Brassica napus is one of the most important sources of seed vegetable oil. The seed oil is also used in the manufacture of lubricants, grease, lacquers, varnishes, soap, resins, nylon, plastics, insect repellents, stabilizers, and pharmaceuticals. The green parts and fleshy roots are eaten as vegetables. Two varieties are recognized, and both are cultivated in China.
El nabu (Brassica napus) o colza (Brassica napus var. oleifera), tamién conocida como raps[1], ye una planta cultivada de la familia de les brasicáceas.
Planta añal o biañal, glabra o subglabra. Raigañu axonomorfa, bien de cutiu fusiforme o tuberosa. Tarmu d'hasta 150 cm, ramificáu sobremanera na parte cimera. Fueyes d'hasta 40 cm, glauques, glabres o bien de cutiu ciliaes nos nervios o marxes; les inferiores, peciolaes, liraes, con 2-5 pares de segmentos llaterales enteros y unu terminal enforma mayor, irregularmente dentáu; les cimeres, sésiles o subamplexicaules, oblongo-llanceolaes, enteres. Recímanos de 20-60 flores; éstes, nel momentu d'abrir, nun devasen a los botones entá zarraos del ápiz del recímanu. Pedicelos de 12-18 mm na antesis, poco mayores na fructificación. Sépalos 5-10 mm, erecto-patentes, glabros. Pétalos 8-18 mm, mariellos. Nectarios medianos ovoides. Frutos de 60-100 por 2,5- 4 mm, sésiles, suberectos, con 12-18(29) granes por lóculo, atenuaos en cara de 10-16 mm, cónicu, con 0-1 granes. Granes 1,2-1,8 mm de diámetru, esfériques, d'un pardu foscu.[2]
Cultivar por tol mundu pa producir forraxe, aceite vexetal pa consumu humanu y biodiésel. Los principales productores son la Xunión Europea, Canadá, Estaos Xuníos, Australia, China y la India. Na India ocupa un 13% del suelu cultivable. Según el Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos, la colza yera la tercer fonte d'aceite vexetal en 2000, tres la soya, y la palma, amás de la segunda fonte mundial de comida proteínica, anque la so importancia seya namái una quinta parte de la soya. N'Europa, cultívase principalmente p'alimentar el ganáu (pol so altu conteníu en lípidos y conteníu medio en proteínes).[3]
L'aceite de colza, n'estáu natural, contién ácidu erúcico C22:1 y glucosinolatos que son medianamente tóxicos en dosis altes. Oficialmente considérase que la causa de la les intoxicaciones asocedíes n'España foi la ingesta d'aceite de colza desnaturalizáu con anilina importáu pa usu industrial, amás foi posible demostrar qu'esiste una predisposición xenética a la intoxicación con aceite de colza desnaturalizado.[4]
En Chile, l'aceite de colza usóse indiscriminadamente y cuando s'afayó, nos años 80, el papel que desempeñaba na crecedera infantil empezar a cultivar híbridos con menor conteníu d'acedu erúcico hasta llegar dende un 54% a un 3% de C22:1.
La grana ye la parte útil de la silicua. El procesu de llogru d'aceite dexa como borrafa un piensu animal, medianamente ricu en proteínes, que compite cola soya. Esti piensu utilízase principalmente pal ganáu bovín, anque tamién p'alimentar gochos y pollos.
Indicaciones: ye antiescorbútico, resolvente. L'aceite ye laxante. Usáu en casos d'artritis.[5]
El primera esteroide con actividá hormonal aislláu d'una fonte natural foi'l brassinólido, en 1979 a partir del nabu montés Brassica napus.[6]
Tán descritos más de 70 taxones específicos y infraespecíficos que son meros sinónimos; consultar equí la llista completa.
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El nabu (Brassica napus) o colza (Brassica napus var. oleifera), tamién conocida como raps, ye una planta cultivada de la familia de les brasicáceas.
Raps (lat. Brassica napus) - kələmçiçəyikimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü.Yağ alınan əhəmiyyətli bitkidir. XX əsrin sonlarında bu bitkidən biodizel alınması üçün istifadə olunması onun əhəmiyyətini bir qədər də artırıb.
Yazlıq raps payızlıq raps qədər əhəmiyyət kəsb edir. Onun toxumlarının tərkibində 35-45 % yarım-quruyan (yod ədəi 101) yağ, 21 % zülal və 17-18 %-ə qədər karbo-hidratlar vardır.Yazlıq raps yağı adətən texniki məqsədlər üçün istifadə olunur. Bu yağlar sabunbişirmə, toxuculuq, lak-boyaq, metallurgiya və digər sənaye sahələrində işlənir.Tərkibində eruk (35-40 %) və linolen (10-13%) turşuları çox olduğuna görə qidalılıq dəyəri çox aşağıdır.Tərkibində eruk turşuları olmayan sortları yüksək dad keyfiyyətinə görə fərqlənir və qida sənayesində və sənayenin digər sahələrində geniş istifadə olunur.Yazlıq rapsın jmıxının tərkibində çoxlu (38-40 %-ə qədər) amin turşuları ilə balanslaşdırılmış şəkildə zülal vardır.Tərkibində lizinin miqdarı 6,1%-ə çatır. Lakin onun yemlik dəyəri aşağıdır. Tərkibində 6 %-ə qədər zərərli qlükozidlər vardır ki, bu da ona acı dad verir. Bu qlükozidlər qalxanvarı vəzin fəaliyyətinə (xüsusən donuzlarda və quşlarda) əks təsir göstərir. Ona görə də onunla qidalandırma kiçik dozalarda və xüsusi işlənmələrdən sonra aparılmalıdır. Tərkibində eruk turşuları və qlükozidlər az olan sortları heyvan orqanizminə əks təsir göstərmir.Yazlıq rapsın yaşıl kütləsi yem məqsədi ilə geniş istifadə olunur. Onun tərkibində 4,9-5,1 % zülal vardır ki, bu da qarğıdalı və günəbaxanın yaşıl kütləsində olduğundan 2 dəfə çoxdur. Yazlıq raps yaxşı bal verən bitkidir.[1]
Yazlıq rapsın vətəni Avropa hesab edilir. Kanadada, Çində, Hindistanda, Pakistanda geniş becərilir və payızlıq rapsdan çox yer tutur.Rusiyada yazlıq raps əkinləri 100 min hektara yaxındır. O mərkəzi qaratorpaq zonada, Volqaboyunda, Tatarıstanda, Başqırdıstanda və Qərbi və Şərqi Sibirdə becərilir. Məhsuldarlığı payızlıq rapsa nis-bətən aşağıdır. Hektardan orta hesabla 1,1-1,8 ton toxum, 25-40 ton (bəzən 57,5 ton ) yaşıl kütlə verir.[1]
Yarpaq
Hamaşçiçək
Çiçəklər
Raps (lat. Brassica napus) - kələmçiçəyikimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü.Yağ alınan əhəmiyyətli bitkidir. XX əsrin sonlarında bu bitkidən biodizel alınması üçün istifadə olunması onun əhəmiyyətini bir qədər də artırıb.
La colza (Brassica napus) és una planta amb flor de la família Brassicaceae.
És una varietat de nap que es conrea per les seves llavors. Canola és el nom d'una varietat de colza conreada al Canadà i amb aquest nom sovint es designa (en anglès) a qualsevol colza cultivada
Planta anual de 0,3 a 1 metre d'alçada, fulles de 5 a 40 cm, floració a principi de primavera amb flors grogues, fruit en silíqua de 5 a 7 cm amb diverses llavors d'1,5 a 2 mm de diàmetre.
Es pot conrear en climes bastant freds i no excessivament plujosos. En climes d'influència mediterrània se sembra al principi de la tardor mentre en els continentals es fa a la primavera.
Hom produeix l'oli de colza de les llavors. Com a subproducte s'obté un turtó ric en proteïna dedicat a l'alimentació animal. L'oli pot ser destinat a combustible (biodièsel).
És una planta molt mel·lífera.
Per millora genètica s'obtenen varietats amb molt poc contingut d'àcid erúcic (varietats doble zero) que és lleugerament tòxic.
La colza (Brassica napus) és una planta amb flor de la família Brassicaceae.
Brukev řepka (Brassica napus) je jednoletá nebo dvouletá plodina pěstovaná pro olejnatá semena, využívaná zejména k výrobě oleje.
Často se rozlišují dva poddruhy[1]:
Geneticky je brukev řepka amfidiploid (počet chromozomů 2n = 38), polovina jejího genomu pochází z brukve zelné (Brassica oleracea, 2n = 18), druhá polovina z brukve řepáku (Brassica rapa, 2n = 20).[2]
V dnešní době se pěstuje převážně jako biopalivo. Obsahuje glukosinoláty (sirný zápach), které se v jistých odrůdách snižují.
Podle dat Českého statistického úřadu se od roku 2000 pěstuje přibližně na 350 tisících hektarech orné půdy, tedy asi na deseti procentech celkové plochy orné půdy v České republice. Podobné množství se na českých polích pěstovalo i v devadesátých letech, a to především na vývoz.[zdroj?]
Biopaliva se začala vyrábět v Jižní Americe v 70. letech. Poté je následovaly USA a další země v Asii. V Československu se biopaliva vyráběla už v 80. letech, kdy se o nich začalo vážně mluvit jako o alternativních pohonných hmotách i v západní Evropě. Výrobu biopaliv v ČR začala v roce 1993 podporovat vláda Václava Klause, státní dotace tehdy prosadil ministr zemědělství Josef Lux, který tak chtěl pomoci českým zemědělcům. Evropská unie pak schválila kvóty pro příměsi biopaliv do pohonných hmot v květnu roku 2003 a směrnici dále upravila dalšími normami v roce 2005. První krok k povinnému přimíchávání biopaliv v ČR učinila na popud EU česká sněmovna a v roce 2007 schválila povinné přimíchávání biosložek do pohonných hmot s tím, že v roce 2010 měl být poměr biosložek v palivech zvýšen, což se také (i díky lobbingu českých zemědělců) stalo. [zdroj?]
Obrázky, zvuky či videa k tématu brukev řepka ve Wikimedia Commons
Brukev řepka (Brassica napus) je jednoletá nebo dvouletá plodina pěstovaná pro olejnatá semena, využívaná zejména k výrobě oleje.
Často se rozlišují dva poddruhy:
brukev řepka olejka neboli řepka olejka (Brassica napus subsp. napus) brukev řepka tuřín (Brassica napus subsp. napobrassica).Geneticky je brukev řepka amfidiploid (počet chromozomů 2n = 38), polovina jejího genomu pochází z brukve zelné (Brassica oleracea, 2n = 18), druhá polovina z brukve řepáku (Brassica rapa, 2n = 20).
V dnešní době se pěstuje převážně jako biopalivo. Obsahuje glukosinoláty (sirný zápach), které se v jistých odrůdách snižují.
Podle dat Českého statistického úřadu se od roku 2000 pěstuje přibližně na 350 tisících hektarech orné půdy, tedy asi na deseti procentech celkové plochy orné půdy v České republice. Podobné množství se na českých polích pěstovalo i v devadesátých letech, a to především na vývoz.[zdroj?]
Biopaliva se začala vyrábět v Jižní Americe v 70. letech. Poté je následovaly USA a další země v Asii. V Československu se biopaliva vyráběla už v 80. letech, kdy se o nich začalo vážně mluvit jako o alternativních pohonných hmotách i v západní Evropě. Výrobu biopaliv v ČR začala v roce 1993 podporovat vláda Václava Klause, státní dotace tehdy prosadil ministr zemědělství Josef Lux, který tak chtěl pomoci českým zemědělcům. Evropská unie pak schválila kvóty pro příměsi biopaliv do pohonných hmot v květnu roku 2003 a směrnici dále upravila dalšími normami v roce 2005. První krok k povinnému přimíchávání biopaliv v ČR učinila na popud EU česká sněmovna a v roce 2007 schválila povinné přimíchávání biosložek do pohonných hmot s tím, že v roce 2010 měl být poměr biosložek v palivech zvýšen, což se také (i díky lobbingu českých zemědělců) stalo. [zdroj?]
Raps (Brassica napus) er en 100-140 cm høj plante med karakteristiske gule blomster. Den er almindeligt dyrket, men findes desuden forvildet på affaldspladser og langs vejkanter. Planten dyrkes på grund af de olieholdige frø, der bruges til fremstilling af rapsolie.
Raps tilhører korsblomstfamilien og er nært beslægtet med planter som kålroe, rybs og de forskellige kålsorter. Det formodes, at arten i virkeligheden er et krydsningsprodukt, hvor den mødrene side må være nært beslægtet med henholdsvis Brassica oleracea og Brassice rapa[1].
Raps er en enårig (eller toårig), urteagtig plante med en forgrenet, opret vækst. Planten danner først en grundstillet roset af blade, hvorfra den blomsterbærende stængel senere rejser sig. Bladene sidder spredt, og de er æg-lancetformede med fjerlappet rand. Begge bladsider er grågrønne, undersiden dog lidt lysere[2].
Blomstringen foregår i april-maj, hvor man finder blomsterne samlet i endestillede, løse toppe. De enkelte blomster er 4-tallige og regelmæsigge med gule kronblade. Frugterne er lange, smalle skulper med 12-20 sorte frø.
Rodsystemet består af en tyk pælerod og mange, tynde siderødder[3]. Raps bestøves af bier. Rapsens nektar har et højt indhold af druesukker, hvad der gør at rapshonning let krystalliserer (stivner).
Højde x bredde og årlig tilvækst: 1,00 x 0,50 m (100 x 50 cm/år).
Raps hører som så mange kulturplanter hjemme i Middelhavsområdet, hvor arten har været dyrket i mindst 2.000 år. Den er knyttet til ruderatsamfund på lysåbne steder med tør, veldrænet og næringsrig bund, og derfor bliver spildfrø fra dyrkningen let til ukrudt i senere kulturer.
De bjergrige egne af det vestlige Slovenien er en del af de Juliske Alper, som igen er en del af de sydlige kalkalper. Her vokser arten i haver og på små markstykker højt i bjergene sammen med bl.a. agersennep, alm. brandbæger, alm. fuglegræs, hejrenæb, hyrdetaske, ferskenpileurt, fodervikke, markforglemmigej, ru svinemælk, rød arve, rød tvetand, skærmvortemælk, sort natskygge, storbægret storkenæb og vellugtende kamille[4]
Raps findes i to varianter, vinterraps og vårraps, alt efter hvilken årstid, de sås. Begge varianter blomstrer omtrent samtidigt i begyndelsen af sommeren og er høstklar i et par uger. Vårrapsen er mere hårdfør og kræver mindre gødning, mens vinterrapsen har højere olieholdighed.
Olien som presses ud af rapsplantens små sorte frø kan anvendes dels som madolie, dels som motorbrændstof og dels som brændsel. Restproduktet efter presningen, der kaldes en "rapskage", har et højt indhold af protein og har en specifik aminosyresammensætning, som gør det meget velegnet som foder til husdyr.
Ældre rapssorter gav en olie med et højt indhold af glycerider af en ernæringsmæssigt uønsket fedtsyre, erucasyre, og de indeholdt store mængder glucosinolater i frøene. Raps var derfor ikke en særlig populær afgrøde, for olien kunne ikke bruges som spiseolie, og rapskagen var kun et dårligt foder. I nyere tid er fremavlet "enkelt-lave" sorter med en olie, der kun har et lille indhold af erucasyre-glycerider. Senere har man fremavlet "dobbeltlave" sorter, der yderligere havde et lavt indhold af glucosinolater i frøene. Med mere anvendelige sorter blev rapsen en meget populær afgrøde, godt hjulpet på ved af EU-tilskud til olie- og proteinafgrøder.
Dette betyder at rapsolie er blevet et vigtigt alternativ til andre madolier, da rapsolien har et relativt højt indhold af umættede fedtsyrer, omega-6-fedtsyrer og omega-3-fedtsyrer, specielt alfalinolensyre, AFA, der i kroppen omdannes til docosahexaensyre, DHA, en vigtig del af fosfolipiderner i sædceller, hjerne og øjets nethinde. AFA reducerer også mængden af triglycerider i blodet og mindsker risikoen for hjerte-kar-sygdomme.
Raps (Brassica napus) er en 100-140 cm høj plante med karakteristiske gule blomster. Den er almindeligt dyrket, men findes desuden forvildet på affaldspladser og langs vejkanter. Planten dyrkes på grund af de olieholdige frø, der bruges til fremstilling af rapsolie.
Raps tilhører korsblomstfamilien og er nært beslægtet med planter som kålroe, rybs og de forskellige kålsorter. Det formodes, at arten i virkeligheden er et krydsningsprodukt, hvor den mødrene side må være nært beslægtet med henholdsvis Brassica oleracea og Brassice rapa.
Raps (Brassica napus), auch Reps oder Lewat genannt, ist eine Pflanzenart aus der Familie der Kreuzblütengewächse (Brassicaceae). Es ist eine wirtschaftlich bedeutende Nutzpflanze. Genutzt werden die Samen vor allem zur Gewinnung von Rapsöl und dem Koppelprodukt Rapskuchen. Die Steckrübe Brassica napus subsp. rapifera (Syn.: Brassica napus subsp. napobrassica) ist eine Unterart von Raps (Brassica napus).
Gelbblühende Felder im Spätsommer und Herbst werden auch oft für Rapsbestände gehalten, allerdings handelt es sich in diesem Zeitraum fast immer um den gleichfalls zu den Kreuzblütlern gehörenden Gelbsenf, der in Mitteleuropa als Zwischenfrucht zur Gründüngung angebaut wird.
Raps ist eine ein- oder zweijährige krautige Pflanze und erreicht Wuchshöhen von 30 bis 150 Zentimeter. Es kann eine fleischige Pfahlwurzel ausgebildet werden.[1] Der aufrechte Stängel ist im oberen Bereich verzweigt. Die oberirdischen Pflanzenteile sind gelegentlich an der Nervatur und den Blatträndern sehr schwach grau bewimpert,[2] meist aber vollständig kahl oder am Ansatz schwach behaart.[1]
Die grundständigen am unteren Bereich des Stängels stehenden Laubblätter bestehen aus einem bis zu 15 Zentimeter langen Blattstiel und einer Blattspreite, die bei einer Länge von 5 bis 25 (selten bis zu 40) Zentimeter sowie einer Breite von 2 bis 7 (selten bis zu 10) Zentimeter im Umriss eiförmig, länglich-rund bis lanzettlich, fiederteilig gelappt oder leierförmig, manchmal ungeteilt ist. Der Endlappen ist eiförmig und am Rand gezähnt, gewellt oder ganzrandig. Je Seite der Mittelrippe stehen ein bis sechs seitliche Blattlappen, deutlich kleiner als der Endlappen, gelegentlich fehlend und ebenfalls am Rand gezähnt, gewellt oder ganzrandig. Die oben am Stängel stehenden Blätter sind ungestielt mit einer Blattspreite, die bei einer Länge von bis zu 8 Zentimeter sowie einer Breite von bis zu 3,5 Zentimeter lanzettlich, eiförmig oder länglich, ihre ohrförmige Spreitenbasis umschließt den Stängel und der Blattrand ist glatt oder gewellt.[1]
Witterungsabhängig beträgt die Blühdauer eines Exemplars etwa drei bis fünf Wochen, eine einzelne Blüte ist aber bereits nach ein bis zwei Tagen verblüht.[3] 20 bis 60 Blüten stehen in einem endständigen, traubigen Blütenstand zusammen.[2]
Die zwittrigen Blüten sind vierzählig. Die vier aufsteigenden oder selten fast aufrechten Kelchblätter sind bei einer Länge von 5 bis 10 Millimeter und einer Breite von 1,5 bis 2,5 Millimeter länglich. Die vier leuchtend- bis blassgelben Kronblätter sind bei einer Länge von meist 1 bis 1,6 (0,9 bis 1,8) Zentimeter sowie einer Breite von meist 6 bis 9 (5 bis 10) Millimeter, breit verkehrt-eiförmig mit gerundetem oberen Ende und einem 5 bis 9 Millimeter langen Nagel.[1] Es sind sechs Staubblätter vorhanden. Die Staubfäden sind (selten bis 5) meist 7 bis 10 Millimeter lang und die 1,5 bis 2,5 Millimeter langen Staubbeutel sind länglich.[1] Der Fruchtknoten ist langgestreckt mit kurzem bis kaum erkennbarem[1] Griffel und kopfiger Narbe.[4] Es kommt sowohl Selbstbefruchtung innerhalb der Blüte als auch Fremdbefruchtung durch Bienen vor.[4]
Der sparrige oder aufsteigende, gerade Fruchtstiel ist meist 1,2 bis 2,3 (1 bis 3) Zentimeter lang. Die ungestielte Schote ist bei einer Länge von 5 bis 9,5 (3,5 bis 11) Zentimetern und einem Durchmesser von 3,5 bis 5 Millimetern linealisch, zylindrisch bis schwach vierkantig und enthält zwölf bis zwanzig Samen. Die dunkelbraunen bis schwärzlichen runden Samen sind bei einem Durchmesser von 1,5 bis 2,5 (1,2 bis 3) Millimeter kugelig mit fein genetzter Oberfläche.[1]
Brassica napus ist eine allopolyploide Hybride, die aus einer Bastardisierung von Rübsen (Brassica rapa) und Gemüsekohl (Brassica oleracea) hervorgegangen ist. Das Genom von Raps besteht aus 38 Chromosomen, davon sind 20 bzw. 18 Chromosomen von den beiden Ausgangsformen.[4]
Raps (von niederdeutsch rapsād, mit dem zweiten Wortglied, da die Pflanze wegen des ölhaltigen Samens angebaut wird, zu niederdeutsch Rapp, entlehnt von gleichbedeutend lateinisch Rapa[6]) wird schon seit Jahrhunderten wegen des hohen Ölgehaltes seiner Samenkörner kultiviert. Die Rapspflanze war schon den Römern bekannt. Ursprünglich stammt der Raps aus dem östlichen Mittelmeerraum und wurde zur Gewinnung von Speise- und vor allem Lampenöl verwendet. In Indien gibt es für eine Verwendung Hinweise bereits um 2000 v. Chr., in Mitteleuropa wird er erst seit dem 14. Jahrhundert angebaut.[7] Ab dem 17. Jahrhundert findet der Anbau im größeren Stil statt. Im nordwestlichen Deutschland und in den Niederlanden war Raps im 16. und 17. Jahrhundert die wichtigste Ölfrucht. In der Mitte und im Osten Deutschlands dagegen herrschten die eng verwandten Rübsen vor.[8] Zunächst lieferte Raps vorwiegend Brennstoff für Öllampen, wurde als Schmieröl genutzt und nur in den armen Schichten auch in der Küche verwendet.[9] Im frühen 19. Jahrhundert stieg der Rapsanbau an, weil sich der Gebrauch des Öls als Beleuchtungs- und Nahrungsmittel zunehmend durchsetzte. Als Speiseöl wurde Rapsöl unter anderem wegen seines bitteren Geschmacks, der auf einen hohen Gehalt an Erucasäure zurückzuführen war, nur eingeschränkt verwendet. Allenfalls in Hungerzeiten kam Rapsöl vermehrt auch als Nahrungsmittel auf den Tisch. So brach der Rapsanbau in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts stark ein, als preiswerte Erdölimporte und tropische und subtropische Speiseöle auf den Markt kamen. 1878 wurden noch 188.000 ha Raps im Deutschen Reich angebaut, 36 Jahre später waren es nur noch 87.711 ha.[8]
In beiden Weltkriegen wurde in Deutschland der Rapsanbau forciert, um sich aus der Abhängigkeit von Fett- und Öleinfuhren zu lösen. Vor allem Margarine wurde aus heimischem Rapsöl hergestellt. Als Speiseöl nur bedingt tauglich, als Futtermittel ungeeignet, blieb Rapsöl hauptsächlich auf die Verwertung technischer Öle beschränkt (Brennstoff für Öllampen, Schmiermittel für (Dampf-)Maschinen, Grundstoff für die Seifenherstellung).[4] Dies änderte sich ab etwa Mitte der 1970er Jahre. Es kamen Neuzüchtungen mit zwei neuen Merkmalen auf den Markt: Das Öl aus diesem 00-Raps („Doppel-Null“) enthielt nur noch geringe Mengen der bitter schmeckenden Erucasäure und war nahezu frei von Senfölglykosiden. Diese giftigen Stoffe hatten bis dahin eine Verwendung als Lebensmittel bzw. als Tierfutter weitgehend ausgeschlossen.
Nachdem durch die Neuzüchtungen zunächst die Verwertung als ernährungsphysiologisch wertvolles Speiseöl sowie als Rohstoff für Speisefette in den Mittelpunkt gestellt worden war, ist Rapssaat zunehmend auch als nachwachsender Rohstoff genutzt worden. 2007 wurden drei Viertel des in Deutschland erzeugten Rapsöls zur Erzeugung von Biokraftstoffen oder zur Verwertung in der Industrie verwendet.[10]
Bis zu den 1970er Jahren konnte man Raps kaum als Lebens- und Futtermittel verwenden, denn er enthielt erhebliche Mengen der einfach ungesättigten Erucasäure und an Glucosinolaten. Erucasäure macht mehr als die Hälfte der Fettsäure herkömmlicher Rapssorten aus,[11] sie verursacht Organschäden und Herzprobleme bei Menschen und Säugetieren. Wegen der Glucosinolate durften Raps-Pressrückstände nur zu geringen Anteilen im Tierfutter sein. Wegen des intensiven Kohlgeruchs fraßen die Tiere weniger, zudem verändern Glucosinolate die Schilddrüse. Außerdem entstanden im Pressrückstand Senföle, die beim Tier Verdauungsstörungen hervorriefen, Hühnereier erhielten einen Fischgeschmack.
Seit 1974 wurden unter der Bezeichnung Null-Raps (0-Raps) praktisch erucasäurefreie (weniger als 2 Prozent im Öl) und damit für die menschliche Ernährung geeignete Raps-Genotypen entwickelt, deren Saat einen höheren Anteil der besser verträglichen Öl- und Linolensäure enthält. Livio war das erste kommerziell vertriebene Raps-Speiseöl in (West-)Deutschland.
Null-Raps enthielt allerdings immer noch Glucosinolate, die die Verwendung als Tierfutter erschweren. Daher wurde versucht, Raps mit geringerem Gehalt von Glucosinolaten zu züchten, sogenannten Doppelnull-Raps (00-Raps)[12]. 1981 wurde als erste Doppelnull-Rapssorte die Winterrapssorte LIBRADOR in die deutsche Sortenliste eingetragen. Bereits 1982 folgte die Sorte LIGLANDOR, und 1983 wurden die Sorten LINDORA, LIROPA und ELENA in die Sortenliste aufgenommen. Mit jeder neuen Sorteneintragung verringert sich der Abstand in der Ertragsleistung zwischen den 0-Sorten und 00-Sorten. Die Problematik der Leistungsprüfung, bedingt durch Wildverbiss (das Wild frisst naheliegenderweise die glucosinolatarmen Typen), führte dazu, dass die Streuung der Ergebnisse zwischen den 00-Sorten wesentlich größer ist als zwischen den 0-Sorten. Die Zusammensetzung der Fettsäuren von 00-Rapsöl ist der von Olivenöl sehr ähnlich. Der Anteil essentieller Fettsäuren, insbesondere der α-Linolensäure ist um ein Mehrfaches höher als bei Olivenöl.[13] Die in Kanada entwickelten und in ganz Nordamerika kultivierten Doppelnull-Rapssorten wurden ursprünglich aus Vermarktungsgründen auch als Canola (Canadian oil, low acid) bezeichnet. Mittlerweile wird Canola in weiten Teilen Amerikas und Australiens allgemein als Bezeichnung für Raps verwendet, unter anderem wegen der Konnotation des englischen Ausdrucks rape seed (rape bedeutet neben Raps auch Vergewaltigung).
In Deutschland wird heute beinahe die gesamte Anbaufläche mit 00-Raps bestellt. Daneben wurden für die Produktion von Erucasäure als industrieller Rohstoff erucasäurereiche, aber glucosinolatarme Sorten gezüchtet, der Plusnull-Raps (+0-Raps) oder HEAR (engl.: high eruic acid rapeseed). Der Pressrückstand kann auch bei diesen Sorten verfüttert werden. Auf Flächen, die einmal mit +0-Raps bepflanzt waren, kann allerdings kein 00-Raps für die menschliche Ernährung mehr angebaut werden, da dieser mit ausgesamtem +0-Raps (Ausfallraps) verunreinigt sein kann.
Der Verzehr von Raps in größeren Mengen über längere Zeit kann bei Wiederkäuern Blutarmut verursachen.[14][15]
Da beim 00-Raps Äshemmer wie der Gehalt an Senfglykosiden reduziert ist, kommt es insbesondere in Wintermonaten zu einer erhöhten und teilweise ausschließlichen Aufnahme dieses Rapses beispielsweise beim Reh. Der damit verbundene hohe Eiweißgehalt und der geringe Rohfaseranteil der Nahrung führt bei Rehen zu schweren Verdauungsstörungen wie einer schaumigen Gärung des Panseninhalts und dadurch unter anderem zu einer Zerstörung der Pansenmikroflora und -fauna. Dies allein führt bei vielen Rehen bereits zum Tod, andere Tiere gehen nach einer bis drei Wochen an hämolytischer Anämie ein, die wahrscheinlich auf das Vorhandensein von S-Methylcysteinsulfoxid im Raps zurückzuführen ist. Die ausschließliche Aufnahme nur einer Äspflanze widerspricht normalerweise der Nahrungsstrategie von Rehen. Bei Untersuchungen, welche und wie viele Rehe gestorben sind, fand man in Österreich heraus, dass es sich dabei um auffallend viele Jungtiere handelt. Der Wildbiologe Fred Kurt vermutet deswegen, dass es sich um Jungtiere handelt, die den Anschluss an ihre Sprünge verloren haben. Im Verhältnis zu den hohen Rehbeständen stirbt eine vergleichsweise geringe Anzahl.[16]
Im Juli 1994 wurde in Frankreich die weltweit erste Hybridsorte bei Raps in die Sortenliste eingetragen. Bei dieser bleibt die „cytoplasmatisch-männliche Sterilität“ (cms) der Mutterlinie in der Hybride erhalten, die aufwachsende Hybridpflanze bildet also keinen Pollen und ist daher männlich steril. Im Konsumanbau werden „Verbundhybriden“ genannte Saatgutmischungen aus der unfruchtbaren Hybridsorte und einer herkömmlichen Sorte als Pollenspender ausgesät.
Schon Anfang der 1980er Jahre wurden an der Justus-Liebig-Universität Gießen sog. „zusammengesetzte Sorten“ entwickelt, die auf dem Markt eine nennenswerte Bedeutung erreichten (z. B. Elvira). Hierbei blühten gezielt kombinierte Linien miteinander ab. Diese Linien waren zwar verhältnismäßig reinerbig, aber wiesen dennoch im Gegensatz zur Hybridsorten-Komponenten keinen so hohen Inzuchtanteil auf.
1995 wurde in den USA ein HL-Raps (high lauric) entwickelt, dieser besitzt ein Gen des Lorbeers und enthält bis zu 40 % Laurinsäure. Er wird zu industriellen Zwecken genutzt.[19] Weiter gibt es die Sorten high myristic und high stearic mit erhöhtem Myristin- bzw. Stearinsäureanteil, sowie low linolenic Typen mit reduziertem Linolensäureanteil.[22]
1996 wurden in Deutschland sogenannte „restaurierte Hybriden“ zum Anbau zugelassen. Diese blühen wie herkömmliche Liniensorten ab und bieten daher die gleiche Ertragssicherheit wie diese, jedoch verbunden mit höherer Vitalität und höherem Ertragspotenzial. 2002 standen Hybridsorten auf etwa 40 % der Winterrapsanbaufläche in Deutschland.[23]
Raps zählt zu den ersten Nutzpflanzen, bei denen großflächig gentechnisch veränderte Sorten angebaut wurden. Durch Veränderung des Rapserbguts wurden Rapspflanzen mit verschiedenen nützlichen Eigenschaften entwickelt. Gentechnisch veränderte Rapssorten werden bisher vor allem in den USA (82 % der Rapsanbaufläche im Jahr 2007), Kanada (87 % der Rapsanbaufläche im Jahr 2007) und in Australien (seit 2008) angebaut. In der EU gibt es bisher lediglich Zulassungen der Ernte als Lebens- bzw. Futtermittel, jedoch keine für den kommerziellen Anbau.[24]
Die Ansprüche von Raps an den Boden sind denen des Weizens vergleichbar. Raps benötigt tiefgründigen Boden, der eine ungehinderte Wurzelentwicklung bis unterhalb des Bearbeitungshorizonts ermöglicht. Tiefgründige Lehmböden mit pH-Werten um 6,5 sind für den Anbau besonders geeignet. Ungeeignete Standorte für Raps sind sehr tonige Böden mit starker Neigung zu Staunässe wegen Einschränkungen bei der Bodenbearbeitung sowie extrem leichte oder flachgründige Böden, bei denen Trockenperioden die Ertragssicherheit verringern. Bei Moorböden mit Spätfrostgefahr kann es bei Winterrapsanbau zur Schädigung der Blüte, zum Platzen der Pflanzenstängel oder auch zum Auffrieren des Bestandes mit Totalschäden kommen.
Raps besitzt nur eine begrenzte Frosthärte bis zu etwa −15 °C bis −20 °C bei schneefreiem Boden. Verändert sich die Bodenstruktur durch Frosteinwirkung (Auffrieren), so können zudem Wurzeln abreißen. Warme Mittagstemperaturen bei beginnender Atmung der Pflanzen gegen Winterende können zum Vertrocknen führen, da die Wurzeln bei noch gefrorenem Boden nicht genügend Wasser aufnehmen können.
Raps ist nicht selbstverträglich, das heißt, dass man nach dem Anbau mind. drei besser vier Jahre keinen Raps mehr anbauen sollte, um ein vermehrtes Auftreten spezifischer Pflanzenkrankheiten und -schädlinge zu vermeiden. Raps kann daher einen Anteil von höchstens 25 bis 33 Prozent in der Fruchtfolge einnehmen, um Mindererträge beziehungsweise verstärkten Einsatz von Pflanzenschutzmitteln zu vermeiden. Auch vor dem Anbau verwandter Kulturpflanzen nach Raps sind Anbaupausen nötig, so bei Rüben wegen Rübennematoden sowie bei Senf oder Stoppelrüben wegen Kohlhernie.
Raps ist in einer Fruchtfolge mit Getreide wichtig, da er als Blattfrucht keine Krankheiten und kaum Schädlinge von Halmfrüchten übertragen kann. Zudem fördert Raps die Struktur und biologische Aktivität des Bodens und dient der Humusbildung, wenn seine Pflanzenteile (Wurzeln, Stroh) auf dem Feld bleiben. Vor allem Sommerraps sorgt mit einer guten Durchwurzelung des Bodens für dessen gute Durchlüftung. Winterraps kann von Vorfrüchten freigesetzte Stickstoffmengen noch im Herbst aufnehmen. Bleibt Rapssaat im Boden, ist sie auch nach langer Zeit (bis zu zehn Jahre)[25] noch keimfähig und kann bei Auswuchs Nachfrüchte stören.
In Mitteleuropa wird überwiegend Winterraps angebaut. Die Aussaat erfolgt im Herbst, die Ernte im darauf folgenden Frühsommer. In Kanada, dem weltweit größten Raps-Erzeugerland, überwiegt dagegen Sommerraps.
In Deutschland wird bei Winterraps ein Saattermin in der zweiten Augusthälfte angestrebt. Eine Aussaat bis in die erste Septemberwoche ist möglich. Angestrebt wird, dass die Pflanzen in einem kräftigen Rosettenstadium in den Winter gehen, jedoch noch keine verlängerte Sprossachse bilden.
Raps erfordert ein optimales Saatbett mit leicht verfestigtem Saatablagehorizont (die Bodentiefe, in der das Saatgut abgelegt wird) und flacher, lockerer Oberfläche. 35–70 Körner Winterraps pro Quadratmeter werden mit zwei bis drei Zentimetern Ablagetiefe flach gesät. Bei Hybriden liegt die Aussaatmenge etwas niedriger als bei Liniensorten. Üblich sind Reihenabstände von etwa 13 bis 26 cm. Zur Anwendung kommt sowohl die Drillsaat als auch die exaktere, aber aufwendigere Einzelkornsaat.
