Die appelkoos, Prunus armeniaca, is 'n spesie van die genus Prunus, geklassifiseer saam met die pruim in die subgenus Prunus. Sy inheemse oorsprong is ietwat onseker omrede uitgebreide prehistoriese verbouing.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir appelkoos.Die appelkoos, Prunus armeniaca, is 'n spesie van die genus Prunus, geklassifiseer saam met die pruim in die subgenus Prunus. Sy inheemse oorsprong is ietwat onseker omrede uitgebreide prehistoriese verbouing.
Tamañu de porción Enerxía 50 kcal 211 kJCarbohidratos 11.12 g • Zucres 9.24 g • Fibra alimentaria 2.0 gGrases 0.39 gProteínes 1.40 gRetinol (vit. A) 96 μg (11%)Tiamina (vit. B1) 0.030 mg (2%)Riboflavina (vit. B2) 0.040 mg (3%)Niacina (vit. B3) 0.600 mg (4%)Vitamina B6 0.054 mg (4%)Vitamina C 10.0 mg (17%)Vitamina E 0.89 mg (6%)Vitamina K 3.3 μg (3%)Calciu 13 mg (1%)Fierro 0.39 mg (3%)Magnesiu 10 mg (3%)Fósforu 23 mg (3%)Potasiu 269 mg (6%)Sodiu 1 mg (0%)Cinc 0.20 mg (2%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: Albaricoques, crudos na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata]Prunus armeniaca, llamáu comúnmente albaricoqueru, ye un árbol frutal orixinariu de China (onde foi topada la variedá orixinaria montesa), Turquía, Irán, Armenia, Azerbaixán y Siria. Ye la especie más estensamente cultivada del xéneru.
Ye un árbol d'unos 3-6 m d'altu, caducifoliu, inerme o daqué espinosu, coles fueyes, peciolaes y axustaes que miden 5-10 por 3,5-8 cm, y son ovaes, suborbiculares o cordiformes, acuminaes, de marxe doblemente serrucháu, de fexe y viesu glabrescentes, acolorataes cuando moces, con delles glándules na base del llimbu. Les flores son solitaries o en fascículos de 2-6, subsésiles, con receptáculu de 5-7 mm, amotáu o tubular, d'interior anaranxáu y esterior purpúreo o amarellentáu. Los sépalos, de 5-7 mm, son reflexos, de obovaos a oblongos, de marxe denticuláu y subciliáu, obtusos, purpúreos, mientres los pétalos miden 10-15 mm y son obovaos, blancos o d'un rosa pálidu. L'ovariu ye pubescente y da un un frutu de 3-6 cm, subgloboso o elipsoidal, velutino, amarellentáu o anaranxáu, con un riegu llonxitudinal. El mesocarpo, comestible, ye de sabor más o menos duce y el endocarpu ye estruyíu, llisu o llixeramente engurriáu, aquilláu, con 2 arestes paraleles a la quilla, xuntáu al mesocarpo. [1]
L'albaricoqueru ye orixinariu d'Asia central, na zona entendida ente'l Mar Negru y el noroeste de China.[2] Armenia tien una gran tradición del so cultivu dende tiempos remotos dando llugar al nome científicu de la especie. Nos países cercanos a Armenia suélse-y llamar "la mazana armenia".
Créese que los griegos introducir n'Europa aprosimao l'añu 400 (A.C.).[2] Los romanos darréu estender entá más escontra l'añu 70 e.C. llamándo-y a praecox pos floriaba ceo na primavera.[ensin referencies]
Turquía ye'l mayor productor mundial d'albaricoques, siguíu por Irán y Uzbequistán. Anguaño Turquía produz el 85 per cientu de los albaricoques (damascos) secos.
N'España, el cultivu d'esta especie ocupaba en 2006 una estensión de 18.150 ha, siendo les principales provincies productores Murcia con 10.152 hai, Valencia con 3.496 hai y Albacete con 1.915 hai. N'Arxentina, la mayor superficie cultivada con damascos allugar na provincia de Mendoza (aprosimao'l 81%), siguida pola provincia de San Juan (11%) y Buenos Aires (5%), ente qu'otres provincies representen el 3% restante.[3]
Dalgunes de les principales variedaes cultivaes n'España son: 'bulida', 'canín', 'moniquí', 'nancy' y 'paviot'.
Esti árbol suelse cultivar en regadío anque n'España hai daqué de producción de secanu, onde evidentemente les producciones son menores y con más variación d'un añu a otru.
El so espardimientu suelse realizar por inxertu utilizando como portainjerto, pie d'inxertu o patrón, dalgunu de los siguientes:
El Inxertu#De yema inxertu de yema ye'l meyor pal albaricoqueru. Usualmente úsase l'ensiertu a yema dormida, pero en zones templáu-templaes puede faese la injertación a yema despierta, al empecipiase la brotación de primavera o a principios de branu. Si'l portainjertos ye la cirolar Santuyano, puédese tamién ensertar d'escayu.[4]
El frutu de Prunus armeniaca tien un comportamientu climatéricu, con una tasa respiratoria moderada.[5] La so sensibilidá al etilenu ye moderada.[6] Les condiciones óptimas de caltenimientu son 0 °C y mugor relativo de 90-95 %.[6] Neses condiciones, la vida en postcosecha varia ente 1 y 3 selmanes, según les variedaes.[6] Nun tolera'l hidroenfriamiento, esto ye, enfriamientu con agua frío, riquiendo enfriamientu en cámares con aire.[6] Los frutos de la mayoría de cultivar de P. armeniaca allandiar con rapidez a 20°C, lo que los fai bien susceptibles al dañu físicu (golpes, compresión) y al ataque de microorganismos.
Prunus armeniaca describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 474. 1753.[8]
Prunus: nome xenéricu que provién d'un antiguu nome griegu (προύνη), y depués llatín (prūnus, i) de la cirolar. Yá emplegáu por, ente otros, Virxiliu (Xeórxiques, 2, 34) y Pliniu'l Vieyu (Historia naturalis,13, XIX, 64)[9][10]
armeniaca: epítetu xeográficu qu'alude al so localización n'Armenia.
L'árbol ye denomináu comúnmente albaricoqueru, albaricoque (n'España, Venezuela, Perú y Colombia),[12] damascu (n'Andalucía, Canaries, el Conu Sur y Cuba), alberchiguero (en delles partes d'Andalucía y Castiella La Mancha) y albergero (n'Aragón).
La fruta suelse denominar albaricoque,[13] damascu[14] (n'Andalucía, Canaries, el Conu Sur y Cuba), chabacano (en gran parte de Méxicu), albérchigo (en delles partes d'Andalucía y Castiella La Mancha), y alberge (n'Aragón y La Rioxa).
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Prunus armeniaca, llamáu comúnmente albaricoqueru, ye un árbol frutal orixinariu de China (onde foi topada la variedá orixinaria montesa), Turquía, Irán, Armenia, Azerbaixán y Siria. Ye la especie más estensamente cultivada del xéneru.
Ərik (lat. Prúnus armeniaca) – Gülçiçəklilər fəsiləsindən bitki növü.
Adi ərik mart-apreldə çiçəkləyir. Çiçəkləri ağ və ya açıq çəhrayıdır, yarpaqlarından çox əvvəl açılırlar. Çiçək saplaqları qısadır. Meyvələri iyun-avqustda yetişir. Meyvələri birçəyirdəkli olub, rəngi ağ, sarı və qırmızı-narıncı olur. Meyvəsinin ağırlığı 3-18 q, forması isə müxtəlifdir. Ətliyi şirəli, şirin və ya turşa-şirindir. Adi ərik təzə halda istehlak edilir. Ondan kompot, şirə, mürəbbə, cem, marmelad, pat, pastila, jele, povidlo, sukat, karamel üçün içlik və şərab hazırlanır, həmçinin qurudulur. Çəyirdəyi ilə birlikdə qurudulduqda uryuk, çəyirdəksiz bütöv qurudulduqda qaysı, iki yerə bölünüb qurudulduqda isə kuraqa adlanır. Qurudulmuş ərikdən tamlı qatqı kimi bir çox xörəklərin hazırlanmasında istifadə olunur. Çəyirdəyinin qabığından aktivləşdirilmiş kömür, budaqlarının ifraz etdiyi qətranlardan isə kley hazırlanır. Balverən bitki kimi az məşhurdur. Çünki çox qısa müddətdə çiçəkləyir. Yabanı ərik qiymətli calaq materialı hesab edilir. Mədəni sortların yetişdirilməsində onun böyük əhəmiyyəti vardır.[1]
Adi əriyin tərkibində 20%-ə qədər şəkər (əsasən saxaroza), 2,6% üzvi turşu (alma, limon və az miqdarda salisil, şərab), 1%-ə qədər pektin, karotin, B1 və B2 vitaminləri vardır. Çəyirdək ləpəsində 40%-ə qədər badam yağına oxşar qurumayan yağ, 20%-ə qədər zülali maddə, 10% karbohidrat vardır. Yabanı halda bitən əriklərin çəyirdək ləpəsində 1-3% miqdarında acı amiqdalin qlükozidi olur. Ona görə də qida məqsədləri üçün işlədilmir. Əriyin mineral tərkibi (mq/100 q) aşağıdakı şəkildədir: Kalsium-20, Dəmir-0,2, Maqnezium-2, Kalium 28,3, Natrium az miqdarda.
Əriyin vətəni Orta Asiya hesab olunur. Əfsanəyə görə Babilistanı tərk edən sakinlər Qafqaz dağlarından aşaraq, özləri ilə ərik ağacının tinglərini aparmış və onları yol boyu əkmiş və bundan sonra gözəl ərik bağı yaranmışdır. Bundan sonra yaxınlıqda yerləşən kəndlərin sakinləri gümrahlığı və uzunömürlülüyü, qızlar isə qeyri-adi gözəlliyi ilə fərqlənməyə bşladı. Qədim Yaponiyadan bizə gəlmiş mövhumata əsasən məlumdur ki, əriyin yumşaq əti və şirəsi həyatı uzadır və orqanizmi cavanlaşdırır.
Ərik qızılgülçiçəklilər – Rosaceae fəsiləsindən olub, Zaqafqaziyada və Orta Asiyada geniş yayılmışdır. Ana vətəni Çindən Böyük İsgəndərin Asiya yürüşlərində (m.ö. 330-323) İran və Qafqaz dağlarının üzərindən Anadoluya aparılan əriyin Azərbaycanda iki min ildən çox keçmişi var. Romalıların Anadolunu istilası zamanı yerli tacirlər tərəfindən əvvəlcə İtaliyaya, sonra isə Yunanıstana aparılan "Qızıl Alma" da adlandırılan meyvənin istehsalına bu ölkələrdə böyük əhəmiyyət verilmişdir. Ərik, İtaliya və Yunanıstandan 13-cü əsrdə İngiltərəyə, 17-ci əsrdə isə Fransa və Amerikaya aparılmışdır. Azərbaycanda bu bitki çoxdan bəri becərilir və onun bir sıra rayonlarda ildən-ilə becərilməsi genişləndirilir. Dərman məqsədilə meyvələrinin toxumlarından, eləcə də ərik ağacının gövdəsində və qol-budaqlarında da qonur-sarı rəngli yapışqan əmələ gəlir ki, bu da ilk vaxtda yumşaq olur, sonralar isə açıq havada quruduqda bərkiyir və qırmızı-qonur rəngə çevrilir.
Ərik ağaclarının yapışqanı günəş qarşısında qurudulduqda ağ rəng alır. Ərik ağacı yapışqanı suda yaxşı həll olduğu üçün əczaçılıq təcrübəsində Ərəbistan kitrəsini əvəzedici kimi həb və tablet dərmanlarının tərkibində, eləcə də emulsiyaların hazırlanmasında istifadə olunur. Əriyin meyvələri son dərəcə faydalıdır. Meyvələrini yetişən vaxt toplayır, həm təbii, həm də konservləşdirilib yeyinti sənayesində istifadə edirlər. Bundan başqa konserv zavodlarında çox vaxt meyvələrin tumlarını ayırıb atırlar. Son illərə kimi ərik ağacının meyvələrinin tumları konserv zavodlarının tullantısı hesab olunurdu. Lakin hazırda əriyin toxumlarından əla keyfiyyətli tibb üçün yararlı, badam yağını əvəz edən piyli yağ istehsal olunur. Bu yağdan əczaçılıqda kamfora yağının [Olenm Camphorae] hazırlığında istifadə edilir. Ərik ağacının toxumlarında 60 %-ə qədər əla keyfiyyətli piy yağı vardır. Bu yağ bütün xassəsilə badam və şaftalı yağlarına oxşayır. Ona görə də badam, şaftalı yağları kimi, ərik yağı da Dövlət Farmakopeyasına daxil edilmişdir. Toxumlarında piyli yağdan başqa 25 %-ə qədər zülal maddələri və B15 vitamini [panqam turşusu] da vardır. Ərik ağacının şirin və acı tumlu sortları olur. Şirin sort ərik tumlarının ləpəsi yeməlidir, faydalıdır. Acı sortun tumlarında 50 – 60 % piyli yağdan başqa 8, 43 %-ə qədər amiqdalin qlikozidi olduğu üçün çox zəhərlidir. Odur ki, acı sort ərik ağacının tumlarını yemək olmaz.
Ərik ağacının meyvələri çox xeyirlidir. Meyvələrinin lətl hissəsində bir sıra müalicə əhəmiyyətli maddələr vardır. Bunlardan: karotini, B1 qrupu vitaminləri, pektin və aşı maddələrini, şəkəri [4 – 5 %] üzvi turşuları [alma və limon turşularını] [2,5 %], kalsiumu, maqneziumu və fosfat duzlarını göstərmək olar. Ərik ağacının yapışqanı isə uşaqlarda tez-tez baş verən qarın ağrılarında müalicə məqsədilə işlənən emulsiyanın tərkibində emulqator kimi istifadə olunur. Meyvələrindən xalq təbabətində sinəyumşaldıcı və bəlğəmgətirici, tam yetişməmiş meyvələri isə qurdqovucu dərman kimi işlədilir. Tam yetişmiş meyvələri mədənin həzm olma prosesini yaxşılaşdırır, maddələr mübadiləsinə və ürək-damar sisteminin fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir.
pH-ı 3-4 arasında dəyişən təzə ərik, doqquz fərqli şəkər, on səkkiz sərbəst amin turşusu, zəngin A vitamini və betakaroten, yüksək miqdarda potasium və dəmir elementi ehtiva edən bir quruluşda yaradılmışdır. Hələ tam yetişməmiş dövrdə yüksək olan C vitamini (50–60 mg/kg), meyvənin yetişməsi ilə birlikdə azalmaqdadır (30–50 mg/kg). Yaş və quru ərikdə insan sağlamlığı üçün bir çox xüsusiyyət vardır. İnsan vücudunun günlük enerji və protein ehtiyacının qarşılanmasında çox az iştirakı olmasına baxmayaraq, yaş ərik, mineral maddələrdən potasium və betakaroten maddəsi baxımından çox zəngindir. A vitamininin ön maddəsi olan betakaroten; vücudu və orqanları əhatə edən epitel toxuması, göz sağlamlığı, sümük, diş inkişafı və endokrin bezlərinin çalışması üçün lazımdır. Bir qayısının rəngi nə qədər canlıdırsa, içindəki betakaroten nisbəti o qədər yüksəkdir.
Qaysı, sağlamlığın taraz şəkildə davamına və xəstəlikləri önləməyə vəsilə olacaq mahiyyətdə yaradılmışdır. Ərikdə olan A vitamini, çoxalma və böyümədə; infeksiyalara qarşı müqavimətin artmasında əhəmiyyətli təsirə malikdir. Digər tərəfdən A vitamini, normal vücud hüceyrələrinin bədxassəli hüceyrəyə çevrilməsinin başlıca cavabdehi olan aktiv karsinogenlərdən təkli oksigen radikallarının meydana gəlməsinin və ya meydana gəldikdən sonra təsirsiz qalmasının qarşısını ala bilir. Bundan başqa A vitamini, hüceyrələrin müqavimətinin artmasına vəsilə olaraq xərçəngə qarşı qoruyucu vəzifəni yerinə yetirməkdədir. Beləliklə, sərbəst radikalların meydana gəlməsi və hüceyrə ölümünə səbəb olan protein və yağ turşularının pozulma reaksiyalarının dayandırılması təmin edilir.
