Asteliaceae

Asteliowate (Asteliaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu szparagowców (Asparagales). Tradycyjnie wyróżniano w obrębie tej rodziny 4 rodzaje z 36 gatunkami. W 2009 roku, na podstawie powiązań filogenetycznych wskazano celowość włączenia wszystkich drobnych rodzajów w obręb jednego – astelia (Astelia Banks & Sol. ex R. Br. 1810). Rośliny te występują na Maskarenach, w południowo-wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i innych wyspach Pacyfiku, w tym na Hawajach (jedyne 4 gatunki rosnące na półkuli północnej). Poza tym na południowym krańcu Ameryki Południowej i na Falklandach^[1]. Rośliny te spotykane są na różnych siedliskach; na torfowiskach, w lasach oraz na terenach skalistych^[3].

Morfologia

Pokrój

Kłączowe byliny z krótką łodygą^[3].

Liście

Równowąskie lub lancetowate, ułożone spiralnie, zwykle gęste. Za młodu często srebrzyście owłosione, u nasady z pochwą^[3].

Kwiaty

Promieniste, jedno- lub obupłciowe zebrane w szczytowe kwiatostany. Okwiat składa się z dwóch okółków liczących od 3 do 7 listków, wolnych lub połączonych u nasady. Pręcików jest 6. Słupek górny z krótką szyjką, z miodnikami, złożony z 3 owocolistków, trój- lub jednokomorowy. W komorach znajduje się po kilka anatropowych zalążków^[3].

Owoce

Jagoda lub torebka. Nasiona są czarne, z prostym lub lekko zgiętym zarodkiem otoczonym bielmem z olejem i białkiem aleuronowym^[3].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Pozycję filogenetyczną rodziny w obrębie rzędu przedstawia poniższy kladogram^[1].

←

storczykowate Orchidaceae

Boryaceae

Blandfordiaceae

Lanariaceae

asteliowate Asteliaceae

przyklękowate Hypoxidaceae

Ixioliriaceae

Tecophilaeaceae

Doryanthaceae

kosaćcowate Iridaceae

Xeronemataceae

złotogłowowate Asphodelaceae

amarylkowate Amaryllidaceae

szparagowate Asparagaceae

Podział

W tradycyjnych ujęciach w obrębie rodzaju wyróżniano 4 rodzaje^[4][3]:

• Astelia Banks & Sol. ex R.Br.
• Collospermum Skottsb.
• Milligania Hook.f.
• Neoastelia J.B.Williams

W 2009 w wyniku analizy powiązań filogenetycznych w obrębie tej rodziny ustalono, że wszystkie wyróżniane dotąd rodzaje zagnieżdżone są w obrębie kladu Astelia i w najnowszych ujęciach przyjmuje się, że rodzina jest taksonem monotypowym z jednym rodzajem – astelia (Astelia)^[1][5].

Wykaz gatunków^[6]

• Astelia alpina R.Br.
• Astelia argyrocoma A.Heller ex Skottsb.
• Astelia australiana (J.H.Willis) L.B.Moore
• Astelia banksii A.Cunn.
• Astelia chathamica (Skottsb.) L.B.Moore
• Astelia fragrans Colenso
• Astelia graminea L.B.Moore
• Astelia grandis Hook.f. ex Kirk
• Astelia hemichrysa (Lam.) Kunth
• Astelia linearis Hook.f.
• Astelia menziesiana Sm.
• Astelia nadeaudii Drake
• Astelia neocaledonica Schltr.
• Astelia nervosa Banks & Sol. ex Hook.f.
• Astelia nivicola Cockayne ex Cheeseman
• Astelia papuana Skottsb.
• Astelia petriei Cockayne
• Astelia psychrocharis F.Muell.
• Astelia pumila (J.R.Forst.) Gaudich.
• Astelia rapensis Skottsb.
• Astelia skottsbergii L.B.Moore
• Astelia solandri A.Cunn.
• Astelia subulata (Hook.f.) Cheeseman
• Astelia tovii F.Br.
• Astelia trinervia Kirk
• Astelia waialealae Wawra

Przypisy