Die Rapspflanze stellt hohe Ansprüche an die Nährstoffversorgung. Verglichen mit Getreide ist bei Raps unter den Hauptnährstoffen vor allem der Bedarf an Stickstoff, Kalium und Schwefel hoch. Unter den Mikronährstoffversorgung benötigt Raps besonders viel Bor, Mangan und Molybdän.[26]
Bis in die 1970er Jahre wurde Raps als Hackfrucht angebaut – im ökologischen Landbau erfolgt die Unkrautregulierung auch heute per Maschinenhacke. Im konventionellen und integrierten Anbau wird das Unkraut neben allgemeinen ackerbaulichen Maßnahmen fast ausschließlich durch Herbizide bekämpft. Gentechnisch veränderte herbizidresistente Rapssaat ermöglicht den Einsatz nichtselektiver Herbizide, ist jedoch in Europa nicht zum Anbau zugelassen. Pflanzenschutzmittel (Insektizide, Fungizide und Wachstumsregler) werden in Deutschland während der Kulturdauer im Durchschnitt rund dreimal ausgebracht.
Bei dem verbreiteten Anbau nach Getreide tritt regelmäßig Ausfallgetreide (Aufwuchs aus Samen, die bei der Getreideernte auf dem Acker verblieben sind) auf. Zu den häufigsten Ungräsern zählt der Acker-Fuchsschwanz. An Unkräutern treten häufig Klettenlabkraut und Vogelmiere auf, sowie vor allem auf schlecht durchlüfteten Böden Kamillen. Einseitiger Herbizideinsatz fördert zudem dem Raps verwandte kreuzblütige Unkräuter sowie Ackerstiefmütterchen und Storchschnäbel.
Geerntet wird der stehende Rapsbestand in Deutschland meist in einem Arbeitsgang im sogenannten Direktdrusch, in den Küstenregionen wird wegen des erhöhten Windeinfalls, aber auch zur Vermeidung vorzeitigen Samenausfalls aus den Schoten das mehrteilige Schwaddrusch-Verfahren angewandt.
Beim Direktdrusch wird der Raps geerntet, sobald die Körner schwarz geworden sind und beim Schütteln in der Schote rascheln. Das Stroh kann zu diesem Zeitpunkt noch teilweise grün sein. In Deutschland ist dies in der Regel in der zweiten Julihälfte der Fall. Als Erntemaschine dient beim Direktdrusch der herkömmliche Mähdrescher, der allerdings verbreitet mit Zusatzeinrichtungen wie einer Verlängerung des Tisches hinter dem Schneidwerk wegen des langen Rapsstrohs sowie Seitenmessern am Schneidwerk zum Trennen der ineinander verworrenen Rapspflanzen versehen ist. Wegen der im Vergleich zum Getreidekorn feinen Rapssaat muss das Dreschwerk des Mähdreschers mit anderen, auf das Rapskorn angepassten Sieben und Blechen ausgerüstet sein. Manchmal wird der Rapsbestand bei der Sikkation chemisch abgetötet, um einen einfacheren Direktdrusch zu ermöglichen. Als Problem beim Direktdrusch gibt es noch grüne Schoten im unteren Bereich, auch Gummischoten genannt. Diese enthalten Körner mit einem höheren Tausendkorngewicht. Mähdrescher können diese Schoten bestenfalls nur zerreiben. Das dabei austretende Wasser führt dann noch dazu, dass trockene Körner am Stroh kleben und nicht geerntet werden können.
Beim Schwaddrusch werden die Pflanzen in der Regel bereits ein bis zwei Wochen früher, nämlich sobald die Körner beidseitig zu bräunen beginnen, mit einem Schwadmäher gemäht und auf Schwad gelegt. Nach erfolgter Feldtrocknung wird der Schwad durch einen hierzu mit einer Pickup anstelle des Schneidwerks ausgerüsteten Mähdrescher aufgenommen und ausgedroschen.[3][27]
Die Hektarerträge für Raps betrugen 2018 in Deutschland 30 dt/ha, in Österreich 30 dt/ha und in der Schweiz 37 dt/ha.[30] Der mittlere Ölgehalt der Rapssaat beträgt 45 bis 50 Prozent, der Proteingehalt reicht von 17 bis 25 Prozent.
Seit den 1990er Jahren ist Raps nach Soja weltweit die Ölsaat mit dem zweithöchsten Anteil am Weltmarkt. 2007 betrug der Anteil von Raps an der weltweiten Ölsaatenproduktion 12,9 %. Weltweit wurden 2008/09 rund 54,1 Mio. t Rapssaat erzeugt, das ist mehr als das Vierfache der jährlichen Produktion Anfang der 1980er-Jahre (12,7 Mio. Tonnen im Durchschnitt der Jahre 1980–1982). Auch die Rapsölproduktion steigt stark an, der Anteil an der gesamten Pflanzenölproduktion für das Wirtschaftsjahr 2008/09 wird auf 14,5 Prozent geschätzt.[31]
2014 wurden weltweit laut der FAO 25,9 Mio. Tonnen Rapsöl produziert.[32]
Im Jahr 2020 wurden weltweit 72.375.819 t Raps geerntet. Die 10 größten Produzentenländer ernteten zusammen ca. 84,9 % der Welternte.[30]
Die Rapsernte in Österreich betrug 100.280 t und in der Schweiz 88.083 t.
In Europa werden fast ausschließlich 00-Rapssorten als Winterraps angebaut. Der Anbau als Sommerung hat an Bedeutung verloren (372.000 Hektar im Jahr 2007). Knapp 60 Prozent der Sommerrapsflächen in der EU liegen in den baltischen Staaten. In Deutschland ist der Sommerrapsanbau seit Mitte der 1990er Jahre um fast 90 Prozent auf 12.800 Hektar zurückgegangen.[33]
Die in Deutschland meist angebauten 00-Rapssorten eignen sich für die Verwendung im Lebensmittelsektor ebenso wie für die Verwendung als nachwachsender Rohstoff. Auf Flächen, die als Stilllegungsflächen ausgewiesen sind, dürfen keine Lebens- und Futtermittel angebaut werden. Auf diesen Flächen kultivierter Raps wird also ausschließlich als nachwachsender Rohstoff verwendet. Da die obligatorische Flächenstilllegung 2008 abgeschafft wurde und die Energiepflanzenprämie der EU für Raps auf Nicht-Stilllegungsflächen 2009 letztmals ausgezahlt wurde, konkurrieren die verschiedenen Verwendungsarten für Rapsprodukte nun ohne Einfluss der Agrarförderung.[31]
Raps als nachwachsender Rohstoff wurde 2008 in Deutschland auf rund 1,0 Mio. Hektar angebaut, das sind erstmals nach jahrelangen Zuwächsen fast 20 Prozent weniger als im Vorjahr. Fast 64 Prozent der bundesweiten Anbaufläche im Jahr 2007 lag in Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg und Sachsen-Anhalt.[31]
91 % der Welt-Rapsproduktion erfolgt in der Europäischen Union, China, Kanada und Indien. Kanada führt die Liste der Exportländer an, bis 2006 gefolgt von Australien. Dürrebedingte Ernteausfälle in Australien und ein steigendes Rapsangebot aus den GUS-Staaten, insbesondere der Ukraine, erhöhen die Bedeutung Osteuropas für den internationalen Rapsmarkt.[31]
Innerhalb der Europäischen Union dominiert die Rapserzeugung in Frankreich mit 5,4 Millionen Tonnen und Deutschland mit 4,8 Millionen Tonnen (Ernte 2012). Großbritannien und Polen sind weitere wichtige Erzeugerländer in der EU. Die Anbauflächen wurden in den vergangenen Jahren deutlich ausgeweitet, vor allem von einigen Ländern der neuen EU-Staaten (Rumänien, Polen, Tschechien).[31]
Die Anbaufläche hatte in den vergangenen Jahrzehnten in Deutschland eine steigende Tendenz: Bis zur Wiedervereinigung stieg sie in der Bundesrepublik von etwa 100.000 Hektar Anfang der 1980er Jahre auf etwa 400.000 Hektar im Jahr 1989.[34] In der DDR stieg die Anbaufläche von 124.900 Hektar im Jahr 1966 auf 157.900 Hektar 1985.[35] Weiter wurde die Rapsanbaufläche in Deutschland von etwa 950.000 Hektar im Jahr 1991 auf den bisherigen Höchstwert von etwa 1,45 Millionen Hektar zur Ernte 2008 gesteigert.[34]
Auch in der Schweiz wird immer mehr Raps angebaut. 2018 stieg dort die Anbaufläche um 11,7 % auf 22.811 Hektar.[36]
Aus der Rapssaat, dem wirtschaftlich genutzten Pflanzenteil, wird in erster Linie Rapsöl gewonnen, das als Speiseöl und Futtermittel, aber auch als Biokraftstoff genutzt wird. Weiter wird Rapsöl in der chemischen und pharmazeutischen Industrie verwendet und dient als Grundstoff für Materialien wie Farben, Bio-Kunststoffe, Kaltschaum, Weichmacher, Tenside und biogene Schmierstoffe.[37]
Als Koppelprodukte der Rapsölgewinnung in Ölmühlen fallen je nach Verarbeitungsmethode rund zwei Drittel der Rapssaatmasse in Form von Rapskuchen, Rapsexpeller oder Rapsextraktionsschrot an. Diese Produkte finden vor allem als eiweißreiches Tierfutter Verwendung und können Importe von Soja teilweise ersetzen. Glycerin, das als Nebenprodukt der Weiterverarbeitung von Rapsöl zu Biodiesel anfällt, findet ebenfalls Verwendung in der Futtermittelindustrie, zunehmend aber auch in der chemischen Industrie sowie als Bioenergieträger.
Das bei der Ernte anfallende Rapsstroh verbleibt in der Regel als Humus- und Nährstofflieferant auf dem Acker, kann aber auch energetisch genutzt werden.
Für die Imkerei haben Rapsfelder große Bedeutung. Rapsblüten sind unter anderem in Deutschland eine der wichtigsten und ergiebigsten Nektarquellen für Honigbienen, eine Rapsblüte produziert in 24 Stunden Nektar mit einem Gesamtzuckergehalt von 0,4 bis 2,1 mg. Ein Hektar Raps kann in einer Blühsaison eine Honigernte von bis zu 494 kg einbringen. Aufgrund des großflächigen Anbaues ist der fein und schmalzartig kandierende Rapshonig zugleich leicht als sortenreiner Honig zu ernten.[38]
Rapsblätter und Stängel einiger Varietäten sind essbar und werden hauptsächlich in der asiatischen und afrikanischen Küche als Gemüse verwendet.
Rapssaat hat sich etwa seit dem Jahrtausendwechsel zu einem wichtigen Bioenergieträger entwickelt. Rapsöl wird dabei vor allem für die Biokraftstoffe Pflanzenölkraftstoff und Biodiesel (Rapsölmethylester) verwendet. Daneben dient das Öl als Treibstoff in Pflanzenöl-Blockheizkraftwerken und als Brennstoff – pur oder in Beimischung – in Ölheizungen, die für den Pflanzenölbetrieb angepasst sind (Pflanzenölbrenner). Rapskuchen wird derzeit fast ausschließlich in der Tierfütterung genutzt, möglich ist jedoch auch die Verbrennung oder die Nutzung als Substrat in Biogasanlagen zur Wärme- und Stromerzeugung.
Neben den allgemeinen Vorteilen der Bioenergieträger wie Erneuerbarkeit, weitgehende CO2-Neutralität und der Fähigkeit, Sonnenenergie zu speichern, spricht für die energetische Nutzung von Pflanzenölen, dass sie in großen Mengen verfügbar sind und die Nutzung mit relativ geringem technischem Aufwand möglich ist. Ein wichtiger Faktor aus Sicht der Ressourceverfügbarkeit ist bei weltweit steigendem Proteinbedarf die Nutzung der Koppelprodukte als proteinreiche Futtermittel[39]. In Deutschland ist Rapsöl derzeit das einzige einheimische Pflanzenöl, das in großen Mengen für eine energetische Nutzung zur Verfügung steht.
Kritisiert werden an der Nutzung von Raps als Energiepflanze der Flächenbedarf bei zunehmender Flächenkonkurrenz zu Nahrungs- und Futtermitteln. Teilweise in Zusammenhang damit werden die Auswirkungen der Biokraftstoffproduktion auf die Weltmarktpreise von Nahrungsmitteln diskutiert.[40] Zudem ist der Ressourcenverbrauch von Raps als Bioenergieträger zu berücksichtigen: Die Düngung der Pflanze und, in geringerem Maße, die Verarbeitung der Rapssaat zu Pflanzenöl und Biodiesel verbrauchen Energie und Rohstoffe, der Wasserverbrauch der Rapspflanze beim Aufwuchs ist ebenfalls erheblich.
Diskutiert wird, wie sich die Stickstoffdüngung auf die Klimabilanz von Raps auswirkt. Ein Teil des Stickstoffs kann zu Distickstoffoxid (N2O, „Lachgas“) umgesetzt werden, ein bis zu 320-fach so stark wirkendes Treibhausgas wie Kohlenstoffdioxid (CO2).[41] Die tatsächlich freigesetzte Menge hängt unter anderem von dem Anteil des Stickstoffs im Dünger ab, der tatsächlich zu Lachgas umgesetzt wird und in die Atmosphäre gelangt. Für die Berechnung sind auch Faktoren wichtig, wie z. B. die von der Pflanze aufgenommene Stickstoffmenge, die tatsächlich eingesetzte Menge an Dünger und die Einbeziehung von Nebenprodukten (Rapsschrot) in die Bilanzierung.[42] Verschiedene Studien nennen eine positive Klimabilanz. Große Presseresonanz fand 2008 eine Studie, die eine negative Klimabilanz für Treibstoff aus Raps berechnete, deren Einschätzung der oben genannten Faktoren von vielen Seiten jedoch als veraltet und wissenschaftlich nicht haltbar kritisiert wurde.[43][44][45][46]
Raps (Brassica napus), auch Reps oder Lewat genannt, ist eine Pflanzenart aus der Familie der Kreuzblütengewächse (Brassicaceae). Es ist eine wirtschaftlich bedeutende Nutzpflanze. Genutzt werden die Samen vor allem zur Gewinnung von Rapsöl und dem Koppelprodukt Rapskuchen. Die Steckrübe Brassica napus subsp. rapifera (Syn.: Brassica napus subsp. napobrassica) ist eine Unterart von Raps (Brassica napus).
La Brassica napus l'è 'na piànta de la famìa botànica de le Brassicaceae e la sò cultivar de öle l'è cognusìda col nom de raisù a Bèrghem, de raviscion, ravuscion o ravetton 'ndi variàncc ocidentài (in italià ravizzone). Töte i brassicaceae i'è sùra de töt piànte cultiàde, però de spès s'tróa ach di ezemplàr selvàdech cresìcc despersocönt, fò sùra la Brassica napus l'è ach öna spéce artificiàla, dezà che l'è nasìda dal incruzià la Brassica rapa (20 cromozòmi) e la Brassica oleracea (18 cromozòmi) e de fati la gh'à 38 cromozòmi[1].
Gh'è dò varietà de Brassica napus, la Brassica napus var Napus ciamàda ach Brassica napus var Oleifera e la Brassica napus var Napobrassica. La prìma la gh'à öna raìs fìna fìna e l'è cultiàda per dàghela de maià a le bès•cie, ma ach, come 'l dis ol nòm, per caàn fò da la somésa 'n òio vegetàl alimentàr e per fà sö 'n tìpo de carbürànt, menimà la segónda la gh'à öna raìs bèla gròsa che l'è bùna de mangià.
De spès s'confónt ol raissù col verzàch e de spès s'pènsa che i sìes la stèsa piànta, menimà i è dò spéce diferènte, acasìbè i sìes töte e dò cultivar de öle. Ach in italià s'confónt de spès ol raisù-ravizzone col verzàch-colza ach se 'l Dalla Fior 'l à ciarìt bé che 'l se ciàma ravizzone la cultivar de öle de la Brassica napus e colza la cultivar de öle de la Brassica campestris o Brassica rapa [2], nòm che bé o mal i è confermàcc dal Sandro Pignatti[3]. In töte i manére l'è mia malfà tróa di óter autùr, sùra de töt sö internet, che i se confónt e i dóvra chès-ce nòm mia a la stèsa manéra del Dalla Fior.
L'è 'na piànta erbacea che che la càmpa ün an, l'è sènsa péi o quàze, col gamp che pöl rià a 'n méter e mès de altèsa del teré, ramificàt sura de töt endèl tòch piö àlt.
Le fòie le pöl véser grànde 'nfìna a 40 ghèi, de culùr che tìra al gris-vért, mìa pilùse o de spès cigliàde sö le nervadüre o söi òrli. Le fòie piö 'n bàs le g'ha 'l gambì, de fùrma liràda, con 2÷5 pér de segmèncc laterài entréch e giü terminàl en bèl pó piö grant, capetàt ma 'n manéra mìa regolàra; chèle sö ensìma i è sènsa gambì, cioè sèsii o subamplesicàule, e i è oblónghe-lanceolàde e 'ntréghe.
La fà sö 'na sórt de spìga de 20÷60 fiùr, che i se dèrf a partì dal bas, ma i fiùr zamò deèrcc i rèsta piö 'n bas de i böcc che i gh'à amò de dervìs e chèsto l'è ü caràter botànech che 'l permèt de mia sconfónt la Brassica napus e la Brassica oleracea co la Brassica rapa che menimà la gh'à i fiùr deèrcc che i rèsta piö 'n vólt de i böcc [4]. Ògna fiùr 'l gh'à quàter sépai e quàter pétai metìcc a crùs compàgn de töte i crucifere, che l'è 'l nòm vècc di Brassicaceae. Quan che i è 'n fiùr i ciós cultiàcc a raisù, ma ach a verzàch i par en tapé zalt.
Ol sò fröt l'è strècc e lónch, l'è almànch 3 ólte piö lónch che larch, e l'è ciamàt siliqua, quan che l'è marüt 'l se dèrf despersocönt con dò linguète e isé la trèca fò la somésa.
La Brassica napus l'è 'na piànta de la famìa botànica de le Brassicaceae e la sò cultivar de öle l'è cognusìda col nom de raisù a Bèrghem, de raviscion, ravuscion o ravetton 'ndi variàncc ocidentài (in italià ravizzone). Töte i brassicaceae i'è sùra de töt piànte cultiàde, però de spès s'tróa ach di ezemplàr selvàdech cresìcc despersocönt, fò sùra la Brassica napus l'è ach öna spéce artificiàla, dezà che l'è nasìda dal incruzià la Brassica rapa (20 cromozòmi) e la Brassica oleracea (18 cromozòmi) e de fati la gh'à 38 cromozòmi.
Li golzå, c' est ene ahivêye plante del famile des croejhrecires, ki rshonne a do snè, e pus grand, et k' on plante po ses grinnes k' on pout stoide et fé d' l' ôle.
No d' l' indje e sincieus latén : Brassica napus
On ndè ahivéve dedja e 17inme sieke, poy ki l' mot est dins l' Motî Villers (1783). On ndè fjheut d' l' ôle po les crassets et les kénkets.[1] Ey eto po nouri les colons[2] et les moxhons xhufleus (pénsons), tot l' fijhant boure.[3]
El Walonreye, li coûtivaedje do golzå a stî oblidjî pås Almands tins des deus gueres do 20inme sieke, po fé d' l' ôle.
Mins il est dné come «ahivaedje disparexhou» a Snefe pa Robert Dascotte (1973).
Li cultivaedje do golzå a divnou foirt al môde dispu les anêyes 1980, copurade po produre li tortea, et aveur des proteyenes po nouri les biesses.
A dater des anêyes 2000, on-z a eto eployî l' ôle di golzå po mete dins les moteurs.
Gn a on djaene golzå d' ivier, et on blanc golzå d' måss.[5]
Li golzå d' ivier si seme dedja après l' campagne (moes d' djulete u d' awousse); li golzå d' måss si seme tins des mårsaedjes, mins i rind moens ki l' ôte.[6]
On seme li golzå al machene, å bontins, so des royes a 40 cm, dj' ô bén: totsu lådjes ki pa les petråles. El fåt passer al hawlete (binete). Come ça tént eshonne, on l' siyive, dinltins. Adon-pwis, on l' a fåtchî al raezete.
On fjheut des dijheas.
Cwand il esteut djaene, il esteut bon a bate. On l' bateut å flayea u å mayet. so ene grande toele, po n' nén piede les sminces, ki sont foirt pitites. On fjheut çoula so tchamp u al batire. Les cmeres apoirtént les djåbes dissu l' båtche, ene al feye. On sorlevéve les strins djus al fotche et on aléve fote li feu ddins.
Tins del guere, gn aveut des cis ki vnént dôpiner les djåbes sol tchamp del nute, et haper les grinnes.
Li golzå, ça sminceye; dijh ans après, n aveut co des rdjeteures dins les teres.[7]
Li golzå, c' est ene ahivêye plante del famile des croejhrecires, ki rshonne a do snè, e pus grand, et k' on plante po ses grinnes k' on pout stoide et fé d' l' ôle.
No d' l' indje e sincieus latén : Brassica napus
Nabeto esas varietato di napo, di qua la grani esas oleoza.
Raps (latin.: Brassica napus subsp. napus) om üks'vozne heinäsine kazmuz, Kapust-heimon Kapustižed- (latin.: Brassicaceae), vai Ristänikoižed-sugukundan (latin.: Cruciferae) erik. Toižendad oma keväz'ližen i sügüzližen (voz'raps) semendan täht.
Kazmuz om ottud kul'turha 6 tuhad vozid tagaz vai sen aigemba. Eile londuseližid toižendoid, voib löuta vaiše mectunuzid kul'turkazmusid. Ezimeletaden, raps libui Anglijaspäi i Alamaišpäi pöudkapustan (Brassica campestris) i linmakapustan (Brassica oleracea) gibridizacijal.
Pit'kan päivänvauktan kazmuz, vilunvastaine, küzub nepsut i väghišt mahust. Kazvab hüvin venos vös. Äikerdoičese semnil.
Tarbhaine maižanduzkul'tur samha void sömän täht i biodizel'-poltust. Mail'man satuz oli 68,9 mln tonnoid vl 2016, päkazvatajad oma Kanad (18,4 mln t), Kitai (15,3), Indii (6,8) i Evropan mad.
Raps (Brassica napus var. napus) — karamdoshlar oilasining Brassica avlodiga mansub bir yillik moyli va yemxashak ekini. Miloddan avvalgi 4ming yillikda ham ekilgan. Yevropada 14-asrdan ekila boshlagan va hozir asosiy moyli ekin hisoblanadi. Oʻzbekistonda oraliq ekin sifatida ekiladi. Kuzgi (V. binnis) va bahorgi (V. appua) guruhi bor. Ildizi duksimon, poyasi sershoh, boʻyi 50—150 sm. Barglari gʻuj, bandli, kam tukli. Toʻpguli 25—40 ta, guli shingil. Gullari mayda, sariq, baʼzida oq tusli. Mevasi uzun (5—10 sm), kambar (3–4 mm) qoʻzoq. Doni sharsimon, rangi och qoramtir. 1000 dona urugʻi vazni 3—7 g . R. uzun kun oʻsimligidir. Urugʻi 1—3° da unib chikadi, 15—20° da yaxshi oʻsib rivojlanadi. Kuzgi R.ning vegetatsiya davri 270— 300 sutka, bahrrgisiniki 95—PO sutka. Chetdan changlanadi. R. urugʻi tarkibida 32—50% moy, 23% oqsil mavjud. Moyi ovqatga, shuningdek, margarin, sovun ishlab chiqarishda, toʻqimachilik va sanoatning boshqa tarmoqlarida ishlatiladi. Kunjarasi chorva uchun yaxshi ozuqa. Qatorlab yoki keng qatorlab, 2—4 sm chuq.ka ekiladi. Sovuqqa chidamliligi past, qishda kuchli sovukdar boʻlmaydigan mintaqalarda ekiladi. Rivojlanishining boshida namga talabchan. Chorva mollari uchun yaxshi ozuqabop ekin hisoblanadi. 150 s/ga dan tortib 250 s/gacha koʻk massa beradi. Asalshirali oʻsimlik. R.ni oraliq ekin sifatida oʻzini yoki turli ekinlarga aralashtirib ekish mumkin. Oʻzi ekilganda ekish normasi 12–15 kg/ga, javdar bilan aralash ekilganda 8–10 kg/ga. Doni boʻyicha hosiddorligi 15—25 s/ga.
Asosiy zararkunandalari: R. arrakashi, R. bargxoʻri, karam oq qurti, R. gulxoʻri, yashirin hartumlilar. Kasalliklari: alternarioz, soxta kul kasalligi.
Kurash choralari: yerni kuzda shudgor qilish, begona oʻtlarni gerbitsidlar bilan yoʻqotish, ekinlarga insektitsidlar sepish.
Halima Otaboyeva.[1]
Raps (Brassica napus) is a bricht yellae flouerin member o the faimily Brassicaceae. Raps is growen for tae mak ainimal fother, vegetable ile for humans an biodiesel fuel.
Raps (latin.: Brassica napus subsp. napus) om üks'vozne heinäsine kazmuz, Kapust-heimon Kapustižed- (latin.: Brassicaceae), vai Ristänikoižed-sugukundan (latin.: Cruciferae) erik. Toižendad oma keväz'ližen i sügüzližen (voz'raps) semendan täht.
Kazmuz om ottud kul'turha 6 tuhad vozid tagaz vai sen aigemba. Eile londuseližid toižendoid, voib löuta vaiše mectunuzid kul'turkazmusid. Ezimeletaden, raps libui Anglijaspäi i Alamaišpäi pöudkapustan (Brassica campestris) i linmakapustan (Brassica oleracea) gibridizacijal.
Pit'kan päivänvauktan kazmuz, vilunvastaine, küzub nepsut i väghišt mahust. Kazvab hüvin venos vös. Äikerdoičese semnil.
Tarbhaine maižanduzkul'tur samha void sömän täht i biodizel'-poltust. Mail'man satuz oli 68,9 mln tonnoid vl 2016, päkazvatajad oma Kanad (18,4 mln t), Kitai (15,3), Indii (6,8) i Evropan mad.
Raps (Brassica napus var. napus) — karamdoshlar oilasining Brassica avlodiga mansub bir yillik moyli va yemxashak ekini. Miloddan avvalgi 4ming yillikda ham ekilgan. Yevropada 14-asrdan ekila boshlagan va hozir asosiy moyli ekin hisoblanadi. Oʻzbekistonda oraliq ekin sifatida ekiladi. Kuzgi (V. binnis) va bahorgi (V. appua) guruhi bor. Ildizi duksimon, poyasi sershoh, boʻyi 50—150 sm. Barglari gʻuj, bandli, kam tukli. Toʻpguli 25—40 ta, guli shingil. Gullari mayda, sariq, baʼzida oq tusli. Mevasi uzun (5—10 sm), kambar (3–4 mm) qoʻzoq. Doni sharsimon, rangi och qoramtir. 1000 dona urugʻi vazni 3—7 g . R. uzun kun oʻsimligidir. Urugʻi 1—3° da unib chikadi, 15—20° da yaxshi oʻsib rivojlanadi. Kuzgi R.ning vegetatsiya davri 270— 300 sutka, bahrrgisiniki 95—PO sutka. Chetdan changlanadi. R. urugʻi tarkibida 32—50% moy, 23% oqsil mavjud. Moyi ovqatga, shuningdek, margarin, sovun ishlab chiqarishda, toʻqimachilik va sanoatning boshqa tarmoqlarida ishlatiladi. Kunjarasi chorva uchun yaxshi ozuqa. Qatorlab yoki keng qatorlab, 2—4 sm chuq.ka ekiladi. Sovuqqa chidamliligi past, qishda kuchli sovukdar boʻlmaydigan mintaqalarda ekiladi. Rivojlanishining boshida namga talabchan. Chorva mollari uchun yaxshi ozuqabop ekin hisoblanadi. 150 s/ga dan tortib 250 s/gacha koʻk massa beradi. Asalshirali oʻsimlik. R.ni oraliq ekin sifatida oʻzini yoki turli ekinlarga aralashtirib ekish mumkin. Oʻzi ekilganda ekish normasi 12–15 kg/ga, javdar bilan aralash ekilganda 8–10 kg/ga. Doni boʻyicha hosiddorligi 15—25 s/ga.
Asosiy zararkunandalari: R. arrakashi, R. bargxoʻri, karam oq qurti, R. gulxoʻri, yashirin hartumlilar. Kasalliklari: alternarioz, soxta kul kasalligi.
Kurash choralari: yerni kuzda shudgor qilish, begona oʻtlarni gerbitsidlar bilan yoʻqotish, ekinlarga insektitsidlar sepish.
Halima Otaboyeva.
Raps (Brassica napus) is a bricht yellae flouerin member o the faimily Brassicaceae. Raps is growen for tae mak ainimal fother, vegetable ile for humans an biodiesel fuel.
Rapsos (luotīnėškā: Brassica napus) ī tuokis krīžmažėidiu augalū šeimuos augals. Augėnams aliejė gamībā.
Augėnams cielās laukās, daugomuo Vėdorė Lietovuo, Sovalkėjuo, Šiaurės Lietovuo.
Uljana repica (lat. Brassica napus oleifera) – poznata i kao repica – jest biljka svijekupusnjača (Brassicaceae), koja se konzumira u Kini (油菜籽: pinyin: yóucài; kantonski: yau choy) i Južnoafričkoj Republici kao povrće. Ime joj potiče od latinske riječi za repu (rāpa ili rāpum).[1] Pod repom, Brassica napobrassica, ponekad se smatraju i razne B. napus. Neki botaničari također uključuju i blisko srodnu Brassica campestris u B. napus.
B. napus se ranije uzgajala i za stočnu hranu, ali danas uglavnom za proizvodnju uljem bogatog sjemena, koje je treći najveći izvor biljnog ulja u svijetu.[2]
Brassica napus naraste do visine oko 150 cm više sa donjim zelenkastoplavim listovima koji su perasti kao u smokve[3][4][5] a gornji su priljubljeni uz stabljiku. Cvjetovi su žute boje, debeli oko 17 mm. B. napus razlikuje se od B. nigra, ali se mogu razlikovati uglavnom po gornjim listovima koji ne priliježu uz stabljiku, a B. rapa po svojim manjim laticama koje su manjeg prečnika od 13 mm. repica, uljana (Brassica napus subsp. oleifera) je jednogodišnja biljka iz. porodice krstašica (Brassicaceae).
Uljana repica ima zeljastu, razgranatu stabljiku. Plod je komuška, dugs oko 5 do 10 cm, a u njoj je obično 25 do 40 sjemenki. Na jednoj biljci može biti od 100 do 400 i više komuški. Sjemenka je glatka, okrugla, crnosmeđa ili plavkastocrna. Uzgaja se za iskorištavanje sjemena, koje sadrži 40 do 48% ulja i 18 do 25% bjelančevina. Suvremena proizvodnja upotrebljava njene nove sorte i hibride, poznate kao 00-sorte sa poboljšanim kvalitetom ulja i sačme. Jedna od onih koje su tržišno najpoznatije je 00-sorta kanadska kanola, s niskim primjesama kiseline eruka i minimalnom količinom glukozinolata u sačmi. Među trigliceridima novih sorata dominantne su oleinska kiselina (više od 60%), linoln (18 do 20%) i linolenska kiselina (manje od 10%). Ulje repice se svrstava u kategoriju polusušivih, s jodnim brojem 95 do 120, a upotrebljava se za ljudsku prehranu (rafinirano) i u tehničku primjenu, kao što su proizvodnja biodizela, deterdženata, sapuna, itd. Nakon usitnjavanja, cijeđenja i ekstrakcije ulja, ostaju pogačice i sačma koje su odlična i koncentrirana stočna hrana.
Uljana repica ima ozime i jare oblike, a u Evropi se pretežno uzgaja ozima. Među kulturama za proizvodnju ulja zauzima treće mjesto u svijetu, iza soje i uljane palme. Godine 2005. u svijetu je proizvedeno 47.161,378 tona sjemenki, sa 26.794,121 hektara usjeva. Glavni svjetski proizvođači sjemena uljane repice su Kina, EU, Kanada i Indija. Pod nazivom repica često se razumijevaju i neke druge uljanih krstašica.
Ulje ove repice se koristi kao dizel gorivo, kao biodizel, direktno gorivo u grijnim sistemima ili pomiješano sa naftnim destilatima za pogon motornih vozila. Biodizel se u novijim motorima može koristiti u čistom obliku, bez oštećenja motora i često u kombinaciji s fosilnim gorivom dizelom u omjerima u rasponu od 2% do 20% biodizela. Zbog rasta troškova, drobljenje i rafiniranje biodizela iz uljane repice, izvedeni biodizel iz u proizvodnji novog ulja košta više od standardnih dizel goriva, tako da se dizel goriva obično prave od upotrebljavanog ulja. Prednost biogorivu iz uljane repice se daje u većem dijelu Evrope, gdje čini oko 80% te sirovine,[6] dijelom i zbog toga što se iz uljana repice proizvodi više nafte po jedinici površine u odnosu na druge izvore nafte, kao što je soja, ali prije svega zbog toga što ulje repice ima znatno nižu gel tačku od većine drugih biljnih ulja.
Uljana repica se danas uzgaja uz visok nivo dodavanja đubriva sadrže koje dušik, čija prerada proizvodnja tih generira N2O. Procjenjuje se da 3–5% dušika koji se daje kao gnojivo za uljanu repicu pretvara u N2O.[7]
Kanola je bio izvorni zaštitni znak, ali je sada u Sjevernoj Americi samo generički pojam za jestive sorte uljane repice. U Kanadi, službena definicija uljane repice je zakonski kodificirana.
Varijetet uljane repice razvijen 1998. godine smatra se najotpornijim na bolesti i sušu. Ova i druge nedavne sorte su proizvedeni pomoću genetičkog inženjerstva. U 2009, 90% posijanih usjeva uljane repice u Kanadi su genetički modificirani, sorte koje su tolerantne na herbicide.[8]
Uljana repica je jedna od najstarijih biljnih uljarica, ali historijski je korištena u ograničenim količinama zbog visokog nivoa eruka kiseline, koja je štetna za srčani mišić životinja i zbog glukozinolata, koji je manje hranljiv u hrani za životinje.[9] Ulje uljane repice može sadržavati i do 54% eruka kiseline.[10] Hrana razreda ulja kanole potiče iz sorti uljane repice, također poznatih kao uljane repice sa 00 ulja, niskih eruka kiselina, LEAR ulje i prepoznaje se kao ekvivalentno ulju od kanole, koje je općenito priznato kao sigurno u administraciji SAD-a za hranu i lijekove.[11] Kanolino ulje je vlada USA ograničila na najviše 2% eručne kiseline,[11] a EU na 5%,[12] sa specijalnom regulacijom za ishranu beba. Za ove niske razine eruka kiseline ne vjeruje se da uzrokuju štetu kod ljudske novorođenčadi.[11][11][12][12]
U 1981. smrtonosna epidemija bolesti u Španiji, poznata kao sindrom toksičnog ulja[13] bila je prouzrokovana potrošnjom ulja jedne druge repice (srodnika uljane repice sličnog vrsti B. rapa) za industrijsku upotrebu, koji je na prevaru prodan kao maslinovo ulje da se konzumira za kuhanje, salate i u drugim namirnicama. Simptomi su se pojavili kao tipska upala pluća s intersticijskim infiltratima, vidljva na rentgenskom snimku, a koja je komplicirana plućnom hipertenzijom u velikom broju slučajeva.[14]
Polen uljane repice sadrži poznate alergene.[15][16] Da li polen uzrokuje groznicu sijena nije dobro provjereno, jer repicu oprašuju insekti (entomofilija), jer ovu groznicu obično uzrokuju biljke koje se opšašuju vjetrom (anemofilija). Inhalacija prašine od uljane repice može uzrokovati astmu kod poljoprivrednih radnika.[17][18][19]
Svjetska proizvodnja uljane repice (uključujući i kanolu) povećana je 6 puta između 1975. i 2007. godine. Proizvodnja uljane repice i kanole od 1975. godine otvorila je tržištu jestivog ulja od uljane repice. Od 2002. godine, proizvodnja biodizela je u stalnom porastu u EU i SAD-u i iznosi 6 miliona metričkih tona u 2006. Repičino ulje je pozicionirano za snabdijevanje dobrog dijela ulja od povrća, koje je potrebno za proizvodnju tog energenta. Očekivalo se da će proizvodnja u svijetu dalje rasti i između 2005. i 2015. godine da će biodizel biti preovlađujuće gorivo u Evropi.[20] Svaka tona sjemena uljane repice daje oko 400 kg ulja. Uljanoj repici je do zrenja potrebno između 135 i 150 dana, a nekim sortama samo 110. U Francuskoj, Avril grupa preradila je polovinu proizvedene repice u 2014.[21]
.jpg)
,_Malbork,_Polonia,_2013-05-19,_DD_01.jpg)
.JPG)
|accessdate= (pomoć) Uljana repica (lat. Brassica napus oleifera) – poznata i kao repica – jest biljka svijekupusnjača (Brassicaceae), koja se konzumira u Kini (油菜籽: pinyin: yóucài; kantonski: yau choy) i Južnoafričkoj Republici kao povrće. Ime joj potiče od latinske riječi za repu (rāpa ili rāpum). Pod repom, Brassica napobrassica, ponekad se smatraju i razne B. napus. Neki botaničari također uključuju i blisko srodnu Brassica campestris u B. napus.