Ərikdə natrium az, potasium isə çox olduğuna görə, qəlb çatışmazlığı, böyrək xəstəlikləri, hepatit, siroz müalicəsində və qəlb əzələlərinin güclənərək düzgün işləməsində müsbət təsirinin olduğunu öyrənilmişdir. Bununla yanaşı, əriyin tərkibindəki maqnezium və kalsium qırtlaq yanmalarının qarşısını alır. Quru qayısıya rəngi getməsin deyə əlavə olunan sulfat dioksidin astma kimi allergiyalara xeyirli olduğu müəyyən edilmişdir.
Quru qayısının qida və sağlamlıq baxımından digər önəmli xüsusiyyəti də lifli qida olmasıdır. Quru qayısının 100 qramında təqribən 24 qram lif var. Yeniyetmə bir insanın günlük lif ehtiyacı isə 25 qramdır. Dietlə qəbul edilən bu liflər, həzm sistemimizdə ifraz olunan fermentlər tərəfindən hidroliz edilə bilməyən polisaxarit və liqnin kimi birləşmələrdən ibarətdir. Bu lif; irritabl kolon sindromu, xroniki ürək xəstəlikləri, kolon xərçəngi, diş və şəkər xəstəliyi, apendisit, qəbzlik, hemoroid və kökəlmə kimi xəstəliklərin meydana çıxma riskini azaldır və bağırsaqların düzgün çalışmasına kömək edir.
İnsan vücudunu mükəmməl Yaradan, vücudun ehtiyacı olan qidaları da ən mükəmməl şəkildə yaratmış və insanların xidmətinə təqdim etmişdir.
Xalq təbabətində ərikdən həzm prosesini yaxşılaşdıran, susuzluğun qarşısını alan, eləcə də xroniki qəbizlikdə yüngül işlətmə dərmanı kimi istifadə edilir. Dərman məqsədilə ərik ağacının yapışqanından da (kitrəsindən) istifadə olunur.[2]
Ərik böyüməyə kömək edir, görmə qabiliyyətini artırır, şəkər xəstəliyi riskini azaldır, immuniteti gücləndirir, qanı artırır. Dəmirlə zəngin olan qaysı sinir sisteminin və ürəyin fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qəbzlik və bəzi xərçəng növlərinin qarşısının alınmasında faydalıdır, zərərli maddələrin bağırsaqlarda qalma müddətini azaldır. Bu meyvənin tərkibi kalium duzları ilə zəngindir.Ürək-damar xəstəliklərinə tutulan zaman ərik yemək vacibdir.Eyni zamanda tərkibində coxlu kapotin oldugundan dəri xəstəliklərinə, ağız boşluğu selikli qişasının iltihabına tutulduqda da ərik yemək məsləhətdir. [3]
Ərik şirəsi ürək əzələsini möhkəmlədir və dəridən artıq maddələrin çıxarılmasına kömək edir. O, həm onkoloji xəstəliklər və həmçinin anemiya, həm də uşaqlara və hamilə qadınlar üçün çox faydalıdır.
Quru əriyin tərkibi bol miqdarda B1, B2, B3, B6, A, C, E vitaminləri və kaliumla zəngindir. Həzm problemlərinə yaxşı təsir edir, stressin və qan azlığının qarşısını alır. Təkibində olan A vitamini akne kimi dəri probleminə qarşı da faydalıdır. Quru ərik görmə funksiyasını yaxşılaşdırır, şəkər xəstəliyinin inkişafına mane olur, immunitet sistemini gücləndirir. Əzələlərin və sinirlərin yaxşı işləməsini təmin edir. Ərik lifli bir meyvədir. Zərərli maddələrin bağırsaqda qalma müddətini qısaltdığı üçün xərçəng xəstəliyindən qorunmada da faydalı olduğu müəyyən edilib[4].
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Ərik (lat. Prúnus armeniaca) – Gülçiçəklilər fəsiləsindən bitki növü.
Adi ərik mart-apreldə çiçəkləyir. Çiçəkləri ağ və ya açıq çəhrayıdır, yarpaqlarından çox əvvəl açılırlar. Çiçək saplaqları qısadır. Meyvələri iyun-avqustda yetişir. Meyvələri birçəyirdəkli olub, rəngi ağ, sarı və qırmızı-narıncı olur. Meyvəsinin ağırlığı 3-18 q, forması isə müxtəlifdir. Ətliyi şirəli, şirin və ya turşa-şirindir. Adi ərik təzə halda istehlak edilir. Ondan kompot, şirə, mürəbbə, cem, marmelad, pat, pastila, jele, povidlo, sukat, karamel üçün içlik və şərab hazırlanır, həmçinin qurudulur. Çəyirdəyi ilə birlikdə qurudulduqda uryuk, çəyirdəksiz bütöv qurudulduqda qaysı, iki yerə bölünüb qurudulduqda isə kuraqa adlanır. Qurudulmuş ərikdən tamlı qatqı kimi bir çox xörəklərin hazırlanmasında istifadə olunur. Çəyirdəyinin qabığından aktivləşdirilmiş kömür, budaqlarının ifraz etdiyi qətranlardan isə kley hazırlanır. Balverən bitki kimi az məşhurdur. Çünki çox qısa müddətdə çiçəkləyir. Yabanı ərik qiymətli calaq materialı hesab edilir. Mədəni sortların yetişdirilməsində onun böyük əhəmiyyəti vardır.
L'albercoquer (Prunus armeniaca) és un arbre conreat pel seu fruit, l'albercoc. Sembla que és originari de l'Àsia Central, probablement del nord de les muntanyes del Tien Shan, al nord de la Xina. En l'actualitat es troben boscos naturals d'albercoquers des de Corea del nord fins a Mongòlia, nord de la Xina i Manxúria, entre els 1200 m i 2200 m d'altitud (Bailey i Hough 1975). Vavílov va proposar tres centres d'origen per a aquesta espècie: els centres primaris de la Xina i Àsia Central i el centre secundari de diversificació del Llevant (a l'oest de la Mar Càspia, incloent el Caucas i Geòrgia, l'Azerbaidjan i Armènia (d'on prové l'epítet específic armeniaca i on és l'arbre nacional), Turquia (principal productor mundial d'albercocs, amb unes 400.000 tones l'any) i el nord de l'Iran (segon productor mundial, amb unes 250.000 tones l'any).[1] A tot el món l'any 2005 se'n cultivaven unes 400.000 hectàrees, que produeixen unes 2.500.000 tones de fruita, 60% de les quals a la Conca del Mediterrani (a Itàlia, 160.000 tones l'any).[2] Als Països Catalans és un conreu tradicional i important.
L'albercoc és el fruit en drupa de l'albercoquer, de forma globular. Pertany al mateix subgènere que la pruna (Prunophora). El nom d'albercoc prové de l'àrab, que al seu torn el creà a partir del mot llatí praecox ('precoç') que fa referència a la seva precocitat de maduració comparat amb el préssec. A la Xina l'albercoc està molt lligat a la medicina tradicional, en què molts medicaments en fan servir com a component bàsic.
Hi ha varietats d'albercoc amb pinyols amargants i tòxics que contenen àcid cianhídric, com els dels préssecs, i n'hi ha que els fan dolços i comestibles, com solen ser-ne les de les varietats originades a l'Àsia Central i la conca del Mediterrani. De fet, hi ha zones de l'Àsia central on la producció d'albercocs per a consumir-ne la llavor és superior a la de fruit (Bailey i Hough 1975).[1]
De l'albercoc se'n consumeix el fruit com a aliment, els pinyols per a obtenir-ne l'oli d'albercoc que té diversos usos, generalment cosmètics. Els pinyols mòlts es fan servir per a netejar motors d'avions de reacció.[1]
La destinació de les 95.221 tones d'albercocs produïdes a l'Estat espanyol[3] l'any 2009 va ser la següent:
Tot i que hi ha moltes varietats d'albercoquer, les més conreades són les següents: canino, búlida i galta roja a Múrcia i al País Valencià i moniquí a l'Aragó. És típic el conreu de l'albercoquer al Rosselló, de varietats autòctones com el roig de Rosselló i d'altres varietats com l'orangered, la bergarouge i l'early blush.
Fra Miquel Agustí, l'any 1617, en el seu Llibre dels secrets d'agricultura casa rústica i pastoril, anomena a aquest fruiter albricoquer i l'agrupa amb els presseguers, ja que diu “tots són d'una qualitat”. D'acord amb els seus consells pre-científics, per tal d'obtenir fruits de qualitat se'ls ha de regar amb llet de cabra quan floreixçen. També aconsella, encertadament, que s'empeltin sobre ells mateixos o, per a fer-los durar, sobre ametller amargant i “pruner Damasceno” i no d'altra manera sinó d'escudet o de canonet. Ja parla de les orellanes ("orellanas") que se n'obtenen.
El principal productor d'albercocs de l'Estat espanyol és la Regió de Múrcia, on n'hi havia 10.479 ha declarades l'any 2007, i la segueix el País Valencià amb 3.986 ha (a la província de València, 3.986 ha; a la d'Alacant, 250 ha i a la de Castelló, 59 ha). A les illes Balears n'hi ha 566 ha, la majoria de varietats locals destinades a fer-ne orellanes, i a Catalunya, 480 ha (268 ha a la província de Tarragona, 169 ha a la de Lleida, 26 ha a la de Barcelona i 17 ha a la de Girona).[4]
A l'Estat francès les 16.900 tones[5] d'albercocs produïdes pel departament dels Pirineus Orientals, que inclou la Catalunya del nord, representen 27% de la producció de França l'any 2010.[6]
Els fongs que afecten l'albercoquer són principalment el corineu, la moniliosi, l'oïdi (Podosphaera oxyacanthae), el mal del plom (Stereum purpureum), el fusicoccum i el marciment de les arrels que causa l'Armillaria mellea i la Rosellinia necatrix. Pel que fa als insectes, els més importants són la mosca mediterrània (Ceratitis capitata), la cydia oriental (Cydia molesta), l'Anarsia (Anarsia liniatella), el corc vermell del tronc (Cossus cossus), el corc de l'ametller (Scolytus amygdali), la cotxinilla blanca (Diaspis pentagona) i altresespècies de la família Diaspididae) i l'aspidiotus (Quadraspidiotus perniciosus). Dels bacteris cal esmentar el tumor bacterià Agrobacterium tumefaciens, el Pseudomonas syringae i el patovar i el xancre bacterià de les dupràcies (Xantomonas campestris). Dels virus, el virus de la sharka causa danys considerables.
L'albercoquer (Prunus armeniaca) és un arbre conreat pel seu fruit, l'albercoc. Sembla que és originari de l'Àsia Central, probablement del nord de les muntanyes del Tien Shan, al nord de la Xina. En l'actualitat es troben boscos naturals d'albercoquers des de Corea del nord fins a Mongòlia, nord de la Xina i Manxúria, entre els 1200 m i 2200 m d'altitud (Bailey i Hough 1975). Vavílov va proposar tres centres d'origen per a aquesta espècie: els centres primaris de la Xina i Àsia Central i el centre secundari de diversificació del Llevant (a l'oest de la Mar Càspia, incloent el Caucas i Geòrgia, l'Azerbaidjan i Armènia (d'on prové l'epítet específic armeniaca i on és l'arbre nacional), Turquia (principal productor mundial d'albercocs, amb unes 400.000 tones l'any) i el nord de l'Iran (segon productor mundial, amb unes 250.000 tones l'any). A tot el món l'any 2005 se'n cultivaven unes 400.000 hectàrees, que produeixen unes 2.500.000 tones de fruita, 60% de les quals a la Conca del Mediterrani (a Itàlia, 160.000 tones l'any). Als Països Catalans és un conreu tradicional i important.
Planhigyn blodeuol sy'n frodorol o Hemisffer y Gogledd yw Bricyllwydden sy'n 0. Mae'n perthyn i'r teulu Rosaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Prunus armeniaca a'r enw Saesneg yw Apricot.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Bricyllwydden.
Mae'r teulu Rosaceae yn perthyn i'r genws Rosa (rhosyn) fel ag y mae'r cotoneaster a'r eirinen. Prif nodwedd y teulu yw ei ffrwythau amrywiol a phwysig i economi gwledydd.[2] Ceir 5 sepal, 5 petal ac mae'r briger wedi'u gosod mewn sbeiral sy'n ffurfio llestr tebyg i gwpan o'r enw hypanthiwm.
Planhigyn blodeuol sy'n frodorol o Hemisffer y Gogledd yw Bricyllwydden sy'n 0. Mae'n perthyn i'r teulu Rosaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Prunus armeniaca a'r enw Saesneg yw Apricot. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Bricyllwydden.
Mae'r teulu Rosaceae yn perthyn i'r genws Rosa (rhosyn) fel ag y mae'r cotoneaster a'r eirinen. Prif nodwedd y teulu yw ei ffrwythau amrywiol a phwysig i economi gwledydd. Ceir 5 sepal, 5 petal ac mae'r briger wedi'u gosod mewn sbeiral sy'n ffurfio llestr tebyg i gwpan o'r enw hypanthiwm.
Meruňka obecná (Prunus armeniaca, synonymum Armeniaca vulgaris) je strom z rozsáhlého rodu slivoň (Prunus), kam patří také broskvoň, třešeň nebo švestka.
Pochází z Číny. Do Evropy se dostala přes Arménii počátkem letopočtu, do Česka se rozšířila z Itálie přes Slovinsko, Štýrsko a Rakousy. Arménský původ obsahuje její latinský název armenica, z něhož pochází i české slovo meruňka.
Plody meruňky jsou peckovice s oranžovým oplodím. Kvete na loňských letorostech. Dozrávají většinou uprostřed léta. Konzumují se buď v čerstvém stavu, zavařené či v podobě džemu nebo marmelády, jež jsou velmi oblíbená pro kyselosladkou chuť a příjemnou vůni, oblíbené jsou i sušené meruňky. Dobře vyzrálé až přezrálé plody se sbírají na kvas, z nějž se destiluje alkoholický nápoj – meruňkovice.
Jednotlivé plody různých odrůd mají hmotnost 40 - 90 gramů.
Pěstuje se v oblastech s mírnou zimou, v Česku jen ve vinorodných krajích. Nejlepší meruňkové polohy jsou na jižní Moravě, jihozápadním a východním Slovensku, v nadmořské výšce do 250 m, s průměrnou roční teplotou nad 8,5 °C a úhrnem ročních srážek 550 mm; musí být chráněny před pronikáním chladných větrů. Meruňky lze úspěšně pěstovat na černozemích, popřípadě na hnědozemích, v hlinitých až písčitohlinitých půdách v kukuřičném, výjimečně v řepařském výrobním typu. Pro těžší půdy jsou vhodnější generativně množené podnože s bujnějším růstem; meruňkové semenáče, dokonce i některé podnože slivoní (renklóda, špendlík žlutý).
Má krátkou dormanci, velmi jí škodí jarní mrazy během kvetení a náhlé silné mrazy v předjaří, během rašení, kdy může dojít k vážným škodám zejména na osluněné části kmene a větví. Během běžné zimy snáší dobře i podstatně nižší teploty než broskev. Na chladné jarní počasí kolem 0 °C jsou citlivé hlavně květy a mladé plůdky.
Nejrozšířenější je v Česku odrůda Velkopavlovická, s poměrně velkými plody výborné kvality. Je však citlivá na jarní mrazy a houbové choroby. V poslední době se zkouší nově vyšlechtěné, odolnější odrůdy. Další odrůdy meruněk jsou například: Bergeron, Karola, Goldrich, Hargrand nebo Maďarská.
