzaje: Phryma (we współczesnych systemach we Phrymaceae)[1], awicenia Avicennia (teraz w akantowatych Acanthaceae)[1][2] oraz liczną grupę rodzajów (np. Vitex, Congea, Callicarpa, Clerodendrum) przeniesionych do jasnotowatych Lamiaceae[2].
Jedna z rodzin jasnotowców (siostrzana dla rodziny Thomandersiaceae) reprezentujących grupę astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych:
jasnotowceOleaceae oliwkowate
Gesneriaceae ostrojowate
Plantaginaceae babkowate
Scrophulariaceae trędownikowate
Byblidaceae byblisowate
Linderniaceae linderniowate
Pedaliaceae połapkowate, sezamowate
Acanthaceae akantowate
Bignoniaceae bignoniowate
Lentibulariaceae pływaczowate
Verbenaceae werbenowate
Lamiaceae jasnotowate
Paulowniaceae paulowniowate
Orobanchaceae zarazowate
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd jasnotopodobne (Lamianae Takht.), rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Verbenineae Engl, rodzina werbenowate (Verbenaceae J. St.-Hil.)[6].
Werbenowate (Verbenaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Należą do niej w zależności od ujęcia ok. 32-34 rodzaje liczące ok. 1000 gatunków. Rodzina jest niemal kosmopolityczna – brak jej przedstawicieli na obszarach o klimacie chłodnym i arktycznym oraz najbardziej suchych. Najwięcej roślin z tej grupy rośnie w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej, a centrum zróżnicowania jest Ameryka Południowa. W stanie dzikim we florze Polski spotykany jest tylko jeden gatunek – werbena pospolita (Verbena officinalis), będący zresztą przybyszem z Europy południowej. Gatunek Aloysia citriodora i kilku przedstawicieli rodzaju Lippia ze względu na silny aromat stosuje się jako przyprawy, do aromatyzowania potraw i napojów, w przemyśle perfumeryjnym. Phyla dulcis już przez Azteków używana była do słodzenia potraw i napojów. Werbena pospolita jest rośliną leczniczą, a inne gatunki z tego rodzaju są uprawiane jako ozdobne. Jako takie popularne są też Duranta erecta, Petrea volubilis, Phyla nodiflora, Stachytarpheta mutabilis i różni przedstawiciele rodzaju lantana. Niektóre gatunki łatwo uciekają z upraw i zwłaszcza lantana pospolita (L. camara) stała się problematycznym gatunkiem inwazyjnym w strefie tropikalnej. Drzewa z rodzaju Citharexylum są istotnym źródłem drewna.
