Rubuso (Rubus sectio Rubus) estas sekcio el la granda kaj mondvaste trovita plantgenro ene de la familio de la Rozacoj (Rosaceae). La sekcio havas plurajn milojn da specioj. Sole en Eŭropo pli ol 2.000 specioj estas priskribitaj. La fruktoj estas tre ŝatataj.
Rubus-specioj estas vintrorezistaj kaj tenas la foliojn dum vintro (kaj lasas ilin fali printempe). Ili estas grimpantaj arbustoj aŭ pli precize iom lignecigaj, plurjaraj herbaj plantoj kun dujaraj branĉoj. El la travintrintaj branĉoj elkreskis nur floraroj kaj poste formortis post la fruktigado. Rubusoj estas ofte grimpplantoj (disetendgrimpantoj). La planto kreskas ĝis inter 0,5 kaj 3 metroj; la tigoj estas pli aŭ malpli pikilhavaj kaj ligneciĝas dum la tempo. La maldikaj kaj malfajnaj pikiloj helpas grimpi kaj protektas kontraŭ atakoj de bestoj.
La alterne starantaj folioj havas tigeton kaj foliplaton. La foliplato estas nepare pinataj triope, kvinope kaj sepope. La pinataj folietoj havas dentetojn.
Rubusoj floras de majo kaj aŭgusto. Nur en la dua jaro kreskas specialajn flankŝosojn, ĉe kies pintoj troviĝas la floraroj. La planto havas grapolajn aŭ paniklajn florarojn.
La duseksaj floroj estas radisimetriaj kaj kvinnombraj kun duobla perianto. La florbazo estas volbita. Estas kvin sepaloj. La kvin liberaj petaloj estas blankaj, malofte rozekoloraj. Ekzistas pli ol 20 stamenoj kaj karpeloj.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Rubuso.La dum maturiĝo blue nigraj fruktoj ne estas botanike beroj, sed trupara frukto, kiu kreskas el la unuopaj karpeloj: Ĉiu eta bereto havas saman konstruon kiel drupo (ekzemple ĉerizujo) kaj ĝi havas kiel tio maldikan haŭton. La fruktoj fariĝas maturaj de aŭgusto ĝis septembro, post la maturiĝo de la fruktoj la ŝosoj formortas.
La drup-fruktoj gustumas dolĉe pro glukozo kaj pro fruktacidoj acide.
La rubus-specioj estas disvastigitaj en la moderaj regionoj de la norda hemisfero de Eŭropo, Nordafriko, Okcidenta Azio kaj Nordameriko. La planto preferas sunajn kaj duonombrajn kreskejojn, ekzemple maldensaj arbaroj kaj arbarorandoj. La grundo estu kalkhavaj kaj nitrogenriĉaj grundoj.
En kultivado oni preferas senpikilajn kultivformojn.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Arbusta rubuso.La fruktoj estas sukaj kaj bongustas Ili taŭgas por freŝe manĝi, por kovri tortojn kaj por fari konfitaĵon, ĵeleon, ŝorbeton, sukon, vinon kaj likvoron.
La eŭropaj rubusoj estas ordigitaj en la genro Rubus, subgenro Rubus. Ordinare tiuj estas klasifikita, en jenaj tri grupoj:
La tipospecio de la genro estas Rubus fruticosus. Tiun nomon ĝi ricevis de L., en la jaro 1753. Tio estas problemiga nomo. La nomo Rubus fruticosus estis uzata dum la jaroj por multaj diversaj rubusaj specioj. Ĝi tial ne taŭgas por nomi diversajn robusajn speciojn („nomen ambiguum“). En la Linné-a herbario estas ekzempleroj, kiuj laŭ nia hodiaŭa scio apartenas al diversaj specioj.
Rubuso (Rubus sectio Rubus) estas sekcio el la granda kaj mondvaste trovita plantgenro ene de la familio de la Rozacoj (Rosaceae). La sekcio havas plurajn milojn da specioj. Sole en Eŭropo pli ol 2.000 specioj estas priskribitaj. La fruktoj estas tre ŝatataj.
Rubuso (science:Rubus) estas genro el rozacoj[1]. La genro havas plurajn centojn (eble milojn) da specioj, kies plej konataj kazoj estas rubuso kaj frambo.
Karakteroj de la rubus-specioj estas la fruktoj. Ili estas ŝatata nutraĵo por homo kaj besto.