B. napus se ranije uzgajala i za stočnu hranu, ali danas uglavnom za proizvodnju uljem bogatog sjemena, koje je treći najveći izvor biljnog ulja u svijetu.
Рапс — әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған кәбеҫтә затының бер йыллыҡ яҙғы йәки ужым үҫемлеге.
Шипкәнде (ялан кәбеҫтәһе) баҡса кәбеҫтәһе менән һеркәләндереү һөҙөмтәһендә сығарыла. Ҡырағай рәүештә осрамай. Ҡытайҙа, Канадала, Германияла, Францияла һәм РФ‑та үҫтерелә. Башҡортостанда яҙғы рапс (кольза) үҫтерәләр.
Һабағы тармаҡлы, бейеклеге 50—250 см тиклем. Розеткалы япрағы һаплы, лира формаһында, ҡауырһын һымаҡ ҡырҡылған, аҫҡы һабаҡ япрағы — лира формаһында, урталағыһы — оҙонса һөңгө һымаҡ, өҫкөһө — оҙонса ланцет формаһында. Сәскәлеге — ваҡ, һары төҫтәге 25—40 сәскәле тәлгәш. Емеше — шар формаһындағы 24—35 орлоғо булған ҡуҙаҡ, төҫө аҡһыл көрәндән ҡараға тиклем. 1000 орлоғоноң ауырлығы 3—6 г. Һыуыҡҡа сыҙамлы, дым яратыусы үҫемлек. Ситтән һеркәләндерелә. Вегетация осоро 80—110 тәүлек.
Орлоғоноң составы (проценттарҙа): май — 32—35, аҡһым — 21.
Ужым иген культуралары һәм пар баҫыуҙары. Орлоҡто ябай рәт ысулы менән сәсеү нормаһы 2,5—3,0 млн дана/га (10—12 кг/га), сәсеү тәрәнлеге — 3—4 см. Р. — май биреүсе культура, мал аҙығы культураһы, баллы үҫемлек. Р. майы аш‑һыу әҙерләгәндә, шулай уҡ сәнәғәттең маргарин, һабын, металлургия, текстиль тармаҡтарында һ.б. ҡулланыла. Йәшел массаһы, төпрәһе һәм ҡалдығы мал аҙығы булараҡ файҙаланыла.
Рапс (лат. Brássica nápus) — кәбестә төреннән булган үсемлек. Кыргый төрдә очрамый. Бу майлы культура безнең эрага кадәр 4 мең ел элек үк билгеле булган. Рапс шепкән белән кәбестә кушылудан барлыкка килгән дип фаразлана. Рапсның тамыр системасы ике метр тирәнлеккә кадәр китә ала.
Рапс үскән туфракны йомшарта, аның структурасын яхшырта, икенчедән, черегәч, органик ашламага әверелә. Рапс — бик яхшы фитосанитар. Ул үскән басуларда тамыр черүе авыруының эзе дә калмый. Агрономнар телендә “плужная подошва” дигән төшенчә бар. Гади тел белән әйткәндә, җир ел саен сабан белән сөрелеп тыгызлана. Рапсның тамыры исә шул тыгызланган җирне йомшартуда мөһим роль уйный.
Рапс биләгән мәйданнар икенче елны бодай чәчү өчен менә дигән җирлек булып тора. Җирне хәтта эшкәртеп торырга да кирәкми. Тәҗрибәдән чыгып шуны әйтә алам, рапс үсеп, структурасы яхшырган җирләрдә бодай һәр елны ишелеп уңа. Бу культураны чәчү әйләнешенә кертүнең төп өстенлеге шундадыр, дип уйлыйм.
Русиядә рапсны бер гасыр элек куллана башлыйлар. Канада "кунагы" бездәге климат шартларын үз итә. Рапсның тагын бер үзенчәлеге – ул үзеннән соң туфрак катламында шактый күләмдә файдалы микроорганизмнар, шул исәптән фосфор калдыра. Тәҗрибәле агрономнар әйтүенчә, рапс кырына икенче елда бодай чәчсәң, һектарыннан ким дигәндә 5 ситнер өстәмә уңыш алырга мөмкин. Басуларны өстән эшкәртү теләсә кайда түгел, нәкъ менә шундый кырларда гына тиешле нәтиҗә бирә, ди белгечләр. Рапстан соң чүп үләннәр дә әллә ни иркенәеп китә алмый икән. Русия кебек илдә рапс җитештерү мәйданы 2011 елда нибары 800 мең һектар тирәсе булган. Уңышы да 1 миллион ярым тонна чамасы гына. Шул ук Канада исә рапсны узган ел 11 миллион тоннадан артык җитештергән.
Иң күп рапс экспортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс экспортының %-ы): Канада – 4710 (41%), Австралия – 1410 (12%), Франса – 1120 (9.8%), Украина – 876 (7.8%), Пүлшә – 403 (3.5%), Румыния – 402 (3.5%), Нидерланд – 285 (2.5%), Алмания – 256 (2.2%), Маҗарстан – 237 (2.1%).
Иң күп рапс импортлаучы илләр (2014 ел, млн $, дөнья рапс импортының %-ы): Кытай – 2400 (21%), Алмания – 1980 (17%), Япония – 1190 (10%), Билгия – 1160 (10%), Нидерланд – 752 (6.6%), Мексика – 670 (5.9%), Пакстан – 534 (4.7%), АКШ – 453 (4%), Франса – 423 (3.7%), БГӘ – 392 (3.4%).[4]
Рапс (лат. Brassica napus) нь байцаатны (лат. Brassicaceae) овгийн нэгэн зүйл өвслөг ургамал. Тосны чухал ургамал. ХХ зууны сүүл үеэс биодизель гарган авах түүхий эд болгон ашиглагдаж эхэлснээр эдийн засгийн ач холбогдол нь өсөж байгаа.
Рапсын үүссэн газрын талаар одоог хүртэл нэгдмэл үзэл байдаггүй. Дийлэнх ургамал судлаачид рапсыг Brassica төрөлд буюу Газрын дундад тэнгисийн үүслийн төвд хамруулдаг. Зэрлэг рапс одоогоор мэдэгдээгүй, гэхдээ Европ, Ази, Америк, Хойд Африкийн олон оронд таримал рапс зэрлэгшиж хог ургамал байдлаар тааралддаг.
Олон оронд рапс гэдэг нэрийн дор энэ бүлийн хэд хэдэн ургамлыг (Аргентин канола, канола, colza, тосны рапс, Сарепатын гоньд г.м.) нэгтгэн ойлгодог.
Үндэс нь ишэрхэг, ээрүүл хэлбэрийн, дээд хэсгээр бүдүүрсэн, салаалсан. Үндэсний дийлэнх хэсэг нь 20-45 см гүнд төвлөрч, цэцэглэлтийн үед хөндлөнгөөр ургах боломжтой. Үндэсний голч 3 см, өвөлжих рапсын үндэс хөрсөнд 3 метр хүртэл, зусах рапсын үндэс 2 метр хүртэл гүн нэвтэрдэг.
Иш шулуун, дугуй, салбарласан ба бүх үе 12—25 мөчиртэй. Ишний өндөр 60—190 см, голч 0.8—3.5 см. Өнгө ногоон, тод ногоон, буурал ногоон, тосорхог.
Навч ээлжилсэн байрлалтай. Доод навчнууд - зууван, зүсэгдсэн ба хэсгүүд нь мухар үзүүртэй, заримдаа сул үрчлээстэй; дунд навчнууд - гонзгой, жад хэлбэрийн; дээд навчнууд - сунасан, зууван, ишгүй-суумал, өргөн суурьтай, 1/3—2/3. Навчны өнгө хөх ногоон эсвэл бэхийн ягаан, унжаагүй, бага зэрэг үслэг, тосорхог. Их навчирхаг ба бага навчирхаг хэлбэрүүд байдаг.
Баг цэцэг 25-30 орчим бундуу буюу цэцгийн цоморлигоос тогтоно. Цэцэг нь алтлаг шар өнгийн 4 дэлбээтэй, зууван, өндөг хэлбэрийн цэцгийн хөлтэй, 6 дохиуртай, түүний гадна талын хоёр нь богино. Цэцэгний 70 хувь нь өөрөө тоос хүртдэг, үлдэгдэл 30 хувь нь салхи болон шавьжаар тоос хүртэнэ.
Үр жимс нь урт гөлгөр хонхорцог бөгөөд, урт нь 3-10 см, өргөн нь 0.4 - 0.6 см. Хонхорцог нь уртааш 2 тасалгаатай, дотроо 40 хүртэл үрийг агуулна.
Канола нь анхандаа худалдааны тэмдэг байсан боловч, одоо, хүнсний тосны рапсын нэр болтлоо хөгжсөн. Канадад канолагийн нэрний тайлбарыг хуульчилсан байдаг. 1970 оны үед Канадын Рапсын Холбооноос "canola" гэдэг нэрийг бий болгосон ба, үүний "Can" гэдэг нь тухайн улсын нэрний хэсэг, Canada, "ola" гэдэг нь oil буюу тос гэдэг утгыг илэрхийлдэг.[1][2]
Рапсын тос нь өвөрмөц амттай ба ногоон туяатай байдаг нь хлорофилийн агууламжтай холбоотой.
Рапсын хэдэн хэдэн сортыг 1998 онд сайжруулж, дийлэнх өвчнийг, мөн ганг тэсвэрлэх чадвартай канолаг гарган авсан. Энэ болон бусад олон өөрчлөлтийг генийн инженерчлэлээр хийсэн. 2009 онд, Канадын рапсын тариалалтын 90%-ийг генийн өөрчлөлттэй ургамал болох гербецидэд тэсвэртэй канолагийн сортууд эзэлсэн. [3]
Рапс нь нэг наст, хүйтэнд тэсвэртэй, чийг болон хөрсний нөхцлийг шаарддаг, Монгол орон хамрагдах дэлхийн цаг уурын бүсэд сайн ургадаг. Өдөр богиносох тусам ногоон масс нь нэмэгдэж үр үйлдвэрлэлт нь буурдаг. Өвөлжих ба зусах рапс байдаг. Рапс нь үрээр үрждэг. Зусах рапс 1—3 °C, өвөлжих рапс 0,1 °C температурт соёолж эхэлдэг, жижиг үедээ −5 °C, том болсон ургамал −8 °C хүртэл хүйтрэлтийг даадаг, ургах оптимум температур нь 14—17 °C. Гол хатгах хүртэл ургамлын өсөлт хөгжил удаан явагддаг. Энэ үед хүчирхэг үндэсний систем бүрэлддэг ба суумгай (бутлаг) навчнууд үүсдэг. Өвөлжих рапсын бутны диаметр 30-60 см байх ёстой ба хангалттай хөгжөөгүй ургамал өвлийн хүйтнийг даахгүй үхдэг.
Өвөлжих рапс нь мөсөн бүрхүүл, норолт, үндэсний бактериоз зэргээс маш их гэмтдэг. Хавар ургаж эхэлснээс хойш 2 долоо хоногийн дараа ишжих, цоморлигжих үе эхэлдэг. Цоморлигжилт 20-25 хоног, цэцэглэлт 25-30 хоног үргэлжилдэг. Цэцэглэлтийн төгсгөлөөс үр боловсрох хүртэл 25-35 хоног болдог. Өвөлжих рапсын вегетацийн үе 290-320 хоног, зусахынх 80-120 хоног тус тус үргэлжилдэг.
Өвөлжих рапсын сортууд, орой болцтой - 310-с их хоног, дунд болцтой - 280-310 хоног, эрт болцтой - 280 хүртэл хоног гэж ангилагддаг. Зусах рапсын сортуудыг орой болцын - 110-с их хоног, дунд болцын 90-110 хоног, эрт болцын - 90 хүртэл хоног гэж ангилна.
Тариалсанаас хойш 4-6 дахь хоногт соёолох ба үүнээс хойш 40-50 дахь хоногоос цэцэглэлт эхэлнэ. Үр боловсроход шаардагдах идэвхтэй температурын нийлбэр нь 1800-2100 °C, ногоон масс бүрэлдэх идэвхтэй температурын нийлбэр нь 780-800 °C. Рапс вегетацийнхаа үед улаан буудайтай харьцуулахад 1,5-2 дахин их ус хэрэглэдэг. Иймд хуурайшлын үед ургац мэдэгдэхүйц буурдаг. Рапс нь зохих хэмжээний давстай, бага хүчиллэг (рН 6,5—6,8) хөрсөнд сайн ургадаг. Рапс нь хөрсний ус ойрхон оршдог усархаг, намгархаг, хүнд шаварлаг хөрсөнд дургүй, мөн хөрсний үржил шимд өндөр шаардлага тавьдаг учир бордолтод мэдрэмтгий ургамал юм.
Манай оронд рапсад хамгийн хөнөөлтэй хортон шавьжууд — навчич цох, рапсын эрвээхэй, рапсын цэцэг идэгч цох, хөрсний хачиг.
Өргөн тархсан рапсын өвчнүүд — альтернариоз, цагаан хяруу, хуурмаг цагаан хяруу, хар хөл, үндэсний ялзрал.
Тос үйлдвэрлэхэд ашиглагддаг ба рапсын тосыг хүнсэнд, маргарин үйлдвэрлэхэд, мөн төмөрлөгийн, савангийн, арьс ширний, сүлжмэлийн үйлдвэрлэлүүдэд хэрэглэдэг. Тосны үйлдвэрлэлийн хаягдал шахаадас нь 32% уураг, 9% өөх тос, 30% азотгүй хуурай бодис агуулдаг. Шахаадасыг хортой хольц болох гликозидээс салгасны дараа малын тэжээлийн зориулалтаар ашигладаг. Ийнхүү цэвэршүүлсэн шахаадас нь чанар сайтай малын тэжээлд тооцогддог.
НҮБ-ын хүнс ба ХАА-н асуудал эрхэлсэн байгууллагын хийсэн судалгаагаар, рапсын үйлдвэрлэл 2003-2004 оны тариалангийн улиралд 36 сая тн, 2004-2005 онд 46 сая тн, 2008-2009 онд 58 сая тн (Европын Холбоо 19 сая тн, Канад 12,6 сая тонн, Хятад 11,5 сая тн) болж байнга өсөж байгаа нь тогтоогджээ. Газрын тосны гаралтай түлшний үнэ нэмэгдсэнээр ургамлын тосон суурьтай (рапсын тос мөн хамаарна) биодизель үйлдвэрлэх нь ашигтай болоод байгаагаас шалтгаалан хүнсний рапсны тариалалтын хэмжээ буурч байгааг дурьдсан байдаг.
Рапс нь балт ургамал юм. Нэг гектараас 50 кг хүртэл зөгийн бал авч болдог. Рапсын бал нь цайвар шаргал өнгөтэй, хамгийн үнэ цэнэ багатай балд тооцогддог ба энэ төрлийн балаар зөгий өвөлжих боломжгүй.
Рапсыг ногоон бордуур байдлаар ашиглах үеийн ашигт чанарыг эндээс үзнэ үү.
Bayer Cropscience (Хятадын BGI-Shenzhen, Нидерландын Keygene N.V., Австралийн Кюинсландийн Их Сургуультай хамтран) B. napus -ийн бүх генийн дарааллыг өөрчилж, B. rapa ба B. oleracea -ийн генээр бүрдүүлсэн болохыг 2009 зарласан. Рапсын амфидиплоид зүйлийн "А" генийн дарааллыг олон улсын Brassica Генийн Төслийн хүрээнд өөрчилсөн.[5]
Генийн өөрчлөлттэй канола
Либертилинк (ген)
Канола
Юу-гийн гурвалжин
Рапс (па-лацінску: Brassica napus L. var. oleifera Metzg.) — аднагадовая алейная расьліна сямейства крыжакветных. У прыродзе існуюць дзьве формы распу: рапс яравы і рапс азімы, які мае асноватворнае значэньне. Насеньне рапсу зьмяшчае 48—52% алею, які выкарыстоўваюць у лакафарбавай, мылаварнай, харчовай (маргарынавай) і іншых галінах прамысловасьці. Жмых пасьля прапарваньня скормліваюць быдлу. Рапс азімы вырошчваюць таксама на зялёны корм.
Рапс быў вядомы яшчэ за 4 тысячагодзьдзя да нашай эры. Адны дасьледчыкі лічаць яго радзімай Эўропу, у прыватнасьці ейныя паўночна-заходнія прыбярэжныя раёны, як то прыморскія землі сучасных Швэцыі, Нідэрляндаў і Вялікабрытаніі, іншыя — Міжземнамор’е. На карысьць апошняга ўскосна сьведчыць той факт, што культура рапсу з самых аддаленых часоў была больш распаўсюджаная ў Азіі, дакладней — у Індыі, куды яна, хутчэй за ўсё, пракралася зь Міжземнамор’я.
Да сярэдзіны XIX стагодзьдзя рапс разам зь іншымі алейнымі крыжакветнымі, як то сьвірэпка й гарчыца, быў у Эўропе даволі распаўсюджанай культурай. Плошчу пад рапс толькі ў адной толькі Нямеччыне дасягала ў той час 300 тысячаў га. Такое параўнальна шырокае распаўсюджваньне да таго часу культуры тлумачыцца выкарыстаньнем рапсавага алею для тэхнічных патрэбаў у сувязі з агульным прамысловым разьвіцьцём попыту на тэхнічны алей. Маладая нафтавая прамысловасьць тады яшчэ не была ў стане задавальняць гэты попыт, і рапс, які апынуўся ў эўрапейскіх агракліматычных умовах адным з самой алейных расьлінаў, шырока культываваўся.
У 2009 г. найбольшымі вытворцамі рапсавага насеньня былі: 1) Кітай, 2) Канада, 3) Індыя. Беларусь знаходзілася на 13-м месцы[1].
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Рапс — әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған кәбеҫтә затының бер йыллыҡ яҙғы йәки ужым үҫемлеге.
Рапс (па-лацінску: Brassica napus L. var. oleifera Metzg.) — аднагадовая алейная расьліна сямейства крыжакветных. У прыродзе існуюць дзьве формы распу: рапс яравы і рапс азімы, які мае асноватворнае значэньне. Насеньне рапсу зьмяшчае 48—52% алею, які выкарыстоўваюць у лакафарбавай, мылаварнай, харчовай (маргарынавай) і іншых галінах прамысловасьці. Жмых пасьля прапарваньня скормліваюць быдлу. Рапс азімы вырошчваюць таксама на зялёны корм.
Рапс быў вядомы яшчэ за 4 тысячагодзьдзя да нашай эры. Адны дасьледчыкі лічаць яго радзімай Эўропу, у прыватнасьці ейныя паўночна-заходнія прыбярэжныя раёны, як то прыморскія землі сучасных Швэцыі, Нідэрляндаў і Вялікабрытаніі, іншыя — Міжземнамор’е. На карысьць апошняга ўскосна сьведчыць той факт, што культура рапсу з самых аддаленых часоў была больш распаўсюджаная ў Азіі, дакладней — у Індыі, куды яна, хутчэй за ўсё, пракралася зь Міжземнамор’я.
Да сярэдзіны XIX стагодзьдзя рапс разам зь іншымі алейнымі крыжакветнымі, як то сьвірэпка й гарчыца, быў у Эўропе даволі распаўсюджанай культурай. Плошчу пад рапс толькі ў адной толькі Нямеччыне дасягала ў той час 300 тысячаў га. Такое параўнальна шырокае распаўсюджваньне да таго часу культуры тлумачыцца выкарыстаньнем рапсавага алею для тэхнічных патрэбаў у сувязі з агульным прамысловым разьвіцьцём попыту на тэхнічны алей. Маладая нафтавая прамысловасьць тады яшчэ не была ў стане задавальняць гэты попыт, і рапс, які апынуўся ў эўрапейскіх агракліматычных умовах адным з самой алейных расьлінаў, шырока культываваўся.
Рапс (лат. Brássica nápus) — кәбестә төреннән булган үсемлек. Кыргый төрдә очрамый. Бу майлы культура безнең эрага кадәр 4 мең ел элек үк билгеле булган. Рапс шепкән белән кәбестә кушылудан барлыкка килгән дип фаразлана. Рапсның тамыр системасы ике метр тирәнлеккә кадәр китә ала.
Рапс үскән туфракны йомшарта, аның структурасын яхшырта, икенчедән, черегәч, органик ашламага әверелә. Рапс — бик яхшы фитосанитар. Ул үскән басуларда тамыр черүе авыруының эзе дә калмый. Агрономнар телендә “плужная подошва” дигән төшенчә бар. Гади тел белән әйткәндә, җир ел саен сабан белән сөрелеп тыгызлана. Рапсның тамыры исә шул тыгызланган җирне йомшартуда мөһим роль уйный.
Рапс биләгән мәйданнар икенче елны бодай чәчү өчен менә дигән җирлек булып тора. Җирне хәтта эшкәртеп торырга да кирәкми. Тәҗрибәдән чыгып шуны әйтә алам, рапс үсеп, структурасы яхшырган җирләрдә бодай һәр елны ишелеп уңа. Бу культураны чәчү әйләнешенә кертүнең төп өстенлеге шундадыр, дип уйлыйм.
Русиядә рапсны бер гасыр элек куллана башлыйлар. Канада "кунагы" бездәге климат шартларын үз итә. Рапсның тагын бер үзенчәлеге – ул үзеннән соң туфрак катламында шактый күләмдә файдалы микроорганизмнар, шул исәптән фосфор калдыра. Тәҗрибәле агрономнар әйтүенчә, рапс кырына икенче елда бодай чәчсәң, һектарыннан ким дигәндә 5 ситнер өстәмә уңыш алырга мөмкин. Басуларны өстән эшкәртү теләсә кайда түгел, нәкъ менә шундый кырларда гына тиешле нәтиҗә бирә, ди белгечләр. Рапстан соң чүп үләннәр дә әллә ни иркенәеп китә алмый икән. Русия кебек илдә рапс җитештерү мәйданы 2011 елда нибары 800 мең һектар тирәсе булган. Уңышы да 1 миллион ярым тонна чамасы гына. Шул ук Канада исә рапсны узган ел 11 миллион тоннадан артык җитештергән.
Рапс (лат. Brassica napus) нь байцаатны (лат. Brassicaceae) овгийн нэгэн зүйл өвслөг ургамал. Тосны чухал ургамал. ХХ зууны сүүл үеэс биодизель гарган авах түүхий эд болгон ашиглагдаж эхэлснээр эдийн засгийн ач холбогдол нь өсөж байгаа.
Рапсă (Brassica napus, çаплах Вrassica napus ssp. oleifera) — паллă çу паракан ӳсентăран, хĕресчечеклĕ çемьере шутланать, çыншăн халĕ унăн хисепĕ ӳссе кайрĕ.
РФ Псков облаçĕнче рапсă паллă ял хуçалăх культури пулса тăчĕ.
Ясмăк, Пăрçа, Шалçа пăрçи Тулă, Сĕлĕ, Кукурусă, Ыраш, Вир, Хура тулă, Рис, Урпа.
Рапсă (Brassica napus, çаплах Вrassica napus ssp. oleifera) — паллă çу паракан ӳсентăран, хĕресчечеклĕ çемьере шутланать, çыншăн халĕ унăн хисепĕ ӳссе кайрĕ.
Рапсă РаççейреРФ Псков облаçĕнче рапсă паллă ял хуçалăх культури пулса тăчĕ.
Репс (лат. Brassica rapa, руз. Рапс) — те марь, капстань буень модав касовкс (ярсамопелекс саеви эчкелгадозь ундонзо).
Сонзэ тантейчидензэ башка кементь паро ёнксонзо, эряви меремс, миненек модамарень пачтямодо икеле самай репсэсь ульнеськак сонзэ таркасонть. Пек сюпав репсэсь каротинсэ, конадонть мазылгады ланга кедесь, сонзэ ули чурамо начконь панема ёнксозояк, секс сон паро пичетень (почкань) ды седеень ормасо сэредиця ломанень ормаст панемасо.
Ярсыть репстэ верекстэяк, пидезьстэяк — эйсэнзэ парить пекстазь кедьгесэ аламошка ведь марто, панить модамарекс. Модас, куватьс ванстомга, репсэсь видеви кизэнь куншкасто, лиякс — ундоксмартне улить вийтемекс ды куроксто наксадыть.
Репсэсь цецясо
Репсэсь видьмензэ
Репсэнь марть
कैनोला, रेपसीड या ब्रैसिका कैम्पेस्ट्रिस की दो फसलों (ब्रैसिका नैपस एल. और बी. कैम्पेस्ट्रिस एल.) में से एक को कहते हैं।[1] इनके बीजों का उपयोग खाद्य तेल के उत्पादन में होता है जो मानव उपभोग के लिए अनुकूल होता है क्योंकि इसमें पारंपरिक रेपसीड तेलों की तुलना में इरुसिक एसिड की मात्रा कम होती है, साथ ही इसका इस्तेमाल मवेशियों का चारा तैयार करने में भी होता है क्योंकि इसमें जहरीले ग्लूकोसाइनोलेट्स का स्तर कम होता है।[2] कैनोला को मूलतः कनाडा में कीथ डाउनी और बाल्डर आर. स्टीफेंसन द्वारा 1970 के दशक की शुरुआत में रेपसीड से प्राकृतिक रूप से उत्पादित किया गया था,[3][4] लेकिन इरुसिक एसिड की काफी कम मात्रा के अतिरिक्त इसके पोषक गुण (न्यूट्रिशनल प्रोफाइल) भी काफी अलग होते हैं।[5] कैनोला का नाम 1978 में "कैने डियन ऑ यल, लो ए सिड" से लिया गया था।[6][7] ब्रैसिका जुन्सिया के विभिन्न लाइनों की क्रॉस-ब्रीडिंग से उत्पन्न लीयर (LEAR) (कम इरुसिक एसिड रेपसीड के लिए) के रूप में जाने जानेवाले एक उत्पाद को भी कैनोला ऑयल के रूप में संदर्भित किया जाता है और इसे खाने के लिए सुरक्षित समझा जाता है।[8]
एक समय कनाडा में एक विशेष फसल माना जाने वाला कैनोला, एक प्रमुख उत्तर अमेरिकी नकदी फसल बन गया है। कनाडा और संयुक्त राज्य अमेरिका में प्रति वर्ष 7 से 10 मिलियन टन के बीच कैनोला के बीज का उत्पादन होता है। कनाडा के वार्षिक निर्यात में इसके बीज की कुल मात्रा 3 से 4 मिलियन टन, कैनोला ऑयल की 800,000 टन और कैनोला मील की 1 मिलियन टन होती है। संयुक्त राज्य अमेरिका कैनोला ऑयल का एक विशुद्ध उपभोक्ता है। कैनोला बीज के बड़े ग्राहकों में जापान, मैक्सिको, चीन और पाकिस्तान शामिल हैं जबकि भारी मात्रा में कैनोला ऑयल और मील संयुक्त राज्य अमेरिका जाता है और इसकी छोटी मात्राएं मैक्सिको, चीन और यूरोप में भेज दी जाती हैं। वर्ष 2002-2003 के मौसम में दुनिया भर में लगभग 14 मिलियन मैट्रिक टन रेपसीड ऑयल का उत्पादन हुआ था।[9]
कैनोला को पारंपरिक पौध प्रजनन (प्लांट ब्रीडिंग) के जरिये रेपसीड से विकसित किया गया था जो प्राचीन सभ्यता में पहले से ही इस्तेमाल किया जा रहा एक तिलहन पौधा था। रेपसीड में "रेप" शब्द लैटिन भाषा के शब्द "रैपम " से आया है जिसका मतलब है शलजम. शलजम, रूटाबागा, पत्तागोभी, ब्रुसेल्स स्प्राउट्स, सरसों और कई अन्य सब्जियाँ कैनोला की आम तौर पर उपजाई जाने वाली दो किस्मों से संबंधित हैं जो ब्रैसिका नैपस और ब्रैसिका रापा की फसलें हैं। "रेप" होमोफ़ोन के कारण नकारात्मक संबंधों के परिणामस्वरूप मार्केटिंग के लिए कहीं अधिक अनुकूल नाम "कैनोला" का सृजन हुआ था। इसके नाम में बदलाव इसे आम रेपसीड ऑयल से अलग करने में भी मदद करता है, जिसमें इरुसिक एसिड की मात्रा कहीं अधिक होती है।
सैकड़ों साल पहले एशियाई और यूरोपीय लोगों ने लैम्पों में रेपसीड ऑयल का इस्तेमाल किया था। चीनी और भारतीय कैनोला ऑयल की एक ऐसी किस्म का इस्तेमाल करते थे जो अपरिष्कृत (प्राकृतिक) था।[10] समय बीतने के साथ-साथ लोगों ने इसका प्रयोग खाना पकाने के तेल के रूप में किया और इसे भोजन सामग्रियों में शामिल किया। भाप शक्ति के विकास तक इसका उपयोग सीमित था जब मशीन चालकों ने अन्य चिकनाई वाली चीजों (ल्युब्रिकैंट्स) की तुलना में रेपसीड ऑयल को पानी या भाप से धोये गए धातु की सतहों से बेहतर चिपकने वाला पाया। द्वितीय विश्व युद्ध में नौसेना और व्यापारी जहाजों में भाप के इंजन की तेजी से बढ़ती संख्या के लिए एक स्नेहक (चिकनाई) के रूप में इस तेल की मांग काफी बढ़ गयी थी। जब युद्ध ने रेपसीड तेल के यूरोपीय और एशियाई स्रोतों को अवरुद्ध कर दिया तो इसकी एक भारी कमी उत्पन्न हो गयी और तब कनाडा ने अपने सीमित रेपसीड उत्पादन का विस्तार करना शुरू कर दिया.
