La yerba del sapu, (Eryngium carlinae) ye una vgfhplanta yerbácea perenne de la familia Apiaceae.
De llugares venaos; sitios abiertos de les veres de parceles, contorna de cases, n'árees degradaes, y como arvense. endémica de Méxicu y Centroamérica. Ye una especie común en Méxicu hasta los 3.900 msnm
Ye una planta espinosa ensin tarmu aparente, y cuando raramente ta, ye inclináu a erecto, unu o dellos, senciellos o con ramificaciones cuasi horizontales; puede crecer de 1- 5 dm d'altor, sicasí, los sos raigaños son bien llargues y pueden llegar a midir unos 5 m. Les sos fueyes basales nuna roseta trupa, peciolos alaos, base envainada; llámina oblanceolada, 3-10 cm de llargu y 0,5–2 cm d'anchu, ápiz obtusu, marxes pilosos tiesos (setoso) a espinuloso-serrucháu, o daqué más fondamente partíu (pinnatífido), base atenuada, nervación pinnada reticulada; les fueyes nel tarmu son asemeyaos a les basales, les cimeres preséntense opuestes y ensin peciolu (sésiles), dacuando fondamente partíes. La inflorescencia compuesta de cabezueles ovoides, 5–10 mm de llargu y 5–7 mm de diámetru, azules, violetes, blanques, crecen sobre pedúnculos; nel ápiz del pedúnculu hai 8-12 bráctees (arreyo) estendíes, ovaes a oblanceolaes o linear-llanceolaes, ápiz agudu, marxes enteros, espinosu-serruchaos cerca del ápiz, fai ablancazáu a amarellentáu y viesu verde; cabezueles con numberoses flores sésiles acompañaes por una sola bractéola na so base (el involucelo). Flores pequeñes, simétriques radial, hermafrodites, blanques, azules, moraes; mota con un tubu obcónico, 5-lóbulos, ríxidos, acuminaos, percorríos por un nerviu gruesu, ovaos, 1–2 mm de llargu, marxes enteros; pétalos 5-llibres, espatulaos, 1 mm de llargu; 5-estames, alternos colos pétalos; ovariu ínfero, 2-carpelos, 2-estilos daqué más curtios o llargos que los sépalos los. Frutu aqueniu esquizocarpo (frutu indehiscente con xinecéu 2-carpelos xuníos, al maduror dixébrense) ovoide o subgloboso, 1–2 mm de llargu, esplanáu lateralmente, y 2-mericarpos (caúna de les partes xebrables del frutu) cada unu con una grana.
Nun se cultiva, otra manera, combátese-y cuando invade terrenes destinaos al llendo o la producción de forraxe. Amás, na yerbolera tradicional atribúyense-y propiedaes diurétiques y cicatrizantes, les sos fueyes tienres y el so raigañu pueden consumise n'ensalaes y cuando s'ensuga puede usase como adornu.
Francisco Hernández de Toledo, nel sieglu XVI rellata que "el raigañu esmagayao y tomao aumenta'l calor insuficiente del estómagu, apanga los dolores del banduyu y de los miembros, que provienen de causa fría; quita la flatulencia, sollivia los cólicos, provoca la orina y les regles; cura l'empache, aguiya'l mambís venéreo, fortalez y aida l'estómagu cuando s'esfreció enforma y cura les mordedures de culiebres venenoses; pa tou lo cual, dizse que ye más eficaz si alministrar ensin vinu o otru llicor caliente y tónico". Lliga, "esllee los tumores, endelgaza y fai sumir los humores acumulaos nes articulaciones, curando cualesquier destemplanza fría".
Pela so parte Juan de Esteyneffer, a entamos del sieglu XVIII comenta que "emplégase como apósito contra'l dolor de cabeza".
Finalmente, nesti sieglu XX Maximino Martínez conseña a la yerba del sapu como antídotu y antipodágrico.[1]
Eryngium carlinae describióse por François Delaroche y espublizóse en Eryngiorum nec non Generis Novi Alepideae Historia 53–54, t. 23. 1808.[2]
Eryngium: nome xenéricu que probablemente fai referencia a la pallabra que recuerda'l corpuspín: "Erinaceus" (especialmente dende'l griegu "erungion" = "ción"), sinón que tamién podría derivar de "eruma" (= proteición), en referencia a la espinosa fueyes de les plantes d'esti tipu.
carlinae: epítetu
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. La yerba del sapu, (Eryngium carlinae) ye una vgfhplanta yerbácea perenne de la familia Apiaceae.
.jpg)