Vzhledem k obsahu kyanogenního glykosidu amygdalinu v meruňkových jádrech by dospělí mohli sníst asi 3 malá jadérka, aniž by překročili bezpečnou dávku stanovenou EFSA, v případě malých dětí může stačit i polovina jadérka.[1]
Meruňka (Armeniaca) je řazena jako podrod rodu slivoň (Prunus), byť na přelomu 80. a 90. let minulého století byla krátce považována za samostatný rod[2]. Podobně čeleď růžovité byla rozdělována na několik samostatných skupin, z nichž meruňka byla řazena do skupiny mandloňovité (Amygdalaceae). Dnes se již tato systematika téměř neužívá, ovšem český název druhu zůstal meruňka obecná (byť správnější by bylo nazývat ho slivoň meruňka).
Poptávka po meruňkách je tak velká, že ceny vždy bývají výhodné. Je třeba nicméně mít na paměti, že meruňky kvetou ještě dříve na jaře, než broskve, a proto nemohou být pěstovány bezpečně v lokalitách, které jsou známy pozdními jarními mrazy, které již broskve nepoškozují.[3]
Během prvních tří let po výsadbě na stanovišti je formována koruna a obrost kolem základních větví. Meruňky obvykle rostou velmi bujně a mívají mnohem více výhonků, než je nutné. Všechny přebytečné a slabé výhony by měly být odstraněny a jen pět výhonů by mělo být ponecháno,které mají dobré předpoklady stát se kosterními větvemi okolo terminálu, nebo v kotlovité koruně. Po, nebo koncem období vegetačního klidu, by zbývající větve měly být řezem zkráceny na jednu polovinu až třetinu jejich délky. Z postranních pupenů by měly výhony být omezeny na tři až pět na každé hlavní větvi. Prořezávání příští dva roky by mělo být takové, aby se , aby byl strom tak nízkou a širokou korunu, jak je to možné. K dosažení tohoto cíle prořezávání by druhý a třetí rok měla být koruna téměř stejně přísně řezána. Letorosty vertikálně vyrůstající z adventivních pupenů na kmeni a kosterních větvích by měly být odstraněny, aby světlo a vzduch pronikaly do koruny stromu. Důležitou zásadou je neponechávat kosterní větve dlouhé.[3]
Počínaje čtvrtým rokem by se dala očekávat dobrá úroda ovoce. Plody na větvích, které zrají na slabých větévkách dále od kmene se lámou nebo opadávají, proto by měl být prováděn spíše hlubší zpětný řez. Silný řez podporuje nový růst na hlavních větvích , čímž udržuje plodný obrost rovnoměrný. Rozsah prořezávání závisí na růstu stromů. Síla řezu může být snížena, ale větve by měly být řídce rozložené a dovolit, aby slunce procházelo do středu koruny kvůli zrání ovoce.[3]
Řez meruněk v ČR bývá zanedbán z následujících příčin:[4]
Prvním krokem při renovaci bývá zorání pozemku, obvykle na podzim. Sad pak bývá důkladně seřezán. Všechny z kmene podrážející výhony a všechny zlomené a nemocné větve bývají odstraněny a koruny silně sníženy. Nebyl-li sad stříhán po několik let, bývá vhodné alespoň polovinu délky všech silných větví odstranit.[3]
Nejčastějšími hnojivy používanými v meruňkových sadech je kostní moučka, ledek, chlorid draselný a superfosfát. Některé zdroje tvrdí, že pokud jsou listy stromů světlé barvy a růst stromů je slabý, je vhodné aplikovat dusíkatá hnojiva, které bude mít příznivý účinek. Pokud plody nejsou až standardní v chuti a textuře, může být prospěšná aplikace superfosfátu a chloridu draselného.[3]
Tabulka udává dlouhodobě průměrný obsah živin, prvků, vitamínů a dalších nutričních parametrů zjištěných v syrových meruňkách. [6]
Obrázky, zvuky či videa k tématu meruňka obecná ve Wikimedia Commons
Galerie meruňka obecná ve Wikimedia CommonsMeruňka obecná (Prunus armeniaca, synonymum Armeniaca vulgaris) je strom z rozsáhlého rodu slivoň (Prunus), kam patří také broskvoň, třešeň nebo švestka.
For alternative betydninger, se Abrikos. (Se også artikler, som begynder med Abrikos)
Abrikostræet (Prunus armeniaca, "Armensk blomme") er et 4 meter højt, subtropisk træ med rødlige blomster. Frugterne, abrikoser, kan f.eks. bruges til syltetøj.
Træet kan dyrkes her i landet, men kun på et lunt sted og som espalier, dvs. fastholdt og beskåret helt fladt ind mod en sydvendt mur eller til nød en vestvendt, men aldrig op mod en østmur. Abrikos-frugterne modner i august.
Ofte er det nødvendigt at foretage bestøvningen kunstigt, for træet blomstrer så tidligt, at bierne ikke flyver endnu.
Frugterne, abrikoser, kan bruges til syltetøj, henkogning eller som frugtgrød og kagefyld.
For alternative betydninger, se Abrikos. (Se også artikler, som begynder med Abrikos) Abrikostræet (Prunus armeniaca, "Armensk blomme") er et 4 meter højt, subtropisk træ med rødlige blomster. Frugterne, abrikoser, kan f.eks. bruges til syltetøj.
Die Aprikose (Prunus armeniaca), im bairisch-österreichischen Sprachraum (Ober- und Niederbayern, Oberpfalz, Österreich und Südtirol) Marille, in Rheinhessen auch Malete, gehört wie die Sibirische Aprikose und die Japanische Aprikose zur Sektion Armeniaca in der Untergattung Prunus der Gattung Prunus innerhalb der Familie der Rosengewächse (Rosaceae).
Die Aprikose ist ein laubabwerfender Strauch oder kleiner Baum mit runder Krone und erreicht meist Wuchshöhen bis 6 Meter, selten auch bis 10 Meter. Der Stammumfang erreicht 50–100 Zentimeter.[1] Die Borke ist glatt bis schuppig oder furchig und grau-braun bis rötlich. Die Rinde der Zweige ist kahl und in der Jugend rötlich. Die Langtriebe weisen keine echte Endknospe auf.[2]
Die gestielten Laubblätter sind 5 bis 10 cm lang, 3 bis 7 cm breit, grün gefärbt, ei-, bis breiteiförmig bis rundlich oder leicht herzförmig, elliptisch, plötzlich zugespitzt, bespitzt und an der Basis abgerundet bis stumpf. Der Blattrand ist einfach oder öfters doppelt gesägt.[1] Die Blätter sind kahl, lediglich in den Nervenwinkeln der Unterseite ist eine bärtige Behaarung vorhanden. In der Knospenlage sind die Blätter gerollt. Der Blattstiel ist 2 bis 4,5 cm lang.[1] An den meist kahlen, grünlich bis rötlichen Blattstielen befinden sich meist 2 oder mehr Drüsen,[1] diese sind groß und zuweilen verlaubend.[2]
Die vor den Blättern erscheinenden, zwittrigen Blüten mit doppelter Blütenhülle, stehen meist einzeln oder seltener in Paaren angeordnet. Ihre Knospenschuppen fallen beim Blühbeginn ab. Der kurze Blütenstiel ist maximal 5 mm lang, schwach behaart und oft rötlich. Die Blüten weisen einen Durchmesser von ungefähr 2,5 cm auf. Der rötliche Blütenbecher ist schwach behaart, becherförmig und sondert innen Nektar ab.[3] Die fünf verwachsenen Kelchblätter, mit kleineren und zurückgelegten Zipfeln, sind grün bis rot und ebenfalls schwach behaart und ganzrandig. Die fünf, kurz genagelten und ausladenden, leicht bootförmigen Kronblätter[3] sind blassrosa bis weiß, etwa 10 bis 15 mm lang, mit rundlicher bis verkehrt-eiförmiger und ganzrandiger Platte. Es sind ungefähr 20, selten auch bis 30 freie, vorstehende Staubblätter am Kelchschlund vorhanden. Die Staubfäden sind meist weiß und die Staubbeutel gelb. Der mittelständige, einkammerig Fruchtknoten und öfters auch der Griffelgrund weisen eine samtige Behaarung auf. Der lange, konische Griffel trägt eine kopfige Narbe.[2]
Die Steinfrucht besitzt einen Durchmesser von 4 bis 8 cm und ist fast kugelig und selten ellipsoid sowie fein samtig behaart, hellgelb bis orangerot gefärbt und auf der Sonnenseite oft karminrot gefleckt oder punktiert. Sie weist eine Längsfurche auf und ist am Grund genabelt. Das Fruchtfleisch löst sich gut vom Steinkern. Der relativ glatte, abgeflachte, rundliche bis elliptische und hellbräunliche, harte Steinkern ist bis zu 3 cm lang, leicht rau und schwach strukturiert, mit einzelnen Rippen und Furchen an einem Rand. Die Samen schmecken bitter oder süßlich.[2][3]
Die Blütezeit reicht von März bis April.[2] Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 16.[2]
Die Aprikose war in Armenien schon in der Antike bekannt und wird dort schon so lange angebaut, dass häufig angenommen wird, dass dies ihre ursprüngliche Heimat sei.[4] Der botanische Name leitet sich aus dieser Annahme ab. Beispielsweise schrieb De Poederlé im 18. Jahrhundert: « Cet arbre tire son nom de l’Arménie, province d’Asie, d’où il est originaire et d’où il fut porté en Europe … » (deutsch: „Dieser Baum hat seinen Namen von Armenien, einer asiatischen Provinz, aus der er stammt und von der aus er nach Europa gelangte …“).[5] Eine archäologische Ausgrabung in Armenien fand Aprikosenkerne in einer Fundstätte der Kupfersteinzeit.[6] Andere Quellen wie der Genetiker Nikolai Iwanowitsch Wawilow lokalisieren den genetischen Ursprung in China, und wiederum andere Quellen besagen, dass die Aprikose um 3000 vor Christus zuerst in Indien kultiviert worden sei.[7]
Traditionelles Anbaugebiet für Aprikosen ist unter anderem die ungarische Tiefebene. Die Türken besaßen zur Zeit ihrer Herrschaft über diese Ebene riesige Aprikosenplantagen, jedoch verödeten diese Gärten nach dem Abzug der Türken. Mit dem Obstanbau begann man in der Tiefebene erst wieder zu Beginn des 19. Jahrhunderts, als sich diese Ebene aufgrund heftiger Sandstürme in eine einzige Sandwüste zu verwandeln drohte. Zum Binden des Flugsands erwiesen sich Aprikosenbäume als besonders geeignet, da sie nicht nur sandigen Boden, sondern auch Hitze und Trockenheit vertragen. Heutzutage werden Aprikosen insbesondere in den Mittelmeerstaaten wie Italien und Spanien angebaut. Es gibt jedoch auch in nördlicher gelegenen Gebieten größeren Anbau dieser Früchte, unter anderem in der niederösterreichischen Wachau, im burgenländischen Kittsee,[8] im Südtiroler Vinschgau und im schweizerischen Kanton Wallis. Das einzige geschlossene Anbaugebiet Deutschlands in Höhnstedt bei Halle (Saale) in Sachsen-Anhalt ist gleichzeitig möglicherweise das nördlichste.[9]
Das weltweit größte Anbaugebiet für Aprikosen liegt in der osttürkischen Provinz Malatya am Oberlauf des Euphrat. Dort werden die süßen Aprikosen entsteint und als ganze Frucht getrocknet. Mittlerweile stammen ca. 95 % der in Europa gehandelten getrockneten Aprikosen aus Malatya. Seit einigen Jahren werden auch frische Früchte nach Europa exportiert.
Die Vermehrung geschieht vorwiegend durch die Okulation.
In Tibet, Ladakh und Nordpakistan wird traditionell eine kleine Aprikosensorte („Hunza-Aprikose“) angebaut, die dort selbst in sehr großen Höhen bis um die 4000 m gedeiht.
Die Aprikosen stellen dort eine wichtige Quelle für Vitamine und Öl und neben Sanddorn die einzige Frucht dar. Der Anbau ist möglich, da der Aprikosenbaum im Winter auch sehr tiefe Fröste überleben kann. Die Aprikosen werden mit oder ohne Stein getrocknet und die Aprikosenkerne gegessen.[10]
2020 wurden laut der Ernährungs- und Landwirtschaftsorganisation FAO weltweit 3.719.974 t Aprikosen geerntet.[11]
Folgende Tabelle gibt eine Übersicht über die zehn größten Produzenten von Aprikosen weltweit, die insgesamt 70,8 % der Erntemenge produzierten.
Im Jahr 2020 betrug die Aprikosenernte in Europa 765.871 t. Die größten europäischen Produzenten waren Italien, Spanien und Griechenland.
Die Erntezeit beginnt relativ früh. Aprikosen aus Mitteleuropa gibt es meist von Mitte Juli bis Ende August, einzelne Sorten reifen allerdings schon Ende Juni, andere dehnen das Erntefenster bis September aus.[12] In der südlichen Mittelmeerregion werden die ersten Früchte bereits ab Ende April geerntet, wobei das Erntefenster erst in neuerer Zeit durch Neuzüchtungen so weit ausgedehnt werden konnte.[13] Zwischen Dezember und März kommen dann vorwiegend eingeflogene Aprikosen aus Übersee, beispielsweise aus Südafrika, in den Handel.
In Europa wurden Aprikosen lange Zeit für Aphrodisiaka gehalten. In diesem Zusammenhang tauchen sie auch in William Shakespeares Ein Sommernachtstraum und John Websters Die Herzogin von Malfi auf.
In China steht die Aprikose als Symbol sowohl für die weibliche Schönheit als auch für den Wunsch nach Kindern.
Alljährlich wird in Krems an der Donau das Marillenfest gefeiert, wo es die verschiedensten Spezialitäten mit der Marille als wesentlichstem Bestandteil gibt. Jedes Jahr findet in Spitz an der Donau der Marillenkirtag statt.
Die Wachauer Marille ist keine Sorte, sondern eine geschützte Ursprungsbezeichnung.
Das Wort Aprikose geht auf das lateinische praecox („frühreif“) und dessen Variante praecoquium zurück. Über das byzantinisch-griechische πρεκόκκια prekókkia gelangte das Wort ins Arabische als البرقوق al-barqūq (heute auch مشمش mišmiš), aus dem es wiederum mit dem vorangestellten Artikel al- in mehrere romanische Sprachen entlehnt wurde (portugiesisch albricoque, spanisch albaricoque, daraus französisch abricot), und gelangte schließlich über die romanischen Sprachen in die meisten weiteren europäischen Sprachen, über niederländisch abrikoos schließlich auch ins Deutsche.[15] Der Wandel von Abri- zu Apri-, der sich im Deutschen, Englischen und Schwedischen vollzogen hat, mag teils lautliche Gründe haben, ist aber vermutlich auf eine Fehletymologie zurückzuführen, die das Wort mit lateinisch apricus „sonnig“ in Verbindung brachte. So findet sich beim englischen Lexikografen John Minsheu (1560–1627) die Herleitung in aprico coctus „sonnengereift“.
Der klassisch-lateinische Name der Frucht, prunum Armeniacum „armenische Pflaume“ oder auch malum Armeniacum „armenischer Apfel“, hat sich in der botanischen Bezeichnung erhalten. Auch die Bezeichnung Marille, die in Österreich und Südtirol vorherrscht und auch in Bayern bekannt ist sowie in Schweizerdeutsch (veraltet) Barille, Baringel vorliegt, geht über italienisch armellino auf diesen lateinischen Namen der Frucht zurück.[15]
Aprikosenkonfitüre gibt der Aprikotur ihren Namen.[16] Wird ein Gebäck mit kochender Aprikotur bestrichen oder besprüht, spricht man von Aprikotieren. Dies verbessert den Geschmack und verhindert ein Austrocknen des Gebäcks und eventuell aufgetragenen Fondants.[16] Das Fruchtfleisch ist Zutat vielfältiger Speisen, insbesondere der österreichischen Küche. Marillenmarmelade ist sowohl unverzichtbarer Bestandteil der Sachertorte als auch Füllung unter anderem von Faschingskrapfen. Marillen sind Hauptzutat u. a. von Marillenknödeln und Wiener Wäschermädeln. Ein großer Teil der Ernte wird auch zu Marillenschnaps gebrannt. Sehr beliebt (und teuer) ist ebenfalls Marillenessig.