युद्ध के बाद इसकी मांग में तेजी से गिरावट आई और किसानों ने इस पौधे और इसके उत्पादों के अन्य उपयोगों की ओर देखना शुरू कर दिया. खाद्य रेपसीड तेल के तत्वों को 1956-1957 में पहली बार बाजार में उतारा गया लेकिन इन्हें कई अस्वीकार्य गुणों की समस्या का सामना करना पड़ा. रेपसीड तेल में एक विशिष्ट प्रकार का स्वाद था और क्लोरोफिल की उपस्थिति के कारण इसमें एक अप्रिय हरा रंग मौजूद था। इसमें इरुसिक एसिड की एक उच्च सांद्रता भी मौजूद थी। जानवरों पर किये गए प्रयोगों ने इस संभावना पर ध्यान दिलाया कि बड़ी मात्रा में इरुसिक एसिड के सेवन से हृदय को नुकसान पहुँच सकता है, हालांकि भारतीय शोधकर्ताओं ने इन निष्कर्षों तथा यह आशय कि सरसों या रेपसीड तेल का उपभोग खतरनाक है, इनपर सवालिया निशाना लगाने वाली अपनी खोजों को प्रकाशित किया है।[11][12][13][14][15] रेपसीड के पौधे से प्राप्त चारे को ग्लूकोसाइनोलेट्स नामक तीव्र-स्वाद वाले पदार्थों की उच्च मात्रा के कारण मवेशियों के लिए अच्छा नहीं समझा जाता है।
कनाडा के पौध प्रजनकों (प्लांट ब्रीडर्स) ने, जहाँ 1936 से रेपसीड उगाई जाती है (मुख्य रूप से सस्कतचेवन में), पौधे की गुणवत्ता में सुधार लाने के लिए काफी प्रयास किया। 1968 में मैनिटोबा विश्वविद्यालय के डॉ॰ बाल्डर स्टीफेंसन ने इरुसिक एसिड की कम मात्रा वाली रेपसीड की एक किस्म विकसित करने के लिए चयनात्मक प्रजनन विधि का इस्तेमाल किया। 1974 में एक और किस्म विकसित की गयी जिसमें इरुसिक एसिड और ग्लूकोसाइनोलेट्स दोनों की मात्रा कम थी; इसका नाम कैने डियन ऑ यल, लो ए सिड से कैनोला दिया गया।
1998 में विकसित एक प्रकार को कैनोला की अब तक विकसित सबसे अधिक रोग- और सूखा-प्रतिरोधी किस्म माना जाता है। इसे और हाल की अन्य किस्मों का उत्पादन जैव प्रौद्योगिकी (जेनेटिक इंजीनियरिंग) का उपयोग कर किया गया है।
ओरेगन स्टेट यूनिवर्सिटी के एक शोधकर्ता ने यह निर्धारित किया है कि संकर बीज के लिए सर्दियों में कैनोला का उगाया जाना संयुक्त राज्य अमेरिका के मध्य ओरेगन में संभव प्रतीत होता है। कैनोला उच्चतम-उत्पादन वाली तिलहन की फसल है लेकिन राज्य में इसे डेस्चयूट्स, जेफरसन और क्रूक काउंटियों में इसे उगाये जाने से रोका जाता है क्योंकि यह विशिष्ट बीज फसलों (सीड क्रॉप्स) जैसे कि गाजर से मधुमक्खियों को आकर्षित कर सकता है, जिसके परागन के लिए मधुमक्खियों की आवश्यकता होती है।
कैनोला मूलतः एक ट्रेडमार्क था लेकिन अब तेल की इस किस्म के लिए एक सामान्य शब्द है। कनाडा में कैनोला की एक सरकारी परिभाषा कनाडा के कानून में संहिताबद्ध की गयी है।[16]
कैनोला तेल एक प्रोसेसिंग संयंत्र में रेपसीड की पिसाई कर तैयार किया जाता है। इसके बीज का लगभग 42% हिस्सा तेल होता है। इसके बाद जो बचता है वह रेपसीड मील होता है जो एक उच्च गुणवत्ता वाला पशु चारा है। 22.68 किलोग्राम (50 पाउंड) रेपसीड से लगभग 10 लीटर (2.64 यूएस गैलन) कैनोला तेल तैयार होता है।
हमारे कई खाद्य पदार्थों में कैनोला एक प्रमुख घटक है। एक स्वस्थ तेल के रूप में इसकी ख्याति ने दुनिया भर के बाजारों में इसकी भारी मांग पैदा कर दी है। कैनोला तेल के कई गैर-खाद्य उपयोग भी हैं और यह अक्सर मोमबत्तियाँ, लिपस्टिक, अखबार की स्याही, औद्योगिक चिकनाई और जैव ईंधन (बायो फ्यूल) सहित कई उत्पादों में गैर-नवीकरणीय संसाधनों की जगह लेता है।
कैनोला तेल का औसत घनत्व 0.92 ग्राम/मिलीग्राम (g/ml) है।[17]
कैनोला तेल में सैचुरेटेड फैट की मात्रा कम है जबकि मोनोअनसैचुरेटेड फैट की मात्रा अधिक है और इसमें एक उपयोगी ओमेगा-3 फैटी एसिड मौजूद है; इसमें ह्रदय संबंधी स्वास्थ्य के सुविख्यात फायदे हैं[21] और इसे अन्य के साथ-साथ अमेरिकन डाइटेटिक एसोसिएशन और अमेरिकन हार्ट एसोसिएशन सहित कई स्वास्थ्य संबंधी पेशेवर संगठनों द्वारा मान्यता प्राप्त है।[22][23][24][25] कैनोला तेल को इसमें मौजूद अनसैचुरेटेड वसा तत्व के कारण कोरोनरी हार्ट डिजीज के जोखिम को कम करने की क्षमता के आधार पर इसके योग्यतापूर्ण स्वास्थ्य संबंधी दावे को यू.एस. फ़ूड एंड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन[26] से मान्यता मिली हुई है।
हालांकि जंगली रेपसीड तेल में इरुसिक एसिड काफी मात्रा में मौजूद होता है,[27] जो एक जाना-माना जहरीला पदार्थ है,[28] किसान वाणिज्यिक, खाद्य- श्रेणी के कैनोला तेल का उत्पादन करने के लिए एक ऐसी किस्म उगाते थे जिसमें इरुसिक एसिड की मात्रा 5% से कम होती है, वह स्तर जिससे यह माना जाता है कि मनुष्यों को कोई नुकसान नहीं पहुँचता है[29][30] और ना ही मनुष्यों द्वारा इसे खाए जाने से किसी तरह का स्वास्थ्य संबंधी प्रभाव जुड़ा हुआ है।[28] हालांकि ई-मेल के जरिये एक अफवाह उड़ाई गयी थी कि कैनोला तेल से स्वास्थ्य संबंधी खतरनाक समस्याएं पैदा हो सकती हैं, जबकि ऐसा मानने का कोई कारण नहीं है कि कैनोला तेल में स्वास्थ्य संबंधी असामान्य जोखिम है और इसे युनाइटेड स्टेट्स फ़ूड एंड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन द्वारा खाद्य-श्रेणी में इसके उपयोग को आम तौर पर सुरक्षित माना गया है।[31][29][32][33]
वनस्पति (हर्बिसाइड) के प्रति सहनशील आनुवंशिक रूप से विकसित कैनोला को 1995 में पहली बार कनाडा में पेश किया गया था। आज इसे उपजायी जाने वाली जमीन के 80% में आनुवंशिक रूप से रूपांतरित कैनोला उगाई जाती है।[34] 2010 के एक अध्ययन में नार्थ डकोटा में 80% जंगली या "फ़ेरल" किस्मों को ट्रांसजीन्स के रूप में पाया गया, जिसका मतलब यह हुआ कि इनमें से 80% "आनुवंशिक रूप से रूपांतरित" या आनुवंशिक रूप से विकसित किस्में थीं। शोधकर्ताओं ने कहा था कि "हमने इस तरह के पौधों [जिनमें ट्रांसजीन्स मौजूद थे] का उच्चतम घनत्व कृषि योग्य खेतों के पास और प्रमुख स्वतंत्र रास्तों में पाया, लेकिन हमें शून्य क्षेत्रों (नोव्हेयर) के मध्य में भी इस तरह के पौधे मिले थे”, इसके साथ-साथ उन्होंने यह भी कहा कि “समय के साथ... फ़ेरल [प्राकृतिक] कैनोला और इसके निकटतम संबंधी खर-पतवारों में वनस्पति संबंधी प्रतिरोध के विभिन्न प्रकारों का विकास... वनस्पतियों के इस्तेमाल से इन पौधों के प्रबंधन को कहीं अधिक मुश्किल बना सकता था।"[35]
आनुवंशिक रूप से संशोधित कैनोला विवाद और निरंतर कानूनी लड़ाइयों का एक केंद्र बन गया है। एक हाई-प्रोफ़ाइल मामले (मोन्सान्टो कनाडा इंक. बनाम श्मेज़र) में मोन्सान्टो कंपनी ने अपने खेतों को मोन्सन्टो के पेटेंट्शुदा राउंडअप रेडी ग्लाइफ़ोसेट-टोलेरेंट कैनोला से संदूषित कर दिये जाने पर पर्सी श्मेज़र के खिलाफ़ पेटेंट संबंधी उल्लंघन का एक मुकदमा दायर कर दिया था। सर्वोच्च न्यायालय ने यह फ़ैसला सुनाया कि पर्सी ने मोन्सान्टो के पेटेंट का उल्लंघन किया था क्योंकि उसने जान-बूझकर इन फ़सलों को उस जमीन पर उगाया था, लेकिन उसे मोन्सान्टो को हुए नुकसानों का भुगतान करने की जरूरत नहीं थी क्योंकि उसे इसकी उपस्थिति से कोई आर्थिक लाभ नहीं हुआ था।[36] 19 मार्च 2008 को श्मेज़र और मोन्सान्टो कनाडा इंक एक अदालत के बाहर समझौते के लिये सामने आये जिसके द्वारा मोन्सान्टो को संदूषन की सफ़ाई की लागत के लिये भुगतान करना था जिसका कुल योग 660 कनाडाई डालर हुआ था।[37]
आनुवंशिक रूप से संशोधित फसल के उत्पादन की शुरुआत से ऑस्ट्रेलिया में काफी विवाद पैदा हो रहा है।[38] कैनोला ऑस्ट्रेलिया की तीसरी सबसे बड़ी फसल है और इसे गेहूं के किसानों द्वारा मिट्टी की गुणवता में सुधार के लिए एक अंतराल वाली फसल के रूप में इस्तेमाल किया जाता है। 2008 तक ऑस्ट्रेलिया की आनुवांशिक रूप से संशोधित गैर-खाद्य फसलों में में सिर्फ कारनेशन (गुलनार) और कॉटन (कपास) का नाम शामिल था। वर्ष 2003 में ऑस्ट्रेलिया के जीन प्रौद्योगिकी नियामक ने हर्बिसाइड ग्लुफोसाइनेट अमोनियम के प्रति इसे प्रतिरोधी बनाने के लिए संशोधित कैनोला की रिलीज को मान्यता दी थी।[39]
.jpg)
.jpg)
|quote= में 465 स्थान पर line feed character (मदद) कैनोला, रेपसीड या ब्रैसिका कैम्पेस्ट्रिस की दो फसलों (ब्रैसिका नैपस एल. और बी. कैम्पेस्ट्रिस एल.) में से एक को कहते हैं। इनके बीजों का उपयोग खाद्य तेल के उत्पादन में होता है जो मानव उपभोग के लिए अनुकूल होता है क्योंकि इसमें पारंपरिक रेपसीड तेलों की तुलना में इरुसिक एसिड की मात्रा कम होती है, साथ ही इसका इस्तेमाल मवेशियों का चारा तैयार करने में भी होता है क्योंकि इसमें जहरीले ग्लूकोसाइनोलेट्स का स्तर कम होता है। कैनोला को मूलतः कनाडा में कीथ डाउनी और बाल्डर आर. स्टीफेंसन द्वारा 1970 के दशक की शुरुआत में रेपसीड से प्राकृतिक रूप से उत्पादित किया गया था, लेकिन इरुसिक एसिड की काफी कम मात्रा के अतिरिक्त इसके पोषक गुण (न्यूट्रिशनल प्रोफाइल) भी काफी अलग होते हैं। कैनोला का नाम 1978 में "कैने डियन ऑ यल, लो ए सिड" से लिया गया था। ब्रैसिका जुन्सिया के विभिन्न लाइनों की क्रॉस-ब्रीडिंग से उत्पन्न लीयर (LEAR) (कम इरुसिक एसिड रेपसीड के लिए) के रूप में जाने जानेवाले एक उत्पाद को भी कैनोला ऑयल के रूप में संदर्भित किया जाता है और इसे खाने के लिए सुरक्षित समझा जाता है।
रेपसीड (Brassica napus उपप्र. napus), चमकदार पीयर फूल वाला पौधा हवे जे ब्रैसीकासी (सरसो भा पत्तागोभी परिवार) के सदस्य हवे आ मुख्य रूप से ई एकरे बीया खातिर उपजावल जाला जे एगो तेलहन हवे। रेपसीड के कुछ किसिम सभ के कैनोला के नाँव से उपजावल जाला जिनहना में कम मात्रा में इरूसिक एसिड होला काहें से कि रेपसीड के सगरी किसिम सभ में ई बिसैला एसिड कुछ-न-कुछ मात्रा में मिले ला। रेपसीड एह तरीका से दुनिया भर के लेवल पर तिसरा सभसे बेसी मात्रा में इस्तेमाल होखे वाला खाए वाला तेलहन हवे आ दूसरा सभसे बड़ प्रोटीन के स्रोत के रूप में खाइल जाए वाला चीज हवे।
रेपसीड (Brassica napus उपप्र. napus), चमकदार पीयर फूल वाला पौधा हवे जे ब्रैसीकासी (सरसो भा पत्तागोभी परिवार) के सदस्य हवे आ मुख्य रूप से ई एकरे बीया खातिर उपजावल जाला जे एगो तेलहन हवे। रेपसीड के कुछ किसिम सभ के कैनोला के नाँव से उपजावल जाला जिनहना में कम मात्रा में इरूसिक एसिड होला काहें से कि रेपसीड के सगरी किसिम सभ में ई बिसैला एसिड कुछ-न-कुछ मात्रा में मिले ला। रेपसीड एह तरीका से दुनिया भर के लेवल पर तिसरा सभसे बेसी मात्रा में इस्तेमाल होखे वाला खाए वाला तेलहन हवे आ दूसरा सभसे बड़ प्रोटीन के स्रोत के रूप में खाइल जाए वाला चीज हवे।
སྣུམ་ཚལ་ནང་སྣུམ་རིགས་རྩི་ཤིང་གི་དངོས་སྣ་མི་འདྲ་བ་ཁ་ཤས་ཡོད་
Ṛṛus (Isem usnan: Brassica napus) d talmest n yemɣi seg twacult n brassicaceae 
. Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.
Ṛṛus (Isem usnan: Brassica napus) d talmest n yemɣi seg twacult n brassicaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.
Rapeseed (Brassica napus subsp. napus), also known as rape, or oilseed rape, is a bright-yellow flowering member of the family Brassicaceae (mustard or cabbage family), cultivated mainly for its oil-rich seed, which naturally contains appreciable amounts of erucic acid. The term "canola" denotes a group of rapeseed cultivars that were bred to have very low levels of erucic acid and which are especially prized for use as human and animal food. Rapeseed is the third-largest source of vegetable oil and the second-largest source of protein meal in the world.[2][3]
_Brassica_napus_-_Habit.jpg)
.jpg)
Brassica napus grows to 100 cm (39 in) in height with hairless, fleshy, pinnatifid and glaucous lower leaves[4][5][6] which are stalked whereas the upper leaves have no petioles.[7] B. napus can be distinguished from B. nigra by the upper leaves which do not clasp the stem, and from B. rapa by its smaller petals which are less than 13 mm (1⁄2 in) across.[5]
Rapeseed flowers are bright yellow and about 17 mm (2⁄3 in) across.[5] They are radial and consist of four petals in a typical cross-form, alternating with four sepals. They have indeterminate racemose flowering starting at the lowest bud and growing upward in the following days. The flowers have two lateral stamens with short filaments, and four median stamens with longer filaments whose anthers split away from the flower's center upon flowering.[8]
The rapeseed pods are green and elongated siliquae during development that eventually ripen to brown. They grow on pedicels 1 to 3 cm (3⁄8 to 1+3⁄16 in) long, and can range from 5 to 10 cm (2 to 4 in) in length.[7] Each pod has two compartments separated by an inner central wall within which a row of seeds develops.[9] The seeds are round and have a diameter of 1.5 to 3 mm (1⁄16 to 1⁄8 in). They have a reticulate surface texture,[7] and are black and hard at maturity.[9]
The term "rape" derives from the Latin word for turnip, rāpa or rāpum, cognate with the Greek word ῥάφη, rhaphe.[10]
The species Brassica napus belongs to the flowering plant family Brassicaceae. Rapeseed is a subspecies with the autonym B. napus subsp. napus.[11] It encompasses winter and spring oilseed, vegetable and fodder rape.[12] Siberian kale is a distinct leaf rape form variety (B. napus var. pabularia) which used to be common as a winter-annual vegetable.[13][12] The second subspecies of B. napus is B. napus subsp. rapifera (also subsp. napobrassica; the rutabaga, swede, or yellow turnip).[14][15]
B. napus is a digenomic amphidiploid that occurred due to the interspecific hybridization between B. oleracea and B. rapa.[16] It is a self-compatible pollinating species like the other amphidiploid Brassica species.[17]
In Northern Ireland, B. napus and B. rapa are recorded as escapes in roadside verges and waste ground.[18]
Rapeseed is grown for the production of edible vegetable oils, animal feed, and biodiesel. Rapeseed was the third-leading source of vegetable oil in the world in 2000, after soybean and palm oil.[2] It is the world's second-leading source of protein meal after soybean.[3]
Rapeseed oil is one of the oldest known vegetable oils, but historically was used in limited quantities due to high levels of erucic acid, which is damaging to cardiac muscle of animals, and glucosinolates, which made it less nutritious in animal feed.[19] Rapeseed oil can contain up to 54% erucic acid.[20] Food-grade oil derived from rapeseed cultivars, known as canola oil or low-erucic-acid rapeseed oil (LEAR oil), has been generally recognized as safe by the United States Food and Drug Administration.[21] Canola oil is limited by government regulation to a maximum of 2% erucic acid by weight in the US[21] and 2% in the EU,[22] with special regulations for infant food. These low levels of erucic acid are not believed to cause harm in human infants.[21][23]
Processing of rapeseed for oil production produces rapeseed meal as a byproduct. The byproduct is a high-protein animal feed, competitive with soybean. Rapeseed is an excellent silage crop (fermented and stored in air-tight conditions for later use as a winterfeed). The feed is employed mostly for cattle feeding, but is also used for pigs and poultry.[3] However, the high levels of erucic acid and glucosinolates in natural rapeseed oil significantly lowers the nutritional value of rapeseed press cakes for animal feed.[24] In China, rapeseed meal is mostly used as a soil fertilizer rather than for animal feed.[25]
Rapeseed oil is used as diesel fuel, either as biodiesel, straight in heated fuel systems, or blended with petroleum distillates for powering motor vehicles. Biodiesel may be used in pure form in newer engines without engine damage and is frequently combined with fossil-fuel diesel in ratios varying from 2% to 20% biodiesel. Owing to the costs of growing, crushing, and refining rapeseed biodiesel, rapeseed-derived biodiesel from new oil costs more to produce than standard diesel fuel, so diesel fuels are commonly made from the used oil. Rapeseed oil is the preferred oil stock for biodiesel production in most of Europe, accounting for about 80% of the feedstock, partly because rapeseed produces more oil per unit of land area compared to other oil sources, such as soybeans, but primarily because canola oil has a significantly lower gel point than most other vegetable oils.
Because of the changes to the environment caused by climate change, a 2018 study predicted that rapeseed would become an unreliable source of oil for biofuels.[26]
Rapeseed is also used as a cover crop in the US during the winter as it prevents soil erosion, produces large amounts of biomass, suppresses weeds and can improve soil tilth with its root system. Some cultivars of rapeseed are also used as annual forage and are ready for grazing livestock 80 to 90 days after planting.[27]
Rapeseed has a high melliferous potential (produces substances that can be collected by insects) and is a main forage crop for honeybees.[28] Monofloral rapeseed honey has a whitish or milky yellow color, peppery taste and, due to its fast crystallization time, a soft-solid texture. It crystallizes within 3 to 4 weeks and can ferment over time if stored improperly.[29] The low fructose-to-glucose ratio in monofloral rapeseed honey causes it to quickly granulate in the honeycomb, forcing beekeepers to extract the honey within 24 hours of it being capped.[28]
As a biolubricant, rapeseed has possible uses for bio-medical applications (e.g., lubricants for artificial joints) and the use of personal lubricant for sexual purposes.[30] Biolubricant containing 70% or more canola/rapeseed oil has replaced petroleum-based chainsaw oil in Austria although it is typically more expensive.[31]
Rapeseed has been researched as a means of containing radionuclides that contaminated the soil after the Chernobyl disaster[32][33] as it has a rate of uptake up to three times more than other grains, and only about 3 to 6% of the radionuclides go into the oilseeds.[32]
Rapeseed meal can be incorporated into the soil as a biofumigant.[34] It suppresses such fungal crop pathogens as Rhizoctonia solani and Pratylenchus penetr.[34]: 39
Crops from the genus Brassica, including rapeseed, were among the earliest plants to be widely cultivated by humankind as early as 10,000 years ago. Rapeseed was being cultivated in India as early as 4000 B.C. and it spread to China and Japan 2000 years ago.[12]
Rapeseed oil is predominantly cultivated in its winter form in most of Europe and Asia due to the requirement of vernalization to start the process of flowering. It is sown in autumn and remains in a leaf rosette on the soil surface during the winter. The plant grows a long vertical stem in the next spring followed by lateral branch development. It generally flowers in late spring with the process of pod development and ripening occurring over a period of 6–8 weeks until midsummer.[8]
In Europe, winter rapeseed is grown as an annual break crop in three to four-year rotations with cereals such as wheat and barley, and break crops such as peas and beans. This is done to reduce the possibility of pests and diseases being carried over from one crop to another.[35] Winter rape is less susceptible to crop failure as it is more vigorous than the summer variety and can compensate for damage done by pests.[36]
Spring rapeseed is cultivated in Canada, northern Europe and Australia as it is not winter-hardy and does not require vernalization. The crop is sown in spring with stem development happening immediately after germination.[8]
Rapeseed can be cultivated on a wide variety of well-drained soils, prefers a pH between 5.5 and 8.3 and has a moderate tolerance of soil salinity.[27] It is predominantly a wind-pollinated plant but shows significantly increased grain yields when bee-pollinated,[37] almost double the final yield[28] but the effect is cultivar dependent.[38] It is currently grown with high levels of nitrogen-containing fertilisers, and the manufacture of these generates N2O. An estimated 3–5% of nitrogen provided as fertilizer for rapeseed is converted to N2O.[39]
Rapeseed has a high demand for nutrients. Especially its sulphur demand is the highest among all arable crops. Since the decrease of atmospheric sulphur inputs during the 1980s sulphur fertilization has become a standard measure in oilseed rape production.[40][41] Among the micronutrients rapeseed special attention in rapeseed cultivation has to be given to boron,[42] manganese[43] and molybdenum.[44]
The cultivatable range for rapeseed is both expected to decrease due to climate change, and where rapeseed is grown quality of the crop, in both yield and volume of oil is expected to decrease substantially.[26] Some researchers recommend finding alternative varieties of Brassica for cultivation.[26]
The main diseases of the winter rapeseed crop are canker, light leaf spot (Pyrenopeziza brassicae), alternaria- and sclerotinia- stem rots. Canker causes leaf spotting, and premature ripening and weakening of the stem during the autumn-winter (fall-winter) period. A conazole- or triazole- fungicide treatment is required in late autumn (fall) and in spring against canker while broad-spectrum fungicides are used during the spring-summer period for alternaria and sclerotinia control.[45] Oilseed rape cannot be planted in close rotation with itself due to soil-borne diseases such as sclerotinia, verticillium wilt and clubroot.[35]
Transgenic rapeseed shows great promise for disease resistance.[46] Transexpression of a class II chitinase from barley (Hordeum vulgare) and a type I ribosome inactivating protein into B. juncea produces a large fungal resistance effect.[46] Chhikara et al., 2012[47] finds that this combination of transgenes reduces hyphal growth by 44% and delays disease presentation in Alternaria brassicicola of juncea.[46]
Blackleg (Leptosphaeria maculans/Phoma lingam) is a major disease.[48] Yu et al., 2005 uses restriction fragment length polymorphism analysis on two doubled haploid populations DHP95 and DHP96. They find one resistance genes in each, LepR1 and LepR1.[48]
Rapeseed is attacked by a wide variety of insects, nematodes, slugs as well as wood pigeons.[49] The brassica pod midge (Dasineura brassicae), cabbage seed weevil (Ceutorhynchus assimilis), cabbage stem weevil (Ceutorhynchus pallidactylus), cabbage stem flea beetle (Psylliodes chrysocephala), rape stem weevil (Ceutorhynchus napi) and pollen beetles are the primary insect pests that prey on the oilseed rape crop in Europe.[50] The insect pests can feed on developing pods to lay eggs inside and eat the developing seeds, bore into the plant's stem and feed on pollen, leaves and flowers. Synthetic pyrethroid insecticides are the main attack vector against insect pests though there is a large-scale use of prophylactic insecticides in many countries.[45] Molluscicide pellets are used either before or after sowing of the rapeseed crop to protect against slugs.[49]
In 2014 an SNP array was released for B. napus by Dalton-Morgan et al.,[51] and another by Clarke et al., in 2016,[52] both of which have since become widely used in molecular breeding. In a demonstration of the importance of epigenetics, Hauben et al., 2009 found that isogenic lines did not have identical energy use efficiencies in actual growing conditions, due to epigenetic differences.[53] Specific locus amplified fragment sequencing (SLAF-seq) was applied to B. napus by Geng et al., in 2016, revealing the genetics of the past domestication process, providing data for genome-wide association studies (GWAS), and being used to construct a high-density linkage map.[53]
In 1973, Canadian agricultural scientists launched a marketing campaign to promote canola consumption.[54] Seed, oil, and protein meal derived from rapeseed cultivars which are low in erucic acid and low in glucosinolates was originally registered as a trademark, in 1978, of the Canola Council of Canada, as "canola".[55][56] Canola is now a generic term for edible varieties of rapeseed, but is still officially defined in Canada as rapeseed oil that "must contain less than 2% erucic acid and less than 30 µmol of glucosinolates per gram of air-dried oil-free meal."[56][57] In the 1980ies decreasing atmospherical sulphur inputs to Northern European soils in connection with a less efficient internal use of sulphur in the metabolism of the new bred low glucosinolate varieties (00-varieties) resulted in an increased appearance of white flowering, a highly specific symptom of sulphur deficiency, in rapeseed crops [58] which during the official variety assessment procedures was wrongly attributed to a genetic inhomogeneity ("Canadian blood").[59]
The anticipated damages of wild animals caused by foraging on 00-oilseed rape crops was caused by a shift of the animals diet towards increased uptake protein and sulphur containing metabolites at the expense of fibers, but not to specific features of the genetically altered 00-varieties.[60]
Following the European Parliament's Transport Biofuels Directive in 2003 promoting the use of biofuels, the cultivation of winter rapeseed increased dramatically in Europe.[28]
Bayer Cropscience, in collaboration with BGI-Shenzhen, China, KeyGene, the Netherlands, and the University of Queensland, Australia, announced it had sequenced the entire genome of B. napus and its constituent genomes present in B. rapa and B. oleracea in 2009. The "A" genome component of the amphidiploid rapeseed species B. napus has been sequenced by the Multinational Brassica Genome Project.[61]
A genetically modified variety of rapeseed was developed in 1998, engineered for glyphosate tolerance, and is considered to be the most disease- and drought-resistant canola. By 2009, 90% of the rapeseed crops planted in Canada were of this sort.[62]
The Monsanto company genetically engineered new cultivars of rapeseed to be resistant to the effects of its herbicide, Roundup. In 1998, they brought this to the Canadian market. Monsanto sought compensation from farmers found to have crops of this cultivar in their fields without paying a license fee. However, these farmers claimed that the pollen containing the Roundup Ready gene was blown into their fields and crossed with unaltered canola. Other farmers claimed that after spraying Roundup in non-canola fields to kill weeds before planting, Roundup Ready volunteers were left behind, causing extra expense to rid their fields of the weeds.[63]
In a closely followed legal battle, the Supreme Court of Canada found in favor of Monsanto's patent infringement claim for unlicensed growing of Roundup Ready in its 2004 ruling on Monsanto Canada Inc. v. Schmeiser, but also ruled that Schmeiser was not required to pay any damages. The case garnered international controversy, as a court-sanctioned legitimization for the global patent protection of genetically modified crops. In March 2008, an out-of-court settlement between Monsanto and Schmeiser agreed that Monsanto would clean up the entire GMO-canola crop on Schmeiser's farm, at a cost of about CAN$660.[63]
The Food and Agriculture Organization (FAO) reports global production of 36 million metric tons (40 million short tons; 35 million long tons) in the 2003–2004 season, and an estimated 58.4 million metric tons (64.4 million short tons; 57.5 million long tons) in the 2010–2011 season.[64]
Worldwide production of rapeseed (including canola) has increased sixfold between 1975 and 2007. The production of canola and rapeseed since 1975 has opened up the edible oil market for rapeseed oil. Since 2002, production of biodiesel has been steadily increasing in EU and U.S. to 6 million metric tons (6.6 million short tons; 5.9 million long tons) in 2006. Rapeseed oil is positioned to supply a good portion of the vegetable oils needed to produce that fuel. World production was thus expected to trend further upward between 2005 and 2015 as biodiesel content requirements in Europe go into effect.[65]
Hulse-Kemp, Amanda M; Lemm, Jana; Plieske, Joerg; Ashrafi, Hamid; Buyyarapu, Ramesh; Fang, David D; Frelichowski, James; Giband, Marc; Hague, Steve; Hinze, Lori L; Kochan, Kelli J; Riggs, Penny K; Scheffler, Jodi A; Udall, Joshua A; Ulloa, Mauricio; Wang, Shirley S; Zhu, Qian-Hao; Bag, Sumit K; Bhardwaj, Archana; Burke, John J; Byers, Robert L; Claverie, Michel; Gore, Michael A; Harker, David B; Islam, Mohammad Sariful; Jenkins, Johnie N; Jones, Don C; Lacape, Jean-Marc; Llewellyn, Danny J; Percy, Richard G; Pepper, Alan E; Poland, Jesse A; Mohan Rai, Krishan; Sawant, Samir V; Singh, Sunil Kumar; Spriggs, Andrew; Taylor, Jen M; Wang, Fei; Yourstone, Scott M; Zheng, Xiuting; Lawley, Cindy T; Ganal, Martin W; Van Deynze, Allen; Wilson, Iain W; Stelly, David M (1 June 2015). "Development of a 63K SNP Array for Cotton and High-Density Mapping of Intraspecific and Interspecific Populations of Gossypium spp". G3: Genes, Genomes, Genetics. Genetics Society of America (OUP). 5 (6): 1187–1209. doi:10.1534/g3.115.018416. ISSN 2160-1836. PMC 4478548. PMID 25908569. S2CID 11590488.
Rapeseed (Brassica napus subsp. napus), also known as rape, or oilseed rape, is a bright-yellow flowering member of the family Brassicaceae (mustard or cabbage family), cultivated mainly for its oil-rich seed, which naturally contains appreciable amounts of erucic acid. The term "canola" denotes a group of rapeseed cultivars that were bred to have very low levels of erucic acid and which are especially prized for use as human and animal food. Rapeseed is the third-largest source of vegetable oil and the second-largest source of protein meal in the world.
Kolzo estas la dujara formo de oleonapo (Brassica napus var. sativa biennis), kies semoj liveras ĝis 45% da oleo.[1]
Kolzo estas variaĵo de napo (Brassica napus var. napus), kies semoj donas sengustan oleon.[2]
La tuta planto estas manĝebla. La florojn aldonu krude al salato aŭ al pano. La semo uzeblas kiel mustardo. Eblas ankaŭ kuiri la junajn burĝonojn en oleo aŭ friti kiel benjeto.
El la semoj oni produktas kolzoleon kaj kanolon.
Kolzo estas la dujara formo de oleonapo (Brassica napus var. sativa biennis), kies semoj liveras ĝis 45% da oleo.
Kolzo estas variaĵo de napo (Brassica napus var. napus), kies semoj donas sengustan oleon.
Brassica napus, conocida como raps[1] y como canola (y también como colza para la variedad oleracea) es una especie de planta cultivada de la familia de las brasicáceas.
Planta anual o bienal, glabra o subglabra. Raíz axonomorfa, muy a menudo fusiforme o tuberosa. Tallo de hasta 150 cm, ramificado sobre todo en la parte superior. Hojas de hasta 40 cm, glaucas, glabras o muy a menudo ciliadas en los nervios o márgenes; las inferiores, pecioladas, liradas, con 2-5 pares de segmentos laterales enteros y uno terminal mucho mayor, irregularmente dentado; las superiores, sésiles o subamplexicaules, oblongo-lanceoladas, enteras. Racimos de 20-60 flores; estas, en el momento de abrirse, no sobrepasan a los botones aún cerrados del ápice del racimo. Pedicelos de 12-18 mm en la antesis, poco mayores en la fructificación. Sépalos 5-10 mm, erecto-patentes, glabros. Pétalos 8-18 mm, amarillos. Nectarios medianos ovoides. Frutos de 60-100 por 2,5-4 mm, sésiles, suberectos, con 12-18(29) semillas por lóculo, atenuados en rostro de 10-16 mm, cónico, con 0-1 semillas. Semillas 1,2-1,8 mm de diámetro, esféricas, de un pardo obscuro.[2]
Se cultiva por todo el mundo para producir forraje, aceite vegetal para consumo humano y biodiésel. Los principales productores son la Unión Europea, Canadá, Estados Unidos, Australia, China y la India. En la India ocupa un 13% del suelo cultivable. Según el Departamento de Agricultura de los Estados Unidos, la colza era la tercera fuente de aceite vegetal en 2000, tras la soja, y la palma, además de la segunda fuente mundial de proteína para piensos,
El aceite de colza, en estado natural, contiene ácido erúcico C22:1 y glucosinolatos que son medianamente tóxicos en dosis altas. Oficialmente se considera que la causa de las intoxicaciones ocurridas en España fue la ingesta de aceite de colza desnaturalizado con anilina, importado para uso industrial. Además, ha sido posible demostrar que existe una predisposición genética a la intoxicación con aceite de colza desnaturalizado.[3]
En Chile, el aceite de colza se usó indiscriminadamente y cuando se descubrió, en los años 80, el papel que desempeñaba en el crecimiento infantil, se empezaron a cultivar híbridos con menor contenido de ácido erúcico hasta llegar desde un 54% a un 3% de C22:1.
La semilla es la parte útil de la silicua. El proceso de obtención de aceite deja como residuo un pienso animal, medianamente rico en proteínas, que compite con la soja. Este pienso se utiliza principalmente para el ganado bovino, aunque también para alimentar cerdos y pollos.
Indicaciones: es antiescorbútico, resolvente. El aceite es laxante. Usado en casos de artritis.[4]
El primer esteroide con actividad hormonal aislado de una fuente natural fue el brassinólido, en 1979 a partir del nabo silvestre Brassica napus.[5]
Ajenabe, ajenabo, amargo, colinabo (2), colza (4), jaramago, jenabe, jenable, jenape, jábena, mostaza negra, naba, nabestro, nabieyo, nabilla, nabillo, nabina, nabiza (3), nabizo, nabo (34), nabo agreste, nabo blanco de Granada, nabo común (2), nabo de Castilla, nabo de Fuencarral, nabo de comer, nabo forrajero (4), nabo gallego, nabo largo, nabo luengo y delgado, nabo prolongado, nabo silvestre, nabos blancos, nabresto, nabu, napo, rabanillo, rutabaga, ñabiza (2), ñabo (2), ñabu. Las cifras entre paréntesis indican la frecuencia del uso del vocablo en España.[7]
Están descritos más de 70 taxones específicos e infraespecíficos que son meros sinónimos; consultar aquí la lista completa.
Brassica napus, conocida como raps y como canola (y también como colza para la variedad oleracea) es una especie de planta cultivada de la familia de las brasicáceas.
Raps ehk õlikaalikas (Brassica napus) on õli- ja söödataim ristõieliste sugukonnast kapsasrohu perekonnast.
Raps on tekkinud rüpsi ja kapsa looduslikust ristlusest.
Selle nimetus õlikaalikas on tulnud sellest, et noor rapsitaim sarnaneb väliselt kaalikaga.
Rapsi on käsitletud eri taimesüsteemides erinevail taksoniastmeil, lisaks sellele on tal arvukalt sünonüüme. Enam levinud on klassifitseerimine eraldi liigiks Brassica napus või alamliigiks Brassica napus subsp. napus.
Hiina 13,0 
Kanada 8,4 
India 6,4 
Saksamaa 4,7 
Prantsusmaa 4,4 
Suurbritannia 1,9 .svg){kind=small}
Poola 1,4 
Austraalia 1,1 Maailmas kokku 46.4 
Raps ehk õlikaalikas (Brassica napus) on õli- ja söödataim ristõieliste sugukonnast kapsasrohu perekonnast.
Raps on tekkinud rüpsi ja kapsa looduslikust ristlusest.
Selle nimetus õlikaalikas on tulnud sellest, et noor rapsitaim sarnaneb väliselt kaalikaga.
Koltza (Brassica napus), Brassicaceae familiako landare belarkara bat da. Koltzaren haziak olioa egiteko erabiltzen da eta eurasiar jatorria du. Izena nederlanderatik dator: koolzaad ("aza hazia").
1981ean, Espainian, koltza-olio desnaturalizatuak jende asko pozoitu eta hil zituen. Honen ondorioz, Espainian ospe txarra hartu zuen. Beranduago Olio toxikoaren sindromea deitu zioten gertaera honi.
Bere zurtoina metro bat edukitzera irits daiteke. Loreak bereziki horiak dira. Haren loreek ezti asko ematen dute.
Koltza (Brassica napus), Brassicaceae familiako landare belarkara bat da. Koltzaren haziak olioa egiteko erabiltzen da eta eurasiar jatorria du. Izena nederlanderatik dator: koolzaad ("aza hazia").
1981ean, Espainian, koltza-olio desnaturalizatuak jende asko pozoitu eta hil zituen. Honen ondorioz, Espainian ospe txarra hartu zuen. Beranduago Olio toxikoaren sindromea deitu zioten gertaera honi.
Rapsi eli kaalirapsi (Brassica napus subsp. oleifera) on lantun alalaji, jota viljellään öljykasvina sekä Suomessa että muualla Euroopassa, Pohjois-Amerikassa ja Australiassa.[1] Suomessa kevätrapsia voidaan viljellä eteläisimmässä osassa maata eli ns. I vyöhykkeellä. Tavanomaiset syysrapsilajikkeet eivät ole menestyneet Suomessa, mutta puolikääpiöivät, matalakasvuiset hybridilajikkeet vaikuttavat lupaavilta. Niillä on matalan kasvupisteen ansiosta paremmat mahdollisuudet selvitä kylmyydestä.[2][3]
Rapsin siemenistä puristetaan öljyä, jätteistä saadaan karjanrehuksi käytettäviä rapsikakkuja (sisältävät noin 21 % muuntuvaa valkuaisainetta). Rapsiöljyä käytetään ruoanlaitossa, mutta sen käyttöä energialähteenä on myös tutkittu.[4]
Suomessa vuonna 2017 rapsin viljelyala oli 37 000 hehtaaria, mikä on ohittanut rypsin 28 500:n hehtaarin viljelyalan.[5]
Rapsi eli kaalirapsi (Brassica napus subsp. oleifera) on lantun alalaji, jota viljellään öljykasvina sekä Suomessa että muualla Euroopassa, Pohjois-Amerikassa ja Australiassa. Suomessa kevätrapsia voidaan viljellä eteläisimmässä osassa maata eli ns. I vyöhykkeellä. Tavanomaiset syysrapsilajikkeet eivät ole menestyneet Suomessa, mutta puolikääpiöivät, matalakasvuiset hybridilajikkeet vaikuttavat lupaavilta. Niillä on matalan kasvupisteen ansiosta paremmat mahdollisuudet selvitä kylmyydestä.
Rapsin siemenistä puristetaan öljyä, jätteistä saadaan karjanrehuksi käytettäviä rapsikakkuja (sisältävät noin 21 % muuntuvaa valkuaisainetta). Rapsiöljyä käytetään ruoanlaitossa, mutta sen käyttöä energialähteenä on myös tutkittu.
Suomessa vuonna 2017 rapsin viljelyala oli 37 000 hehtaaria, mikä on ohittanut rypsin 28 500:n hehtaarin viljelyalan.
Brassica napus L., est une espèce de plante à fleurs jaunes de la famille des Brassicacées, famille anciennement nommée Crucifères.
L'espèce Brassica napus (n= 19 chromosomes) résulterait de la fusion de deux génomes : Brassica oleracea (choux potagers, n = 9) × Brassica rapa (navet, choux de Chine, n = 10).
D'après Jan Kops (en) dans Flora Batava, vol. 4 de 1822, la plante se distingue de Brassica rapa subsp. oleifera (navette (chou) sauvage) par ses feuilles inférieures lisses, sans poil rude, et plus larges ; ses feuilles supérieures sont moins pointues ; ses fleurs sont d'un jaune plus foncé ; et la pointe du bec des siliques est moins subulé et plus anguleuse[1].
Les semences sont antiscorbutiques et diurétiques[1].
