Hevoskastanjat

Kasztanowiec (Aesculus L.) – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z południowo-wschodniej Europy, Ameryki Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki są introdukowane przez człowieka. Gatunkiem typowym jest kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum L.)^[2].

Morfologia

Pokrój

Dorastają nawet do 40 m wysokości.

Pąki

Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju, kleiste lub suche.

Liście

Ustawione naprzeciwlegle, dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty

Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym, żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce

Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum), popularnie nazywane „kasztanami”.

Biologia i ekologia

Cechy fitochemiczne

Kasztanowce to rośliny trujące. Owoce zawierają związki z grupy saponin, powodujące hemolizę czerwonych krwinek. W tkankach kasztanowców występuje też eskulina – glikozyd kumarynowy wykazujący właściwości fluorescencyjne^[3].

Systematyka

Synonimy taksonom.^[2]

Esculus L., Hippocastanum Mill., Pawia O. Kuntze Nowsze systemy klasyfikacyjne roślin okrytonasiennych nie wyróżniają rodziny kasztanowcowatych Hippocastanaceae (APG I, APG II, APweb, system Reveala z 2007^[4]). Rodzaj kasztanowiec jest włączany do podrodziny Hippocastanoideae Burnett wchodzącej w skład rodziny mydleńcowatych Sapindaceae^[1][5]. Wyodrębnienie kasztanowców w odrębną rodzinę zmieniłoby mydleńcowate w takson parafiletyczny^[6].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rutanae Takht., rząd mydleńcowce (Sapindales Dumort.), rodzina kasztanowcowate (Hippocastanaceae DC.), plemię Aesculeae Baill., rodzaj kasztanowiec (Aesculus L.)^[7]

Gatunki uprawiane i dziczejące we florze Polski^[8]

• kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea Hayne) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec drobnokwiatowy (Aesculus parviflora Walt.) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec francuski (Aesculus x plantierensis André) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec gładki (Aesculus glabra Willd.) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec japoński (Aesculus turbinata Blume) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec krwisty (Aesculus pavia L.) – gatunek uprawiany
• kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum L.) – antropofit zadomowiony
• kasztanowiec żółty (Aesculus flava Sol. ex Hope) – antropofit zadomowiony

Pozostałe gatunki

• kasztanowiec indyjski (A. indica (Wall. ex Camb.) Hook.)
• kasztanowiec plamisty (A. neglecta Lindl.)
• Aesculus arguta Buckl. (syn. A. glabra var. arguta)
• Aesculus austrina Small (syn. A. pavia var. pavia)
• Aesculus californica (Spach) Nutt.
• Aesculus discolor Pursh
• Aesculus dupontii Sarg. (syn. A. ×worlitzensis)
• Aesculus georgiana Sarg. (syn. A. sylvatica Bartr.)
• Aesculus splendens Sarg. (syn. A. pavia var. pavia)
• Aesculus ×bushii Schneid. (syn. A. ×mississippiensis Sarg.)
• Aesculus ×glaucescens Sarg.
• Aesculus ×harbisonii Sarg. (syn. A. ×mutabilis (Spach) Scheele)
• Aesculus ×hybrida DC.
• Aesculus ×marylandica Booth ex Kirchn.
• Aesculus ×worlitzensis Koehne

Zastosowanie

• Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.
• Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie ludowej i homeopatii.

Zobacz też

Zobacz hasło kasztanowiec w Wikisłowniku

• kasztan
• Szrotówek kasztanowcowiaczek
• Aleja Kasztanowa w Warszawie

Przypisy