Der Samen liegt in dem Aprikosenstein und sieht aus wie eine kleine Mandel. Er schmeckt bitter und hat ein starkes Bittermandel-Aroma. Deshalb kommt er bei der Herstellung von Persipan und Amaretto zum Einsatz. Zerstoßen kann er zum Würzen süßer Speisen verwendet werden. Es gibt auch Sorten, deren Kerne süß wie Mandeln schmecken, zum Beispiel die einiger türkischer Aprikosensorten. Deren Form sieht eher wie ein Säckchen aus, nicht gleichmäßig und flach. Aprikosensamen sind giftig, da sie ca. acht Prozent blausäureabspaltendes Amygdalin enthalten. Das Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) rät Verbrauchern deshalb, „nicht mehr als ein bis zwei bittere Aprikosenkerne pro Tag zu verzehren oder völlig auf den Verzehr zu verzichten“.[17] Andere Quellen nennen 40 Kerne pro Tag als Grenzwert für Erwachsene.[18]
Die Marillenfrucht (ohne Kern/Stein) weist laut dem Verein Wachauermarille einen Gesamtfruchtzuckergehalt von 3 bis 16 % auf und hat mit 200 μg/100 g den höchsten Anteil aller Obstarten an Provitamin A.
Als Obstgehölz ist die Aprikose eine Bienentrachtpflanze. Ihr Blüten-Nektar weist einen Zuckergehalt von 5 bis 22 % auf; in jeder Blüte entstehen in 24 Stunden 0,31–0,84 mg Zucker.[19]
Nährwert pro 100 g Aprikose, roh[20] Brennwert 178 kJ (43 kcal) Wasser 86,8 g Eiweiß 900 mg Kohlenhydrate 8.540 mg - Ballaststoffe 1.540 mg Fett 130 mg Vitamine und Mineralstoffe Vitamin A 267 μg Vitamin B1 40 μg Vitamin B2 53 μg Vitamin B3 770 μg Vitamin B5 290 μg Vitamin B6 70 μg Vitamin B7 1,0 μg Vitamin B9 4 μg Vitamin C 9.400 μg Calcium 16 mg Eisen 650 μg Magnesium 9 mg Natrium 2 mg Phosphor 21 mg Kalium 280 mg Zink 102 μg Kupfer 134 μg Mangan 167 μgEine Kreuzung aus
bezeichnet.
Die Aprikose (Prunus armeniaca), im bairisch-österreichischen Sprachraum (Ober- und Niederbayern, Oberpfalz, Österreich und Südtirol) Marille, in Rheinhessen auch Malete, gehört wie die Sibirische Aprikose und die Japanische Aprikose zur Sektion Armeniaca in der Untergattung Prunus der Gattung Prunus innerhalb der Familie der Rosengewächse (Rosaceae).
Abricothié[1] (Prunus armeniaca)
Abricoe[2] (fruit)
Abricothié (Prunus armeniaca)
Abricoe (fruit)
L’Albricotièr, (Prunus armeniaca), es un arbre fruchièr del genre Prunus de la familha dels Rosaceae, cultivada per son fruch, l'albricòt.
L'albricòt e lo persec son los dos fruches de clòsc del genre Prunus originaris de China.
Los albricotièrs salvatges butan dins la serrada dels Tian Shan, d'Asia Centrala (Quirguizstan e Xinjiang en China) e dins divèrsas regions de China (Gansu, Hebei, Henan, Jiangsu, Liaoning, Nei Mongol, Ningxia, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shanxi, Sichuan) e en Corèa e al Japon[1].
L'abricotièr es cultivat en China dempuèi 2000 ans[2]. A causa d'aquela cultura anciana sus de vastas zonas a l'oèst e al nòrd del territòri chinés, es dificil de determinar sa distribucion d'origina exacta, perque se pòt pas saber quinas son las formas vertadièrament salvatjas. Pasmens los darrièrs estudis de l'estructura genetica de las populacions permet a Yuan e d'autres[3] (2007), d'afirmar que lo centre de diversitat de l'albricotièr se tròba en Xinjiang. Las fonts genetics i son fòrça.
L'introduccion de l'albricotièr dins l'Orient Mejan se faguèt per Iran e Armenia, vèrs lo sègle I AbC[4]. Los Grècs puèi los Romans coneguèron de l'albricotièr a aquela epòca. Desconegut del temps de Teofrast (-372, -288), foguèt al sègle I que tròba de mencions d'aquel fruch dins los tèxtes: lo mètge grèc Dioscorid lo nomena Mailon armeniacon « poma d'Armenia » e Plini lo Vièlh fa una mencion escura a une varietat portant lo nom de praecocium (precòç).
La denominacion en latin scientific de armeniaca foguèt utilizada pel primièr còp pel naturalista soís Gaspard Bauhin (1560-1624) (dins Pinax Theatri Botanici). La cresença de l'origina armènia foguèt adobada per Carl von Linné que bategèt l'espècia Prunus armeniaca (1753). Aquela error contunhèt en Occident fins al sègle XX. Segon De Candolle (Origina 1882), seriá lo botanista Joseph Decaisne (1807-1882) que lo primièr auriá sopçonat l'origina chinesa de l'arbre.
Al començament de nòstra èra, qualques centenats d'ans aprèp son arribada en Armenia, la cultura de l'albricotièr èra plan establida en Siria, Turquia, Grècia e Itàlia[5].
Foguèt introduch en Espanha pels Moros aprèp 714.
Mai tard segon GILLES Frédéric[6]l'albricotièr d'un costat arribèt en Provença pel Rosselhon benlèu abans lo sègle XV e d'un autre costat arribèt traversèt los Alps e s'escampant per la val de Léger alara que lo Rei Rainier (1409-1480), eritièr del Reialme de Nàpols, lo menèt dins sa region natala vèrs 1560.
Los descendents dels albricotièrs de la val de Léger, cultivats en Vauclusa e la val de Ròse, presentan las caracteristicas del phylum europèu: una amètla doça, l'autofertilitat e una flaca exigéncia per l'empèut. Los descendents de la populacion d'albricots del Rosselhon possedisson eles las caracteristicas del phylum Nòrd-african: una amètla amara, l'autosterilitat e de fòrças exigéncias per l'empèut[7].
L'albricotièr es una espècia vigorosa: pòt aténher mai de 6 mètres de naut en situacion naturala favorabla. A tendéncia a aver una fòrta vegetacion. Lo tronc es cobèrt d'una rusca cruissinenta brun-negre. La portadura pòt èsser quilhada o penjada. Se multiplica par empèut. Se caracteriza per une florison precòça; çò que lo fa sensible a las geladas de prima.
Las fuèlhas, altèrnas, sessilas son de forma elliptica cordiforma, amb d'estipuls, de bòrd dentelhat.
Las flors, pro grandas, blanchas o rosencas, apareisson abans las fuèlhas. An 25 etaminas.
Lo fruch de forma globulosa es una drupa comestibla de pèl velosada, de color jauna iranjada. La popa mòla a maduritat. Los clòcs, qu'aderís pas a la popa, contenon una amètla doça o amara segon la varietat.
L'albricotièr a une creissença policiclica. Lo borron situat just en dejós prend lo relais e una novèla unitat de creissença (UC) se constituís. Una a quatre UC son produchas cada an segon lo clima, la varietat e la carga de l'arbre.
Los borrons florals son situats a costat o a la plaça dels borrons vegetatius, contenon en general qu'una sola flor. L'induccion florala se realiza pendent l'an precedent la florison. Comença en junh e contunha fins a la fin de l'estiu. La diferenciacion del meristèma s'efectua pendent l'estiu e continua fins a la prima seguenta. Se pòt fa sonque se las sèrvas glucidicas atengan un nivèl. L'induccion florala es favorizada per una superfícia foliara importanta, una fotosintèsi activa, una creissença moderada e una abséncia de fruches per qualques varietats. Es perque una carga excessiva en fruch provocarà una mendre carga de l'arbre l'an que ven. Los borrons florals dintran en dormença pendent l'estiu. Se las temperaturas d'ivèrn son tròp bassas, las pèças floralas son necrosadas.
La majoritat de las varietats tradicionalas es autofertil fa que la preséncia d'abelhas es pas indispensabla. Mas actualament, fòrça varietats d'origina americana esterilas foguèron introduchas e demandan la preséncia d'una varietat pollinizatritz adaptada.
L'albricotier es tolerant sus la natura del sòl. Pasmens, ama pas las argilas prigondas e las tèrras fredas e umidas (asfixia de las racinas). Suporta de sòls a dòsi elevada de calcari actiu. S'adapta tanben a de tèrras peirosas mai preferís las tèrras leugièras, caudas e permeablas de pH vesin de 0.
L'albricotier es un arbre de clima continental suportant de temperaturas ivernalas de –20 °C. Crenh los cambis termics precòces (risc de destruccion dels organs florals e la creissença de la sensibilitat als fongis). La quantitat d'aiga disponibla per l'arbre a une incidéncia dirècta sus la creissença de la vegetacion qu'indutz atal la possibilitat e la qualitat de la culhida e sus la preparacion de la futura produccion. La consomacion aumenta de contunh fins a junh, s'estabiliza puèi demenís a la fin de sason. La fasa critica de sensibilitat a la secada se situariá entre lo començament del durciment del clòsc (mitan de mai) e la culhida. Un asagatge tròp important pòt favorizar lo calibre dels albricòts al detriment del gost, de la fermetat, e de la presentacion (aument de la fragilitat, problèmas d’esclatament…).
L’albricotièr es una espècia de clima caud, que prospèra plan jol clima mediterranèu, pasmens es rustic fins al nòrd de França. Resistís a de temperaturas anant fins a -30 °C mas es fòça sensible als freds de prima.
Es destinada a assegurar un bon equilibri entre la creissença vegetativa e la fructificacion. Los objectius son:
L'operacion consistís a suprimir una partida dels fruches sus de rams en subrecarga per limitar lo fenomèn d'alternança, d'obtenir de fruches de bon calibre e un bon equilibri de l'arbre. En suprissent los fruches tròp pròches, aumentam lor aeracion, los fruches son alara mens sensibles a l’oïdium, a las atacas de forficuls que cèrcan los luòcs escurs e subretot als fongis patogèns que provòcan de poiriments sus l’arbre e de malautiás de conservacion.
Las tres principalas malautiás de l’albricotièr son degudas a de virus, a de micoplasmas e a de bacterias.
L’albricotièr es cultivat subretot pel fruch, mai rarament per la fusta. Son amètla es tanben consomida dins qualques païses.
Lo fruch se pòt consomir frecs mas la sason es corta e la sèrva fòrça corta.
Es tanben transformat (en còca, confitura, en siròp) o secat.
De son clòsc, se fa de licors coma lo Noyau de Poissy o l’amaretto.
Es tanben un arbre d’ornament per sa florison de prima.
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !La produccion mondiala d'albricòts èra de prèp de 2 600 000 t en 2004. Un tèrç d'aquela produccion ven d'Euròpa e un tèrç ven de l'Orient Mejan. Turquia es lo primièr productor mondial amb 16% del volum total. La majoritat d'aquela culhida es destinada al secatge, mercat qu'aquel país n'a un quasimonopòli. Venon apuèi Iran, Itàlia e França.
Es dins lo Gard, e subretot dins la val de Ròse, que lo potencial de produccion es uèi mai important.
L’Albricotièr, (Prunus armeniaca), es un arbre fruchièr del genre Prunus de la familha dels Rosaceae, cultivada per son fruch, l'albricòt.
Ta'n apricoc (Prunus armeniaca, co-cheayllagh Armeniaca vulgaris) ny villey as ny vess 'sy dooie Prunus, as t'eh rang-oardit lesh y phlumbis 'sy fo-ghooie Prunus. Cha nel fys kinjagh ain er y rheam ghooghyssagh er oyr y lhiassaghey roie-hendeeagh rheamyssagh jeh.
T'eh ny villey beg, 8-12 m er yrjid, lesh corp 40 cm er crantessen as coodagh skeaylt gloo echey. Ta ny duillagyn oohagh er cummey, 5-9 cm er lhiurid as 4-8 cm er lheead, lesh bun cruinn, baare geyre as oirr 'eeacklagh vraew oc. Ta ny blaaghyn 2-4.5 cm er crantessen, lesh queig petylyn as daah eddyr bane as bane-yiarg orroo; t'ad gientit nyn lomarcan ny ayns piyryn 'syn arragh leah roish ny duillagyn. Ta'n mess ny ghroop cosoylagh rish peitshag veg, 1.5-2.5 cm er crantessen, lesh daah eddyr buigh as orandje-vuigh orroo, as blass jiarg er y çheu ta taishbyney yn oaie rish y Ghrian. Ta'n sheel lomarcan coodit ayns skilley claghagh creoi, enmyssit "clagh" dy mennick, lesh co-yannoo rea grineenagh er, lesh tree dreeyminyn er lhimmey ta roie sheese er un çheu.[1][2]
Ta'n apricoc (Prunus armeniaca, co-cheayllagh Armeniaca vulgaris) ny villey as ny vess 'sy dooie Prunus, as t'eh rang-oardit lesh y phlumbis 'sy fo-ghooie Prunus. Cha nel fys kinjagh ain er y rheam ghooghyssagh er oyr y lhiassaghey roie-hendeeagh rheamyssagh jeh.
T'eh ny villey beg, 8-12 m er yrjid, lesh corp 40 cm er crantessen as coodagh skeaylt gloo echey. Ta ny duillagyn oohagh er cummey, 5-9 cm er lhiurid as 4-8 cm er lheead, lesh bun cruinn, baare geyre as oirr 'eeacklagh vraew oc. Ta ny blaaghyn 2-4.5 cm er crantessen, lesh queig petylyn as daah eddyr bane as bane-yiarg orroo; t'ad gientit nyn lomarcan ny ayns piyryn 'syn arragh leah roish ny duillagyn. Ta'n mess ny ghroop cosoylagh rish peitshag veg, 1.5-2.5 cm er crantessen, lesh daah eddyr buigh as orandje-vuigh orroo, as blass jiarg er y çheu ta taishbyney yn oaie rish y Ghrian. Ta'n sheel lomarcan coodit ayns skilley claghagh creoi, enmyssit "clagh" dy mennick, lesh co-yannoo rea grineenagh er, lesh tree dreeyminyn er lhimmey ta roie sheese er un çheu.
Tekst üüb Öömrang At aprikoos (Prunus armeniaca) as en frücht an en buum uun det skööl Prunus an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae).
Frücht mä ään graten stian
Bloosen
Frücht bi a buum
At aprikoos (Prunus armeniaca) as en frücht an en buum uun det skööl Prunus an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae).
D'Aprikos ass d'Fruucht vum Aprikosebam (Prunus armeniaca) aus der Gattung Prunus an der Famill vun de Rosaceae.
Dës Steefruucht kënnt ursprénglech aus Nordost-China, vu wou se no Westen hi verbreet gouf. Den Numm vun der Spezies Armeniaca weist drop hin, datt et d'Géigend vum haitegen Armenien war, vu wou se zur Réimerzäit via Griicheland am Mëttelmierraum an a Südeuropa verbreet gouf. Méi spéit war et virun allem am ungaresche Flaachland, wou Aprikose gezillt goufen. Hautdesdaags ginn an Europa d'Aprikose virun allem a Spuenien an an Italien gezillt. D'Tierkei (absënns d'Provënz Malatya) produzéiert 85 % vun der Weltproduktioun vu gedréchenten Aprikosen an Aprikosekären.
2010 huet d'Tierkei 476.132 t produzéiert, op zweeter Plaz war den Iran mat 400.000 t. Duerno koumen Usbekistan mat 325.000 t an Italien mat 252.892 t[1]
Op eegenem Stamm ginn Aprikosebeem gewéinlech 6 m, alt bis zu 10 m héich. Dofir gëtt an der Zuucht meeschtens e Stamm geholl, deen net sou héich wiisst, woudrop d'Äscht déi Friichten droe sollen, geprafft ginn. D'Schuel vum Stamm ass glat a blénkeg roudelzeg-brong. D'Blieder si 5 bis 10 cm laang, 3 bis 7 cm breet, gréng gefierft, breet eefërmeg bis ronnelzeg oval, an uewe spatz. D'Bléien, déi virun de Blieder kommen, sti meeschtens eenzel, méi rar a Koppelen. Se hunn en Duerchmiesser vun ongeféier 2,5 cm auf. De Bléiebecher besteet aus 5 Kielechblieder a 5 Krounblieder. Déi si blatzeg-rosa bis wäiss a sinn 10 bis 15 mm laang. Et gëtt eng 20, alt bis 30 Stëbsblieder.