Toutes ces plantes se croisent donc entre elles spontanément.
Habitus
Fleurs
chou à faucher
Chou frisé sibérien ou Kale rouge de Russie
rutabaga
Graines
Brassica napus L., est une espèce de plante à fleurs jaunes de la famille des Brassicacées, famille anciennement nommée Crucifères.
L'espèce Brassica napus (n= 19 chromosomes) résulterait de la fusion de deux génomes : Brassica oleracea (choux potagers, n = 9) × Brassica rapa (navet, choux de Chine, n = 10).
Luibh dhébhliantúil a fhásann suas le 1 m ar airde, gaolmhar leis an svaeid ach gan fréamh thiúbrach aici. Na duilleoga scothghorm/glas, na bláthanna buí croischruthach. Saothraítear mar fhoráiste í, agus níos mó le himeacht ama mar fhoinse ola ráibe, a fhaightear ó na síolta brúite. Cáca síol ráibe a dhéantar as an iarmhar.
A colza (Brassica napus) é unha planta de cuxas sementes se extrae o aceite de colza. As follas da planta serven tamén de forraxe para o gado.
No Canadá desenvolveuse unha variedade baixo o nome de Canola, que é unha contracción da expresión inglesa "Canadian oil low acid" ("aceite canadense de baixo contido en ácido") referindose ao ácido erúcico. Esta variedade de colza presenta unha proporción inferior á normal en ácido erúcico e glicosinolatos, produtos de toxicidade media presentes no aceite de colza estándar. Foi desenvolvida por investigadores canadenses a partir de 1960 [2].
A colza (Brassica napus) é unha planta de cuxas sementes se extrae o aceite de colza. As follas da planta serven tamén de forraxe para o gado.
No Canadá desenvolveuse unha variedade baixo o nome de Canola, que é unha contracción da expresión inglesa "Canadian oil low acid" ("aceite canadense de baixo contido en ácido") referindose ao ácido erúcico. Esta variedade de colza presenta unha proporción inferior á normal en ácido erúcico e glicosinolatos, produtos de toxicidade media presentes no aceite de colza estándar. Foi desenvolvida por investigadores canadenses a partir de 1960 [2].
Uljana repica (olaj, lat. Brassica napus) je industrijska biljka.
Koristi se za proizvodnju prehrambenog ulja, ali i za biodizel. Ona je treći najveći izvor za dobivanje biljnog ulja u svjetu.[1] U prosjeku 1 hektar zasijane uljane repice može dati 400 litara biodizela [2]
Najveći proizvođači su u zemljama Europske Unije, Kanada, SAD, Australija, Kina i Indija. U potonjoj uljana repica čini 13% posijanih površina. Prema Američkom Odjelu za poljodjelstvo, uljana repica je bila trećim glavnim izvorom biljnog ulja 2000., nakon soje i palme uljarice (Elaeis guineensis). Drugi je svjetski glavni izvor proteinske hrane, iako čini tek petinu proizvodnje prvog glavnog izvora, soje.
U Europi ju se uzgaja i kao krmno bilje, i to za zelenu krmu u svježem stanju. Koristi ju se i za silažu. Njeni nusproizvodi se koriste za krmne smjese.
Koristi se i u ratarstvu, za zelenu gnojidbu.
U poljodjelstvu se koristi za plodosmjenu, u smjeni uzgoja pšenice i kukuruza.
U Hrvatskoj je najrasprostranjenija ozima uljana repica.
Uljana repica (olaj, lat. Brassica napus) je industrijska biljka.
Koristi se za proizvodnju prehrambenog ulja, ali i za biodizel. Ona je treći najveći izvor za dobivanje biljnog ulja u svjetu. U prosjeku 1 hektar zasijane uljane repice može dati 400 litara biodizela
Najveći proizvođači su u zemljama Europske Unije, Kanada, SAD, Australija, Kina i Indija. U potonjoj uljana repica čini 13% posijanih površina. Prema Američkom Odjelu za poljodjelstvo, uljana repica je bila trećim glavnim izvorom biljnog ulja 2000., nakon soje i palme uljarice (Elaeis guineensis). Drugi je svjetski glavni izvor proteinske hrane, iako čini tek petinu proizvodnje prvog glavnog izvora, soje.
U Europi ju se uzgaja i kao krmno bilje, i to za zelenu krmu u svježem stanju. Koristi ju se i za silažu. Njeni nusproizvodi se koriste za krmne smjese.
Koristi se i u ratarstvu, za zelenu gnojidbu.
U poljodjelstvu se koristi za plodosmjenu, u smjeni uzgoja pšenice i kukuruza.
U Hrvatskoj je najrasprostranjenija ozima uljana repica.
Rěpik (Brassica napus) je rostlina ze swójby křižnokwětnych rostlinow (Brasicaceae). Kulirěpa (Brassica napus subsp. rapifera) je poddružina rěpika.
Rěpik docpěwa wysokosć wot 60 hač 120 cm.
Łopjena su módrozelene, zwobručowane, nimale nahe, pjerodźělne z 1-4 owalnymi bóčnymi wotrězkami na kóždym boku a wjele wjetši nakónčnim wotrězkom.
Kćěje wot apryla hač septembra. Krónowe łopješka su žołte, dwójce tak dołhe kaž keluškowe łopješka a docpěwaja dołhosć wot 10 hač 14 mm. Kćenjowe stołpiki su małko dlěše hač kćenja.
Truk je linealny a docpěwa dołhosć wot 5 hač 10 mm.
Rěpik je kulturowa rostlina.
Rěpik so za wudobywanje wolija a jako picowanska rostlina plahuje.
Rěpik (Brassica napus) je rostlina ze swójby křižnokwětnych rostlinow (Brasicaceae). Kulirěpa (Brassica napus subsp. rapifera) je poddružina rěpika.
Brassica napus L. (suku kubis-kubisan atau Brassicaceae) dikenal dari salah satu kelompoknya yang menjadi tumbuhan penghasil minyak penting dunia, yaitu rapa. Rapa secara agak salah kaprah disebut juga kanola (dari canola), nama untuk sebagian kultivar dengan ciri tertentu). B. napus merupakan hasil persilangan alami antara B. rapa dan B. oleracea. Di alam tidak pernah ditemukan B. napus yang tumbuh liar di tempat yang dianggap menjadi pusat keragamannya (daerah Laut Tengah bagian timur).
Artikel ini terutama membahas rapa, kelompok yang paling banyak dibudidayakan.
Tumbuhan semak dwimusim (biennial) atau semusim (annual) dengan batang yang agak berkayu. Tipe dwimusim dikenal di kalangan pertanian sebagai "tipe musim dingin" (winter type) sementara yang semusim dikenal sebagai "tipe musim panas" (summer type) atau "musim semi" (spring type). Hasil persilangan kedua tipe tersebut menghasilkan "tipe separuh musim dingin" (semi-winter type) yang sesuai dengan daerah subtropika.
Sebagai hasil persilangan alami antara B. rapa (genom AA, 2n = 2x = 18) dan B. oleracea (CC, 2n = 2x = 20), B. napus adalah tumbuhan amfidiploid (AACC, 2n = 4x = 38). Hal ini pertama kali diungkap oleh Takahara U yang terkenal dengan "Segitiga U"-nya.
B. napus dapat mencapai ketinggian 2,5m dan membentuk cabang yang banyak. Tumbuhan ini dikenal sangat elastis terhadap ruang. Jika tumbuh sendirian, ia akan membentuk banyak cabang, tetapi dalam penanaman rapat jumlah cabangnya berkurang. Mulai dari bunga mekar hingga bijinya siap panen memerlukan waktu lebih kurang 2 bulan.
Akar tumbuhan ini memiliki akar tunggang yang besar dan dalam (mencapai 1m atau bahkan lebih, tergantung keadaan tanah). Beberapa kultivar (Kelompok Napobrassica) memiliki akar tunggang yang membesar dan menjadi tempat penyimpanan cadangan energi (umbi). Di bagian dekat permukaan tumbuhan banyak cabang akar yang meluas.
Bunga lengkap dan sempurna. Mahkota bunga berjumlah empat (karena itu termasuk suku Cruciferae, nama lama yang berarti "pembawa palang" atau cross-bearer), berwarna kuning cerah, beberapa agak mendekati jingga. Terdapat mutan dengan mahkota berwarna putih/kuning pucat. Jumlah benang sari enam dalam dua lingkaran. Putik tunggal dengan satu karpela yang terbelah dua oleh suatu sekat. Bunga yang dibuahi akan menghasilkan buah mirip polong yang disebut siliqua. Dalam lingkungan yang sesuai, satu siliqua dapat memiliki biji antara 20 dan 30 butir. Biji kecil, non-endospermik, dengan diameter sekitar 1mm dibalut cangkang berwarna hitam (terdapat mutan yang berwarna kuning). Tipe perkecambahan epigeal.
Sebagai tumbuhan budidaya, B. napus dibagi menjadi tiga kelompok budidaya:
Bagian ini akan membahas hanya kelompok Oleifera, sedangkan rutabaga dibahas dalam artikel tersendiri.
B. napus relatif baru sebagai tumbuhan budidaya. Tanaman ini dikenal manfaatnya dan secara sistematis ditanam pada saat Abad Pertengahan di Eropa untuk diambil minyaknya sebagai bahan bakar untuk lampu. Minyak rapa tidak baik dimakan karena mengandung asam erukat yang tinggi (sekitar 50%) yang dapat mengganggu fungsi otot jantung. Sifat ini sama dengan minyak yang dihasilkan Brassica lain, yang secara umum dikenal sebagai minyak rapeseed. Kultivar rapa dengan kualitas minyak demikian dikenal sebagai HEAR (high erucic acid rapeseed). Namun demikian, minyak rapa dikonsumsi juga pada masa perang, di saat sulit mendapatkan lemak hewani. Setelah Revolusi Industri, minyak rapa mulai digunakan sebagai pelumas.
Pada akhir dasa warsa 1960-an pemulia di Kanada menemukan mutan rapa dari ras lokal 'Bronowski' asal Polandia yang mengandung praktis 0% asam erukat. Dikeluarkanlah sejumlah kultivar rendah asam erukat, LEAR (low erucic acid rapeseed). Beberapa tahun kemudian dirilis kultivar dengan kadar asam erukat dan glukosinolat yang rendah sehingga rasa pahit pada minyak hilang dan bungkil rapa yang kaya protein dapat dimanfaatkan sebagai pakan ternak. Sejak saat itu rapa/kanola menjadi tanaman sumber minyak yang sangat disukai karena mengandung asam lemak takjenuh dalam kadar yang tinggi.
Produksi biji rapa dari tahun ke tahun meningkat, apalagi setelah dirilisnya rapa varietas hibrida, yang mampu meningkatkan hasil lebih dari 20%. Saat ini sebagian besar penanaman rapa di Tiongkok, Kanada, Amerika Serikat, dan Jerman, sebagai penghasil utama rapa dunia, didominasi oleh varietas ini.
Kanola (canola) adalah sebutan bagi sekelompok kultivar rapa (B. napus Kelompok Oleifera) yang dipatenkan. Kanola umumnya diolah untuk menghasilkan minyak rapa berkadar asam erukat rendah dan pakan berkadar glukosinolat rendah. Minyak kanola juga dikenal dengan nama minyak "LEAR" (singkatan dari Low Erucic Acid Rapeseed). Dalam literatur tentang rapa, minyak dengan kadar rendah untuk asam erukat dan glukosinolat juga dikenal sebagai "00-quality" (dibaca sebagai "double-low" atau "double-O-quality").
Kanola pada awalnya dikembangkan di Kanada oleh Keith Downey dan Baldur Stefansson pada tahun 1970-an. Nama aslinya, "canola", berasal dari akronim "Canadian oil, low acid" yang diperkenalkan pada tahun 1978. Nama ini dipakai karena adanya asosiasi negatif terhadap kata "rape" (perkosaan) di Amerika Utara, sekaligus untuk membedakannya dengan minyak rapa biasa waktu itu yang memiliki kadar asam erukat yang lebih tinggi.
Kanola menjadi sasaran kritik penentang tanaman transgenik karena sebagian besar kultivar yang ditanam di Amerika merupakan hasil rekayasa genetika, yang memasukkan gen toleran herbisida. Kritik terutama diarahkan pada kemungkinan munculnya "gulma super" karena rapa merupakan tanaman menyerbuk silang dan memiliki kekerabatan dengan beberapa gulma pertanian penting. Apabila serbuk sarinya berhasil membuahi suatu gulma dan menghasilkan biji dan tumbuhan yang fertil, akan muncul gulma yang toleran terhadap herbisida dan hal ini membahayakan keseimbangan lingkungan.
Tumbuhan rapa menyukai tanah berlempung. Karena memiliki kemiripan kecocokan tanah, rapa menjadi tanaman penyela bagi jelai dan gandum. Penanaman untuk tipe musim dingin dimulai pada pertengahan Agustus hingga paling lambat pertengahan September. Untuk tipe musim panas dilakukan pada akhir bulan Maret hingga April, tergantung kondisi cuaca dan topografi. Panen di Eropa dilakukan pada bulan Juli (tipe winter) atau September/Oktober (tipe musim panas), sementara di Tiongkok, yang lebih hangat dan musim dinginnya lebih pendek, panen sudah dilakukan pada bulan Mei.
Seperti disebutkan pada pendahuluan, B. napus dikelompokkan berdasarkan kegunaannya.
Rutabaga dipanen untuk dimanfaatkan umbinya sebagai sayuran.
Di Eropa, beberapa kultivar tipe musim panas ditanam untuk dijadikan pakan ternak.
Namun demikian, budidaya rapa terutama dilakukan untuk diambil minyak dari bijinya. Biji rapa mengandung minyak sekitar 40-45%w/w. Minyak kanola dikenal sebagai LEAR (low erucic acid rapeseed) dan minyak dari kultivar lama dikenal sebagai HEAR (high erucic acid rapeseed).
Kurang lebih 2/3 produksi minyak rapa digunakan sebagai bahan pangan. Minyak yang dihasilkan kultivar masa kini mengandung hingga 65% asam lemak takjenuh sederhana (asam oleat) dan sekitar 30% asam lemak takjenuh berganda (asam linoleat dan asam α-linolenat), dan digunakan untuk menggoreng, campuran sayur (minyak sayur), dan pembuatan margarin. Dengan komposisi ini minyak rapa merupakan salah satu minyak pangan dengan nilai gizi terbaik.
Minyak rapa juga semakin penting sebagai bahan baku biodiesel akibat naiknya harga minyak bumi dan sifatnya yang terbaharukan dan teruraikan. Untuk kepentingan energi dan pelumas, minyak HEAR lebih disukai karena rantai asam erukat lebih panjang dan stabil pada pemanasan. Permasalahan yang terjadi saat ini adalah petani lebih menyukai LEAR sehingga terjadi kompetisi terhadap penggunaannya sebagai makanan. Harga minyak rapa sekarang meningkat akibat pemanfaatan sebagai bahan bakar.
Penggunaan lain minyak rapa adalah sebagai campuran dalam oli/pelumas, lak, cat, lilin, farmasetika, emulgator, campuran plastik, tensida, dan sabun.
Brassica napus L. (suku kubis-kubisan atau Brassicaceae) dikenal dari salah satu kelompoknya yang menjadi tumbuhan penghasil minyak penting dunia, yaitu rapa. Rapa secara agak salah kaprah disebut juga kanola (dari canola), nama untuk sebagian kultivar dengan ciri tertentu). B. napus merupakan hasil persilangan alami antara B. rapa dan B. oleracea. Di alam tidak pernah ditemukan B. napus yang tumbuh liar di tempat yang dianggap menjadi pusat keragamannya (daerah Laut Tengah bagian timur).
Artikel ini terutama membahas rapa, kelompok yang paling banyak dibudidayakan.
Repja (fræðiheiti: Brassica napus L. var. oleifera) er einær eða vetrareinær planta, notuð til fóðurs og olíuframleiðslu.
Repjan hefur litla stólparót og myndar öflugan stöngul. Laufblöðin eru stór, fjaðurstrengjótt og sitja stakstæð á stönglinum. Blómin eru skærgul og mynda klasa. Eftir blómgun breytast þau í skálpa sem geyma og þroska fræin.
Repja er notuð til að framleiða lífdísil í löndum á borð við Bandaríkin, Indland, Kína, Kanada og í löndum Evrópusambandsins. Jafnframt er hún notuð til gerðar matarolíu, en einnig sem skepnufóður. Hérlendis er hún nánast eingöngu notuð sem fóður fyrir mjólkurkýr og lömb. Er plantan þá beitt í heilu lagi. Einnig hafa verið gerðar tilraunir með framleiðslu lífdísils úr repjuolíu á Íslandi og verið er að gera tilraun með repjuolíu til manneldis í Nesjum í Hornafirði.
Mörg afbrigði repju eru ræktuð í heiminum en á Íslandi eru notuð tvö; sumar- og vetrarrepja. Sumarrepjan sprettur hratt, nær allt að 1,5 m hæð, og fer að blómstra eftir 60 til 70 vaxtardaga. Mikilvægt er að beita hana fyrir þann tíma, því fóðurgildi blómstrandi plantna fellur hratt.
Vetrarrepjan, sem einnig er kölluð fóðurkál, fer ekki í kynvöxt á fyrsta sumri eftir sáningu. Hún sprettur mun hægar og þarf u.þ.b. 120 vaxtardaga til að ná þokkalegri stærð. Þetta afbrigði er einstaklega heppilegt til beitar, vegna þess að það sprettur ekki úr sér. Plantan heldur sér vel fram á haust og því mikið notuð til að bata lömb á haustin eftir að þau hafa komið af fjalli. Að sama skapi er hún vinsæl sem fóður fyrir mjólkurkýr í hárri nyt.
Repja (fræðiheiti: Brassica napus L. var. oleifera) er einær eða vetrareinær planta, notuð til fóðurs og olíuframleiðslu.
Il colza (Brassica napus L., 1753) o navone[1] è una pianta angiosperma dicotiledone, dal fiore giallo brillante (o bianco a seconda della varietà), appartenente alla famiglia delle Brassicaceae.[2]
Viene coltivata per l'utilizzo dei semi molto ricchi in olio, anche se le varietà spontanee contengono quantità non trascurabili di acido erucico, un composto tossico. Sono state nel tempo selezionate e commercializzate molte varietà con un contenuto di acido erucico inferiore al 2%.
Brassica napus cresce fino a 100 cm di altezza con foglie basali glabre, carnose, pinnatifide e glauche peduncolate mentre le foglie superiori sono sessili.
La colza ha un accrescimento indeterminato, termina con uno scapo fiorale, che porta fiori gialli in infiorescenza. I fiori sono larghi circa 17 mm, attinomorfi, formati da quattro petali in una tipica forma a croce, alternati a quattro sepali. L'androceo è tetradinamo ovvero è formato da 6 stami di cui due stami laterali con filamenti corti e quattro stami mediani con filamenti più lunghi le cui antere si staccano dal centro del fiore durante la fioritura.
La fioritura è scalare e a seguito della fecondazione produce i frutti che sono silique, lunghe 5–10 cm, verdi da immature poi tendenti a imbrunire. I frutti contengono numerosi piccoli semi tondi con un diametro di 1,5–3 mm.
La colza presenta una radice fittonante abbastanza profonda.
Brassica napus, in Italia, è una specie avventizia sfuggita alla coltivazione ed inselvatichita. è presente in tutte le regioni, spesso naturalizzata[3].
Brassica napus (n = 19 cromosomi) è un ibrido, deriva dalla fusione di due genomi quello di Brassica oleracea (cavolo, n = 9) e quello di Brassica rapa (rapa, n = 10).
Sono note moltissime varietà tra cui:
Le colture del genere Brassica, compresa la colza, sono state tra le prime piante ad essere ampiamente coltivate dall'umanità già 10.000 anni fa. Il colza veniva coltivato in India già nel 4000 a.C. e si è diffuso in Cina e in Giappone 2000 anni fa. La colza è coltivata prevalentemente come coltura invernale nella maggior parte dell'Europa e dell'Asia a causa della vernalizzazione richiesta per avviare il processo di fioritura. Si semina in autunno e rimane come rosetta basale di foglie durante l'inverno. Nella primavera successiva emette la parte vegetativa seguita dalla fioritura. In genere fiorisce nella tarda primavera e fruttifica per un periodo di 6-8 settimane fino a mezza estate[4].
Predilige terreni di medio impasto, profondi, freschi ed esenti da ristagno idrico. Infatti, l'irrigazione non viene effettuata, preferendo, mediante terreno profondo, approvvigionarsi dell'acqua piovana. Il seme è la parte di valore della coltura che viene anche coltivata come coltura di copertura invernale. Provvede a una buona copertura del suolo in inverno ma impoverisce il terreno. Nelle colture poliennali è infatti considerata una pianta "depauperante" poiché lascia il terreno in condizioni di fertilità peggiori di quelle che trova. La pianta viene miscelata nel suolo tramite aratura o usata come pacciamatura.Coltivata nei climi nordici (soprattutto in Canada, Stati Uniti, Regno Unito, Germania, Francia e Paesi Bassi) come foraggio per animali, fonte di olio vegetale alimentare e come combustibile nel biodiesel. La colza è uno dei raccolti principali in India, coltivato sul 13% dei terreni agricoli.
In Europa, la colza viene coltivata principalmente come foraggio (per via dell'elevato contenuto di lipidi e medio di proteine), ed è la scelta europea prioritaria per evitare la dipendenza dalla soia americana e l'importazione di semi di soia geneticamente modificati.
La colza viene coltivata per la produzione di alimenti per animali, oli vegetali commestibili e biodiesel. Alcune varietà di colza sono vendute come verdura, soprattutto nei negozi asiatici.
Secondo il Dipartimento di agricoltura degli Stati Uniti nel 2000 la colza era la terza fonte di olio vegetale al mondo dopo la soia e la palma.[6]
L'olio di colza viene ricavato dai semi della pianta. L'olio viene usato in alimentazione dopo essere stato raffinato e miscelato ad altri oli poiché all'origine ha sapore e odore poco gradevoli.
L'olio di colza contiene acido erucico, tossico per gli esseri umani ma usato come additivo alimentare in piccole dosi. Proprio per il contenuto di acido erucico l'olio di colza non era ammesso per l'alimentazione umana in Italia.
Canola è una specifica varietà di colza dal basso contenuto di acido erucico che è stata sviluppata in Canada: il suo nome è composto da Canadian oil low acid (Olio canadese a basso contenuto di acido). Il contenuto di acido erucico è limitato dalla normativa del governo a un massimo del 2% di in peso negli Stati Uniti[7] e 5% nell'UE[8].
La lavorazione dei semi per ricavare l'olio produce un residuo usato nell'alimentazione degli animali da allevamento. Questo sottoprodotto è un alimento molto ricco di proteine e può competere con la soia. È usato principalmente per nutrire i bovini, ma anche per maiali e polli (meno importante per questi ultimi).
Il sottoprodotto per animali ottenuto da varietà spontanee ha tuttavia un alto contenuto di acido erucico e glucosinolati (causa di disturbi del metabolismo per bovini e suini). Di migliore qualità i sottoprodotti ottenuti dalle cultivar canola (Canadian oil low acid specifica varietà di colza dal basso contenuto di acido erucico)[9].
Lo stesso argomento in dettaglio: Biodiesel.L'uso dell'olio di colza per la produzione di biodiesel potrebbe essere una valida alternativa ma solo per pochi veicoli per sostituire in tempi rapidi i combustibili per autotrazione attuali.
Secondo la Coldiretti dalle oleaginose come la colza sono ricavabili 850 kg di biodiesel per ettaro, mediamente un veicolo consuma più di una tonnellata di biodiesel all'anno e i veicoli sono circa 34 milioni. Dato che la superficie agricola utile (SAU) italiana è di 13 milioni di ettari si evince che è realistico alimentare col biodiesel solo qualche permille del parco veicolare italiano (anche se si potrebbe importare dall'estero come avviene già per il petrolio).
Secondo la Coldiretti sono alimentabili circa 200-300 000 veicoli col biodiesel italiano. Tra i tanti veicoli importanti da alimentare a biodiesel spiccano quelli che coltivano il cibo.
Alcune associazioni di coltivatori si stanno organizzando in modo da produrre colza e semi di girasole che verranno trasformati in loco in biodiesel e usati senza pagare accise e iva esclusivamente per fini agricoli (trattori, motofalciatrici, ecc, ecc). In questo modo la produzione alimentare sia per uso umano che animale diventerebbe meno dipendente dalle fluttuazioni del prezzo del petrolio.
Al momento la produzione è limitata e di conseguenza i prezzi non sono competitivi con quelli del gasolio. Tuttavia bisogna considerare che in molti paesi (come l'Italia) il prezzo finale dei carburanti è molto accresciuto dalla tassazione e che le coltivazioni (italiane ed europee) sono pesantemente sovvenzionate sia dall'Italia sia dall'Europa, quindi il prezzo dell'olio di colza è il risultato di sovvenzioni e non è un prezzo da libero mercatoNel 2005 si diffuse la voce secondo cui l'olio di colza puro poteva essere usato come carburante per le motorizzazioni diesel. Tuttavia il mensile Quattroruote ha effettuato una prova con una Fiat Punto che ha però avuto esiti disastrosi (occlusione degli iniettori e creazione di depositi dovuti all'elevata viscosità dell'olio non trattato).[10]
La colza è una pianta mellifera[11].
La colza produce molto nettare da cui le api ricavano un miele chiaro, ma pungente, molto apprezzato nell'Europa centrale e settentrionale. Deve essere estratto immediatamente dopo la sua fabbricazione, perché cristallizza rapidamente nel favo rendendo impossibile l'estrazione.
Questo miele in Italia di solito viene mescolato con varietà più dolci se usato come prodotto da tavola o venduto come prodotto da pasticceria.
La colza è stata collegata a effetti negativi per gli affetti da asma e febbre da fieno. Secondo alcuni il polline della colza sarebbe all'origine dell'aumento dei disturbi respiratori. Tuttavia questo è improbabile poiché la colza è una pianta ad impollinazione entomofila, i cui granuli vengono trasportati principalmente dagli insetti. Forse l'odore caratteristico del fiore viene impropriamente associato dagli allergici ai loro disturbi. C'è anche qualche recente prova che l'uso estensivo di questo e simili oli vegetali nell'alimentazione stia portando a un consistente aumento nei casi di degenerazione maculare dell'occhio.
Il colza (Brassica napus L., 1753) o navone è una pianta angiosperma dicotiledone, dal fiore giallo brillante (o bianco a seconda della varietà), appartenente alla famiglia delle Brassicaceae.
Viene coltivata per l'utilizzo dei semi molto ricchi in olio, anche se le varietà spontanee contengono quantità non trascurabili di acido erucico, un composto tossico. Sono state nel tempo selezionate e commercializzate molte varietà con un contenuto di acido erucico inferiore al 2%.
Kitos reikšmės – Rapsas (reikšmės).
Rapsas, sėjamasis rapsas (Brassica napus) – bastutinių (Brassicaceae) šeimos vertinga aliejinė kultūra.[1]
Yra du porūšiai: žieminis ir vasarinis rapsas. Žieminis rapsas žydi anksti, gegužės viduryje, sodams žydint. Vasarinis rapsas, priklausomai nuo sėjos ir vegetacijos laiko, kuris gali tęstis 90–100 dienų, birželio-liepos mėnesiais.
Iš rapsų aliejaus gali būti gaminamas dyzelinas, kuras žemės ūkio mašinoms. Rapsai labai vertingi ir nektaro tiekėjai bitėms. Prof. J. Straigio duomenimis, žieminių rapsų sėklinio pasėlio vertė – 455 kg/ha nektaro, arba 142 kg/ha cukraus. Jo nuomone, žieminių rapsų hektaras gali sudaryti iki 20 šeimų pavasarinį medunešį. Rapsų produktyvumas labai priklauso nuo jų veislės, agrotechnikos, gamtinių sąlygų. Vasarinių rapsų produktyvumas šiek tiek mažesnis.
Medus sukamas tuojau pat, kai subręsta ir uždengiamas, nes greitai kristalizuojasi. Dėl šių savybių netinka bičių žiemos maistui. Medus balkšvos spalvos – tinka virškinamojo trakto ligų profilaktikai ir gydymui.
Žieminiai rapsai sėjami liepos pabaigoje-rugpjūčio pradžioje dirvoje po ankstyvųjų bulvių, mišinių žaliajam pašarui. Gali būti sėjami dviem būdais: plačiais ir siaurais tarpueiliais. Plačiais tarpueiliais (45–50 cm} sėjami blogesnėse dirvose. Sėklos norma – 4–5 kg/ha. Sėjami noraginėmis žolių-daržovių sėjamosiomis 2–3 cm gyliu. Sėjant siauraeiliu būdu, reikia 8–10 kg/ha sėklos.
Dirva būti gerai paruošta, nepiktžolėta, puri. Pagrindinė trąša rapsams – iki 60 t/ha mėšlo, priklausomai nuo priešsėlio. Kartu galima išberti 2–4 cnt/ha superfosfato, 1–2 cnt/ha kalio druskos, azoto trąšų. Jeigu dirva mažai tręšta mėšlu, trąšos išberiamos prieš sėją (100–150 kg/ha amonio salietros). Papildomai tręšiama anksti pavasari. Rūgščias dirvas reikia rudenį kalkinti. Tik patręšti žieminiai rapsai gausiai žydi, išaugina daug sėklų ir žaliosios masės. Sėklų derlius imamas kombainais, kai pagelsta didesnė pusė rapsų ankštarų.
Rapsus puola įvairūs kenkėjai (spragės, kopūstinės muselės ir kt.), todėl tenka naudoti Insekticidus. Vežant bites į rapsų lauką, reikia suderinti su jų šeimininku, kada rapsai bus purškiami, nes kitaip bitės gali labai nukentėti.
Be žieminių ir vasarinių rapsų yra žinomas šios šeimos pašarinis augalas perko, kuris išaugintas žieminį rapsą sukryžminus su kinų kopūstu. Sėjami rugpjūčio viduryje. Sėklos norma 6–10 kg/ha. Agrotechnika ta pati kaip ir žieminių rapsų. Pradeda žydėti gegužės pradžioje, žydi apie 22 dienas. Nektaro produkcija – 155–330 kg/ha, medaus – 58–132 kg/ha.
Rapsais ir perko galėtų rimtai susidomėti ūkininkai bitininkai, nes iš rapsų nauda keleriopa: aliejus {maistui ir dyzelinui gaminti), sėkla, žaliasis pašaras gyvuliams ir pagaliau medus.
Kanada 12642 
Rusija 752 
Kinija 12102 
Rumunija 673 
Indija 5834 
JAV 655 
Vokietija 5154 
Vengrija 654 
Prancūzija 4719 
Danija 629 
Ukraina 2872 
Baltarusija 513 
Lenkija 2105 
Slovakija 424 
Jungtinė Karalystė 1973 
Iranas 390 
Australija 1844 
Pakistanas 390 
Čekija 1048 
Lietuva 330 Lietuvoje rapsai pradėti auginti prieš Antrąjį pasaulinį karą, tačiau ilgą laiką nebuvo paplitusi kultūra. Rapsai plačiau ėmė plisti tik nuo 1986 m. Iki 1990 m. daugiau auginti pašarams, vėliau ir aliejaus gamybai. Atkūrus Lietuvos valstybingumą, rapsų pasėlių plotai ėmė sparčiai augti. 1993 m. Lietuvoje auginta vos 5,2 tūkstančiai hektarų, o 2010 m. jau 260 tūkst. hektarų šios aliejinės kultūros. Rapsai geriausiai auga Vidurio Lietuvos žemumos dirvožemiuose. Kasmet bendras rapsų derlius siekia iki 0,5 mln. t. Vidutinis rapsų derlingumas viršija 3 tonas iš hektaro.
Rapsas, sėjamasis rapsas (Brassica napus) – bastutinių (Brassicaceae) šeimos vertinga aliejinė kultūra.
Yra du porūšiai: žieminis ir vasarinis rapsas. Žieminis rapsas žydi anksti, gegužės viduryje, sodams žydint. Vasarinis rapsas, priklausomai nuo sėjos ir vegetacijos laiko, kuris gali tęstis 90–100 dienų, birželio-liepos mėnesiais.
Rapsis (Brassica napus) ir viengadīgs kāpostu jeb krustziežu dzimtas lakstaugs. Vārds rapsis cēlies no latīņu vārda rapum (turnepsis). Rapsis audzēts jau senajā Indijā (20. gadsimtā p.m.ē.), galvenokārt pārtikas vajadzībām, bet Ķīnā un Japānā ieviests mūsu ēras sākumā. Kopš 20. gadsimta beigām tas ir kļuvis par vienu no visplašāk audzētajiem augiem pārtikas eļļas iegūšanai. Pašlaik rapsim ir liela nozīme arī biodegvielas ieguvē. Tā kā rapsis ir mērenā klimata augs, tas ir piemērots audzēšanai visā Latvijas teritorijā, taču svārstīgo un nepastāvīgo klimatisko apstākļu dēļ tas daudzviet aiziet bojā.
Rapsim ir gan vasaras, gan ziemas formas. Gan vasaras, gan ziemas rapsis ir izteikts garās dienas augs, tāpēc tas jāsēj maksimāli agri. Latvijā optimālais vasaras rapša sējas laiks ir no aprīļa vidus (Kurzeme, Zemgale) līdz aprīļa beigām (Vidzeme, Latgale) [1]. Ziemas rapsi parasti sēj augusta pēdējā vai septembra pirmajā dekādē, bet novāc jūlijā. Rapsim izveidotas daudzas šķirnes, kuras atšķiras ar dažādiem kvalitātes uzlabojumiem. Augu garums variē atkarībā no šķirnes, taču parasti tie ir 50 – 250 cm augsti. Stublājs kails, stāvs un zarojas.
Rapša dīgļlapām raksturīga nieres forma un tās ir zili-zaļas bieži ar sarkanīgu vai violetīgu nokrāsu. Pirmās īstās rapša lapas ir ovālas ar sekli robotu lapas plātnes malu. Vēlāk lapas kļūst vaskotas, sulīgas, un neregulāras – ar dziļākiem robojumiem [2]. Lapām stublāja lejas daļā ir koklesveidīga forma un tās ir kātainas, taču sākot no stublāja vidus lapu izmēri samazinās un to forma kļūst iegareni lancetiska, tās ir veselas vai gandrīz veselas, sēdošas lapas ar gludu malu un strupu galu [3].
Rapsim ir gara mietsakne, kas labi irdina augsni. Auga saknēs un virszemes veģetatīvajās daļās uzkrājas barības elementi un tādejādi novēršot to iespēju izskaloties no augsnes. Salīdzinājumā ar ziemas rapsi, vasaras rapsim, ir īsāks veģetācijas periods, kura laikā neizveidojas tik plaša sakņu sistēmu, lai labāk absorbētu barības vielas [4]. Lai stimulētu sakņu sistēmas veidošanos, lieto augšanas regulatorus, kuru sastāvā ir giberelīni un auksīns.
Rapša augiem ir vairākas ziedkopas ar spilgti dzelteniem ziediem. Ziedi izkārtoti blīvā ķekarā stublāja un zaru galos. Augam uzziedot, ķekars pagarinās. Rapsis ir pašapputes augs, lai gan augus apputeksnē arī kukaiņi un vējš. Parasti zied aprīļa beigās un maijā.
Rapša auglis ir 5–10 cm garš pākstenis ar tievu, īsu knābi, tas var būt gluds vai nedaudz viļņots. Pākstenis vidū ir pārdalīts ar plēves kārtiņu, kurai abās pusēs var veidoties līdz pat 20 sēklām.
Sēklām ir ieapaļa vai lodveida forma. Tās var būt gan zilganā, gan melni brūnā krāsā. 1000 sēklu masa svārstās no 3 g līdz 5 g. Sēklu dīgšana ilgst 4–5 dienas [5].
Slimību un kaitēkļu savairošanās dēļ nav vēlams audzēt rapsi vienā laukā biežāk kā reizi četros gados. Rapša attīstības sākumā nezāles jāierobežo rūpīgi, jo tās var ievērojami samazināt ražu, bet vēlāk rapsis ar savu lielo virszemes masu nomāc nezāles un to ierobežošana vairs nav nepieciešama [6].
