Cirsium heterophyllum (L.) Hill

Kwiatostan

Ostrożeń dwubarwny oset różnolistny^[3] (Cirsium helenioides (L.) Hill.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek arktyczno-alpejski. Występuje w Europie i na Syberii. Zwarty zasięg występowania ciągnie się od Wysp Brytyjskich poprzez Europę Północną i Wschodnią, Skandynawię i Syberię po Ałtaj. W północnej i wschodniej Europie występuje na pogórzu i niżej w górach, w Europie południowo-wschodniej natomiast w wyższych górach. W Polsce występuje głównie w Sudetach i w Karpatach, na nizinach jest bardzo rzadki^[4]. W Sudetach Zachodnich był notowany w Górach Izerskich^[5].Stanowiska w Karpatach^[4]:

• w Beskidzie Sądeckim: Jaworzynka, Jaworzyna Krynicka, dolina potoku Pusta, Gromadzka Przełęcz
• w Gorcach: polana Gorc Kamienicki, Lubań, górna część doliny potoku Jaszcze między polaną Tomaśkula a Pańską Przehybka
• w Pieninach: po zachodniej stronie Stroni)
• w Tatrach i na Podtatrzu opisano 20 stanowisk położonych na wysokościach od 820 m (w Dolinie Olczyskiej) po 1700 m (w Dolinie Tomanowej)^[4].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona i nierozgałęziona, lub rozgałęziająca się tylko u samej góry, słabo ulistniona, bez skrzydełek. Osiąga wysokość do 1,5 m^[6] .

Liście

O brzegach ząbkowanych z kolcami. Wykazują dużą zmienność kształtu. Na górnej stronie blaszki gołe, bez sztywnego owłosienia, na spodzie biało kutnerowate. Dolne zebrane w odziomkową różyczkę, owalnie lancetowate, bezogonkowe, górne bezogonkowe siedzące skrętoległe, słabo wcięte, nie zbiegające po łodydze i malejące w stronę szczytu^[7].

Kwiaty

Koloru pururowego lub ciemnopurpurowego, zebrane w jajowate, prosto wzniesione koszyczki o długości do 5 cm średnicy o pajęczynowato osnutej okrywie. Zewnętrzne listki okrywy są kolczaste, górą podbarwione na brunatno. Wszystkie kwiaty w koszyczku są rurkowe, przeważnie są to kwiaty obupłciowe, czasami spotyka się wyłącznie żeńskie^[7].

Owoc

Niełupka o długości 3,5-5 mm z puchem kielichowym o długości 22-32 mm. Włoski puchu kielichowego na niełupkach i zalążni pierzasto rozgałęzione^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, hemikryptofit. W pierwszym roku wegetacji tworzy różyczkę liści, w drugim łodygę z kwiatami i owocami. Kwitnie od lipca do sierpnia, jest owadopylny. Kwiaty przyciągają liczne owady, w tym bardzo ciekawe gatunki motyli z rodziny zawisakowatych^[7]. Rozmnaża się także wegetatywnie, na niektórych stanowiskach jest to dominujący typ rozmnażania^[4].

Siedlisko

Preferuje mokradła śródleśne, wilgotne łąki, zarośla^[6]. W Tatrach sięga po piętro kosówki. Rośnie zarówno w pełnym słońcu, jak i na siedliskach zacienionych^[4].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n =34. Tworzy mieszańce z ostrożeniem błotnym, o. łąkowym, o. krótkołodygowym, o. lepkim, o. warzywnym^[6].

Zagrożenia i ochrona

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[8]. Gatunek nie podlega w Polsce ochronie prawnej. Większość jego karpackich stanowisk znajduje się na podlegających ochronie prawnej obszarach parków krajobrazowych i narodowych (Tatrzański i Pieniński). Na polanie Tomaśkula w Gorcach nastąpił wybitny wzrost liczby osobników, co świadczy, że gatunek ten dobrze zadomowił się w tym miejscu. Czynnej ochrony wymaga natomiast stanowisko na Jaworzynie Krynickiej – niezbędne jest odprowadzenie wody z młaki, a w przyszłości usuwanie zarastających stanowisko drzew^[4].

Pokrój

Przypisy