D'ausgewuesse Fruucht huet en Duerchmiesser vu 4 bis 8 cm ass bal kugeleg, huet e liichte samettege Flom an ass hellgiel bis orangerout gefierft. Déi Säit wou se méi Sonn kritt, huet dacks karminrout Flecken oder Tëppelen. Laanscht eng Säit ass vun uewen no ënnen eng Fuer. De Kär sëtzt labber bannendran a léisst sech liicht vum Fruuchtfleesch lassmaachen.
An Europa goufen Aprikose laang fir Aphrodisiaka gehalen. Am William Shakespeare sengem A Midsummer Night's Dream oder am John Webster sengem The Dutchess of Malfi komme se z. B. an där Funktioun vir.
A China si se Symbol fir e jonkt Meedchen oder och fir e Wonsch no Kanner.
D'Wuert Aprikos geet op dat laténgescht praecox „fréi zeideg“ zréck. Iwwer dat byzantinesch-griichescht πρεκόκκια prekókkia goung d'Wuert an d'Arabescht als |البرقو al-barqūq iwwer, vu wou et, mam Artikel-Prefix al- vum Portugiseschen (albricoque) a vum Spueneschen (albaricoque) iwwerholl gouf, a vun do aus iwwer d'Franséisch (abricot) an d'Hollännescht (abrikoos) an déi meescht aner europäesch Sproochen.
Aprikose kënne réi giess ginn, mä ginn och gär als Gebeess oder Kraut verkacht, op Taarte geluecht, oder fir Drëpp gebrannt oder als Likör verschafft. An Éisträich si s'als Marille ganz populär, do gi se an de Marillenknödel an a Fueskichelcher, Beigneten (Marillenkrapfen) oder Fluede verschafft, och an d'Sachertorte kënnt däers Gebeess, et gi Marillefester, asw.
De Som am Stee gesäit aus wéi eng kleng Mandel, schmaacht batter an no Marzipan. Et ass Amygdalin dran an ass also gëfteg. Et soll een, wann iwwerhaapt, net méi wéi een oder zwéin där Kären am Dag iessen.
D'Aprikos ass d'Fruucht vum Aprikosebam (Prunus armeniaca) aus der Gattung Prunus an der Famill vun de Rosaceae.
Dës Steefruucht kënnt ursprénglech aus Nordost-China, vu wou se no Westen hi verbreet gouf. Den Numm vun der Spezies Armeniaca weist drop hin, datt et d'Géigend vum haitegen Armenien war, vu wou se zur Réimerzäit via Griicheland am Mëttelmierraum an a Südeuropa verbreet gouf. Méi spéit war et virun allem am ungaresche Flaachland, wou Aprikose gezillt goufen. Hautdesdaags ginn an Europa d'Aprikose virun allem a Spuenien an an Italien gezillt. D'Tierkei (absënns d'Provënz Malatya) produzéiert 85 % vun der Weltproduktioun vu gedréchenten Aprikosen an Aprikosekären.
2010 huet d'Tierkei 476.132 t produzéiert, op zweeter Plaz war den Iran mat 400.000 t. Duerno koumen Usbekistan mat 325.000 t an Italien mat 252.892 t
Ang albarikoke, aprikot, Prunus armeniaca o Armeniaca vulgaris Lam. (Ingles: apricot o Armenian plum) ay isang uri ng prutas.[1][2] Isa itong uri ng Prunus na kinaklasipikang kasama sa mga plum sa loob ng sub-saring Prunus. Hindi matiyak ang katutubong nasasakupang pook nito dahil sa ekstensibong kultibasyon bago pa ang nasusulat na kasaysayan, ngunit higit na maaaring sa India.[3]
Ang lathalaing ito na tungkol sa Prutas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Aprikot (Prunus armeniaca, basa Latinna "plum Armenia", syn. Armeniaca vulgaris Lam., Armenia: Ծիրան, Mandarin: 杏 xing) nyaéta salah sahiji spesies tina subgenus Prem. euweuh jujutan anu jelas ngeunaan asal muasal ieu buah ku lantaran geus jadi pepelakan tijaman prasejarah kénéh. Kawasna ieu tangkal pituin ti beulah kidul jeung wétaneun daratan Cina atawa Asia Tengah, tapi bisa waé ti Koréa atawa Jepang.[1][2]
Ngaran ilmiah armeniaca mimiti digunakeun ku Gaspard Bauhin dina bukuna Pinax Theatri Botanici (kaca 442), ngajujut kana spesies Mala armeniaca atawa "apel Armenia". Sakapeung aya anu nyebutkeun asalna ti Pliny the Elder, tapi ieu henteu dipaké ku Pliny. Linnaeus nyebutkeun Bauhin dina jilid ka hiji Species Plantarum di 1753.[3] Ngaran aprikot bisawae dumasar kana tangkal anu katelah praecocia ku Pliny. Pliny nyebutkeun "Kuring nyebutna apel (mala) ... pikeun pérsik (persica) jeung buah dalima (Granata) ..." [4] tuluy dina bagéan anu sarua ogé nyebutkeun "The peach Asiatic asak dina wanci rengséna usum ngarangrangan, sanajan dipikanyaho (praecocia) asakna dina usum panas - ieu karék di kanyahokeun tilu puluh taun katukang... ". Para panulis Yunani klasik ngahubungkeun armeniaca jeung praecocia Latin:.[5] Pedanius Dioscorides '"... Ἀρμενιακὰ, Ῥωμαιστὶ δὲ βρεκόκκια" [6] and Martial's "Armeniaca, et praecocia latine dicuntur".[7] jeung ieu bahan "armeniaca, et praecocia Latine dicuntur" [6] netepkeun dua duana (armeniaca jeung Mala) pikeun bubuahan anu kasohor, tapi can aya bukti anu mertélakeun kana hal ieu saméméhna; Armeniaca sorangan hartina nyaéta aprikot. sanajan kitu , dina abad ka-12 ahli agronomi Andalusia Ibnu al-'Awwam ngajujut kana spesies dina judul bab ka 40 tina Kitab al-Filaha sebagai والتفاح الارمني, "apel dari Armenia", anu mertelakeun yén ieu sarua jeung المشمش atau البرقوق ("al-mishmish "atawa" al-Barquq "). Di Argentina, Chile, jeung Peru, "aprikot" disebutna Damasco, pikeun urang Spanyol anu aya di Argentina, ieu aya hubunganna jeung Damaskus di Suriah. [22] kecap Damasco anudipaké pikeun "aprikot" dina basa Portugis (Eropa jeung Brasil, sanajan di Portugal disebut ogé alperce).
Asal muasal spesies ieu tangkal masih kénéh jadi bahan paguneman nepika kiwari. Armenia dipikawanoh geus heubeul naker nyaéta dina zaman kuno kacatet dina waktu anu kacida heubeulna geus dibudidayakeun, ku lantaran éta pisan sakapeung ieu tangkal disangka asal muasalna di dinya.[8][9] ngaran ilmiahna Prunus armeniaca (Armenia plum) ku lantaran dumasar kana éta sangkaan. Umpamana, De Poerderlé, nulis dina abad ka-18, nétélakeun , "Cet arbre anak ban nom de l'Arménie, provinsi d'Asie, d'où il est originaire et d'où il fut Porte en Eropa ..." ("Ieu tangkan dibéré ngaran tina Armenia, hiji provinsi anu pernahna di Asia, didieu asal muasalna anu satuluyna dibawa ka Eropa ...").[10] hiji galian arkéologi di Garni di Armenia mangihan hiji siki aprikot dina situs jaman Enéolithic-.[11] Sanajan sabagian gede varietas aprikot anu jadi di Armenia (kurang leuwih aya 50),[9] according to Vavilov its center of origin would be the Chinese region, where the domestication of apricot would have taken place. Other sources say that the apricot was first cultivated in India in about 3000 BC.[12] numutkeun Vavilov Puseur asal muasana mah nyaéta ti Cina, ku lantaran ayana domestikasi aprikot. Aya deui anu nyebutkeun aprikot ieu mimiti dibudidayakan di India kurang leuwih 3000 SM. Ieu tangkal nepi ka Yunani nyaéta ku jasana Alexander Agung;[13] dituturkeun ku, Lucullus Roman (106-57 SM) baris ngadangkeun sababaraha tangkal - cherry, cherry , jeung aprikot - ti Armenia ka Roma .
[[Kategori:Rosaceae}}
Ang albarikoke, aprikot, Prunus armeniaca o Armeniaca vulgaris Lam. (Ingles: apricot o Armenian plum) ay isang uri ng prutas. Isa itong uri ng Prunus na kinaklasipikang kasama sa mga plum sa loob ng sub-saring Prunus. Hindi matiyak ang katutubong nasasakupang pook nito dahil sa ekstensibong kultibasyon bago pa ang nasusulat na kasaysayan, ngunit higit na maaaring sa India.
Aprikot (Prunus armeniaca, basa Latinna "plum Armenia", syn. Armeniaca vulgaris Lam., Armenia: Ծիրան, Mandarin: 杏 xing) nyaéta salah sahiji spesies tina subgenus Prem. euweuh jujutan anu jelas ngeunaan asal muasal ieu buah ku lantaran geus jadi pepelakan tijaman prasejarah kénéh. Kawasna ieu tangkal pituin ti beulah kidul jeung wétaneun daratan Cina atawa Asia Tengah, tapi bisa waé ti Koréa atawa Jepang.
Toś ten nastawk z temu bom jo pó lema na drugi nastawk pódobny. Drugi lema aprikoza ma temu płod. Aprikozowy bom[1] (Prunus armeniaca) jo sadowy bom ze swójźby rožowych rostlinow. Jogo płod se groni aprikoza[2][3].
Aprikozowy bom dośěgnjo wusokosć wót 4 až do 8 m.
Krona jo kulowata, we kulturje cesto šyroko roznogata.
Gałuzy pśisamem padorownje wótstoje.
Łopjena su gładke, šyroko-jajojte až wutšobojte a dośěgnu dłujkosć wót 5 až do 10 cm. Wóni su rězane, prědku kóńckate a zwětšego njasu 2 jasnej załzowej gjarbika na maksimalnje 7 cm dłujkem wogonku.
Kwiśo wót měrca až do apryla. Kwiśonki se pśed wubijanim łopjenow jawje. Wóni su běła, wenka cerwjenojte, pśisamem sejźece a dośěgnu pśeměr wót něźi 2,5 cm.
Wót junija se kulowate až jajojte, mělnje kósmate, něźi 3 cm tłuste, žołte, pó źělach cerwjenje pśeběžane płody z typiskim šawom wuwijaju. Jich packa jo gładka a wopłonjona a se góźe lažko wót płodowego měsa wótźěliś.
Potrjebujo wjele śopłoty.
Rostlina jo domacna w pódwjacornej Aziji, ale teke w teritoriju srjejźnego mórja cesto wustupujo. Ale se w srjejźnej Europje sajźajo.
Aprikozowy bom (Prunus armeniaca) jo sadowy bom ze swójźby rožowych rostlinow. Jogo płod se groni aprikoza.
A baracucca hè una pianta.
Hâing (杏) sê siŏh cṳ̄ng cūi-guō.
Kajsia (Lat. Prunus armeniaca) është një pemë që jepë fruta. Frutat e saj përdoren për ushqim dhe si produkt dhe gjysmë produkt në industri dhe kuzhinë.
Është një fryt mishi, me kokrra të rrumbullakta, me një bërthamë që përmban një farë të madhe. Mishi është i tharte.
Kajsia (Lat. Prunus armeniaca) është një pemë që jepë fruta. Frutat e saj përdoren për ushqim dhe si produkt dhe gjysmë produkt në industri dhe kuzhinë.
Kajsija (latinski: Prunus armeniaca), ili marelica, kao i japanska i sibirska kajsija je biljka iz porodice Rosaceae (ruže) i podroda Prunus porodice Prunus. Poznata je još kao Armeniaca vulgaris ili "armenska šljiva", pošto su stari Rimljani smatrali da potjeće iz Armenije.[1] Drugi izvori, kao npr. ruski genetičar Nikolaj Ivanovič Vavilov lokalizira genetsko porijeklo u Kini, što poriču drugi izvori tvrdeći da je kajsija kultivirana u Indiji 3.000 godine p. n. e.[2]
Riječ kajsija je u bosanskom i drugim južnoslavenskim jezicima došla iz turskog jezika (turski: kayısı). Drugo ime, marelica (njemački: Marille), vuče porijeklo iz njemačkog bavarskog govornog područja, koje se koristi u Austriji i Bavarskoj.
Kajsija je listopadno drvo srednje veličine, guste, široke krošnje. Naraste u visinu 8–12 m. Listovi su joj srcoliki, malo zašiljeni na vrhu, dugi oko 8 cm, a široki od 3–4 cm. Cvjetovi su bijeli ili ružičasti. Plod joj je sličan breskvi ili nektarini, žute ili narandžaste boje, ponekad s crvenim sjajem. Površina ploda je glatka i gotovo bez dlačica. Kajsije su koštunjičavo voće, u sredini ploda nalazi se tvrda košpica, koja sadrži sjemenku.
Kajsija je bila poznata još za vrijeme Rimljana. Danas se uzgaja u cijelom svijetu, najviše u Iranu, Turskoj i zemljama Mediterana. Iako se smatra da je kajsija suptropska biljka, ona je više prilagođena regionima s hladnim zimama. Tako npr. kajsija može da podnese temperature i do -30 °C, ali limitirajući faktor u rastu kajsija su proljetni mrazevi. Pošto cvjeta vrlo rano, rani mrazevi mogu uništiti cvijet kajsije. Kajsiju su prenijeli u Ameriku španski misionari. Danas se najviše uzgaja u Kaliforniji, Washingtonu i Utahu. Najveći svjetski proizvođač sušenih kajsija je Turska.
Kajsija se koristi u proizvodnji džemova, sokova, marmelada, kompota, rakije, sirćeta i likera. Marmelada od kajsija je sastojak saher-torte. Sjemenka kajsije se upotrebljava u proizvodnji poznatog italijanskog likera, amaretta međutim, zbog visokog sadržaja amigdalina (cijanogenetski glikozid, koji se pod djelovanjem enzima raspada u otrovnu cijanovodoničnu kiselinu (HCN)) od oko 8%, ne preporučuje se upotreba većih količina sjemenki.
Kajsija (latinski: Prunus armeniaca), ili marelica, kao i japanska i sibirska kajsija je biljka iz porodice Rosaceae (ruže) i podroda Prunus porodice Prunus. Poznata je još kao Armeniaca vulgaris ili "armenska šljiva", pošto su stari Rimljani smatrali da potjeće iz Armenije. Drugi izvori, kao npr. ruski genetičar Nikolaj Ivanovič Vavilov lokalizira genetsko porijeklo u Kini, što poriču drugi izvori tvrdeći da je kajsija kultivirana u Indiji 3.000 godine p. n. e.
De Marün, aa Aprikosn (Prunus armeniaca) is a Staaobst und mid da Zwetschgn vawandt. Da Marünbaam san eha klaa, hom a runde Krone und wean nua 6-10 Meta hoch. Es gibt aa Marünstraicha.
De Marün woa in Armenien scho in da Antike bekaunt, so dass oft glaubt wiad, dass des de uaspringliche Haamat warad.[1] Da botanisch Naum deit a drauf hi.[2] Ba ana archäologischn Ausgrobung in Armenien san in ana Fundstättn aus da Kupfastaazeit, Marünkean gfundn wuan.[3] Aundara Quän wia da Genetika Nikolai Iwanowitsch Wawilow gengan davo aus, dass da genetische Uasprung vo da Marün in China warad, wieda aundare glaum, dass de Marün zeascht in Indien aubaut wuan warad.[4]
Heit wean de Marün vua oim in de Middlmeeastootn wia Italien und Spanien aubaut. Es gibt owa a weida neadlicha gressare Aunbaugebiet; in da österreichischen Wachau, im Sidtiroula Vinschgau und im schweizerischen Kanton Wallis. S wödweit gresste Aunbaugebiet fia Marün liegt in da osttiakischn Provinz Malatya am Obalauf vom Euphrat.
