Aasianvilliaasi

Esta pachina trata sobre l'onagre que ye un équido salvache d'Asia. Ta veyer l'arma de setios medieval, se veiga Onagre (catapulta).

O somer salvache asiatico u tamién onagre u hemión (Equus hemionus (Pallas, 1775)) ye un equido salvache d'as estepas y montanyas d'Asia, pareixito d'un pollín domestico, pero con a cabeza y las midas corporals més grans que no éste. Dica lo sieglo XVIII tenió una distribución practicament uniforme que s'extendeba de Rusia y Anatolia dica Manchuria, pero actualment se troba restrinchito en qualques zonas nisolatas de tota ixa rechión que enantes teneba. "Hemión" y "Onagre" son parolas que demanan d'o griego, y significan "meyo-somer" y "somer salvache" respectibament.

Os onagres se destinguen tamién d'os somers salvachers africanos perque les faltan as rayetas d'as patas, y perque tienen o pelo rizato, como lanas. La color y lo filar d'o pelo baila d'o blanco amarillenco ta lo negro quasi, mes que lo leonato se veye més a sobén. Son animals muit rapedos, que pueden correr a velocidatz dica t'alto d'os 70 Km/h quan les cal de pretar-ne, anque més usual ye de veyer-los correr més poco a poco. Como podría pensar-se, os onagres campan per usual a man d'as basas que se troban en o suyo medio natural, d'á on que no en marchan si no que dengún no les fa d'escapar. As quadriellas d'estes animals tienen de líder un masclo més dominant que no los altros, que ye la un con o dreito d'aparellar-se as fembras, y qui ha de concarar y fer fuera totz os masclos rivals.

Subespecies

Per a grandaria d'a suya distribución, l'onagre formó poblacions per totz os puestos per a on que pasaba en extender-se, poblacions que con as cheneracions han dato més que més nuevas subespecies, diferenciatas d'as orichinals, que encara tenioron més razons ta especiar-se quan se fueron quedando nisolatas per mans d'a desaparición d'os suyos concheners de muitas d'as rechions intermedias. As subespecies actuals tienen prou diferencias exteriors que en prou casos se n'ha propuesto que cal adscribir-las en especies nuevas. Huei no s'ha feito encara ixo y lo consenso ye de considerar-las només que subespecies adintro d'a mesma especie Equus hemionus, con un total de seis:

• l'Onagre persán (Equus hemionus onager) qui dica lo sieglo XIX yera la més extensa, pero que huei no para si que en bell puesto d'Uzbekistán y Irán. Tien as lanas marrons e la crinera fusca.
• O somer salvache indio (Equus hemionus khur) que en dicen tamién «Khur» u «Ghorkar», de pelo grisenco, que se troba en buen periglo d'extinción en Pakistán y nordueste d'a India.
• O somer salvache sirián (Equus hemionus hemippus) que teneba una destribución prou gran en Orient proximo y Arabia dica lo sieglo XVIII, pero que declinó a escape en a siguient centuria. O zaguer eixemplar lo cazoron en 1927.
• O somer salvache d'Anatolia (Equus hemionus anatoliensis) que estió destribuito per Asia Menor y las rechions colindants. Estió la primera subespecie d'estinchir-se, arredol d'o 1700.
• O «kiang» (Equus hemionus kiang) que ye la subespecie que més a sobén se separa d'as altras e que se pretende d'adscribir en una especie nueva. Ye un somer de pelo fusco que habita a grans altueras en o Tibet, a sobén en puestos a on que no i puet habitar garra altro ungulato. Ye la subespecie millor destribuita, pos vive dende lo norte de Pakistán y India dica las montanyas de Nepal y l'ueste de China.
• O «kulan» (Equus hemionus kulan) que tiene un piet en a puerta d'a estinción perque només sobrevive en parques zoolochicos y reservas de Turkmenistán. Ye de seguro a subespecie encara viva més graument menazata d'estinción.

• O kulan d'o desierto de Gobi (Equus hemionus luteus) qui chunto con o somer salvache de Mongolia u «Chigetai» habita las rechions més deserticas de Mongolia.
• O somer salvache de Mongolia u «Chigetai» (Equus hemionus hemionus) que se troba en Mongolia en chunto con o «kiang» ye la subespecie més abundant.

Imachens

• Equus hemionus kulan

• Equus hemionus hemippus †

• Equus hemionus khur

• Sello que representa Equus hemionus onager

• Detalle d'a cabeza d'Equus hemionus kulan

• Equus hemionus hemionus

• Equus hemionus khur

• Ilustración d'Equus hemionus luteus