Multimedia w Wikimedia Commons Danaus plexippus – wędrowny motyl z rodziny Nymphalidae nazywany danaidem wędrownym, monarchem lub monarchą. Występuje na obszarze od Kanady po Argentynę, a także na Hawajach, w Indonezji, Australii i Europie. Długość od głowy do końca odwłoka: do 3 cm. Rozpiętość skrzydeł: maksymalnie 10 cm. Długość życia: 3–4 tygodnie, u pokolenia zimującego: 7–8 miesięcy.
Zaloty następują w dwóch fazach - powietrznej i naziemnej. Podczas fazy powietrznej samiec ściga samicę, co często kończy się zaciągnięciem jej na ziemię. Podczas fazy ziemnej motyle kopulują, pozostając złączone przez 30 do 60 minut[2].
Samice składają jaja przede wszystkim na roślinach z rodziny trojeściowatych, a szczególnie z rodzaju Asclepias. Ich liście są pokarmem dla larw monarchy, które w swoich powłokach ciała odkładają pobrane z pokarmem trucizny znajdujące się w niektórych trojeściowatych. W ten sposób gąsienice same stają się trujące dla drapieżników. Samice składają jaja na liściach, a z jaj tych wykluwają się larwy, czyli gąsienice. Rosnące larwy muszą przejść pięć linień, zanim staną się poczwarkami, a później dojrzałą dorosłą formą motyla.
Zjawisko migracji monarchów z Ameryki Północnej do Meksyku zostało odkryte przez małżeństwo kanadyjskich zoologów z University of Toronto, Freda i Norah Urquhartów Fred był kustoszem wystawy owadów w Royal Ontario Museum i obserwatorem pojedynczych motyli tego gatunku od roku 1937. W latach 40. i 50. XX wieku małżeństwo prowadziło w domu hodowlę i badania tysięcy monarchów, a następnie opracowało metodę znakowania tych owadów, umożliwiającą rozpoczęcie w roku 1952 międzynarodowych obserwacji szlaków jesiennych wędrówek całej populacji. Początkowo chwytaniem i znakowaniem (przyklejaniem etykiet z prośbą o wysłanie znalezionego lub złowionego owada do Uniwersytetu w Toronto) zajmowała się grupa licząca 12 ochotników; w latach 60. i 70. do Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Migracji zgłaszały się co roku setki i tysiące członków. Na podstawie licznych otrzymywanych przesyłek Urquhatrowie potwierdzili, że monarchy wędrują z NE w kierunku SW. Na pierwsze zimowisko milionów hibernujących monarchów natrafiono 9 stycznia 1975 roku. Odkryli je Ken i Cathy Brugger, z pomocą meksykańskich drwali. Znajdowało się ok. 390 km od stolicy Meksyku, na jednej z pokrytych lasem sosnowo-jodłowym gór Płaskowyżu Neovolcanic (Kordyliera Wulkaniczna) – na terytorium prekolumbijskich Azteków, uważających motyle za powracające dusze zmarłych (nazywali je „odwiecznymi tancerzami słońca”). W następnym roku Urquhatrowie znaleźli, wśród owadów zimujących na „Górze Motyli”, monarchę z etykietką przyklejoną przez ochotnika z Minnesoty, co ostatecznie potwierdziło, że jeden owad może przemierzyć trasę ponad 3 tys. kilometrów. W następnych latach odkryto 13 zimowisk na innych pięciu górach Kordyliery[3].
Miarą liczebności populacji migrujących motyli jest powierzchnia zajmowana przez meksykańskie kolonie. Według WWF największą liczebność zaobserwowano w roku 1995 (21,6 ha). W okresie niecałych 10 lat zmniejszyła się około dziesięciokrotnie (2,19 ha w roku 2004 i 1,92 ha w roku 2015). Problem jest przedmiotem intensywnych badań, prowadzonych w ramach międzynarodowych programów. m.in. „Monarch Watch” (dyrektor – Chip Taylor, University of Kansas)[4]. Stwierdzono m.in. bezspornie, że główną przyczyną spadku liczebności jest upowszechnienie technik intensywnego rolnictwa, w tym herbicydów, wykluczających możliwość rozwoju trojeści, najsilniejszego atraktanta monarchów. Ochroną z użyciem herbicydów objęto nawet uprawy kukurydzy i soi, co stało się możliwe w końcu XX wieku, po wprowadzeniu odmian odpornych na te środki. Ich wprowadzenie pociągnęło za sobą równoczesne zmniejszenie się liczebności trojeści i monarchów[3].
Drugą z wymienianych przyczyn jest wyrąb meksykańskich lasów, uznanych za rezerwaty ekologiczne. Ten nielegalny proceder w znacznym stopniu zahamowano (w latach 2007–2015 o ok. 50%), przekonując ludność chronionego obszaru (50 tys. ha), że znacznie więcej korzyści niż pozyskiwane drewno przynoszą im motyle – wielka atrakcja turystyczna[3].
Mimo realizacji kosztownych programów ratowania Danaus plexippus nadal istnieje obawa o zanik unikalnego zjawiska migracji (w wielu krajach występują liczne populacje monarchy, jednak motyle te nie migrują).
Danaus plexippus – wędrowny motyl z rodziny Nymphalidae nazywany danaidem wędrownym, monarchem lub monarchą. Występuje na obszarze od Kanady po Argentynę, a także na Hawajach, w Indonezji, Australii i Europie. Długość od głowy do końca odwłoka: do 3 cm. Rozpiętość skrzydeł: maksymalnie 10 cm. Długość życia: 3–4 tygodnie, u pokolenia zimującego: 7–8 miesięcy.