Latvijā rapsi pamatā audzē sēklu ieguvei, taču to izmanto arī kā lopbarības zaļmasas un zaļmēslojuma augu. Rapša sēklas satur 40 – 46% eļļas, ko var izmantot gan pārtikas vajadzībām, gan biodīzeļdegvielas un smērvielu pagatavošanā. Rapša sēklas var izmantot augu eļļas, rapša miltu un raušu ieguvei [7]. Eļļas un raušu iegūšanai var izmantot gan vasaras, gan ziemas rapša sēklas. Rapša raušu un sēklu sastāvs un barības vērtība mainās atkarībā no audzēšanas apstākļiem, izmantotajiem agrotehniskajiem audzēšanas paņēmieniem, audzēšanas reģiona un eļļas iegūšanas tehnikas, kā arī sēklu uzglabāšanas ilguma [8]. Daudzviet rapsi audzē arī kā vērtīgu nektāraugu [9]. Rapsis ir augstvērtīgs lopbarības proteīnu avots, labs augsnes sanitāraugs un melioratoraugs. Rapsis uzlabo augsnes fitosanitāro stāvokli, struktūru, atstāj augsnē organisko masu, samazina lauka nezāļainību un uzlabo ūdens un gaisa apmaiņu augsnē.
Rapšu eļļa sastāv no taukskābju glicerīdiem. Taukskābju sastāvs un daudzums nosaka, vai tā ir lietojama pārtikas vai tehniskām vajadzībām. Īpaši nozīmīga rapšu eļļa ir tieši pārtikas rūpniecībā, jo tā var saturēt līdz pat 90% nepiesātināto un mazpiesātināto taukskābju. Rapšu eļļa satur linolskābi, linolēnskābi, oleīnskābi, stearīnskābi, palmitīnskābi un erukskābi.
Senāk audzētais rapsis saturēja lielu daudzumu erukskābes, kas tiek uzskatīta par cilvēka veselībai kaitīgu. „00” rapsis jeb kanola (angļu Canola, kas ir saīsinājums no Canadian oil, low acid - Kanādas eļļa ar zemu skābju saturu) ir rapša paveids ar zemu erukskābes un glikozinolātu līmeni. Šīm rapša sēklām jāatbilst īpašiem kvalitātes standartiem – jāsatur mazāk par 2% erukskābes eļļā un mazāk par 30 mikromoliem glikozinolātu spraukumos. Kopš 20. gs. astoņdesmitajiem gadiem, Eiropā audzē „00” rapsi, bet parastā rapša audzēšana ir ierobežota vai aizliegta.
Rapsis ir otrajā vietā pasaulē starp visiem augu eļļas ieguves avotiem un visplašāk audzētais eļļas augs Eiropā. Pirmo vietu ieņem soja. Valstis, kurām ir vislielākie rapša ražošanas apjomi, ir Ķīna, Kanāda, Indija, Vācija un Francija.
Latvijas teritorijā rapsi sāka audzēt deviņdesmitajos gados. Līdz tam, bija mēģinājumi to ieviest kolhoza vajadzībām, diemžēl - neveiksmīgi. Plašāka rapša audzēšana aizsākta 1999. gadā, kad tā sējplatības būtiski pieauga.
Gads Rapša sējplatībaRapsis (Brassica napus) ir viengadīgs kāpostu jeb krustziežu dzimtas lakstaugs. Vārds rapsis cēlies no latīņu vārda rapum (turnepsis). Rapsis audzēts jau senajā Indijā (20. gadsimtā p.m.ē.), galvenokārt pārtikas vajadzībām, bet Ķīnā un Japānā ieviests mūsu ēras sākumā. Kopš 20. gadsimta beigām tas ir kļuvis par vienu no visplašāk audzētajiem augiem pārtikas eļļas iegūšanai. Pašlaik rapsim ir liela nozīme arī biodegvielas ieguvē. Tā kā rapsis ir mērenā klimata augs, tas ir piemērots audzēšanai visā Latvijas teritorijā, taču svārstīgo un nepastāvīgo klimatisko apstākļu dēļ tas daudzviet aiziet bojā.
Biji sesawi (Brassica napus), juga dikenali sebagai sesawi, atau minyak biji sesawi, (dan, dalam kes satu kumpulan kultivar tertentu, kanola), adalah ahli bunga berbunga terang keluarga Brassicaceae (mustard atau keluarga kubis), ditanam terutamanya untuk benih kaya minyaknya. Ia merupakan sumber minyak sayuran ketiga terbesar di dunia.[2]
Istilah "rape" berasal daripada perkataan Latin untuk lobak, rapum.[3]
Niji sesawi dikenali oleh banyak nama umum dalam bahasa Inggeris. Sesetengah nama hanya digunakan untuk subspesies tertentu (subsp.), Bentuk (f.), Atau jenis (var.) Daripada B. & nbsp; napus. B. napus = B. napus subsp.napus = B. napus subsp. napus f. napus.
Senarai ini adalah dari Rangkaian Maklumat Sumber Germplasm, yang menyenaraikan namanya kepada sumber lain:
Brassica napus tumbuh hingga 100 cm (39 inci) tinggi dengan daun rendah pinnatifid dan glaucous[4][5][6] dan daun atas memegang batang. Bunga-bunga itu berwarna kuning dan kira-kira 17 mm (0.67 inci). B. napus berbeza dengan B. nigra, tetapi boleh dibezakan oleh daun atas yang tidak memegang batang, dari B. rapa dengan kelopak kecil yang kurang daripada 13 mm (0.51 in) di seluruh.[5]
Di utara-timur Ireland B. napus dan B. rapa dicatat sebagai pelarian di jalan-jalan samar dan tapak sisa.[7]
Biji sesawi (Brassica napus), juga dikenali sebagai sesawi, atau minyak biji sesawi, (dan, dalam kes satu kumpulan kultivar tertentu, kanola), adalah ahli bunga berbunga terang keluarga Brassicaceae (mustard atau keluarga kubis), ditanam terutamanya untuk benih kaya minyaknya. Ia merupakan sumber minyak sayuran ketiga terbesar di dunia.
Koolzaad (Brassica napus) is een een- of tweejarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). De plant lijkt veel op raapzaad (Brassica rapa subsp. oleifera). Het koolzaad bloeit echter iets later, en is hiervan ook te onderscheiden doordat bij het koolzaad de knoppen van de ongeopende bloemen hoger zitten dan de bloemen, terwijl bij het raapzaad de bloemen de knoppen bedekken. Koolzaad kan zowel zichzelf bestuiven als door bijen of hommels bestoven worden.
Koolzaad is een alloploïde, die ontstaan is uit een kruising van Brassica rapa en Brassica oleracea. Het aantal chromosomen is 2n = 38, waarvan 20 afkomstig zijn van Brassica rapa en 18 van Brassica oleracea.[1]
Koolzaad is wereldwijd een belangrijk akkerbouwgewas.
Koolzaad komt oorspronkelijk uit het oostelijke deel van de Middellandse Zee waar de olie werd gebruikt voor consumptie en als lampolie. In India komt koolzaad rond 2000 v. Chr. al voor. De Romeinen kenden de plant. In Midden-Europa komt de plant sinds de veertiende eeuw voor[2] Vanaf de zeventiende eeuw wordt er een grotere oppervlakte koolzaad verbouwd en is koolzaad het belangrijkste oliegewas in Nederland en Noord Duitsland[3]. In het begin werd de olie echter vooral in olielampen gebruikt. Vanaf het begin van de negentiende eeuw werd de olie ook meer en meer voor voedingsdoeleinden gebruikt. De olie smaakte echter bitter vanwege het hoge gehalte aan erucazuur, waardoor het gebruik voornamelijk beperkt bleef tot lampolie, smeermiddel in stoommachines en voor de productie van zeep. Door het hoge gehalte aan erucazuur was koolzaad ook ongeschikt als veevoer. In de beide wereldoorlogen werd de teelt in Duitsland sterk uitgebreid, vooral voor de productie van margarine.
In het midden van de zeventiger jaren van de twintigste eeuw kwamen de enkelnul- en een tiental jaren later de dubbelnulrassen op de markt. Door de dubbelnulrassen werd de olie geschikt voor consumptie en het restproduct, de perskoeken, voor veevoer. Hierdoor breidde de teelt in Europa zich uit. In 1976 werd het eerste erucazuur-arme ras, Primor, op de Nederlandse Beschrijvende Rassenlijst voor Landbouwgewassen geplaatst. Dit ras werd eerder in 1973 opgenomen op de Franse rassenlijst. In 1982 wordt vrijwel alleen nog het erucazuur-arme ras, Jet Neuf, die in 1979 op de rassenlijst kwam in Nederland op 11.000 ha geteeld. In 1989 werd 6300 ha koolzaad in Nederland verbouwd. In 1989 werd het eerste erucazuur- en glucosinolaat-arme ras, Arabella, op de Nederlandse Beschrijvende Rassenlijst voor Landbouwgewassen geplaatst. In Duitsland kwam dit ras in 1986 op de rassenlijst.
Ook wordt koolzaad nu gebruikt voor de productie van biobrandstof.
De plant wordt 30 – 150 cm hoog en kan een vlezige penwortel vormen. De rechtopgaande, holle stengel is naar boven toe vertakt.
Alle bladeren ook de onderste zijn blauwgroen en ten minste aan de onderzijde op de middennerf met borstelharen. Bij raapzaad zijn de onderste bladeren grasgroen en borstelig behaard. De bovenste bladeren zijn stengelomvattende met een ondiep-hartvormige voet. Bij raapzaad hebben de bovenste bladeren een stengelomvattende, diep-hartvormige voet. De onderste, langronde tot lancetvormige bladeren hebben een tot 15 cm lange bladsteel en een 5 – 25 cm lange en 2 – 7 cm brede bladschijf. De bladschijf is vaak ongedeeld of heeft tot 6 veerdelige lobben. De eindlob is eirond en heeft een getande rand. De andere lobben hebben een getande of ongetande bladrand.
In het wild bloeit koolzaad van april tot augustus. De tweeslachtige, gele bloemen hebben vier kroon- en vier kelkbladen en staan met 20 -40 bloemen in een tros. De bloemen aan de tros bloeien van beneden naar boven. De omgekeerd-eironde kroonbladen zijn 10 – 16 mm lang en 6 – 9 mm breed. Ze hebben een 5 – 9 mm lange nagel. De 5 – 10 mm lange en 1,5 - 2,5 mm brede kelkbladen zijn schuin afstaand. De bloem heeft zes, 7 – 10 mm lange, viermachtige meeldraden. De twee korte meeldraden staan aan de voet naar buiten gekromd in de buitenste krans en de vier lange staan rechtop in de binnenste krans. De langwerpige helmknoppen zijn 1,5 - 2,5 mm lang. Aan de voet van de 2 korte meeldraden zitten op de bloembodem een paar honingklieren. De stamper heeft een bovenstandig vruchtbeginsel.
De cilindrische tot iets vierkante hauw is 5 – 10 cm lang en 3,5 – 5 mm dik en heeft een 8 – 15 mm lange snavel. Bij raapzaad is de snavel 15 – 20 mm lang. De hauw bevat 12 - 20, donkerbruine tot zwartachtige, ronde zaden. De zaden zijn 1,5 - 2,5 mm groot en hebben een fijn netvormige zaadhuid.
Koolzaad heeft de bloemformule * K4 C4 A6 G(2) hauw en het nevenstaande bloemdiagram: de bloem is actinomorf, heeft 4 kelkbladen, 4 kroonbladen, 6 meeldraden en twee vergroeide vruchtbladen, die een hauwvrucht vormen.
Koolzaad wordt in een wisselteelt toegepast met om de 3-4 jaar koolzaad. Het levert per hectare 16-17 ton droge stof op. Ongeveer 9 ton van het gewas blijft als stoppel en wortelgestel achter in de bodem en wordt omgezet in humus.
Winterkoolzaad wordt tussen half augustus en begin september gezaaid en geoogst in de eerste helft van juli van het daarop volgende jaar. Per hectare wordt 5 – 9 kg zaaizaad gebruikt. Hiermee wordt een standdichtheid van 50 - 80 planten per m² verkregen. De afstand tussen de plantenrijen bedraagt 12,5 of 25 cm.
Van winterkoolzaad zijn er zogenaamde dubbelnulrassen en enkelnulrassen. Bij de dubbelnulrassen is zowel het erucazuur- als het glucosinolaatgehalte in het geoogste zaad laag. Enkelnulrassen hebben een laag erucazuurgehalte maar een hoog glucosinolaatgehalte en worden niet meer gezaaid.
In Nederland wordt nauwelijks zomerkoolzaad geteeld. Zomerkoolzaad wordt tussen half maart en 10 april gezaaid. De oogst van zomerkoolzaad vindt plaats tussen half augustus en eind augustus. Zomerkoolzaad heeft een kort groeiseizoen en brengt daardoor minder op.
De insecten geven in Nederland meer schade dan de schimmels. Bij winterkoolzaad kunnen gevlekte akkerslakken veel schade veroorzaken aan de jonge planten.
De aardvlooien kunnen in een jong gewas soms veel schade veroorzaken.
Het oogsten gebeurt op het moment dat de middelste hauwen geel tot grijsbeige van kleur zijn. Doordat de hauwen van beneden naar boven afrijpen, de bloemen bloeien aan de bloeiwijze namelijk van beneden naar boven, geven de middelste hauwen het beste oogsttijdstip weer. Wordt gewacht totdat alle hauwen rijp zijn dan treedt door het openspringen van de hauwen veel zaadverlies op. Voor het oogsten wordt het gewas in Nederland vaak eerst in het zwad gemaaid en 1 -2 weken later gevolgd door het opraapdorsen. Ook kan direct van stam gemaaidorst worden. Daarna moet het zaad vaak nagedroogd worden. Van belang bij het zwadmaaien is dat de hauwen zo min mogelijk op de grond komen te liggen. Daarom wordt op een hoogte van 20–25 cm gemaaid, waardoor een lange stoppel achterblijft en moeten de rassen voldoende lang stro hebben. Ook moet de vertakking en de hauwen op een ongelijke hoogte zitten. Tevens mogen de hauwen niet gauw openspringen om zaaduitval te voorkomen.
Bij te vroeg oogsten is het chlorofylgehalte van het zaad te hoog en heeft het ook een hoog gehalte aan ongewenste vrije vetzuren. Het chlorofyl is afkomstig van het kiempje in het zaad.
Na de oogst moet er door enkele keren een lichte grondbewerking uit te voeren ervoor gezorgd worden dat het uitgevallen zaad gaat kiemen, omdat anders nog jaren later opslag kan plaatsvinden in de volggewassen.
Uit het zaad wordt koolzaadolie getrokken die vele toepassingen heeft. Van koolzaadolie kan ook biodiesel gemaakt worden. Daarnaast kan het ook in pure vorm of vermengd met dieselolie in (aangepaste) dieselmotoren gebruikt worden. De vezels die na persing overblijven zijn rijk aan onverzadigde vetzuren, eiwitten, vitaminen en mineralen en zijn gewild als krachtvoer voor het vee. In de maanden april en mei zijn de helgele velden van verre zichtbaar en trekken veel dagjesmensen. Een hectare winterkoolzaad brengt ongeveer 4500 kilo zaad op en zomerkoolzaad een derde minder. Het koolzaad bevat 40 tot 45% olie. Per hectare kan ongeveer 1300 liter biodiesel geproduceerd worden of ongeveer 1600 liter PPO.
Het gebruik van koolzaadolie als biobrandstof neemt wereldwijd toe. Interessant is dat de koudgeperste olie slechts 8% van de oogstopbrengst per hectare uitmaakt. Het hoofdproduct van de koolzaadoogst bestaat naast het stro uit hoogeiwitrijk krachtvoer de z.g. koolzaadschilfers. c.q. koolzaadkoek dat het genetisch gemanipuleerde en geïmporteerde soja vervangt. Zelfredzaamheid en onafhankelijkheid van overzeese productielanden is daarbij het motto. Bij het verbouwen van koolzaad gebruiken boeren nog steeds fossiele brandstoffen en kunstmest hetgeen niet bijdraagt aan de energie-efficiëntie. Initiatieven zijn nu opgestart om de tractoren voor agrarische bedrijven voor het gebruik van PPO aan te passen, terwijl tractorfabrikanten zoals John Deere en anderen, al af fabriek dual-fuel motoren leveren waarbij zowel dieselolie als PPO als brandstof kan worden ingezet. In feite gebruikt men op deze wijze de olie als eigen energiebron, waarvoor men vroeger werkpaarden nodig had. en waarvoor men land moest reserveren om energie te kunnen genereren. Koolzaad groeit op de breedtegraad Stockholm-Lyon, en geldt als voorvruchtgewas voor granen, in wisselteelt (om de 3-4 jaar) toegepast, verbetert koolzaadteelt de grondstructuur door humusvorming,waarna opvolgende oogsten een hogere opbrengst krijgen. Koudgeperste Pure Plantaardige Olie als motorbrandstof geeft een CO2 reductie tot ca. 80%. De EROEI ( Energy Return On Energy Investment) van PPO is zeer gunstig en kan oplopen tot 1 input : 16 output[bron?]
De voormalige EEG verleende steun om de verbouw van koolzaad te stimuleren. Met de komst van enkelnulrassen, die arm zijn aan het omega 9-vetzuur erucazuur of aan glucosinolaat, werd de steun ingetrokken voor rassen die rijk zijn aan beide stoffen. Ter bevordering van de overgang van enkelnul- naar dubbelnulrassen werd door de EEG in 1990 en 1991 ook nog een toeslag verleend. In 1991 mocht koolzaad nog tot 35 micromol glucosinolaat per gram zaad bevatten om voor deze toeslag in aanmerking te komen. Vanaf 1992 werd alleen nog steun verleend aan de teelt van dubbelnulrassen met een glucosinolaatgehalte van maximaal 20 micromol per gram zaad.
In 2012 werd wereldwijd 65 miljoen ton koolzaad geoogst[4]. De grootste koolzaadproducenten zijn (cijfers 2005[5]) India (7,3 miljoen ha), China (7,2 miljoen ha) en Canada (5,5 miljoen ha), tezamen goed voor bijna driekwart van de wereldproductie. De productie in de EU was anno 2007 6,7 miljoen ha, een stijging van 2 miljoen hectare in twee jaar, en de productie in 2005 lag zo'n 2,6 miljoen hoger dan die 20 jaar eerder. De grootste producenten binnen de EU zijn Frankrijk, Duitsland, Polen en het Verenigd Koninkrijk. De productie in België besloeg in 2007 ruim 10.000 ha. In Nederland werd op dat moment 4000 ha koolzaad verbouwd.
De grootste koolzaadproducenten in 2012 waren[4] Rang Land Hoeveelheid
Canada 15.409.500 2 
China 14.000.000 3 
India 6.776.000 4 
Frankrijk 5.463.063 5 
Duitsland 4.821.100 6 
Australië 3.427.294 7 
Verenigd Koninkrijk 2.557.000 8 
Polen 1.865.598 9 Verenigd Koninkrijk 1.204.400 10 
Verenigde Staten 1.112.230 11 
Tsjechië 1.109.137 12 
Rusland 1.035.459 13 
Wit-Rusland 704.456 14 
Litouwen 632.900 15 
Pakistan 575.000 Wereld 65.058.240 In Nederland werd het gewas met name in de provincie Groningen en de Flevopolder enkele decennia geleden relatief veel geteeld. In de Flevopolder was het zeer geschikt om de bodem bewerkbaar te maken voor verdere landbouw na de inpoldering. In het midden van de twintigste eeuw werd 30.000 hectare bebouwd. Toen petroleum de prijs deed dalen liep de verbouw terug tot 6000 hectare omstreeks 1985. In 2000 bedroeg het areaal in Nederland 2.907 ha, in 2007 3400 ha, waarvan 252 ha zomerkoolzaad en in 2013 3.477 ha. In Nederland wordt overwegend winterkoolzaad verbouwd.
In 2003 besloeg het areaal in de provincie Groningen zo'n 600 ha. In 2004 was dit gegroeid naar 1.200 ha. Verreweg het merendeel van de velden ligt in het Oldambt (Oost-Groningen) met enkele percelen in Noord-Groningen. In 2007 werd ongeveer 650 hectare koolzaad geteeld in Oost-Nederland en in 2011 501 hectare.
De volgende genetisch gemodificeerde rassen zijn in de EU toegelaten, in onderzoek of is de toelating verlopen.
Transgene koolzaadrassen in de EU (stand oktober 2011)[6] Ras Firma Eigenschap Doel Aangevraagd Toegelaten Details GS40 / 90pHoe6 / Ac Bayer CropScience Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Verbouw 1995 aangevraagd Details GT73 Monsanto Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 1998 toegelaten Details GT73 Monsanto Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 2010 aangevraagd Details Liberator pHoe6/Ac Bayer CropScience Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Verbouw 1998 aangevraagd Details MS1 × RF2 Bayer CropScience mannl. steriliteit, herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer, Verbouw 1995 verlopen Details MS1 × RS1 Bayer CropScience mannl. steriliteit, herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer, Verbouw 1997 verlopen Details MS8 × RF3 Bayer CropScience mannl. steriliteit, herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 1996 toegelaten Details MS8 × RF3 Bayer CropScience mannl. steriliteit, herbicideresistentie Levens- en voedermiddel 2010 aangevraagd Details MS8 × RF3 × GT73 Monsanto / Bayer CropScience Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 2009 aangevraagd Details T45 Bayer CropScience Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 2005 toegelaten Details TOPAS 19/2 Bayer CropScience Herbicideresistentie Levens- en voedermiddel, Invoer 1998 verlopen Details
Bloeiende plant
Onderste stengelblad
Bovenste stengelblad
Holle stengel
Bloeiwijze
Jonge hauwen
Rijpe hauwen
Rijpe hauw met zaden
Zaden
Koolzaadteelt in Duitsland
Koolzaadteelt in Duitsland
Zomerkoolzaadveld in Nederland
Zomerkoolzaadveld in Nederland
Koolzaad (Brassica napus) is een een- of tweejarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). De plant lijkt veel op raapzaad (Brassica rapa subsp. oleifera). Het koolzaad bloeit echter iets later, en is hiervan ook te onderscheiden doordat bij het koolzaad de knoppen van de ongeopende bloemen hoger zitten dan de bloemen, terwijl bij het raapzaad de bloemen de knoppen bedekken. Koolzaad kan zowel zichzelf bestuiven als door bijen of hommels bestoven worden.
Koolzaad is een alloploïde, die ontstaan is uit een kruising van Brassica rapa en Brassica oleracea. Het aantal chromosomen is 2n = 38, waarvan 20 afkomstig zijn van Brassica rapa en 18 van Brassica oleracea.
Koolzaad is wereldwijd een belangrijk akkerbouwgewas.
Raps er ei kulturplante med karakteristiske gule blomar; ho er i same planteslekt som kål og er av same art som kålrot. Raps vert dyrka av bønder i fleire delar av verda og brukt til fôr, mat og framfor alt som til produksjon av planteolje. Ved innhausting av frø vert planten treska med ein skurtreskar, på same måten som korn vert hausta. Rapsfrøa er små og nesten heilt svarte. Vassinnhaldet ved hausting må vere under 8 %, medan oljeinnhaldet er opp mot 50 %.
«Raps» er ei tysk forkorting for lågtysk rapsad som er avleidd frå latin semen rapicium av rapa, 'bete' og semen, 'frø' (tysk Saat).[1]
Raps har tjukke, glatte, blådogga blad og glatt stengel. Frøet er rikt på fett, ca. 40 %, og protein, ca. 23 %.[2]
Raps finst i to variantar, haustraps og vårraps, avhengig av årstida dei vert sådd.[2] Vårrapsen er meir hardfør og treng mindre av gjødsel, medan haustrapsen har høgare oljeinnhald. Spesielle typar av haustraps er vanlege som grøntfôr- og silovekst, og er kjende som fôrraps.[2] Vårrapsen er mest nytta i Noreg, men også haustraps vert dyrka.
Raps er ein gammal kulturplante. Han oppstod truleg gjennom ei spontan kryssing av rybs og kål.[2] Plantar i kålslekta krysser seg lett med kvarandre og finst i talrike ulike variantar.[3] Den eldste omtalen av dyrking og bruk av raps verker likevel å ha vore i Asia, med indiske og kinesiske referansar frå 2000-talet f.Kr.[3] I alsarbeid med raps kan ein framstilla typen syntetisk gjennom nye kryssingar av opphavsartane.[2]
Raps vert dyrka i tempererte og litt varmare område i store delar av verda. Han er ei vanleg avling i Nord-Amerika, Europa, Kina og Sør-Asia.[3] Planten kan spreia seg og opptre som ugras i andre avlingar, som rug og potet.[3]
Raps er ei plante som treng mykje svovel (S) og også ganske mykje nitrogen (N).[treng kjelde] Grunna snøgg vekst om våren er det ikkje behov for å sprøyte rapsen mot ugras, då veksten gjer at rapsen konkurrerer ut ugraset.[treng kjelde] Rapsplanta treng 2-3 skadedyrbehandlingar: 1-2 sprøytingar mot rapsglansbille og ein runde mot jordloppe.[treng kjelde] Under blomstringa vert planta behandla mot soppsjukdomar som storknolla råtesopp.[treng kjelde] Rapsfrøa er svært små, noko som gjer at såmengda er 0,7-1,2 kg per dekar.[treng kjelde]
Rapsolje blei opphavleg mest brukt til oljelampar. Berre fattige brukte henne som matolje, då tradisjonell rapsolje har ein særs bitter smak. I Europa blei raps opphavleg mest dyrka som dyrefôr, men ein har også vunne ut olje frå planten sidan mellomalderen. I rike område som Nederlanda blei han hovudsakleg brukt som oljeplante frå 1500-talet.[3] Då maskineri som dampmaskinar blei utvikla under den industrielle revolusjonen, fekk rapsolje ei viktig rolle som smøremiddel.[3]
På 1970-talet gav alsprogram i Canada nye variantar av raps som gav olje med lågare innhald av glukosinalat og erukasyre.[3] Olja blei mykje meir ettertrakta, og blei gjerne brukt som erstatning for animalske feitt. I dag er raps den tredje viktigaste kjelda for planteoljer, etter palme og soya.[3]
Raps er i dag den viktigaste oljeveksten i Europa.[2] Olja som vert pressa ut av dei små, svarte frøa vert kalla rapsolje, og kan brukast som matolje og brensel (biodiesel). Mjølet som vert att etter pressinga vert nytta i ulike kraftfôrblandingar.
.JPG)
_Brassica_napus_-_Habit.jpg)
_Brassica_napus_-_Flower.jpg)
_Brassica_napus_Fruits.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
bewerkt.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
bewerkt.jpg)
.jpg)
|vol= ignored (|volume= suggested) (hjelp) 
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Raps Raps er ei kulturplante med karakteristiske gule blomar; ho er i same planteslekt som kål og er av same art som kålrot. Raps vert dyrka av bønder i fleire delar av verda og brukt til fôr, mat og framfor alt som til produksjon av planteolje. Ved innhausting av frø vert planten treska med ein skurtreskar, på same måten som korn vert hausta. Rapsfrøa er små og nesten heilt svarte. Vassinnhaldet ved hausting må vere under 8 %, medan oljeinnhaldet er opp mot 50 %.
Raps er en kulturplante med karakteristiske gule blomster, og er i samme slekt som kål, og er samme art som kålrot. Raps dyrkes av bønder i Amerika og Europa. Raps treskes med en skurtresker om høsten slik som korn høstes. Rapsfrøene er små og nesten helt svarte. Vanninnhold ved høsting bør helst være lavt, men oljeinnholdet er opp i mot 50 %.
Raps er en plante som trenger mye Svovel (S) og også ganske mye Nitrogen (N). Raps trenger ikke ugrassprøyting på grunn av rask etablering om våren. Dette gjør at rapsen konkurrerer ut ugraset. I konvensjonelt landbruk behandles rapsplanten med 2-3 skadedyrbehandlinger: 1-2 behandlinger mot Rapsglansbille og i enkelte år så trenger raps en behandling mot Jordloppe. Rapsplanten behandles også under blomstringen mot soppsykdommer som storknollet råtesopp. Rapsfrøene er meget små, noe som gjør at såmengden er 0,7-1,2 kg pr mål.
Raps finnes i to varianter, høstraps og vårraps, avhengig av årstiden de sås på. Vårrapsen er mer hardfør og krever mindre gjødsel, mens høstrapsen har høyere oljeinnhold. Det er vårrapsen som er mest populær i Norge, men høstraps dyrkes også innenfor Norges grenser.
Oljen som presses fra de små, svarte frøene kalles rapsolje, og kan brukes som matolje og brensel (biodiesel). Melet som blir igjen brukes i kraftfôrindustrien
Raps er en kulturplante med karakteristiske gule blomster, og er i samme slekt som kål, og er samme art som kålrot. Raps dyrkes av bønder i Amerika og Europa. Raps treskes med en skurtresker om høsten slik som korn høstes. Rapsfrøene er små og nesten helt svarte. Vanninnhold ved høsting bør helst være lavt, men oljeinnholdet er opp i mot 50 %.
Ël ratabach (Brassica napus) a l'è coltivà për la rèis, e a aparten a la famija dle Brassicaceae, com la rava, ij ravanin, etc.
La pianta dël ratabach a l'ha 19 cromosòm e a l'é n'ìbrid tra la Brassica oleracea ch'a l'ha 9 comosòm e la Brassica rapa (la rava] ch'a l'ha 10 cromosòm. Tute coste piante a s'ancrosio naturalment an tra 'd lor.
Ël ratabach a l'é coltivà për le reis giaune o bianche, destinà a l'alimentassion dle bestie o dl'òm.
An Cànada a l'é motobin consumà.
An Europa a l'é stait mangià, dzortut an Almagna, al temp ëd le doe guère mondiaj. Adess a l'é dzortut dovrà për l'alimentassion animal.
Ël ratabach (Brassica napus) a l'è coltivà për la rèis, e a aparten a la famija dle Brassicaceae, com la rava, ij ravanin, etc.
La pianta dël ratabach a l'ha 19 cromosòm e a l'é n'ìbrid tra la Brassica oleracea ch'a l'ha 9 comosòm e la Brassica rapa (la rava] ch'a l'ha 10 cromosòm. Tute coste piante a s'ancrosio naturalment an tra 'd lor.
Ël ratabach a l'é coltivà për le reis giaune o bianche, destinà a l'alimentassion dle bestie o dl'òm.
ParticolaritàAn Cànada a l'é motobin consumà.
An Europa a l'é stait mangià, dzortut an Almagna, al temp ëd le doe guère mondiaj. Adess a l'é dzortut dovrà për l'alimentassion animal.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Kapusta rzepak (Brassica napus L.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej, należący do rodziny kapustowatych. Nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie, czasami jednak przejściowo dziczeje z upraw[2]. Status gatunku we florze Polski: kenofit, efemerofit[3].
Kapusta rzepak (Brassica napus L.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej, należący do rodziny kapustowatych. Nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie, czasami jednak przejściowo dziczeje z upraw. Status gatunku we florze Polski: kenofit, efemerofit.
A Brassica napus, comummente conhecida como colza[1] é uma planta da família das brassicáceas (couves), pertencente ao tipo fisionómico dos caméfitos.[2]
Das sementes desta espécie é extraído o chamado óleo de colza, utilizado também na produção de biodiesel.[3] As folhas desta planta servem também de forragem para o gado (cultivada em muitos países) por virtude do seu alto conteúdo em lipídios e conteúdo médio em proteínas.
Dá ainda pelos seguintes nomes comuns: couve-nabiça[2], nabiça[2][3] (não confundir com a Brassica rapa, que consigo partilha este nome), raba[4] (não confundir com a Brassica napobrassica, que consigo partilha este nome) e nabo-sem-pêlos.[2]
Embora seja de origem desconhecida encontra-se naturalizada no Sul e Centro europeu e no Médio Oriente.[2] Sendo comummente cultivada em todo mundo, com vista à obtenção do óleo de colza.
Trata-se de uma espécie presente no território português, nomeadamente em Portugal Continental.[2] Designadamente, no que toca a Portugal Continental, encontra-se presente em todas as zonas do Noroeste Montanhoso e na Terra Quente.[2]
Há uma subespécie de couve-nabiça, a Brassica napus L. emend. Metzg.[5], que é cultivada tradicionalmente em Portugal, durante todo o ano[6], e é conhecida como «doce-maria»[7], encontrando-se registada no Catálogo Nacional de Variedades de Espécies Agrícolas e Hortícolas desde 2011.
É uma espécie ruderal, pelo que, nos territórios onde está naturalizada, pode surgir nas bermas de caminhos ou junto a espaços que denotam a presença humana, sem que se tenha agricultado o solo.[2]
Os principais produtores são a União Europeia, Canadá, Estados Unidos, Austrália, China e Índia. Na Índia, ocupa até 13% do solo cultivável. Segundo o Departamento de Agricultura dos Estados Unidos,[8] a colza era a terceira fonte de óleo vegetal em 2000, após a soja, e a palma (dendê), além de ser a segunda fonte mundial de alimento protéico, ainda que sua importância seja só a quinta parte da soja.
O óleo de colza, em estado natural, contém ácido erúcico e glucosinolatos que são medianamente tóxicos em doses altas. Houve no passado dúvidas sobre a verdadeira origem das intoxicações ocorridas em Espanha, atribuídas, nalguns círculos científicos, a herbicidas. Na verdade, estas dúvidas parecem haver desaparecido e, mediante as novas técnicas de análise genética, tem sido possível demonstrar que existe uma predisposição genética à intoxicação com óleo de colza desnaturado.[9]
Houve um conjunto de variedades geneticamente melhoradas, com níveis menores de ácido erúcico e de glucosinolatos, que foram produzidas no Canadá, às quais foi atribuído o o nome «Canola»[10]. Esta designação começou por ser uma marca registada pela Associação Canadiana da Colza (Rapeseed Association of Canada), tratando-se de uma abreviatura dos nomes «Canada», donde se extraiu o prefixo «Can», e "Oil, low acid" (óleo de baixo teor de acidez), donde se extraiu o sufixo OLA.[11]
Ulteriormente, este nome passou a ser aplicado indistintamente a outras variedades de colza, independentemente dos respectivos níveis de acidez. [12] O óleo começou a ser produzido pela primeira vez no Canadá por Keith Downey e Baldur Stefansson na década de 1970. No Brasil, fica conhecido popularmente como óleo de canola.
A verdade é que as plantas usadas no Canadá para a produção do óleo de Canola são cultivadas para produzir uma quantia muito baixa de ácido erúcico. Ele tem um sabor muito leve e é bom para cozinhar, ou como tempero para saladas.[13]
O óleo de Canola contém ácidos graxos, ômega 6 e ômega 3 — numa proporção de dois por um —, e perde só para o óleo de linhaça em ômega 3. Alguns agricultores britânicos, como Hillfarm Oils[1] e Farrington Oils[2] começaram a produzir óleo de colza por prensagem a frio para óleo de cozinhar e de tempero. Infelizmente é um dos óleos menos saudáveis do mercado.[carece de fontes?]
Como muitas fontes de óleos vegetais com significativo teor de moléculas de ácidos graxos, de baixo custo de produção e alta rentabilidade, além de permitir a produção extensiva, a colza tem sido estudada e já usada para a produção de biodiesel[14], apesar de estudos terem concluido que os óleos brutos de colza não podem ser utilizados diretamente como biodiesel uma vez que este apresenta valores de índice de cetano estimado demasiadamente baixos e viscosidade cinemática cerca de 10 vezes superior ao do gasóleo (óleo diesel). Após as modificações por transesterificação com metanol, obtêm-se ésteres metílicos com características comparáveis às do gasóleo com adequadas otimizações das condições do processo, como temperatura, concentração de catalisador, razão molar metanol/óleo, tempos de reação, permitindo obter rendimentos em éster próximos dos 100%.[15] Estas questões também são similares para o óleo de girassol.
O genoma da espécie Brassica napus encontra-se presentemente a ser sequenciado por um consórcio internacional .[16]
A Brassica napus, comummente conhecida como colza é uma planta da família das brassicáceas (couves), pertencente ao tipo fisionómico dos caméfitos.
Das sementes desta espécie é extraído o chamado óleo de colza, utilizado também na produção de biodiesel. As folhas desta planta servem também de forragem para o gado (cultivada em muitos países) por virtude do seu alto conteúdo em lipídios e conteúdo médio em proteínas.