Aus Marün wean zum Beispü Marünknedln Hegstöd. De Marünmarmela is a unvazichbora Bestaunteu vo da Sacherduatn und wiad a gean ois Füllung fia Foschingskropfn vawendt. Marün san a de Haupzutat fia de Weana Wäschamadln, a bekaunt woame Weana Möhspeis. A grossa Teu vo da Eantn wiad aa zu Marünschnops brennt. Sea beliabt is aa da Marünessig.
De Wachaua Marün is ane duach de EU in Eiropa gschitzte Heakumfsbezeichnung. Jeds Joa wiad in Krems s Marünfest gfeiat, wo ma de vaschiedanstn Spezialitätn mid da Marün kenna leana und genießn kaun.
Da klassisch-lateinische Naum vo da Frucht, prunum Armeniacum oda aa malum Armeniacum, oiso „armenischa Opfe“ bzw. „Zwetschgn“, hod si in da botanischn Bezeichnung dahoidn. Aa des Wuat Marün, geht iwas italienische armellino aun lateinischen Nauman zruck. Des Wuat Aprikosn leitet si vom lateinischn praecox „friareif“ ob.[5].
De Marün, aa Aprikosn (Prunus armeniaca) is a Staaobst und mid da Zwetschgn vawandt. Da Marünbaam san eha klaa, hom a runde Krone und wean nua 6-10 Meta hoch. Es gibt aa Marünstraicha.
Mişmiş navê derk û fêkiyê ew darê ye. Mişmiş fêkîyeka zer e. Ku çir dibe yê kesk wek behîvên şîrin e. Keskeskî tê xwerin. Du cureyên xwe hen e. Cureyekî xwe dendikê xwe şîrine, pê ra dibêjin şekirpere. Cureyî xwe yê din dendikên xwe tal in.
Mişmişên Mêrdînê
Mişmiş navê derk û fêkiyê ew darê ye. Mişmiş fêkîyeka zer e. Ku çir dibe yê kesk wek behîvên şîrin e. Keskeskî tê xwerin. Du cureyên xwe hen e. Cureyekî xwe dendikê xwe şîrine, pê ra dibêjin şekirpere. Cureyî xwe yê din dendikên xwe tal in.
Mwaprikoti ni mti mdogo wa familia Rosaceae. Matunda yake huitwa maaprikoti. Asili ya mti huu haijulikani, kwa sababu ulipandwa sana kabla ya historia. Sikuhizi hupandwa mahali pengi katika kanda za nusutropiki.
Kwa kawaida, jina la mwaprikoti hutumika kwa spishi P. armeniaca, lakini P. brigantina (mwaprikoti-milima), P. mandshurica (mwaprikoti wa Uchina), P. mume (mwaprikoti wa Japani) na P. sibirica (mwaprikoti wa Siberia) yanahusiana sana na matunda yao pia huitwa aprikoti. Matunda haya hayapatikani katika Afrika.
Majani
Maua
Maaprikoti mtini
Aprikoti lililovunwa hivi karibuni
Aprikoti lililokaushwa
Mwaprikoti ni mti mdogo wa familia Rosaceae. Matunda yake huitwa maaprikoti. Asili ya mti huu haijulikani, kwa sababu ulipandwa sana kabla ya historia. Sikuhizi hupandwa mahali pengi katika kanda za nusutropiki.
Kwa kawaida, jina la mwaprikoti hutumika kwa spishi P. armeniaca, lakini P. brigantina (mwaprikoti-milima), P. mandshurica (mwaprikoti wa Uchina), P. mume (mwaprikoti wa Japani) na P. sibirica (mwaprikoti wa Siberia) yanahusiana sana na matunda yao pia huitwa aprikoti. Matunda haya hayapatikani katika Afrika.
Oʻrik — raʼnoguldoshlar oilasiga mansub daraxtlar turkumi; mevali oʻsimlik. Vatani — Oʻrta Osiyo. Osiyoda 10 turi maʼlum. Oddiy Oʻ. (Armeniaca vulgaris), manchjuriya Oʻ.i (A. mandshurica), sibir Oʻ.i (A. sibirica), david Oʻ.i (A. davidiana) va qora Oʻ. (A. dasycarpa) turlari keng tarqalgan. Shimoliy Hindiston, Eron, Turkiya, Italiya, Ispaniya, Shimoliy va Janubiy Afrika, Shimoliy Amerika mamlakatlari va Avstraliya, Oʻrta Osiyo, Zakavkazye hamda Rossiyaning Yevropa qismi janubida yetishtiriladi. Oʻrta Osiyoda va Xitoyda 5 ming yil, Janubiy Yevropada 2 ming yil oldin madaniylashtirilgan. 500 dan ortiq navi bor. Jahon boʻyicha yalpi hosili 2,7 mln. t. Oʻzbekistonda 35 ming t (1999), ekin maydoni jihatidan mevali daraxtlar orasida 4oʻrinni egallaydi.
Oʻzbekistonda, asosan, oddiy Oʻ. turi ekiladi. Boʻyi 5–8 m, shoxshabbasi keng. Bargi keng tuxumsimon, guli oq yoki pushti, barg yozishdan oldin ochiladi. Mevasi etli, yumaloq, tuxumsimon, oq, sariq, qizgʻish; danagidan ajraladigan va ajralmaydigan xillari bor, shirin, shirinnordon. Tarkibida 14—16% qand, 0,6— 1,2% olma, limon va boshqalar kislotalar, 28—31% quruq modda, S, RR vitamini, 0,38—1,27% pektin, 10 mg gacha karotin, danagi magʻzi shirin (ayrim navlariniki achchiq), tarkibida 29—58% yogʻ bor. Yangiligida yeyiladi, turshak, bargak solinadi, konserva (murabbo, jem, kompot), qaysa qilinadi. Danagidan danakshoʻrak tayyorlanadi, xalq tabobatida mevasi va turshagidan yurakqon tomir tizimi kasalliklarini davolashda foydalaniladi. Oʻ. yaxshi asal beruvchi daraxt, danagidan va payvand qilib koʻpaytiriladi. Payvandtag sifatida yovvoyi Oʻ., olcha, bodom va shaftolidan foydalaniladi. Hosildorligi 80—120 s/ga. Ekilganidan soʻng 4—5yili hosil beradi, 15—17 yoshda toʻliq hosilga kiradi. Oʻzbekistonda mart—aprelda gullaydi, naviga qarab may—iyulda pishadi. Oʻ. issiqsevar, yorugʻsevar, qurgʻoqchilik va issiqlikka chidamli, lekin namlik yetishmaganda hosilli vdoxlari meva tugmaydi. Gullagan paytda bahorgi qorasovuqlardan zararlanadi. Koʻchati kuzda va bahorda 6x8, ihota daraxti sifatida 4x6 m sxemada ekiladi. Oʻ.ka vazasimon yoki pogʻonasimon shakl beriladi, bahorda bir yillik novdalarining 1/3, 2/3 qismi kesib turiladi. Oʻ. unumdor, serquyosh, boʻz hamda shagʻaltoshli sugʻoriladigan yerlarda yaxshi oʻsadi. Oʻzbekistondagi oʻrikzorlarning asosiy qismi Fargʻona vodiysi va Zarafshon vohasida joylashgan, Oʻrta Osiyoda Oʻ.ning 500 dan ortiq navlari va klonlari uchraydi. 20-asrning 30-yillaridan boshlab 40 dan ortiq xalq va ilmiy seleksiya navlari rayonlashtirilgan. Oʻzbekistonda Oʻ.ning Ahroriy, Subhoniy, Gulungi luchchak, Mirsanjali, Koʻrsodiq, Xurmoi, Isfarak, Javpazak, Oq oʻrik, Navoiy, Shalax, Ruhi Juvanon, Mohtobi va boshqalar koʻplab navlari ekiladi.
Kasalliklari: kulrang chirish, klyasterosporioz, bakterial rak va boshqalar Zararkunandalari: uzunburunlar, tillaqoʻngʻizlar, oʻrik filchasi, oʻrik tunlami va boshqalar
Sulton Xolnazarov.
Oʻrik — raʼnoguldoshlar oilasiga mansub daraxtlar turkumi; mevali oʻsimlik. Vatani — Oʻrta Osiyo. Osiyoda 10 turi maʼlum. Oddiy Oʻ. (Armeniaca vulgaris), manchjuriya Oʻ.i (A. mandshurica), sibir Oʻ.i (A. sibirica), david Oʻ.i (A. davidiana) va qora Oʻ. (A. dasycarpa) turlari keng tarqalgan. Shimoliy Hindiston, Eron, Turkiya, Italiya, Ispaniya, Shimoliy va Janubiy Afrika, Shimoliy Amerika mamlakatlari va Avstraliya, Oʻrta Osiyo, Zakavkazye hamda Rossiyaning Yevropa qismi janubida yetishtiriladi. Oʻrta Osiyoda va Xitoyda 5 ming yil, Janubiy Yevropada 2 ming yil oldin madaniylashtirilgan. 500 dan ortiq navi bor. Jahon boʻyicha yalpi hosili 2,7 mln. t. Oʻzbekistonda 35 ming t (1999), ekin maydoni jihatidan mevali daraxtlar orasida 4oʻrinni egallaydi.
Oʻzbekistonda, asosan, oddiy Oʻ. turi ekiladi. Boʻyi 5–8 m, shoxshabbasi keng. Bargi keng tuxumsimon, guli oq yoki pushti, barg yozishdan oldin ochiladi. Mevasi etli, yumaloq, tuxumsimon, oq, sariq, qizgʻish; danagidan ajraladigan va ajralmaydigan xillari bor, shirin, shirinnordon. Tarkibida 14—16% qand, 0,6— 1,2% olma, limon va boshqalar kislotalar, 28—31% quruq modda, S, RR vitamini, 0,38—1,27% pektin, 10 mg gacha karotin, danagi magʻzi shirin (ayrim navlariniki achchiq), tarkibida 29—58% yogʻ bor. Yangiligida yeyiladi, turshak, bargak solinadi, konserva (murabbo, jem, kompot), qaysa qilinadi. Danagidan danakshoʻrak tayyorlanadi, xalq tabobatida mevasi va turshagidan yurakqon tomir tizimi kasalliklarini davolashda foydalaniladi. Oʻ. yaxshi asal beruvchi daraxt, danagidan va payvand qilib koʻpaytiriladi. Payvandtag sifatida yovvoyi Oʻ., olcha, bodom va shaftolidan foydalaniladi. Hosildorligi 80—120 s/ga. Ekilganidan soʻng 4—5yili hosil beradi, 15—17 yoshda toʻliq hosilga kiradi. Oʻzbekistonda mart—aprelda gullaydi, naviga qarab may—iyulda pishadi. Oʻ. issiqsevar, yorugʻsevar, qurgʻoqchilik va issiqlikka chidamli, lekin namlik yetishmaganda hosilli vdoxlari meva tugmaydi. Gullagan paytda bahorgi qorasovuqlardan zararlanadi. Koʻchati kuzda va bahorda 6x8, ihota daraxti sifatida 4x6 m sxemada ekiladi. Oʻ.ka vazasimon yoki pogʻonasimon shakl beriladi, bahorda bir yillik novdalarining 1/3, 2/3 qismi kesib turiladi. Oʻ. unumdor, serquyosh, boʻz hamda shagʻaltoshli sugʻoriladigan yerlarda yaxshi oʻsadi. Oʻzbekistondagi oʻrikzorlarning asosiy qismi Fargʻona vodiysi va Zarafshon vohasida joylashgan, Oʻrta Osiyoda Oʻ.ning 500 dan ortiq navlari va klonlari uchraydi. 20-asrning 30-yillaridan boshlab 40 dan ortiq xalq va ilmiy seleksiya navlari rayonlashtirilgan. Oʻzbekistonda Oʻ.ning Ahroriy, Subhoniy, Gulungi luchchak, Mirsanjali, Koʻrsodiq, Xurmoi, Isfarak, Javpazak, Oq oʻrik, Navoiy, Shalax, Ruhi Juvanon, Mohtobi va boshqalar koʻplab navlari ekiladi.
Kasalliklari: kulrang chirish, klyasterosporioz, bakterial rak va boshqalar Zararkunandalari: uzunburunlar, tillaqoʻngʻizlar, oʻrik filchasi, oʻrik tunlami va boshqalar
La mugnaga (Prunus armeniaca L. - mignàga o bignàga 'n bergamàsch, ambrognàga 'n bresà) l'è una pianta che la fa part de la fameja di Rosaceae, e dal gener di Prunus. Al Linné el cherdeva che l'eva una pianta urigenaria de l'Armenia, da indè che 'l vegn al nom specifegh "armeniaca" e la derivazion lumbarda mugnaga. La pianta l'esisteva però anca in Cina, e l'è rivaa in Europa un bel poo de secul indree travers la civiltà araba.
⇒ LOR
L'è 'na piànta de grandèsa media, àlta 'ntra 5 e 7 meter.
Le fòie i è altèrne e le g'ha 'na fùrma elìtica cordifórme. L'òrlo l'è dò ólte capetàt.
I fiùr i è biànch o ròza smórt, i g'ha la fùrma tìpica de chèi de le Rosaceae. I vé fò prìma de le fòie.
I fröcc i è de le drùpe glubùze co la pèl velütàda. I è de 'n culùr tìpich, tra 'l zàlt e l'aràncio. El giandì 'l se destàca bé de la pólpa del fröt e dét gh'è 'na màndulìna che la pöl véser dólsa o amàra a segónt de la sórt.
Prunus armeniaca ("Armenie ploum"),[3] the maist commonly cultivatit apricot species, an aa cried ansu apricot,[1] Siberian apricot,[1] Tibetan apricot,[1] is a species o Prunus, clessifee'd wi the ploum in the subgenus Prunus. The native range is somewhit uncerteen due tae its extensive prehistoric cultivation, tho awmaist certeenly somewhaur in Asie. It is extensively cultivatit in mony kintras an haes escaped intae the wild in mony places.[4][5][6]
.JPG)
|chapter= (help) L'albercoquera (Prunus armeniaca) ye un árbol fruital caducifolio que o suyo fruito ye l'albercoque u abridor.
O fruito suyo ye una drupa, como o de totz os árbols d'o chenero Prunus, encara que més chicot y ronchet que no os presiegos, con la piel royenca y atierzopelada, y o ruello interior liso. O suyo gusto en tastar-lo ye dulze y suau.
L'árbol ye natural de China, igual que atras especies d'o chenero Prunus, y os romans lo trayoron ta Europa per l'anyo 70 A.C. A especie se fayó bien a o puesto y escapó bien en o continent europeu, especialment en a Peninsula Iberica.
Os denominacions d'a especie y o fruito en a més gran parte d'as luengas europeas (por eixemplo en anglés "apricot" y en francés "abricot") que derivan d'es romances hispanicos, es quals l'heban presa de l'arabe al-burquk.
En muitos puestos d'Aragón o fruito se diz alberhe y l'árbol alberhera, pero no ye un aragonesismo real como cabría pensar. En realidat ye un mozarabismo transmeso por l'arabe y derivato d'o latín PERSICUM, como l'aragonés "presco", relacionato con a parola alberchigo[1] present en castellán. Este mozarabismo fue preso por l'aragonés como alberche pa dimpués castellanizar-se con o modelo de almarchal-almarjal, Borcha-Borja u localment archila> argila.
En bellas partes d'Aragón se le diz domasquino, fendo-los provinients de Domás.
En bells puestos abridor se refiere a una mena de presiego y no a l'albercoque.
Prunus armeniaca ("Armenie ploum"), the maist commonly cultivatit apricot species, an aa cried ansu apricot, Siberian apricot, Tibetan apricot, is a species o Prunus, clessifee'd wi the ploum in the subgenus Prunus. The native range is somewhit uncerteen due tae its extensive prehistoric cultivation, tho awmaist certeenly somewhaur in Asie. It is extensively cultivatit in mony kintras an haes escaped intae the wild in mony places.