Rubus-specioj estas ofte grimpantaj aŭ rampantaj, malofte starantaj arbustoj aŭ malofte multjaraj herboj, do staŭdoj, ĉe multaj partoj, antaŭ ĉio ĉe la tigoj kun dornoj. La plej multaj estas foliofalaj, nur malmultaj specioj estas ĉiamverdaj. La alternantaj, petiolhavaj folioj estas plume kunmetaj, mane kvazaŭdividaj piedformaj aŭ simplaj. Se simplaj, tiam ili estas lobaj. La petioloj havas ĉe la bazo foliingon.
La diversmaniere konstruitaj infloreskoj estas finstarantaj, fermataj, disbranĉigataj, kaj malofte unuopaj. Plej ofte 5-petalaj floroj estas duseksaj; nur maloftege unuseksaj kaj dioikaj. La receptaklo estas tas- ĝis subtasforma. La simplaj, rande labaj, verdaj sepaloj situas skvamece unu super la alia. La ofte kvin, malofte pli aŭ mankantaj petaloj staras liberaj; iliaj koloroj estas blanka, rozeca kaj ruĝa.
La maldikaj filamentoj preskaŭ ĉiam estas multnombraj, same la nekunkreskintaj fadenformaj, glataj aŭ harecaj pistiloj, kiuj sidas sur ringforma altejo, la tiel nomata hipantiumo. La ofte multaj liberaj karpeloj sidas sur konveksa florbazo. La stigmo estas multkapa aŭ bifida. De la du ovoloj ofte nur unu evoluiĝas.
La fruktoj de la planto ĝenerale estas nomataj beroj, sed vere estas plurobla drupo. La ekstera haŭto de la unuopaj drupoj (nome la eksokarpo) estas nigra, ruĝa, oranĝkolora, flava au blanka. La fruktkarno aŭ mezokarpo estas karnoza (sukplena) kaj la kerno aŭ endokarpo malmola (ŝtoneca). La unuopaj drupoj estas kunaj. Malofte ili estas tiel lozaj, ke ili unuopiĝas en matura stato. La semoj havas semŝelon kaj nur malmulte da endospermo.
La kromozonnombro estas 2n=14 aŭ oblo de tio ĝis maksimume 2n=98.
La genro disvastigas preskaŭ tutmonde. Ĝi kreskiĝas origine sur malfermitaj areoj rande de arbaroj. Kelkloke rubus-specioj iĝis invadaj plantoj.
Por la kuracado oni uzas fruktojn, foliojn kaj radikojn.
Kemie rubuso enhavas: sukeroj, organikaj acidoj, pro-vitamino A, vitaminoj el la grupo B (vitamino B), vitamino C, pektinoj, taninoj kaj mineralaj elementoj (mineraloj) ekz. kalio, kalcio kaj magnezio.
Fruktoj estas uzataj por la kuracado de digesta sistemo, krome kiel trankviligaj medikamentoj (trankviligaĵoj), speciale ĉe virinoj dum klimaktero.
Suko el la maturaj fruktoj uzataj por kompresoj por kuracado de ekzemo, likeno kaj dartro.
La dekoktoj el la radikoj estas uzataj kiel diurezaj medikamentoj. La dekoktoj el folioj estas uzataj kiel diaforezaj medikamentoj (ŝvitigaj medikamentoj) dum la malvarmumo kaj angino, efikas ankaŭ dum laringito kaj bronkito, same uzata dum disenterio kaj anemio.
La genro estas metita tradicie en la sufamilio Rosoideae de la tribo „Potentilleae„.[2] D. Potter k.a. ordigis ĝin en 2007 ĉe la novordigo de la familio rozacoj“ al la nova supertribo ’’’Rosodae’’’.[3]
La genro mem estas dividita de W.O. Focke en 1888 en tri subgenroj: rubuso (Rubus), Malachobatus kaj Idaeobatus, krome kelkaj monotipaj specioj. Sen la specioj de la subgenro Rubus la genro havas ĉirkaŭ 250 speciojn. Superrigardo super la nomdona vera rubuso (Rubus fruticosus agg.) kaj (Rubus corylifolius agg.) estas komplika.[4]
La genronomo Rubus estas la malnova latina esprimo por nigra rubuso. Verŝajne la nomo venas de hind-ĝermana vortoradiko *reub- (ŝiri) en la senco de „arbusto, ĉe kiu oni sin ŝirvundiĝas“. Eblas ankaŭ la ke la nomo venas de la latina ruber (ruĝa) [5]
Rubuso (science:Rubus) estas genro el rozacoj. La genro havas plurajn centojn (eble milojn) da specioj, kies plej konataj kazoj estas rubuso kaj frambo.
Karakteroj de la rubus-specioj estas la fruktoj. Ili estas ŝatata nutraĵo por homo kaj besto.
.1.jpg)
.jpg)