Rapița (Brassica napus oleifera și Brassica rapa oleifera)[1] este o plantă din familia cruciferelor Brassicaceae cu florile galbene și cu tulpina subțire, lungă și ramificată.
Rapița se cultivă pentru semințe din care se obține ulei folosit în alimentație și în industrie pentru fabricarea de biocombustibil (biodiesel). Planta verde este un nutreț valoros, în perioada de înflorire având și importanță meliferă. Este răspândită în zone cu clima uscată temperat continentală excesivă. Este a treia cea mai mare sursă de ulei vegetal din lume.[2]
Rapița - canola este o marcă înregistrată a unui hibrid de rapiță, inițial produsă și cultivată în Canada, în zone cu clima uscată temperat continentală excesivă. Uleiul din semințe de rapiță a fost produs în secolul al 19-lea ca o sursă de lubrifiere pentru motoarele cu abur. Uleiul are un gust amar din cauza nivelului ridicat de acizi. Canola a fost produsă tocmai pentru a reduce această cantitate de acid, rezultând un ulei gustos.
În mod normal, Uniunea Europeană este responsabilă pentru aproximativ o treime din producția mondială de rapiță, care se ridică la 60 milioane tone anual.[3]
În anul 2011, producția de rapiță a Uniunii Europene a fost de 19,1 milioane tone.[3] În Uniunea Europeană, Franța este cel mai mare producător, cu 5,35 milioane tone în 2011.[3] În același an România a produs 670.000 de tone, iar Bulgaria 520.000 de tone.[3]
Wikimedia Commons conține materiale multimedia legate de rapiță Rapița (Brassica napus oleifera și Brassica rapa oleifera) este o plantă din familia cruciferelor Brassicaceae cu florile galbene și cu tulpina subțire, lungă și ramificată.
Rapița se cultivă pentru semințe din care se obține ulei folosit în alimentație și în industrie pentru fabricarea de biocombustibil (biodiesel). Planta verde este un nutreț valoros, în perioada de înflorire având și importanță meliferă. Este răspândită în zone cu clima uscată temperat continentală excesivă. Este a treia cea mai mare sursă de ulei vegetal din lume.
Rapița - canola este o marcă înregistrată a unui hibrid de rapiță, inițial produsă și cultivată în Canada, în zone cu clima uscată temperat continentală excesivă. Uleiul din semințe de rapiță a fost produs în secolul al 19-lea ca o sursă de lubrifiere pentru motoarele cu abur. Uleiul are un gust amar din cauza nivelului ridicat de acizi. Canola a fost produsă tocmai pentru a reduce această cantitate de acid, rezultând un ulei gustos.
Oljna ogrščica (znanstveno ime Brassica napus subsp. napus), je poljščina, namenjena pridelavi rastlinskega olja za človeško in živalsko prehrano. Olje ogrščice se uporablja tudi za pridelavo biodizla, goriva za pogon dizelskih motorjev, zlasti za vozila. Nasade oljne ogrščice spoznamo po živahni rumeni barvi.
Prvotno, pred stoletji je bilo olje ogrščice v uporabi predvsem za ne-prehranske namene; kot olje za svetilke in mazanje strojev, kasneje pa se je počasi uveljavljalo kot olje za pripravo jedi. Prvotne sorte ogrščice in način predelave so dale olje, v katerem je ostalo precej klorofila, kar je dalo olju neželeno zeleno barvo. Olje klasičnih kultivarjev vsebuje tudi preveč eruka kisline in glukosinolatov, spojin ostrega okusa, ki so značilne sestavine gorčice.
Kanadski poljedelski strokovnjaki so z izbiro vzgojili kultivar z boljšimi lastnostmi. Leta 1974 so pridelali sorto, ki vsebuje malo eruka kisline in glukozinolatov. Tudi angleško ime rapeseed ni najprimernejše za trženje, zato so uvedli tržno znamko novega kultivarja: Canola (iz Canadian Oil Low Acid, kanadsko olje z malo kisline). Kanadski in avstralski pisci se držijo novega poimenovanja, poljščino dosledno imenujejo canola. Mednarodno se pogosto pojavlja tudi ime OSR (iz Oil Seed Rape).
Oljna ogrščica je za sojo in palmami tretji najpomembnejši vir rastlinskih olj na svetu ter drugi najpomembnejši vir beljakovin za prehrano.
V Evropi[navedi vir] se olje ogrščice uporablja predvsem za živalsko prehrano, nekaj pa tudi za proizvodnjo biodizla.
Ljudska republika Kitajska 13,0 
Kanada 8,4 
Indija 6,4 
Nemčija 4,7 
Francija 4,4 
Združeno kraljestvo 1,9 
Poljska 1,4 
Avstralija 1,1 Skupno Svet 46,4 Vir: FAO [2] Oljna ogrščica (znanstveno ime Brassica napus subsp. napus), je poljščina, namenjena pridelavi rastlinskega olja za človeško in živalsko prehrano. Olje ogrščice se uporablja tudi za pridelavo biodizla, goriva za pogon dizelskih motorjev, zlasti za vozila. Nasade oljne ogrščice spoznamo po živahni rumeni barvi.
Prvotno, pred stoletji je bilo olje ogrščice v uporabi predvsem za ne-prehranske namene; kot olje za svetilke in mazanje strojev, kasneje pa se je počasi uveljavljalo kot olje za pripravo jedi. Prvotne sorte ogrščice in način predelave so dale olje, v katerem je ostalo precej klorofila, kar je dalo olju neželeno zeleno barvo. Olje klasičnih kultivarjev vsebuje tudi preveč eruka kisline in glukosinolatov, spojin ostrega okusa, ki so značilne sestavine gorčice.
Kanadski poljedelski strokovnjaki so z izbiro vzgojili kultivar z boljšimi lastnostmi. Leta 1974 so pridelali sorto, ki vsebuje malo eruka kisline in glukozinolatov. Tudi angleško ime rapeseed ni najprimernejše za trženje, zato so uvedli tržno znamko novega kultivarja: Canola (iz Canadian Oil Low Acid, kanadsko olje z malo kisline). Kanadski in avstralski pisci se držijo novega poimenovanja, poljščino dosledno imenujejo canola. Mednarodno se pogosto pojavlja tudi ime OSR (iz Oil Seed Rape).
Oljna ogrščica je za sojo in palmami tretji najpomembnejši vir rastlinskih olj na svetu ter drugi najpomembnejši vir beljakovin za prehrano.
V Evropi[navedi vir] se olje ogrščice uporablja predvsem za živalsko prehrano, nekaj pa tudi za proizvodnjo biodizla.
Raps (Brassica napus ssp. napus) är en oljeväxt med karakteristiskt gula blommor. Nära besläktad med växter som kål, kålrot (Brassica napus) och rybs.
Raps är framkommen genom en spontan korsning av rova och kål i naturen.[1] En varietet av raps är rybs, efter fornhögtyskans ord för rova och frö.[2] Ett äldre namn för rapsolja är rovolja; i äldre tid användes rapsolja främst för belysningsändamål i rovoljelampor.[3]
Raps finns i två varianter, höst-(vinter-)raps och vår-(sommar-)raps, beroende på årstiden då de sås. Höstraps blommar i maj medan vårraps blommar i juni. Skörden sker i slutet av juli eller i början av augusti. Vårrapsen är härdigare och kräver mindre gödning, medan höstrapsen ger betydligt högre skörd och har högre oljehalt. Av de två är höstrapsen idag den vanligaste i Sverige. Oljan som pressas eller extraheras ur rapsväxtens små svarta fröer kan användas dels som matolja, dels som bränsle. Raps är globalt den tredje viktigaste oljeväxten, efter sojaböna och oljepalm.[1] Det mjöl som är restprodukt av pressningen används i djurfoder.
Raps producerar nektar och pollen och är attraktiv för insekter som födosöker i blommorna. Blommorna är till viss del självfertila, men kan gynnas av korspollinering. Pollinering sker via gravitation, vind och insekter. Insektspollinering kan öka skörden[4], men effekten är sortberoende[5].
Raps odlas främst i Asien, Europa och Nordamerika. Under perioden 2003–2012 var Kanada (22 procent), Kina (22 procent) och Indien (10 procent) de största producentländerna. Därefter följde då Frankrike (8 procent), Tyskland (7 procent) och Australien (5 procent). I statistiken för raps(olje)produktion ingår ofta även rybs.[1]
Sverige har betydande odling av raps. Under perioden 2003–2012 hade man 0,4 procent av världsproduktionen.[1]
Totalskörden av höstraps i Sverige har sedan höst- och vårraps började särredovisas år 1953 varierat mellan 12 720 ton år 1956 och 240 790 ton år 1990. Totalskörden av vårraps har oftast varit betydligt mindre och skörden har varierat mellan 3 910 ton år 1959 och 123 240 ton år 1984.[6] På Jordbruksverkets webbplats publiceras årligen statistik om hektar- och totalskördar av raps i det Statistiska meddelandet JO 16 SM Skörd av spannmål, trindsäd, oljeväxter, potatis och slåttervall.
Den areal som odlats med höstraps i Sverige har varierat mellan 19 626 hektar år 1999 och 84 598 hektar år 1990. Vårraps har odlats på som minst 12 112 hektar år 2000 och som mest 65 488 hektar år 1986.[6] På Jordbruksverkets webbplats publiceras årligen statistik om arealen som odlas med raps i det Statistiska meddelandet JO 10 SM Jordbruksmarkens användning. I Eurostats databas publiceras statistik om skörd och areal av oljeväxter i Europa under kategorin Agriculture och underkategorin Agricultural production. I FAO:s databas publiceras statistik om skörd och areal av raps i världen under kategorin Production och underkategorin Crops.
Rapsåker i Tyskland
Rapsfält vid Kagghamra gård
Rapsfält i Schleswig-Holstein
Närbild på rapsblomma
Wikimedia Commons har media som rör Raps.
Raps (Brassica napus ssp. napus) är en oljeväxt med karakteristiskt gula blommor. Nära besläktad med växter som kål, kålrot (Brassica napus) och rybs.
Kanola (Brassica napus), kolzanın ıslahı sonucu elde edilmiş, canlılara zararlı olarak erüsik asit ve glukosinolat içeren bir bitki türü. Yağı, bitkisinin aksine, zararlı olmadığından insanlar ve çiftlik hayvanları için gıda maddesi olarak kullanılmaktadır. Kanola yağının, tıpkı soya fasulyesi yağında olduğu gibi, gıda dışı kullanım alanları da vardır. Spot piyasalardaki fiyatının durumuna göre mum, ruj, sanayi yağları, gazete mürekkebi, bioyakıt gibi ürünlerin üretiminde yenilenemez petrol bazlı yağların yerini alabilmektedir.
Bu çeşit ilk önce Kanada'da geliştirilmesinden dolayı ona İngilizce "Canada" ("Kanada") ve "Ola" (oil low acid - "düşük asitli yağ") sözcüklerinden türeme, "kanola" adı verilmiştir.
Kanola (Brassica napus Kanola Oleifera sp.), kışlık ve yazlık olmak üzere iki fizyolojik döneme sahip bir yağ bitkisidir. Kanola tanesinde bulunan %38-50 yağ ve %16-24 protein ile önemli bir yağ bitkisidir.
Bitkisel yağ kaynağı olarak yağlı tohumlu bitkiler olan ayçiçeği, soya, pamuk ve yer fıstığı arasında üretim açısından üçüncü sırayı almaktadır. Dünyada yıllık üretimi 22 milyon ton civarındadır. En çok üreten ülkelerden Çin 4,5, Hindistan 4,4, Kanada 2,8, Polonya 0,5, Fransa 0,47, Pakistan 0,4, Almanya 0,4, İngiltere 0,3 milyon ha ekim alanına sahiptir.
Türkiye'ye ise Balkanlardan gelen göçmenler ile kolza adı ile 1960'lı yıllarında getirilmiş ve Trakya'da ekim alanı bulmuştur. Rapiska, rapitsa, kolza isimleriyle de bilinir. Ancak kolza ürününün yağında insan sağlığına zararlı erüsik asit, küspesinde de hayvan sağlığına zararlı glukosinolat bulunması nedeniyle 1979 yılında ekimi yasaklanmıştır.
Eskiden kolza olarak isimlendirilen çeşitlerdeki %45-50 oranındaki erüsik asit içeriği, ıslah çalışmaları ile %0 düzeyine düşürülmesi kolzanın bitkisel yağ ihtiyacı için yeniden üretime alınmasını sağlamıştır. Türkiye'de bitkisel yağ açığını [Yabancı ot olarak tarıma zararı Yakma yöntemi de denilen alevlemenin gelişme dönemlerine göre başarılı sonuç verdiği yabancı ot türleri arasında yer alır[1]. Çiçek açmış bir Kanola bitkisi. Bitkinin açmış bir çiçeğinden görünüm. Bitkinin sapının enine bir kesiti. Bitkinin yeşil rengli yaprağı.
Kanola Bitkisinin Farklı Fotografları
Kaynakça
Kanola (Brassica napus), kolzanın ıslahı sonucu elde edilmiş, canlılara zararlı olarak erüsik asit ve glukosinolat içeren bir bitki türü. Yağı, bitkisinin aksine, zararlı olmadığından insanlar ve çiftlik hayvanları için gıda maddesi olarak kullanılmaktadır. Kanola yağının, tıpkı soya fasulyesi yağında olduğu gibi, gıda dışı kullanım alanları da vardır. Spot piyasalardaki fiyatının durumuna göre mum, ruj, sanayi yağları, gazete mürekkebi, bioyakıt gibi ürünlerin üretiminde yenilenemez petrol bazlı yağların yerini alabilmektedir.
Bu çeşit ilk önce Kanada'da geliştirilmesinden dolayı ona İngilizce "Canada" ("Kanada") ve "Ola" (oil low acid - "düşük asitli yağ") sözcüklerinden türeme, "kanola" adı verilmiştir.
Kanola (Brassica napus Kanola Oleifera sp.), kışlık ve yazlık olmak üzere iki fizyolojik döneme sahip bir yağ bitkisidir. Kanola tanesinde bulunan %38-50 yağ ve %16-24 protein ile önemli bir yağ bitkisidir.
Bitkisel yağ kaynağı olarak yağlı tohumlu bitkiler olan ayçiçeği, soya, pamuk ve yer fıstığı arasında üretim açısından üçüncü sırayı almaktadır. Dünyada yıllık üretimi 22 milyon ton civarındadır. En çok üreten ülkelerden Çin 4,5, Hindistan 4,4, Kanada 2,8, Polonya 0,5, Fransa 0,47, Pakistan 0,4, Almanya 0,4, İngiltere 0,3 milyon ha ekim alanına sahiptir.
Türkiye'ye ise Balkanlardan gelen göçmenler ile kolza adı ile 1960'lı yıllarında getirilmiş ve Trakya'da ekim alanı bulmuştur. Rapiska, rapitsa, kolza isimleriyle de bilinir. Ancak kolza ürününün yağında insan sağlığına zararlı erüsik asit, küspesinde de hayvan sağlığına zararlı glukosinolat bulunması nedeniyle 1979 yılında ekimi yasaklanmıştır.
Eskiden kolza olarak isimlendirilen çeşitlerdeki %45-50 oranındaki erüsik asit içeriği, ıslah çalışmaları ile %0 düzeyine düşürülmesi kolzanın bitkisel yağ ihtiyacı için yeniden üretime alınmasını sağlamıştır. Türkiye'de bitkisel yağ açığını [kaynak belirtilmeli] kapatmak amacıyla kanola tarımının yaygınlaşması için çalışmalar sürmektedir.
Almanya gibi başta gelen AB ülkelerinde Kanola ekimi yaygın olup, yağından biyolojik dizel üretilip dizel araçlarında kullanılabilmektedir. Yeni model dizel araçlarda sorunsuz kullanılabilirken, daha eski modellerde yağın agresif olması sebebi nedeniyle hortum ve contalarında değişiklikler yapılarak modifize edilebiliyor. Gıda sanayiinde nötr özelliği sebebinden dolayı kızartma veya konserve yağ olarak kullanılmaktadır.
Ріпак відомий ще за чотири тисячоліття до нашої ери. Одні дослідники вважають його батьківщиною Європу, зокрема її північно-західні прибережні райони (приморські землі Швеції, Нідерландів і Великої Британії), інші — Середземномор'я. На користь останнього побічно свідчить той факт, що культура ріпака з найвіддаленіших часів і була якнайбільше поширена в Азії, точніше — в Індії, куди вона, найімовірніше, проникла із Середземномор'я.
До середини XIX ст. ріпак разом з іншими олійними хрестоцвітними (суріпицею і гірчицею) був в Європі досить поширеною культурою. Площа під ним в одній тільки Німеччині досягала у той час 300 тис. га. Таке порівняно широке розповсюдження до того часу культури ріпака пояснюється використовуванням його олії для технічних потреб у зв'язку із загальним промисловим розвитком попиту на технічні оливи. Молода нафтова промисловість тоді ще не була в змозі задовольняти цей попит, і ріпак, що опинився в європейських агрокліматичних умовах однією з найпродуктивніших олійних рослин, широко культивувався.
Проте поява на міжнародних ринках великої кількості дешевих нафтопродуктів, у тому числі мінеральних олив для змащування і освітлення, викликала різке падіння обсягів вирощування ріпака, особливо в Європі, де з 1909—1917 рр. площі під ріпаком скоротилися з 178 до 92 тис. га. В Азії посіви ріпаку продовжували триматися на більш-менш стабільному рівні, з року в рік займаючи (в основному в Індії, на яку доводилося 3/4 всієї світової площі ріпака) від 2,5 до 3 млн га.
Вдосконалення методів очищення олії стало поштовхом до інтенсивного використовування її як харчового продукту, особливо в Першу світову війну, коли виникла потреба в харчових оліях і жирах у Центральній Європі.
З Німеччини ріпак потрапив до Західної України, де у наш час[коли?] займає досить стійке становище. Значно раніше, очевидно, ще на початку XIX ст., і не з Середньої Європи, а з районів Середземномор'я культура ріпака з'явилася на півдні України під назвою «ріпове сім'я».
У кінці XIX ст. разом з пом'якшенням хлібної кризи і підвищенням попиту світового ринку на зерно з Російської імперії, в основному на пшеницю, почали скорочуватися посіви ріпака. Разом з тим ріпак ще деякий час (аж до революції) утримувався в Україні, займаючи досить значні площі (порядка 30-40 тис. га) і залишаючись основною олійною культурою, оскільки соняшник займав тоді в Україні всього близько 10 тис. га.
До початку 50-х років виробництво ріпаку в СРСР було майже повністю згорнуто. Основна причина — інтенсивний розвиток виробництва соняшника, з яким ріпак не міг конкурувати економічно. Свою роль зіграла також відсутність продуктивних сортів і ефективних засобів захисту рослини від шкідників.
Завдяки тому, що ріпак може ефективно використовуватися для виготовлення біопалива, на початку XXI ст. в Україні ця культура почала завойовувати нові площі. Відомим є той факт, що німецькі виробники біопалива мали намір орендувати з 2008 року сільськогосподарські угіддя в Україні площею у 50 тис. га, щоб забезпечити себе сировиною на тривалий час.[1]
Обсяги виробництва насіння ріпака у 2010 році склали 787,6 тис. тон, що майже втричі перевищує обсяги виробництва 2009 року.[2]
У 30-ті роки ріпак отримав відносно широке поширення у Великій Британії, США і Новій Зеландії; дещо пізніше — у ряді країн Заходу і Сходу, передусім у Китаї. Макуха використовувалася на корм худобі; в Америці і Новій Зеландії ріпак застосовувався як зелений корм і сировина для приготування силосу.
Відведення під ріпак рекордних площ і винятково високі урожаї (окрім Індії і Австралії) дозволили довести світове виробництво насіння ріпака і каноли в 1999 р. до 42,5 млн т. Особливо зросли збори ріпака в Китаї, Індії, Канаді і країнах ЄС (Франції, Великій Британії і Данії) завдяки політиці, спрямованій на підвищення самозабезпеченості регіону шротами та оліями і скорочення традиційного імпорту американської сої. Проте вже з середини 80-х років у зв'язку з перевиробництвом рослинних олій в Євросоюзі проводяться заходи з обмеження зборів ріпака.
Провідний світовий виробник ріпака за нашого часу — Китай, що випередив Канаду (яка лідирує у виробництві високоякісного насіння ріпака) і Індію. В сумі ці три країни збирають 57 % світового урожаю. Очевидно, що і в найближчому майбутньому зростання зборів ріпака відбудеться в Китаї, Канаді, Індії, а також в США, тимчасом як в країнах ЄС збори залишаться незмінними або дещо знизяться. В Східній Європі найбільші урожаї ріпаку припадають на Чехію і Польщу (по 11 млн т в 1999 р.).
Головні регіони світу з виробництва насіння ріпака: Азія — 46,8 % світові виробництва, Європа — 30,3, Північна Америка — 19,2 %.
У СНД вирощують близько 0,16 млн т в рік, у тому числі в Росії — 0,11, в Україні — 0,02 і в Білорусі — 0,02 млн т.[джерело не вказане 488 днів]
Чинники, що стримують поширення — відсутність екологічно безпечних пестицидів і матеріально-технічної бази для переробки насіння.
Нині ріпак як олійна культура обробляється особливо широко в тих природних зонах, де більшість олійних культур не завжди і не скрізь надійно дозріває.
Залежно від конкретних природних умов окремих країн і регіонів вирощують яровий (однорічний) або озимий (дворічний) ріпак. Останній дуже вимогливий до клімату, морозостійкість його невелика; ще більшу небезпеку, ніж люті морози представляють для нього посухи або надлишок тепла в зимові місяці. Яровий ріпак (кольза — французька назва) менш вимогливий до кліматичних умов, але порівняно з озимим менш урожайний і поступається йому в олійності.
У Канаді, наприклад, умови для озимого ріпака несприятливі і поширений яровий ріпак, а в європейських країнах із сприятливим кліматом (Німеччина, Польща, Франція, Велика Британія та ін.) обробляють в основному озимий ріпак, врожайність якого в їхніх умовах вище, ніж у ярого майже удвічі. В Швеції приділяють однакову увагу обидвом формам ріпака.
У континентальному кліматі Східної Європи обробіток озимого ріпаку є ризикованою справою. У більшості регіонів Росії, Білорусі, України і інших країн СНД слід вирощувати яровий ріпак, це підтверджують результати дослідів проведених у Білорусі.
Головні експортери ріпака і каноли у світі — Європа, Канада і Австралія; імпортери — Китай, Мексика, Японія, Бангладеш, Пакистан і низка інших країн.
Поліпшення якості ріпакової олії викликало у всьому світі різке збільшення попиту на неї. Обсяги виробництва ріпакової олії були вищими за обсяги виробництва соняшникової вже в 1985 р. і за 30 років збільшилися більш ніж у 8 разів, досягнувши в 1999 р. 127 млн т. Ріпакова олія за обсягами виробництва стала третьою у світі після пальмової і соєвої. Майже чверть світового виробництва припадає на Китай (3,0 млн т). Далі йдуть Індія (1,9), Німеччина (1,7), Канада (1,5), Японія (0,9) Велика Британія та Франція (по 0,6), США, Польща, Мексика (по 0,3 млн т).
Прикладом збільшеного попиту на ріпакову олію стало збільшення її експорту із США і Канади з початку 80-х років у понад 13 разів (з 3,7 до 49,2 тис. т). У світовій торгівлі ріпакова олія, включаючи гірчичну, за обсягом імпорту і експорту посідає четверте місці після пальмової, соєвої і соняшникової.
Нині в багатьох країнах ріпак обробляється насамперед як олійна культура. Канолова олія широко споживається в їжу у багатьох країнах світу: для смаження, салатів, виготовлення маргарину тощо. За смаковими властивостями вона прирівнюється до оливкової, має попит і вважається однією із найкращих рослинних олій. Вона довго зберігає прозорість, не набуває неприємного запаху під впливом повітря, як, наприклад, соєва. В США канолова олія з 1985 р. має офіційний статус безпечної для споживання людиною.
Останнім часом поширеним стало використання ріпакової олії як сировини для виробництва біодизелю.
У насінні ріпака міститься 35-50 % жиру, 19-31 % добре збалансованого за амінокислотним складом білка, 5-7 % клітковини.
Ріпак відомий ще за чотири тисячоліття до нашої ери. Одні дослідники вважають його батьківщиною Європу, зокрема її північно-західні прибережні райони (приморські землі Швеції, Нідерландів і Великої Британії), інші — Середземномор'я. На користь останнього побічно свідчить той факт, що культура ріпака з найвіддаленіших часів і була якнайбільше поширена в Азії, точніше — в Індії, куди вона, найімовірніше, проникла із Середземномор'я.
До середини XIX ст. ріпак разом з іншими олійними хрестоцвітними (суріпицею і гірчицею) був в Європі досить поширеною культурою. Площа під ним в одній тільки Німеччині досягала у той час 300 тис. га. Таке порівняно широке розповсюдження до того часу культури ріпака пояснюється використовуванням його олії для технічних потреб у зв'язку із загальним промисловим розвитком попиту на технічні оливи. Молода нафтова промисловість тоді ще не була в змозі задовольняти цей попит, і ріпак, що опинився в європейських агрокліматичних умовах однією з найпродуктивніших олійних рослин, широко культивувався.
Проте поява на міжнародних ринках великої кількості дешевих нафтопродуктів, у тому числі мінеральних олив для змащування і освітлення, викликала різке падіння обсягів вирощування ріпака, особливо в Європі, де з 1909—1917 рр. площі під ріпаком скоротилися з 178 до 92 тис. га. В Азії посіви ріпаку продовжували триматися на більш-менш стабільному рівні, з року в рік займаючи (в основному в Індії, на яку доводилося 3/4 всієї світової площі ріпака) від 2,5 до 3 млн га.
Вдосконалення методів очищення олії стало поштовхом до інтенсивного використовування її як харчового продукту, особливо в Першу світову війну, коли виникла потреба в харчових оліях і жирах у Центральній Європі.
Cải dầu (tên khoa học: Brassica napus) là một loài thực vật có hoa trong họ Cải. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.[2]
Brassica napus được trồng chủ yếu để thu hạt lấy dầu, đây là nguồn dầu thực vật lớn thứ 3 trên thế giới.[3]
Tùy theo thời tiết, nhưng thường là cải dầu nở hoa vào giữa tháng 5. Những cánh đồng hoa nở vàng tại châu Âu nở vàng vào cuối mùa hè và mùa thu cũng thường bị nhầm lẫn là cánh đồng hoa cải dầu, tuy nhiên lúc đó hầu hết là cải mù tạc cũng thuộc họ cải, mọc ở Trung Âu để dùng làm phân xanh.[4]
Dầu cải được dùng làm nhiên liệu diesel, hoặc làm Diesel sinh học, dùng trong hệ thống sưởi, hoặc pha với dầu hỏa chưng cất để chạy động cơ mô tô. Diesel sinh học có thể được dùng ở dạng nguyên chất trong các động cơ mới hơn mà không làm hư hỏng và thường kết hợp với dầu diesel hóa thạch với tỉ lệ dao động trong khoảng 2% đến 20% diesel sinh học. Do chi phí trồng, nghiền, và tinh chế diesel từ cải ngày càng cao, diesel sinh học nguồn gốc cải từ một loại dầu mới tốn chi phí nhiều hơn để sản xuất một động cơ dùng nhiên liệu diesel tiêu chuẩn, vì vậy nhiên liệu diesel thường được làm phổ biến từ dầu đã qua sử dụng. Dầu cải được xem là nguồn sản xuất diesel sinh học ưa chuộng khắp châu Âu, chúng chiếm khoảng 80% nguyên liệu,[5] một phần là do hạt cải dầu sản xuất ra dầu nhiều hơn trên một đơn vị diện tích đất so với nguồn dầu khác, chẳng hạn như đậu nành, nhưng chủ yếu là do dầu canola có điểm Gel thấp hơn đáng kể so với hầu hết các loại dầu thực vật khác. Ước tính có khoảng 66% tổng nguồn cung dầu hạt cải trong Liên minh châu Âu dự kiến sẽ được sử dụng để sản xuất dầu diesel sinh học trong năm 2010-2011.[5]
Brassica napus hiện được đồng với một hàm lượng phân chứa nitơ cao, và việc sản xuất lượng phân N2O có khả năng sinh ra một lượng khí nhà kính gấp 296 lần khả năng gây ấm lên toàn cầu của CO2. Ước tính có 3-5% nitơ đã dùng làm phân bón cho Brassica napus được chuyển thành N2O.[6]
Cải dầu (tên khoa học: Brassica napus) là một loài thực vật có hoa trong họ Cải. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Brassica napus được trồng chủ yếu để thu hạt lấy dầu, đây là nguồn dầu thực vật lớn thứ 3 trên thế giới.
Tùy theo thời tiết, nhưng thường là cải dầu nở hoa vào giữa tháng 5. Những cánh đồng hoa nở vàng tại châu Âu nở vàng vào cuối mùa hè và mùa thu cũng thường bị nhầm lẫn là cánh đồng hoa cải dầu, tuy nhiên lúc đó hầu hết là cải mù tạc cũng thuộc họ cải, mọc ở Trung Âu để dùng làm phân xanh.
Листья очерёдные, черешковые, в нижней части стебля лировидно-перистонадрезанные с овальной или округлой тупой верхней долей, иногда слабоволнистой, образуют компактную прикорневую розетку; средние листья — удлинённо-копьевидные; верхние — удлинённо-ланцетные, сидячие, цельнокрайние с расширенным основанием, на 1⁄3—2⁄3. Поэтому рапс легко отличить от других представителей рода Капуста. Листья сине-зелёные или фиолетовые, неопушённые или слегка волосистые с восковым налётом. Различаются сильнооблиственные и слабооблиственные формы.
Цветки собраны в кистевидные (щитковидные) рыхлые соцветия. Цветок с четырьмя жёлтыми лепестками и эллиптически-яйцевидными чашелистиками, цветоножкой, шестью тычинками (из которых две наружные короче внутренних) и одним пестиком с головчатым рыльцем. У основания коротких тычинок расположены два нектарника. Завязь верхняя, двугнёздная, с 20—40 семяпочками.
Плод — узкий прямой или слегка согнутый стручок, расположенный под прямым или тупым углом по отношению к стеблю, длиной 6—12 см, шириной 0,4—0,6 см. Створки стручка гладкие или слабобугорчатые. По длине стручка проходит плёнчатая перегородка, заканчивающаяся в бессемянном носике. В стручке 25—30 семян округло-шаровидной формы, слегка ячеистых, серовато-чёрной, чёрно-сизой или тёмно-коричневой окраски. Семена очень мелкие, диаметр семени 0,9—2,2 мм, масса 1000 семян 2,5—5 г у рапса ярового и 4—7 г у озимого. Семена сохраняют всхожесть 5—6 лет.
Рапс — однолетнее растение длинного дня, холодостойкое, требовательное к влаге и плодородию почвы, хорошо произрастает в умеренной зоне. При укорочении светового дня вегетативная масса увеличивается, а семенная продуктивность снижается. У рапса различают озимые и яровые формы. Размножается рапс семенами. Семена рапса ярового прорастают при температуре 1—3 °C, (озимого — 0,1 °C), всходы переносят заморозки до −5 °C (взрослое растение до −8 °C), оптимальная температура для прорастания 14—17 °C. Рост и развитие растений до фазы стеблевания происходят медленно. В это время образуется мощная корневая система и розеточные листья. Диаметр розетки у рапса озимого должен быть 30—60 см: недостаточно развитые растения погибают зимой.
Рапс озимый сильно повреждается ледяной коркой, страдает от выпирания, вымокания, бактериоза корней. Весной через 2 недели после отрастания начинаются фазы стеблевания и бутонизации. Период бутонизации — цветения продолжается 20—25 дней, цветение — 25—30 дней. От конца цветения до созревания семян проходит 25—35 дней. Вегетационный период у рапса озимого составляет 290—320 дней, у ярового — 80—120 дней.
Сорта рапса озимого делят на позднеспелые — более 310 дней, среднеспелые — 280—310, раннеспелые — до 280 дней; ярового: позднеспелые — более 110 дней, среднеспелые — 90—110, раннеспелые — менее 80 дней.
Всходы появляются на четвёртый — шестой день после посева, цветение начинается на сороковой — пятидесятый день после появления всходов. Сумма активных температур, необходимая для формирования урожая семян, 1800—2100 °C, зелёной массы — 780—800 °C. За период вегетации рапс потребляет в 1,5—2 раза больше воды, чем зерновые культуры. Поэтому в засушливые годы его урожайность сильно снижается, хорошие урожаи рапс даёт на умеренно засолённых почвах с кислотностью, близкой к оптимальной (pH 6,5—6,8). Рапс не переносит сырые почвы с близким залеганием грунтовых вод, заболоченные и тяжёлые глинистые участки. Он предъявляет высокие требования к плодородию почвы, поэтому отзывчив на внесение минеральных удобрений.
Наиболее опасные вредители рапса — крестоцветные блошки, рапсовый пилильщик, рапсовый цветоед, капустная тля. К наиболее распространённым болезням рапса относятся альтернариоз, мучнистая роса, ложная мучнистая роса, чёрная ножка, корневые гнили.
По способу опыления рапс — факультативный самоопылитель. Перекрёстное опыление в разных условиях выращивания достигает 30 %. Пыльца переносится в основном насекомыми. Апомиксис встречается у всех сортов и нередко. Часто в цветке раньше созревает яйцеклетка. Пыльца в это время находится в фазе гаметогенеза. У рапса зрелая пыльца двухъядерная, состоит из вегетативного и генеративного ядер. При прорастании пыльцевого зерна происходит деление генеративного ядра и образование двух спермиев. Пыльцевая трубка достигает зародышевого мешка за 20—30 минут, слияние гамет продолжается 2—3 часа.
Цветение начинается рано утром с нижней части соцветия и продолжается весь день, особенно при влажной погоде. Яйцеклетка сохраняет способность к оплодотворению в течение четырёх — семи суток с момента раскрытия цветка. У пыльцы жизнеспособность высокая, в стерильных условиях и при пониженной температуре она сохраняется в течение одного года. При стрессовых условиях (засуха, повышенная температура, заморозки) жизнеспособность её падает, что ведёт к появлению апомиктов.
При раскрытии цветка первым появляется рыльце пестика, затем чашелистики; лепестки удлиняются, и пестик снова оказывается внутри цветка — ниже или на уровне пыльников. У многих сортов рапса встречается селективное оплодотворение, обусловленное разной скоростью роста пыльцевых трубок. При переопылении необходимо обращать внимание на одновременность цветения сортов, поскольку различия по этому признаку могут быть существенными.
В масле семян рапса содержатся следующие жирные кислоты: пальмитиновая (C16 : 0), здесь и далее C16 — число углеродных атомов в скелете молекулы, второе число — количество двойных связей углерод-углерод в молекуле, стеариновая (C18 : 0), олеиновая (C18 : 1), линолевая (C18 : 2), линоленовая (C18 : 3), эйкозановая (C20 : 1), эруковая (C22 : 1)[2].
В результате пахигенного анализа было установлено, что у рода Brassica шесть типов хромосом (n=6). Их обозначили буквами A, B, C, D, E, F. Эти типы хромосом встречаются у большинства видов рода, повторяясь в разном числе. Хромосомный состав исходных форм рода выглядит следующим образом:
Рапс произошёл в результате скрещивания сурепицы (n = 10, геном AA) с капустой (n = 9, геном CC) и последующего удвоения числа хромосом. В его кариотипе 38 хромосом (n = 19, геном AACC), которые имеют следующее сочетание в половых клетках: AAABBBCCCDDDEEEFFFF.
Большинство признаков рапса в первом поколении наследуется промежуточно, в F2 возможны трансгрессии и аддитивные эффекты. Это относится к таким признакам, как высота стебля, число и размер листьев, число ветвей первого порядка, число стручков на растении и ветвях первого порядка, размер розетки, продолжительность вегетационного периода, зимостойкость, засухоустойчивость, содержание белка в зелёной массе и др. Между накоплением масла и белка в семенах существует обратная корреляция. Антоциановая окраска черешков листьев и стебля и наличие воскового налёта, как правило, доминируют. Наследование растрескиваемости стручков и осыпаемости семян, зависящее от ряда факторов, изучено недостаточно.