L'albercoquera (Prunus armeniaca) ye un árbol fruital caducifolio que o suyo fruito ye l'albercoque u abridor.
O fruito suyo ye una drupa, como o de totz os árbols d'o chenero Prunus, encara que més chicot y ronchet que no os presiegos, con la piel royenca y atierzopelada, y o ruello interior liso. O suyo gusto en tastar-lo ye dulze y suau.
L'árbol ye natural de China, igual que atras especies d'o chenero Prunus, y os romans lo trayoron ta Europa per l'anyo 70 A.C. A especie se fayó bien a o puesto y escapó bien en o continent europeu, especialment en a Peninsula Iberica.
Zabriko se yon fwi.
Зардолу (ном алме: Prunus armeniaca) - яке аз меваҳои маъмули Тоҷикистону Осиёи Марказӣ ва Қафқоз. Дар дунё 1600 навъи зардолу, дар Тоҷикистон қариб 120 навъ, дар Конибодому Исфара зиёда аз 90 навъи зардолу парвариш карда мешавад. Навъҳо: аҳрорӣ, хурмоӣ, кафак, бинигорӣ, мирсанҷалӣ, тоҷxибоӣ, бобоӣ, руиxонон (сурх), лола, лоларух, учма (сурх, сафед), боқитаппак, обак, маҳтобӣ, луччак, ҷавпазак, шишахурмоӣ, субҳонӣ, нишонбойӣ, қандак, моҳтобпазак, пешпазаки самарқандӣ, арзаникатта, августпазаки бегоҳӣ, исфарак, ниёзӣ, абрикос, ширпайванд, хасак ва ғ. Ин навъҳо барои хушккунӣ, истеъмол дар ҳолати тарӣ ва консерванамоӣ қулай мебошад.
Байни дарахтон 7х7, 7х8, 8х8, 8х9, 9х9 м буда, майдони зардолузорро бо техника нарм мекунанд. Озуқаҳои маҳаллию маъданӣ дода, қариб 10 маротиба обёоб кардаее мешавад. З. ҷинси бутта ё дарахти мевадор, мансуби настараниҳо. Дар Осиё 8 намуд, дар Осиёи Миёна, аз ҷумла Ҷумҳурии Тоҷикистон танхо як намуди зардолу паҳн шудааст. Баландии зардолу 8-15 м (навъҳои осиёиаш то 20 м). Барги паҳни эллипсшакли дандондор, гули сафед ё гулобии дуҷинса дорад (пеш аз барг баровардан мешукуфад). Ниҳолаш тезрас, дар 3-4 ҳосил медиҳад, мевааш дар шароити Осиёи Миёна аввалҳои июн мепазан. Ҳар бехи зардолу аз 90 то 500 кг (баъзан то 850 кг) ҳосил мебандад. Зардолу гармидўст, муғҷаҳояш ҳангоми сармои моҳи феврал ва гулаш моҳи март осеб меёбад. Мевааш сафедтоб, норинҷӣ (паҳлўи офтобрасаш), сурхранг, заъфарон буда, шакли мудаввар, байзашакли мудаввар ё дарозрўя, ширадори хушбўй. 4-26% қанд (2,83-15,81% сахароза, 0,13-3,38% глюкоза, 0,65-3% фруктоза, 0,05-2,4% молтоза), 0,17-2,76% туршии себ, лимe ва ғайра, мағзи донакаш 55% равган, 23% сафеда дорад. Навъҳои зардолуи осиёмиёнагии мағзширин дар қаннодӣ шўҳрат дорад. Аз мағзи талхи З. равғани хушсифат мегиранд. Пўчоқи донакашро дар саноати химия барои тайёр кардани туш, чўбашро барои сохтани асбобҳои харротӣ,меваи тару хушкашро чун ғизо ва ғайра дар пухтани мураббо, зардолуоб, мармалод ва ғайра ба кор мебаранд.
Дар собиқ Иттиҳоди Шўравӣ 65-70 ҳазор гектар зардолузор буда, қариб 85%-и он дар Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Украина ва Кавказ воқеъ будааст. Навъҳои зардолуи собиқ СССР-ро ба се гурўҳи асосӣ тақсим мекунанд: осиёимиёнагӣ, эронукавказӣ, европоӣ. Хелҳои зардолуи осиёмиёнагӣ қадбаланд, дарозумр, навдаҳояш борик, баргаш майда, мевааш миёнаи серқанд, думчааш сахт. Қариб 300 навъаш маълум буда, ба гурӯҳҳои фарғонагӣ, зарафшонӣ, тиёншонӣ, хоразмӣ ҷудо мешаванд. Зардолуҳои эронукавказӣ асосан дар мамлакатҳои Осиёи Пеш ва Осиёи Хурд паҳн шудаанд. Аз рӯйи аломатҳои биологӣ ба зардолуи осиёмиёнагӣ наздиканд. Меваи онҳо нисбатан калон, қанднокиашон миёна, ба касалиҳои занбуруғӣ тобоваранд. Зардолуҳои аврупоӣ аз Шарқи Наздик, Аврупои Шарқӣ ва Ғарбӣ оварда шудаанд. Онҳо ба ҳарорати паст мувофиқ шуда, аз гармо зарар мебинанд. Қадашон 6-8 метр, навдаҳояшон ғафс, баргу меваашон калонанд. Асосан барои тархӯрӣ ва мураббо истифода мешаванд. Дар Осиёи Миёна ин навъҳои зардолуро дар ноҳияҳои наздикӯҳӣ, дар баландиҳои 400-100 метр аз сатҳи баҳр парвариш мекунанд. Барои парвариши зардолу заминҳои пастхаму нишебрӯя ва мавзеъҳои шамолрасро интихоб карда, масофаи байни қаторҳо ва дарахтҳоро вобаста ба намии хок 8х8, 8х10 метр мегузоранд ва ба 1 га 125-126 бех ниҳол мешинонанд. То сад сол умр мебинад. Зардолу аз гули якдигар гардолуд мешавад ва дарахти худрӯяш (хасак) хусусияти навъи худро гум мекунад. Бинобар ин ниҳоли пайвандиро мешинонанд. Барои пайванд баъзан хасаки зардолу ва олучаро истифода мебаранд. Хоки атрофи онро солҳои 1-2-юми шинонидан нарм карда, соле 30-50кг нитроген, 60-80кг калий ғизо дода, 6-8 маротиба об медиҳанд.
Зардолузорҳои калонтарини Осиёи Миёна дар водии Фарғона, водии Зарафшон, навоҳии кӯҳии Тоҷикистон ва қисми ҷанубу ғарбии Ӯзбекистон воқеанд. Ба зардолупарварӣ асосан дар ноҳияҳои шимолии Тоҷикистон Ашт, Исфара, Конибодом ва Хуҷанд машғуланд. Ин ноҳияҳо бештар аз 64%-и ғулинги Тоҷикистонро медиҳанд, зардолузори ин ноҳияҳо қариб 78%-и масоҳати умумии боғдориро мегиранд. Вилояти Суғд дар 30 соли охир ҳамчун базаи калонтарини истеҳсоли зардолу дар Осиёи Миёна шӯҳрат ёфта, ҳар сол бештар аз 10 ҳазор тонна мева медиҳад. Шоху кундаи дарахти зардолу ҳамчун ҳезум, хазонаш ҳамчун хӯроки серғизои чорво ва тагандоз истифода мешавад.
Дар маркази шаҳри Исфара, ба шарафи ин мева, ки ин ҷо бештар парвариш карда мешавад, муҷассамаи зардолу сохта шудааст.
Зардолу (ном алме: Prunus armeniaca) - яке аз меваҳои маъмули Тоҷикистону Осиёи Марказӣ ва Қафқоз. Дар дунё 1600 навъи зардолу, дар Тоҷикистон қариб 120 навъ, дар Конибодому Исфара зиёда аз 90 навъи зардолу парвариш карда мешавад. Навъҳо: аҳрорӣ, хурмоӣ, кафак, бинигорӣ, мирсанҷалӣ, тоҷxибоӣ, бобоӣ, руиxонон (сурх), лола, лоларух, учма (сурх, сафед), боқитаппак, обак, маҳтобӣ, луччак, ҷавпазак, шишахурмоӣ, субҳонӣ, нишонбойӣ, қандак, моҳтобпазак, пешпазаки самарқандӣ, арзаникатта, августпазаки бегоҳӣ, исфарак, ниёзӣ, абрикос, ширпайванд, хасак ва ғ. Ин навъҳо барои хушккунӣ, истеъмол дар ҳолати тарӣ ва консерванамоӣ қулай мебошад.
Кајсија (или обична кајсија, науч. Prunus armeniaca) — најодгледуваниот вид традиционално овошје во нашиве простори. По Втората светска војна производството на кајсии во Македонија изнесувало околу 2.700 тони. Во последната декада од социјалистичкиот период (1980–1990) површините под плантажни насади достигнаа до 900 хектари, а производството до 12.000 тони. Со приватизацијата и влошувањето на состојбата во општествениот сектор, насадите се напуштени, а производството нагло опадна. Последниве години статистиката регистрира 140.000 родни стебла кајсии, со производство меѓу 2.000 и 4.000 тони.
Кајсијата е мало дрво, високо 8-12 метри, со стебло до 40 см во дијаметар и густа широка крошна. Листовите му се овални, 5-9 см долги и 4-8 см широки, со заоблена основа, истакнати на врвот и ситно назабени по страните. Цветовите се 2-4,5 см во дијаметар, со пет бели до розеникави латици. Цветаат одделно или во парови, во рана пролет, пред лисјата. Плодот е налик на ситна праска, 1,5-2,5 см во дијаметар (па и поголем кај некои одгледувачи), со жолто-портокалова боја, црвеникав на страните што се најмногу изложени на сонце; површината му е мазна со ситни, кадифени влакненца. Има 1 семка затворена во тврда лушпа.[1][2]
Кајсиите биле познати во Ерменија уште во античките времиња и таму се одгледуваат толку долго што често се верува дека оттаму и потекнуваат.[3][4] Таа претпоставка произлегува од научното име Prunus armeniaca ((македонски) Ерменска слива). Па така, Де Поердерле, пишувајќи за дрвото во 18 век, тврдел дека "Cet arbre tire son nom de l'Arménie, province d'Asie, d'où il est originaire et d'où il fut porté en Europe ..." ("ова дрво свото име го добило по Ерменија, провинција во Азија, од каде и потекнува, и од каде било донесено во Европа ...").[5] При археолошките ископувања во Гарни во Ерменија биле најдени семки на локалитет од енеолитичкиот период.[6] Сепак, Вавиловиот центар за потекло го лоцира потеклото на одгледувањето кајсии во Кина, а други извори велат дека кајсијата најпрво била одгледувана во Индија, околу 3000 г. п.н.е.[7]
Се смета дека први во Европа ја донеле Александар Македонски,[7] и римскиот генерал Луциј (106–57 г. п.н.е.) заедно со црешата и праската. Повеќе извори даваат различни податоци за потеклото на видовите. Ботаничарот Лоудон (1838) верувал дека кајсијата отпрвин се простирала не само во Ерменија туку и на Кавказ, на Хималаите, во Кина, и во Јапонија.[8]
Кајсиите се одгледувале и во Персија уште за време на античките времиња, а сушените кајсии биле важен производ за нивната трговија. Дури и во современ Иран, кајсијата зазема значајно место меѓу овошките и општо е позната под името Zard-ālū (персиски: زردآلو).
Египќаните обично ги сушеле кајсиите, им додавале шеќер, а потоа да ги користеле за пијалок наречен "Амар ал-Дин".
Денес сортите на кајсии се раширени во сите делови на земјината топка чија клима одговара за нивно одгледување.
Иако кајсија по потекло е од регионите со континентална клима и студени зими, тоа може да вирее и на средоземна клима. Сувата клима во овие подрачја е поволна за зреењето на овошките. Дрвото е малку поотпорно на студ од праска, издржувајќи зимски температури и до -30 °C а ако е здраво, дури и пониски. Ограничувачки фактор за одгледување на кајсијата е пролетниот мраз: Тие имаат тенденција да цветаат многу рано, што значи пролетниот мраз може да го убие цветот. Исто така, дрвјата се осетливи на температурни промени во текот на зимската сезона. Во нивната родна Кина, зимите можат да бидат многу студени, но со помалку температурни разлики отколку што тоа е случај во Европа а особено во Северна Америка. Хибридизација со Prunus sibirica (сибирска кајсија; отпорна и до −50 °C но со не толку вкусен плод) нуди можности за одгледување на повеќе растенија отпорни на студот.[9]
Кајсиите честопати се калемат на слива или на праска. По ова калемење плодот честопати варира согласно големината и вкусот.
Турција е главен производител на кајсии, а веднаш по неа следат Иран и Узбекистан. Според ФАО, во 2010 година во Македонија биле произведени 2996 тони кајсии.[10]
Семките од кајсија кои растат во Централна Азија и околу Медитеранот се толку благи што можат да бидат замена за бадемите. Италијанскиот ликер амарето и амарети бисквитите се зачинети со екстракт од семки од кајсии место со бадеми. маслото добиено од кајсии се користи и како масло за готвење. Семките содржат од 2,05% и 2,40% хидроцијанидна киселина, но нормалната конзумација е недоволна да предизвика некои посериозни здравствени нарушувања.[11]
Маслото од семки од дива кајсија е моќен природен антиоксиданс, кој ги уништува слободните радикали во човечкиот организам. Една од главните состојки на маслото од кајсија е витаминот Б17, на кој стручната литература и голем број истражувања му препишуваат антиканцерогени и антитуморни својства. Освен како превенција од тумори, ова масло се употребува и против симптомите на астма и силна кашлица – за разредување на бронхијалните спазми, а со антивоспалителните својства кои ги има, можат да се третираат сериозни кожни болести, како што се егземи, дерматитис и акни. Честа е неговата употреба и како лаксатив при проблеми со опстипација и мрзливи црева. Ова масло се користи и за хранење на сува и повозрасна кожа, го спречува губењето на косата и ги јакне нејзините фоликули. Совршено се апсорбира во кожата и не остава масни траги, и не предизвикува никакви алергиски реакции дури и на најчувствителната кожа[12].
Македонска Енциклопедија. Скопје, Македонија: Македонска академија на науките и уметностите. 2009. стр. 659. ISBN 978-608-203-023-4.
Кајсија (или обична кајсија, науч. Prunus armeniaca) — најодгледуваниот вид традиционално овошје во нашиве простори. По Втората светска војна производството на кајсии во Македонија изнесувало околу 2.700 тони. Во последната декада од социјалистичкиот период (1980–1990) површините под плантажни насади достигнаа до 900 хектари, а производството до 12.000 тони. Со приватизацијата и влошувањето на состојбата во општествениот сектор, насадите се напуштени, а производството нагло опадна. Последниве години статистиката регистрира 140.000 родни стебла кајсии, со производство меѓу 2.000 и 4.000 тони.
Марэ́ля[1][2], таксама абрыко́с[3] (па-лацінску: Prunus armeniaca) — пладовае дрэва з роду сьліва сямейства ружавых.
Дрэва вышынёй да 8 мэтраў.
Лісьце яйкападобнае або эліптычнае, дробназубчастае.
Кветкі белыя ці ружовыя, распускаюцца раней за лісьце.
Плод — мясістая касьцянка жаўтавата-чырвонага колеру, мае добрыя смакавыя якасьці.
Костка тоўстая, гладкая.
Плады ўтрымліваюць цукар, арганічныя кіслоты, карацін, вітамін С.