Одна из основных целей при создании сортов пищевого направления — увеличение содержания масла в семенах и повышение его качества, которое прежде всего определяется отсутствием в составе жирных кислот эруковой кислоты, которая не полностью разлагается в организме, что может быть причиной отложения жиров в мышцах и поражения миокарда. Есть данные, что содержание эруковой кислоты контролируется двумя генами, действующими аддитивно. В недавно проведенных исследованиях установлено, что содержание эруковой кислоты контролируется 5 аллелями с аддитивным действием: е, Ef, Eb, Еe, Ed. Обнаружена зависимость содержания эруковой кислоты от её количества в материнском растении. При анализе реципрокных комбинаций более высокое её содержание оказывается в скрещиваниях, где материнское растение высокоэруковое. Во втором поколении наибольшее число безэруковых и низкоэруковых растений выщепляется в комбинациях, в которых материнским растением служил безэруковый сорт. Безэруковые сорта менее продуктивны.
Шрот и жмых, получаемые путём экстрагирования или прессования масла из семян рапса, содержат до 42 % белка, отвечающего нормам ФАО по аминокислотному составу. Однако его ценность ограничивается наличием серосодержащих соединений— гликозинолатов, которые представляют собой гликозиды масла и являются производными аминокислот, под воздействием фермента мирозиназы они расщепляются в организме животных на ядовитые продукты. На их накопление влияют условия выращивания и место прикрепления стручка к стеблю. Впервые гликозинолаты были обнаружены у польского сорта Броновски. Установлено, что особое влияние на характер наследования гликозинолатов оказывает цитоплазма. Уровень гликозинолатов возрастает с увеличением массы 1000 семян. Содержание гликозинолатов и эруковой кислоты наследуется независимо друг от друга.
У рапса наследование этого признака изучено слабо. В большинстве случаев доминирует устойчивость.
В настоящее время основные направления в селекции рапса пищевое, техническое и кормовое. Ряд признаков, по которым проводят отбор, общие для всех направлений селекции. Это высокая урожайность высокомасличных и высокобелковых семян, скороспелость, устойчивость к растрескиванию стручков, осыпанию и полеганию, к стрессам, поражению болезнями и вредителями. Сорта должны обладать стабильной урожайностью по годам, а рапс озимый — высокой морозостойкостью.
При создании сортов пищевого направления к основным задачам следует отнести увеличение содержания мыла в семенах и повышение его качества. Важное значение в селекции рапса этого направления имеет окраска семян. Предпочтительны желтосемянные сорта, поскольку они отличаются повышенным содержанием масла и белка и низким — клетчатки. Следующая перспективная, но труднореализуемая задача селекции — создание сортов типа 000, то есть безэруковых, низкогликозинолатных и желтосемянных. У желтых семян более тонкая оболочка, чем у темноокрашенных, у них проще определить степень созревания, кроме того, шрот из них обладает более высоким качеством. В последние годы селекция развивается в направлении создания сортов с оптимальным содержанием масла. Основная задача при создании сортов пищевого направления — отсутствие в масле эруковой кислоты, нежелательно и высокое содержание линоленовой, придающий ему прогорклый вкус. Для сортов пищевого направления желательно высокое содержание олеиновой (до 70 %) и линоленовой (до 25 %) кислот. Для рапсового масла, используемого в производстве маргарина, для обеспечения твёрдости жиров необходимо повышенное содержание пальмитиновой и стеариновой кислот, а также жидких жиров олеиновой кислоты. Селекция на оптимальный состав жирных кислот затруднена тем, что их синтез обеспечивает сложная полигенная система с множественными аллелями в локусах. Скармливаемые животным отходы маслобойной промышленности должны не только обладать повышенным содержанием белка, но и не содержать гликозинолатов.
На ранних этапах селекции рапса (60-е годы XX в.) основное внимание уделяли создание сортов технического направления. Для технического использования необходимы сорта, содержащие в своём составе те или иные жирные кислоты. Например, технические масла (гидравлическое и смазочное) и биотопливо должны обладать высоким содержанием эруковой кислоты, а предназначенные для производства синтетических моющих средств и парфюмерной продукции — лауриновой.
Для кормового направления необходимы сорта с высоким качеством как семян, так и зелёной массы, повышенным содержанием белка, сбалансированного по аминокислотному составу, и низким уровнем гликозинолатов. Кроме того, селекцию рапса ведут с учётом решения следующих важных задач.
Это направление предусматривает создание форм и сортов с широкой экологической приспособляемостью, увеличение потенциальной продуктивности за счёт улучшения структуры и функционирования фотосинтетического аппарата и распределения ассимилятов. При селекции на зелёный корм обращают внимание на высокий урожай зелёной массы, облиственность, интенсивность роста (особенно в начальный период) и отрастание после скашивания, отзывчивость на удобрения, устойчивость к полеганию, болезням и вредителям, содержание каротина, белка, минеральных веществ и сухого вещества в зелёной массе, отсутствие гликозинолатов.
Понятие «зимостойкость» очень широкое, оно включает в себя способность растений противостоять комплексу различных неблагоприятных воздействии внешней среды на протяжении осенне-зимнего и ранневесеннего периодов (действие низких отрицательных температур, зимние оттепели и весеннее оттаивание с резким переходом к морозам, вымокание и выпревание, весенняя физиологическая засуха в неоттаявшей или холодной почве). Оценку и отбор на зимостойкость проводят по таким признакам, как высота точки роста, форма и мощность осенней розетки, темпы осеннего и весеннего роста, продуктивность сухого вещества растений перед уходом в зиму. Отбор растений рапса озимого, рано прекращающих осенний прирост, способствует выделению более зимостойких генотипов.
Селекция на скороспелость может быть успешно решена, если она основана на привлечении исходного материала мирового и отечественного ассортимента, предварительно изученного на селектируемый признак в тех условиях, для которых создаётся сорт. Более скороспелые сорта имеют ряд преимуществ перед обычными, к которым можно отнести уход от заморозков, засухи, поражения болезнями и насекомыми. У рапса ярового к позднеспелым относят сорта с продолжительностью вегетационного периода более 110 дней, среднеспелым −90…110 дней, раннеспелым — менее 80 дней. Важная задача в селекции как озимого, так и ярового рапса - создание сортов, устойчивых прежде всего к таким болезням как мучнистая роса, серая гниль, альтернариоз и т. д. Гармоничное комбинирование всех этих показателей позволяет создать хороший сорт, при этом основную роль играют качественные показатели.
Важнейший источник исходного материала для селекции рапса — коллекция ВИР, в которой собрано более 500 образцов рапса и 220 образцов сурепицы.
Большую роль в селекции рапса играет использование других культур семейства крестоцветных: капусты, сурепицы, брюквы, турнепса, горчицы сарептской, редьки масличной, редечно-капустных гибридов. Капуста служит источником таких признаков, как устойчивость к ложной мучнистой росе, пониженное содержание эруковой кислоты. Гибридизация рапса с редькой масличной, иммунной ко многим грибным болезням, позволяет получать устойчивые к ним формы. Редечно-капустные гибриды, особенно созданные с привлечением редьки масличной, не поражаются килой и ложной мучнистой росой. Ценньм исходным материалом, используемым в селекции рапса, являются мутанты, гаплоиды, анеуплоиды и искусственные полиплоиды.
Отбор из местных и зарубежных образцов и популяций. Как метод широко применялся в нашей стране на начальных этапах работы с рапсом. Наиболее простои и доступный вид отбора- массовый отбор растений до цветения по фенотипу и затем совместный посев семян отобранных растений. Метод дает возможность работать с большими популяциями при небольших затратах труда, однако он не позволяет контролировать селектируемые гены.
Пример использования этого метода создание отечественного сорта Золотонивский. Для решения специфических задач, например изменения состава жирных кислот в масле рапса, используется метод рекуррентного отбора, который позволяет постепенно повышать частоту генов, контролирующих селективные признаки. Отбор сочетают с другими методами селекции. Так, сорта Оредеж 2, Радикал были получены методом индивидуально-семейного отбора, сорт СибНИИК 198 тем же методом в сочетании с инбридингом. Внутривидовая гибридизация. Этот метод преобладает в селекции рапса, так как сорта и формы его легко скрещиваются друг с другом. Применяют простую гибридизацию, беккроссирование, переопыление трёх сортов и более, а также ступенчатые скрещивания. Используют также метод однократного насыщения гибридов F1 сортами интенсивного типа. Например, канадский сорт Profit был получен методом педигри по сложной схеме ступенчатых скрещиваний, сорт АНИИЗиС-1 —внутривидовой гибридизацией сортов Line и Наппа с последующим отбором на продуктивность и качество семян.
Этот метод используют в том случае, когда исчерпан резерв изменчивости и нет источников или доноров каких-либо хозяйственно ценных признаков в пределах вида. Межвидовая гибридизация в сочетании с отбором является эффективным методом создания исходного материала для селекции рапса на качество масла и семенную продуктивность. Без дополнительных усилий, в том числе без колхицинирования, можно получить большой резерв изменчивости для селекционной работы. Этот метод широко применяют за рубежом — в Швеции, Канаде, Германии. Рапс скрещивают с капустой, сурепицей, горчицей чёрной и сарептской и другими видами рода Brassica.
В отдаленной гибридизации как обособленное направление выделяют ресинтез видов, то есть искусственное восстановление уже существующих видов на основе комбинации геномов при отдалённой гибридизации. Так, гибридизацией различных видов капусты с сурепицей и последующим удвоением числа хромосом были получены ценные формы и сорта рапса, превосходящие по масличности, устойчивости к болезням и зимостойкости сорта, полученные традиционным способом. Кроме гибридизации при отдалённых скрещиваниях применяют метод слияния протопластов и дальнейшего выращивания гибридов на искусственных средах.
Ресинтез рапса произведён в Японии, Швеции и других странах.
У рапса появление гаплоидов — довольно частое явление. Они отличаются мелкими цветками и отсутствием пыльников. Гаплоиды образуются путём апомиксиса. К методам получения гаплоидов относятся культура пыльников, пыльцы и микроспор. Так, во ВНИИМК были получены гаплоидные и гомозиготные растения озимого и ярового рапса. В культуре пыльников спонтанное увеличение числа хромосом происходит лишь в 20 % случаев. В основном этого достигают при помощи колхицина.
В настоящее время гаплоидная биотехнология используется в ИББР для получения перспективных гомозиготных линий ярового рапса.
Этот метод широко применяют в селекции рапса. Сорт рапса ярового Луговской был создан во ВНИИ кормов методом индивидуально-семейного отбора из мутантных элитных растений. Методом химического мутагенеза (НЭМ и НММ в концентрации 0,0025 %) были получены мутанты рапса ярового с ценными признаками — устойчивостью к некоторым болезням и вредителям. Во ВНИИМК путём обработки гамма-лучами были выделены мутантные линии с жёлтой и буро- жёлтой окраской семян.
Несомненное достоинство биотехнологических методов — возможность передавать в растительный организм гены не только представителей других семейств растительного мира но и вирусов, бактерий, грибов и даже животных. Для данного метода не существует барьеров несовместимости. Так, например, французские исследователи с целью закрепления мужской стерильности у рапса перенесли хлоропласты Raphanus в рапс. Непосредственный этап получения и проверки трансгенных растений занимает около двух лет, однако этому предшествует трудоёмкий и продолжительный период поиска и клонирования целевого гена. Недостаток метода — его высокая себестоимость. Сдерживает применение новых технологий в селекции и опасение потребителей относительно безопасности генетически модифицированных продуктов.
Обнаружение в конце 60-х — начале 70-х годов прошлого века у рапса и других крестоцветных источников цитоплазматической мужской стерильности стимулировало работы по практическому применению эффекта гетерозиса- созданию гетерозисных гибридов с использованием ЦМС и комбинационной несовместимости.
Её ведут по схеме, принятой для растений- перекрестноопылителей. Обычно в селекционном процессе применяют метод половинок, при котором одну часть семян высевают для испытания, а другую для размножения на изолированных площадках. Также раздельно высевают для испытаний низкоэруковые и низкогликозинолатные сорта и сорта с высоким содержанием этих веществ. В противном случае в результате переопыления растений содержание этих веществ в семенах будет различным. Так, в Швеции перспективные популяции, полученные при гибридизации о отобранные в F2 или F3, выращивают методом пересева 4…5 лет, затем отбирают индивидуально- семейным или ограниченно- массовым отбором элитные растения. Селекция на снижение содержания эруковой кислоты и гликозинолатов невозможна без постоянного усовершенствования методов биохимической оценки селекционного материала. При этом широко используются газохроматографические и фотоколориметрические методы определения жирных кислот, применяются также методы бумажной хроматографии и ядерного магнитного резонанса.
Перед кастрацией у растений удаляют все почки в пазухах листьев и боковые побеги, в центральной кисти — нижние раскрывшиеся цветки и верхние недоразвитые. Бутоны осторожно раскрывают пинцетом и удаляют пыльники оставляя в цветке только один пестик. После этого на растения обязательно одевают изолятор. Через 2…3 дня проводят опыление путём нанесения пыльцы на пестик и снова помещая растение под изолятор. В дальнейшем удаляют все вновь образующиеся побеги.
Существуют две разновидности рапса: яровой рапс и озимый рапс. Резких морфологических различий между обеими формами рапса нет. Озимый рапс, однако, слабозимостоек, плохо переносит засуху. Озимый рапс — прекрасное кормовое растение для всех сельскохозяйственных животных, даёт до 300 ц зелёной массы с 1 га. При осеннем посеве рапс — хороший ранневесенний медонос. Урожай семян озимого рапса 10—30 ц для сорта и более при выращивании интенсивных гибридов, ярового — 8—15 ц с 1 га.
Лучшие почвы для выращивания рапса — глубокие структурные суглинистые и глинистые с большим запасом микроэлементов и питательных веществ, с водопроницаемой подпочвой. При недостаточном количестве микроэлементов и питательных веществ (бедные и истощённые почвы) необходимо вносить макроудобрения (N,P,K) и микроудобрения (микроэлементы в хелатной форме). Высевается рапс с густотой 500 тыс. семян для гибрида и 0,8—1,2 миллиона для сорта. Наилучшее развитие с которым рапс входит в зиму это высота растения над землёй 15 см и толщиной корневой шейки 0,6—1 см.
Почвенно-климатические условия юга России вполне пригодны для выращивания озимых капустных культур. Риск гибели посевов рапса и сурепицы можно значительно снизить в результате строгого соблюдения основных элементов технологии возделывания. По зимостойкости озимый рапс и сурепица близки к озимому ячменю. Решающим условием нормальной перезимовки растений является хорошо развитая розетка диаметром 20—25 см, состоящая из семи-восьми листьев, при толщине корневой шейки 8—10 мм. Такие растения выдерживают зимние температуры воздуха до −17…−19 °C без снежного покрова, а при его наличии на поверхности почвы толщиной не менее 2—4 см до −23…−25 °C. Рапс и сурепица не выносят ледяной корки и затопления.
Вероятность гибели в осенне-зимне-весенний период возрастает в результате повреждения болезнями, вредителями или внезапно наступившими холодами в момент протекания интенсивных обменных процессов в тканях растений (ранние осенние и возвратные весенние заморозки).
Длительное воздействие близких к нулю положительных температур в осенний период может вызвать энзиматическую активность клеток, стимулируя прохождение яровизационных процессов, что снижает холодостойкость растений рапса и сурепицы до −6…−8 °C. Особенно подвержены данному явлению переросшие и загущённые посевы.
Весенние заморозки вызывают появление на стеблях разрывов и трещин, что нарушает подачу питательных веществ в растения и способствует заражению грибными болезнями. В отдельных случаях могут возникать симптомы так называемых «лебединых шей». Наибольшее отрицательное влияние на урожайность оказывают весенние заморозки в период цветения растений. При пониженных температурах нарушается процесс оплодотворения и завязывания семян, бутоны и цветки увядают, стручки не образуются.
При возделывании масличных капустных культур необходимо учитывать их высокую потребность в воде на протяжении всего периода вегетации. Оптимальным показателем, обеспечивающим получение хорошего урожая семян или зелёной массы, является 600—800 мм осадков в год. Озимые рапс и сурепица редко испытывают дефицит влаги, за исключением периода появления всходов и формирования розетки листьев в осенний период. Неравномерное снабжение растений водой в период формирования стручков может привести к образованию дополнительного количества побегов, так называемому вторичному цветению, что в итоге может осложнить проведение уборочных работ. В засушливые годы рапс и сурепица сильнее подвергаются нападению многочисленных вредителей, в годы с чрезмерным увлажнением посевы в большей степени поражаются грибными болезнями.
По сравнению с требованиями к климатическим условиям рапс и сурепица гораздо менее требовательны к почве. Благодаря глубоко проникающему стержневому корню растениям не только удается потреблять воду и питательные вещества из более глубоких слоёв почвы, но и в определённой степени компенсировать действие неблагоприятных климатических условий. Оптимальными для возделывания рапса и сурепицы являются хорошо оструктуренные почвы со средним и повышенным содержанием гумуса, имеющие близкую к нейтральной реакцию почвенного раствора (pH=6,2—7,0). Мало пригодны для возделывания озимых капустных культур почвы с повышенной кислотностью (pH<5,5), высоким уровнем залегания грунтовых вод, с застойной влагой и тяжёлым механическим составом.
Используется для производства масла. Рапсовое масло используют в приготовлении блюд, для изготовления маргарина, в металлургической, мыловаренной, кожевенной и текстильной промышленности. Жмых содержит (в %) белка около 32, жира 9, безазотистых экстрактивных веществ 30 %; это ценный концентрированный корм для скота после удаления вредных гликозидов. Рапсовый шрот используется в животноводстве как пищевая основа для различных комбикормов и премиксов.
В связи с тенденцией роста цен на ископаемое топливо производство биодизеля на основе растительного масла (в том числе рапсового) становится всё более привлекательным.
Медонос. Медопродуктивность — до 50 кг с гектара посевов. Мёд беловатый, иногда жёлтый[3]. Рапсовый мед является одним из наименее ценных сортов меда. По этой причине, а также в связи с тем, что рапсовый мед непригоден для зимовки пчел, широкое распространение этой сельскохозяйственной культуры за последние годы приводит к массовой гибели диких и культурных пчел. Проблема не огранчивается лишь недовольством пчеловодов, которое в перспективе может носить угрожающий гуманитарный характер из-за снижения опыляемости множества сельскохозяйственных культур в связи с общим сокращением популяции пчел, Европейское агентство по безопасности продуктов питания в отчёте от января 2013 года указывает: «Был выявлен высокий острый риск медоносным пчёлам от опрыскивания для обработки семян маиса, рапса и других зерновых культур. Также высокий острый риск был выявлен в воздействии через нектар и/или пыльцу.»[4][5]
Лист
Соцветие
Цветы
Посевная площадь рапса в мире постоянно увеличивается; его возделывают в Индии, Китае, Канаде и других странах. Основные районы возделывания озимого рапса в СНГ — лесостепная зона Украины, ярового рапса — северная часть лесостепной зоны Украины. Для кормовых целей озимый рапс можно выращивать почти во всех районах степи, лесостепи и лесолуговой зоны России и стран СНГ.
По данным продовольственной и сельскохозяйственной организации ООН в сезоне 2003—2004 годов было собрано 36 млн тонн семян рапса, а в 2004—2005 годах — 46 млн тонн. В 2005 году под рапс было отведено 264 тыс. кв. км, что составляет около 2 % мировой площади пашни. Постоянно растущая рентабельность топливного применения таких культур, как сахарный тростник, рапс, подсолнечник и др., вынуждает сельхозпроизводителей сокращать площади под продовольственными сельскохозяйственными культурами с продовольственными целями. По данным Oil World, мировое производство рапса в 2008—2009 сельскохозяйственном году составило 58 млн тонн. При этом на ЕС пришлось 19 млн тонн, Канаду — 12,6 млн тонн, Китай — 11,5 млн тонн[6].
Средняя урожайность рапса в мире 15 ц/га (1,5 т/га или 150 т/км²). Максимальная урожайность достигнута белорусским предприятием ОАО "Агрокомбинат «Южный» Гомельского района и составила 64 ц/га (6,4 т/га или 640 т/км²)[7].
Суммарное производство рапса в мире в 2014 году составило 73,8 млн тонн, в 2016 году — 68,9 млн тонн. С 1965 года (5,2 млн тонн) производство выросло в 14 раз, а с 1995 года (34,2 млн тонн) более чем в два раза.
Крупнейшие производители рапса (млн тонн)[8] Страна 2014 год 2016 год Канада
Индия 7,9 6,8 ФранцияЗа последние годы производство рапса в России значительно возросло. В 2006 году посевная площадь под рапсом составила 432 тыс. га, что превысило показатели 2005 года более чем в два раза. На 2009 год динамика роста посевных площадей, занятых под яровой и озимый рапс, была на отметке 694,82 тыс. га. (515,14 тыс. га. — яровой рапс, 179,68 тыс. га. — озимый рапс.) В связи с погодными условиями в основном возделывается яровой рапс. Озимый рапс распространён главным образом на юге, в Ставропольском и Краснодарском краях.
В 2012 году площадь под рапсом в России впервые превысила 1 миллион га, в 2012 году она составила 1 020,7 тыс. га[9]
В России в 2013 году был собран рекордный урожай рапса — 1,39 млн тонн. В 2014 году урожай составил 1,34 млн тонн, в 2015 году — 1,012 млн тонн[9].
Листья очерёдные, черешковые, в нижней части стебля лировидно-перистонадрезанные с овальной или округлой тупой верхней долей, иногда слабоволнистой, образуют компактную прикорневую розетку; средние листья — удлинённо-копьевидные; верхние — удлинённо-ланцетные, сидячие, цельнокрайние с расширенным основанием, на 1⁄3—2⁄3. Поэтому рапс легко отличить от других представителей рода Капуста. Листья сине-зелёные или фиолетовые, неопушённые или слегка волосистые с восковым налётом. Различаются сильнооблиственные и слабооблиственные формы.
Цветки собраны в кистевидные (щитковидные) рыхлые соцветия. Цветок с четырьмя жёлтыми лепестками и эллиптически-яйцевидными чашелистиками, цветоножкой, шестью тычинками (из которых две наружные короче внутренних) и одним пестиком с головчатым рыльцем. У основания коротких тычинок расположены два нектарника. Завязь верхняя, двугнёздная, с 20—40 семяпочками.
Плод — узкий прямой или слегка согнутый стручок, расположенный под прямым или тупым углом по отношению к стеблю, длиной 6—12 см, шириной 0,4—0,6 см. Створки стручка гладкие или слабобугорчатые. По длине стручка проходит плёнчатая перегородка, заканчивающаяся в бессемянном носике. В стручке 25—30 семян округло-шаровидной формы, слегка ячеистых, серовато-чёрной, чёрно-сизой или тёмно-коричневой окраски. Семена очень мелкие, диаметр семени 0,9—2,2 мм, масса 1000 семян 2,5—5 г у рапса ярового и 4—7 г у озимого. Семена сохраняют всхожесть 5—6 лет.
Биологические особенностиРапс — однолетнее растение длинного дня, холодостойкое, требовательное к влаге и плодородию почвы, хорошо произрастает в умеренной зоне. При укорочении светового дня вегетативная масса увеличивается, а семенная продуктивность снижается. У рапса различают озимые и яровые формы. Размножается рапс семенами. Семена рапса ярового прорастают при температуре 1—3 °C, (озимого — 0,1 °C), всходы переносят заморозки до −5 °C (взрослое растение до −8 °C), оптимальная температура для прорастания 14—17 °C. Рост и развитие растений до фазы стеблевания происходят медленно. В это время образуется мощная корневая система и розеточные листья. Диаметр розетки у рапса озимого должен быть 30—60 см: недостаточно развитые растения погибают зимой.
Рапс озимый сильно повреждается ледяной коркой, страдает от выпирания, вымокания, бактериоза корней. Весной через 2 недели после отрастания начинаются фазы стеблевания и бутонизации. Период бутонизации — цветения продолжается 20—25 дней, цветение — 25—30 дней. От конца цветения до созревания семян проходит 25—35 дней. Вегетационный период у рапса озимого составляет 290—320 дней, у ярового — 80—120 дней.
Сорта рапса озимого делят на позднеспелые — более 310 дней, среднеспелые — 280—310, раннеспелые — до 280 дней; ярового: позднеспелые — более 110 дней, среднеспелые — 90—110, раннеспелые — менее 80 дней.
Всходы появляются на четвёртый — шестой день после посева, цветение начинается на сороковой — пятидесятый день после появления всходов. Сумма активных температур, необходимая для формирования урожая семян, 1800—2100 °C, зелёной массы — 780—800 °C. За период вегетации рапс потребляет в 1,5—2 раза больше воды, чем зерновые культуры. Поэтому в засушливые годы его урожайность сильно снижается, хорошие урожаи рапс даёт на умеренно засолённых почвах с кислотностью, близкой к оптимальной (pH 6,5—6,8). Рапс не переносит сырые почвы с близким залеганием грунтовых вод, заболоченные и тяжёлые глинистые участки. Он предъявляет высокие требования к плодородию почвы, поэтому отзывчив на внесение минеральных удобрений.
Наиболее опасные вредители рапса — крестоцветные блошки, рапсовый пилильщик, рапсовый цветоед, капустная тля. К наиболее распространённым болезням рапса относятся альтернариоз, мучнистая роса, ложная мучнистая роса, чёрная ножка, корневые гнили.
Биология цветения и оплодотворенияПо способу опыления рапс — факультативный самоопылитель. Перекрёстное опыление в разных условиях выращивания достигает 30 %. Пыльца переносится в основном насекомыми. Апомиксис встречается у всех сортов и нередко. Часто в цветке раньше созревает яйцеклетка. Пыльца в это время находится в фазе гаметогенеза. У рапса зрелая пыльца двухъядерная, состоит из вегетативного и генеративного ядер. При прорастании пыльцевого зерна происходит деление генеративного ядра и образование двух спермиев. Пыльцевая трубка достигает зародышевого мешка за 20—30 минут, слияние гамет продолжается 2—3 часа.
Цветение начинается рано утром с нижней части соцветия и продолжается весь день, особенно при влажной погоде. Яйцеклетка сохраняет способность к оплодотворению в течение четырёх — семи суток с момента раскрытия цветка. У пыльцы жизнеспособность высокая, в стерильных условиях и при пониженной температуре она сохраняется в течение одного года. При стрессовых условиях (засуха, повышенная температура, заморозки) жизнеспособность её падает, что ведёт к появлению апомиктов.
При раскрытии цветка первым появляется рыльце пестика, затем чашелистики; лепестки удлиняются, и пестик снова оказывается внутри цветка — ниже или на уровне пыльников. У многих сортов рапса встречается селективное оплодотворение, обусловленное разной скоростью роста пыльцевых трубок. При переопылении необходимо обращать внимание на одновременность цветения сортов, поскольку различия по этому признаку могут быть существенными.
西洋油菜（學名：Brassica napus）又名油菜籽、甘藍型油菜、油麻菜籽、麻油菜籽、大油菜，是十字花科草本植物，主要用途是油料經濟作物。油菜籽的種籽粒可製油脂，它分為冬油菜和春油菜兩種。
,_Malbork,_Polonia,_2013-05-19,_DD_02.jpg)
_01.jpg)
"的脚注列表区没有在文中使用
分類 界 : 植物界 Plantae 門 : 被子植物門 Magnoliophyta 綱 : 双子葉植物綱 Magnoliopsida 目 : フウチョウソウ目 Brassicales 科 : アブラナ科 Brassicaceae 属 : アブラナ属 Brassica 種 : セイヨウアブラナ B. napus 学名 Brassica napus L. 和名 ナタネ、西洋油菜、洋種菜種、黒種 英名 rapeseed, rape colza, rapa セイヨウアブラナ（学名：Brassica napus、英名：rapeseed）は、アブラナ科アブラナ属の二年生植物。食用油の原料として、世界中で広く栽培されている。英語では、白菜等の仲間である近縁種Braasica rapaに由来する語rapeと表記される。しかし、近年ではrapeという単語が持つネガティブなイメージを避けるためか、キャノーラ品種を意味する語canolaをセイヨウアブラナ全体を指す語として用いるケースが多い。
日本在来種のアブラナ（学名：B. rapa var. nippo-oleifera）とは別種で、染色体の数がアブラナの10対に対し、19対ある。
原産地は北ヨーロッパからシベリアにかけての海岸地帯で、明治時代初期に導入された。早春、堤防や河川敷で開花している菜の花はカラシナであり、セイヨウアブラナではない。
草丈は30-150 cm。類似のセイヨウカラシナとは、葉柄がなく茎を抱くことで見分けられる。在来種とは、葉が厚く茎が粉っぽい白味を帯びていること、花が大きく（1 cm以上）萼片が開かず斜めに立ちあがり花弁に接していることで見分けられる。
ゲノム構成は、ブラッシカ・ラパ（B. rapa）とヤセイカンラン（B. oleracea）のゲノムを2セットずつ持つ複二倍体である。
収量が多いため、油や肥料の原料として全国的に栽培が奨励され、油料系植物としてはほぼ在来種 (B. rapa var. nippo-oleifera) に置き換わっている。種子は黒く、在来種の赤種に対し黒種と呼ぶことがある。
食用にもなるが、在来種より固いうえ成長した葉はロウ質の白粉で覆われ、食べられるのは芽生えてすぐの部分に限られる。芯摘菜、かぶれ菜、のらぼう菜などが、野菜利用例とみられ、知名度の高い「三重なばな」も、食用に選抜されたセイヨウアブラナである。
国内の栽培面積では、北海道が最大で、特に滝川市が多い。また、青森県、秋田県の作付けが大きい。
ナタネが農業者戸別所得補償制度の戦略作物に指定されたことにより、2010年より全国の生産量が報告されるようになった。
No. 2006年日本国内の主な食油用向け（エルシン酸が含まれていない）品種は以下の通りである。
アサカノナタネは日本初の無エルシン酸品種としてなたね農林46号と命名認定された。つまり、それ以前の農林45号まではエルシン酸が含まれている品種であり、食油用には適さない。また、ななはるかは農林50号であり、現段階でなたねの51番以降の農林番号品種はない。
アサカノナタネおよびキザキノナタネは品種登録期間が終了し、知的財産権は存在しない。品種名が付してあっても、由来のわからない種子を購入・使用して、病害を発生させた例がある。
日本は菜種油原料として、カナダから消費量216万トンの99%以上を輸入している(自給率0.04%)。カナダでは、遺伝子組換え品種が優占しており、日本の消費者の関心が高い。
アブラナ科の植物は、交雑しやすい性質をもち、同種はもちろん他種の花粉でも受粉し、結実する傾向があるが、交雑植物体は不稔であり、組み換え遺伝子が永続する心配はない。したがって、製油のため輸入された除草剤耐性セイヨウアブラナが野生化し、その花粉による他のアブラナ科野菜類への影響が指摘されているが、市民団体による調査でも得られた組み換え植物は落ち種からの発芽であり、組み換え遺伝子が永続している例はない。[1]。
カナダなどで、非GM作物を生産する農場にGM作物が侵入し、訴訟になっており（正確にはGM特許をもつ企業が、農家を無断栽培として訴えた）、品種の維持管理ができない農家側の敗訴の例が多い。
欧州連合（EU）の欧州食品安全機関（EFSA）は、GM（遺伝子組み換え）ナタネのこぼれ落ちを科学的にレビューした結果、固有の環境リスクは認められないとする論文を発表した。
カナダ等の農場内の野良生えGMナタネは、輪作体系においてイネ科植物の栽培に用いられる除草剤MCPソーダ塩により根絶される。また、組換えナタネ由来の植物油に対する人体への健康被害等は全く報告されていない。カナダでは、組換えキャノーラ油は健康油として利用されている。
チェルノブイリ原子力発電所事故のホットスポットであるウクライナジトームィル州のナロジチ地区（英語版）では、日本のNPO法人により、ナタネを栽培して、放射性セシウム(Cs137)及びストロンチウム(Sr90)を除去する試みが続けられている。
セイヨウアブラナ（学名：Brassica napus、英名：rapeseed）は、アブラナ科アブラナ属の二年生植物。食用油の原料として、世界中で広く栽培されている。英語では、白菜等の仲間である近縁種Braasica rapaに由来する語rapeと表記される。しかし、近年ではrapeという単語が持つネガティブなイメージを避けるためか、キャノーラ品種を意味する語canolaをセイヨウアブラナ全体を指す語として用いるケースが多い。
日本在来種のアブラナ（学名：B. rapa var. nippo-oleifera）とは別種で、染色体の数がアブラナの10対に対し、19対ある。
유채(油菜, rapeseed) 또는 평지는 배추과 두해살이풀의 하나이다. 아시아, 유럽, 뉴질랜드 등 세계적으로 널리 재배된다.
종류에는 보통종과 서양종이 있으며 보통종은 지중해 연안에서 중앙아시아 고원 지대 원산으로, 꽃은 황색이고 종자는 적갈색이라 적종(赤種)이라고도 한다. 서양종은 스칸디나비아반도에서 시베리아 및 카프카스 지방에 걸친 지역이 원산지로, 꽃은 황색에 약간 녹색을 띠며 종자는 흑갈색이다. 서양종의 경우에는 드물지만 유전적 형질에 따라 하얀꽃이 피는 경우도 있다. 한국에서 재배되고 있는 것은 서양종이며 기름작물(유료작물)로서 본격적으로 재배한 것은 1960년대 초부터이다.[1]
유채의 품종간에는 파성(播性)의 정도에 차이가 있는데, 한국에서 재배되고 있는 서양종은 맥류와는 달리 감광성이 약하고 감온성의 차이에 의해서 파성 정도가 달라진다. 유채는 수확량이 많고 품질이 좋으며 조생·내한·내습성이 강한 것이 우량 품종이다. 현재 널리 재배되고 있는 품종은 아사히·유달·목포11호·용당 등이 있다.
줄기는 높이 80~130센티미터이고 표면은 매끄러우며 녹색이다. 잎은 피침형이고 끝이 둔하다. 아래쪽 줄기잎은 긴 잎자루를 가지며 잎가장자리는 깊게 갈라지고, 위쪽 줄기잎은 잎자루가 없으며 줄기를 둘러싸고 그 끝은 가늘다. 서양종의 잎은 두껍고 혁질이며, 표면에 납질물이 있고, 보통종은 담녹색이고 잎살이 비혁질이며 납질물이 없다. 줄기에는 보통 30~50개의 잎이 붙는다. 꽃은 총상꽃차례로 피며 가지 끝에 달린다. 약 10센티미터 길이의 꽃자루를 가진 홑꽃이 핀다. 꽃잎·꽃받침은 각각 4개 갈라져 있으며 수술 6개, 암술 1개, 4개의 꿀샘으로 이루어져 있다. 꼬투리는 길이 8센티미터 가량의 원통형으로 중앙에는 봉합선이 있으며 완숙하면 봉합선이 갈라져서 종자가 떨어진다.
유채꽃은 밀원식물로서 식용유로 콩기름 다음으로 많이 소비되고 있다. 종자에서 분리한 지방유를 유채기름 또는 채종유(카놀라오일)라 하며, 엔진 윤활유, 바이오디젤, 연고기제·유성주사의 용제 및 식용으로 널리 쓰인다. 유채기름에는 글루코시노레이트 성분 때문에 불쾌한 쓴 맛과 독성이 있고 지방의 상당 부분이 인체에 유해할 수 있는 에루스산(erucic acid)으로 이루어져 있어 바로 식용으로 사용할 수가 없으므로 과거에는 주로 공업용으로 한정해서 사용해 왔다. 이런 유해 성분을 일정 수준으로 제거하거나 처음부터 유전자 조작을 통해서 유해 성분의 함량을 줄인 유채로부터 얻은 유채기름은 식용이 가능하고 이런 식용 유채기름은 카놀라 기름이라는 마케팅 용어로 판매되기도 한다. 유채기름을 가리키는 영어의 rapeseed oil이라는 단어가 어원상 아무 상관이 없지만 부정적인 rape(강간)라는 단어를 연상시키고 과거의 공업용 기름이라는 이미지에서 벗어나기 위해서 캐나다 유채 학회에서 캐나다의 Can과 ola를 합성해서 카놀라라는 이름을 만들었다. 특히 유전적으로 인체에 무해한 유채기름을 생산하는 유채의 한 품종을 카놀라라고 한다.
_Brassica_napus_-_Inflorescence.jpg)
꽃
줄기
잎
유채밭
열매와 씨
제주도 유채꽃밭
돌하르방과 유채밭