Марэля была вядомая ў Армэніі з даўніх часоў і культывавалася там так доўга, што большасьць навукоўцаў лічаць Армэнію радзімай гэтай расьліны[4]. Менавіта навуковая назва Prunus armeniaca паходзіць з гэткіх высноў. Падчас археалягічных раскопак у мястэчку Гарні ў Армэніі было знойдзена насеньне марэлі, якое па часу адносіцца да пэрыяду меднага стагодзьдзя[5]. Аднак, паводле цэнтру разнастайнасьці Вавілава, першая культывацыя марэлі пачалася ў Кітаі, па іншым крыніцам — у Індыі каля 3 000 гадоў да н.ч.[6]
На Беларусі марэля звычайная культывуецца аматарамі. Вядомая зь сярэдзіны ХІХ ст., завезеная ў паўднёвыя рэгіёны (на Берасьцейшчыну й Гомельшчыну) з Украіны. Адчувальная да вясновых замаразкаў, ва ўмовах Беларусі пладаносіць 6-7 разоў на 10 гадоў, жыве 20-25, максымум да 40 гадоў. Пачынае пладаносіць на 4-5-ы год. Плады высьпяваюць у ліпені-жніўні. Выведзеныя пэрспэктыўныя гібрыды прыдатныя для культывацыі на поўдні й паўднёвым захадзе Беларусі.
Плады марэляў ужываюцца як у сьвежым, так і ў сушаным выглядзе: урук — сушаныя цэлыя плады з косткаю, кайса — цэлыя плады бяз косткі, курага — плод марэлі бяз косткі, падзелены напалову. Хворым цукровым дыябэтам варта абмяжоўваць ужываньне марэляў з-за высокага ўтрыманьня ў іх цукру.
З марэляў падрыхтоўваюць сьпіртны напой — марэлевую гарэлку, марэлевы сок падвяргаецца закісаньню й потым перагонцы.
Насеньне (косткі) ўжываюцца ў ежу падобна мігдалам, а пры адцісканьні зь іх атрымліваюць малако (па-француску: Huille de marmotte). Насеньне таксама выкарыстоўваецца для вытворчасьці тлустага алею, якое ўжываецца ў мэдыцыне ў якасьці растваральніку.
Зь перапаленых костачак марэлі робіцца туш.
У кітайскай нацыянальнай мэдыцыне насеньне марэлі ўжываюцца ў якасьці заспакаяльнага сродку пры кашлі, ікаўцы. У Кітаі прымаюць насеньне марэлі ў спалучэньні зь іншымі лекавымі расьлінамі пры бранхіце, трахеіце, лярынгіце, кохліку.
Нацёкі з натуральных расколін марэлевых дрэваў засыхаюць на паветры, утвараючы так званую марэлевую камедзь. Здробненая ў парашок (белага ці жоўтага колеру) марэлевая камедзь выкарыстоўваецца ў мэдыцыне як паўнавартасны заменьнік гуміарабіку. Па эмульгуючай здольнасьці, устойлівасьці прыгатаваных на ёй алейных эмульсій і грузкасьці яна пераўзыходзіць гуміарабік. Ужываюць марэлевую камедзь часам як ахінальнае.
Драўніна марэлевага дрэва выкарыстоўваецца народамі Каўказа для вырабу музычных прыладаў, такіх як дудук, шві, зурна.
Марэ́ля, таксама абрыко́с (па-лацінску: Prunus armeniaca) — пладовае дрэва з роду сьліва сямейства ружавых.
Хъуэрджэ (лат-бз.: Prunus armeniaca, ур-бз.: Абрикос) — къэкӀыгъэ-жыг КъымцӀэ лъпӀкъым ящыщу.
КъыздикӀауэ ялъытэр Китайм, абдежым мы Ӏарысу къокӀхэр. Еуропэм къызэрашъар Ермэлым икӀауэ (лэтин цӀэр къызхэкӀыр ара: armeniacus - ермэлей). ЯужкӀэ Римым носыр, абы топсэлъыхь пэсырей урым тхыдэтх Плиний Нэхъыжъыр.
ПэмыкӀ цӀэуэ иӀар: хъуэрэджэ, абрикосжыгей.
Тхьампэпыху жыг, мы индыду, пкӀашъхьа хъурей иӀу.
Тхьампэхэр хъуреуэ щыт, я кӀапэр памцӀу, игъунэхэр дзасу.
Хужьу иэ плъыжьыху мэгъагъэ тхьампэхэр къэмытӀэпӀа кӀышъэ.
Пхъышъхьахэм зы кумкӀэ ярылъ, езыхэм яфэр, гъуэжь-плъыжьыфу щытхэ, хъурейху. КумкӀэм ифэр Ӏуву щыт, цӀанлъу.
Курхьэхэр пэсырей лъэхъэнэхэм къыщыкӀэдзауэ къэрал ипшъэ лъэныкъуэмкӀэ щыӀахэм арысу ягъэкӀыр
Урысем куэду Къаукъазымрэ, ипшъэ куейхэм Еуропэ лъэныкъуэм ягъэкӀыр.
Хъуэрджэ (лат-бз.: Prunus armeniaca, ур-бз.: Абрикос) — къэкӀыгъэ-жыг КъымцӀэ лъпӀкъым ящыщу.
КъыздикӀауэ ялъытэр Китайм, абдежым мы Ӏарысу къокӀхэр. Еуропэм къызэрашъар Ермэлым икӀауэ (лэтин цӀэр къызхэкӀыр ара: armeniacus - ермэлей). ЯужкӀэ Римым носыр, абы топсэлъыхь пэсырей урым тхыдэтх Плиний Нэхъыжъыр.
ПэмыкӀ цӀэуэ иӀар: хъуэрэджэ, абрикосжыгей.
ख़ुबानी एक गुठलीदार फल है। वनस्पति-विज्ञान के नज़रिए से ख़ुबानी, आलू बुख़ारा और आड़ू तीनों एक ही "प्रूनस" नाम के वनस्पति परिवार के फल हैं। उत्तर भारत और पाकिस्तान में यह बहुत ही महत्वपूर्ण फल समझा जाता है और कुछ विशेषज्ञों के अनुसार यह भारत में पिछले ५,००० साल से उगाया जा रहा है।[2] ख़ुबानियों में कई प्रकार के विटामिन और फाइबर होते हैं।
अंग्रेजी में ख़ुबानी को "ऐप्रिकॉट" (apricot) कहते हैं। पश्तो में इसे "ख़ुबानी" (خوبانۍ) ही कहते हैं। फ़ारसी में इसको "ज़र्द आलू" (زردآلو) कहते हैं। फ़ारसी में "आलू" का मतलब "आलू बुख़ारा" और "ज़र्द" का मतलब "पीला (रंग)" होता है, यानि "ज़र्द आलू" का मतलब "पीला आलू बुख़ारा' होता है। ध्यान रहे के जिसे हिन्दी में आलू बोलते हैं उसे फ़ारसी में "आलू ज़मीनी" बोलते हैं (यानि ज़मीन के नीचे उगने वाला आलू बुख़ारा)। मराठी में इसके लिए फ़ारसी से मिलता-जुलता "जर्दाळू" शब्द है।
ख़ुबानी के पेड़ का कद छोटा होता है - लगभग ८-१२ मीटर तक। उसके तने की मोटाई क़रीब ४० सेंटीमीटर होती है। ऊपर से पेड़ की टहनियां और पत्ते घने फैले हुए होते है। पत्ते का आकार ५-९ सेमी लम्बा, ४-८ सेमी चौड़ा और अण्डाकार होता है। फूल पाँच पंखुड़ियों वाले, सफ़ेद या हलके गुलाबी रंग के होते हैं और हाथ की ऊँगली से थोड़े छोटे होते हैं। यह फूल या तो अकेले या दो के जोड़ों में खिलते हैं। ख़ुबानी का फल एक छोटे आड़ू के बराबर होता है। इसका रंग आम तौर पर पीले से लेकर नारंगी होता है लेकिन जिस तरफ सूरज पड़ता हो उस तरफ ज़रा लाल रंग भी पकड़ लेता है। वैसे तो ख़ुबानी के बहरी छिलका काफी मुलायम होता है, लेकिन उस पर कभी-कभी बहुत महीन बाल भी हो सकते हैं। ख़ुबानी का बीज फल के बीच में एक ख़ाकी या काली रंग की सख़्त गुठली में बंद होता है। यह गुठली छूने में ख़ुरदुरी होती है।
विश्व में सबसे ज़्यादा ख़ुबानी तुर्की में उगाई जाती है जहाँ २००५ में ३९०,००० टन ख़ुबानी पैदा की गई। मध्य-पूर्व तुर्की में स्थित मलत्या क्षेत्र ख़ुबानियों के लिए मशहूर है और तुर्की की लगभग आधी पैदावार यहीं से आती है। तुर्की के बाद ईरान का स्थान है, जहाँ २००५ में २८५,००० टन ख़ुबानी उगाई गई। ख़ुबानी एक ठन्डे प्रदेश का पौधा है और अधिक गर्मी में या तो मर जाता है या फल पैदा नहीं करता। भारत में ख़ुबानियाँ उत्तर के पहाड़ी इलाकों में पैदा की जाती है, जैसे के कश्मीर, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, वग़ैराह।
सूखी ख़ुबानी को भारत के पहाड़ी इलाक़ों में बादाम, अख़रोट और न्योज़े की तरह ख़ुबानी को एक ख़ुश्क मेवा समझा जाता है और काफ़ी मात्रा में खाया जाता है। कश्मीर और हिमाचल के कई इलाक़ों में सूखी ख़ुबानी को किश्त या किष्ट कहते हैं। माना जाता है के कश्मीर के किश्तवार क्षेत्र का नाम इसीलिए पड़ा क्योंकि प्राचीनकाल में यह जगह सूखी खुबनियों के लिए प्रसिद्ध थी।
खुबानी की प्यूरी को वसा के विकल्प के तौर पर प्रयोग कर सकते हैं। इसकी प्यूरी आलूबुखारे की प्यूरी की तरह बहुत गहरे रंग की नहीं होती और न ही सेब की प्यूरी की तरह जल की अधिकता वाली ही होती है। खुबानी का उद्गम उत्तर पश्चिम के देशों विशेषकर अमेरिका का माना जाता है। कुछ समय बाद यह फल तुर्की पहुंचा। इस समय वहां खुबानी की पैदावार सबसे ज्यादा होती है। खुबानी का रंग जितना चमकीला होगा, उसमें विटामिन-सी और ई और पोटेशियम की मात्रा उतनी ही अधिक होगी। सूखी खुबानी में ताजी खुबानी की तुलना में १२ गुना लौह, सात गुना आहारीय रेशा और पांच गुना विटामिन ए होता है। सुनहरी खुबानी में कच्चे आम व चीनी मिला कर बहुत स्वादिष्ट चटनी बनती है। खुबानी का पेय भी बहुत स्वादिष्ट होता है, जिसे ‘एप्रीकॉट नेक्टर’ कहते हैं।[3]
ख़ुबानी की गुठली के अन्दर का बीज एक छोटे बादाम की तरह होता है और ख़ुबानी की बहुत सारी क़िस्मों में इसका स्वाद एक मीठे बादाम सा होता है। इसे खाया जा सकता है, लेकिन इसमें हलकी मात्रा में एक हैड्रोसायनिक ऐसिड नाम का ज़हरीला पदार्थ होता है। बच्चों को ख़ुबानी का बीज नहीं खिलाना चाहिए। बड़ों के लिए यह ठीक है लेकिन उन्हें भी एक बार में ५-१० बीजों से अधिक नहीं खाने चाहिए।[4]
खुबानी कई रंगों में आती है, जैसे सफेद, काले, गुलाबी और भूरे (ग्रे) रंग। रंग से खुबानी के स्वाद पर कोई प्रभाव नहीं पड़ता, लेकिन इसमें जो कैरोटीन होता है, उसमें जरूर अंतर आ जाता है।
|assessment_year= specified when using {{IUCN}} ख़ुबानी एक गुठलीदार फल है। वनस्पति-विज्ञान के नज़रिए से ख़ुबानी, आलू बुख़ारा और आड़ू तीनों एक ही "प्रूनस" नाम के वनस्पति परिवार के फल हैं। उत्तर भारत और पाकिस्तान में यह बहुत ही महत्वपूर्ण फल समझा जाता है और कुछ विशेषज्ञों के अनुसार यह भारत में पिछले ५,००० साल से उगाया जा रहा है। ख़ुबानियों में कई प्रकार के विटामिन और फाइबर होते हैं।
खुर्पानी एक आलुबखडाको प्रजातिको एउटा फल हो। यो नेपालको चिसो हावापानी भएको पहाडि भेगमा उत्पादन हुन्छ।
खुर्पानी एक आलुबखडाको प्रजातिको एउटा फल हो। यो नेपालको चिसो हावापानी भएको पहाडि भेगमा उत्पादन हुन्छ।
ఆప్రికాట్ రోసేసి కుటుంబానికి సంబంధించిన పుష్పించే మొక్క. దీని వృక్ష శాస్త్రీయ నామం Prunus armeniaca. రేగు పండ్ల చెట్ల వంటి చెట్లతో లేదా పొదలతో ఈ చెట్టును వర్గీకరించవచ్చు.
నమ్మదగని విధంగా సరిపడినంత పరిమితిలో పూర్వ చరిత్రలో పెద్ద ఎత్తున ఆప్రికాట్ ను పండించారు. ఆప్రికాట్ ను సీమ బాదం అని కూడా అంటారు.
ఆప్రికాట్ 8 నుంచి 12 మీటర్ల (26 నుంచి 39 అడుగుల) ఎత్తు పెరుగుతుంది. ఈ చెట్టు యొక్క మాను అడ్డుకొలత 40 సెంటీమీటర్ల పైన ఉండి దట్టంగా, విశాలంగా పందిరి వలె ఉంటుంది.
ఈ చెట్టు ఆకులు అండాకారాన్ని కలిగి 5 నుంచి 9 సెంటీమీటర్ల (2 నుంచి 3.5 అంగుళాల) పొడవుతో, 4 నుంచి 8 సెంటీమీటర్ల (1.6 నుంచి 3.1 అంగుళాల) వెడల్పుతో ఉంటాయి.
ఆకు చుట్టూ మొదలు నుండి కోస వరకు సొగసుగా అంచులు చంద్రాకారపు రంపం అంచుల వలె నునుపుగా ఉంటాయి.
ఆప్రికాట్ పుష్పాలు 2 నుంచి 4.5 సెంటిమీటర్ల (0.8 నుంచి 1.8 అంగుళాల) అడ్డుకొలతతో 5 తెలుపు, లేత ఎరుపు రంగు గల పూరేకులను కలిగి ఉంటుంది.
ఈ చెట్టు వసంత రుతువుకు ముందుగా పుష్పాలను లేక ఒకేసారి పుష్పాలను, చిగురు ఆకులను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
ఆప్రికాట్ పండు లోపల ఎరుపు రంగు పీచ్ పండు లోపల ఉండేటటు వంటి గట్టిగా ఉండే టెంకే వంటి విత్తనం ఉంటుంది.
ఈ పండు 1.5 నుంచి 2.5 సెంటిమీటర్ల (0.6 నుంచి 1 అంగుళం) అడ్డుకొలత కలిగి ఉంటుంది. (పెద్ద మొత్తాలలో ఆధునిక సాగు చేసే కొన్ని సాగులలో)
ఈ పండు ఎక్కువగా పసుపు, ఆరంజి రంగులతో ప్రక్కల ఎరుపు రంగు ఛాయలను కలిగి ఉంటుంది.
ఆప్రికాట్ పండు యొక్క ఉపరితలం మృదువుగా, మెత్తగా నున్నగా జారుతున్నట్టు ఉంటుంది. ఈ పండు లోపల ఉన్న టెంకెకు ఉండే పీచు చాలా పొట్టిగా ఉంటుంది.
==ఔషధాల, ఆహారే
Apricot tree in central Cappadocia, Turkey
Apricot flowers in village Benhama Kashmir
Apricot and its cross section
Apricots drying on the ground in Turkey
Fresh apricots on display
Dried organic apricot, produced in Turkey. The colour is dark because it has not been treated with sulfur dioxide
Prunus sibirica (Siberian apricot; hardy to −50 °C but with less palatable fruit) offers options for breeding more cold-tolerant plants.
An Armenian stamp featuring the apricot.
მარგული თაშნეშე ჭაჭი (ლათ. Prúnus armeniáca) — ხილამი ჩანარი ვარდიშნერეფიშ ფანიაშე. ჯაშ სიმაღალა 15 მ-ს ანჭუ. ფურცელი ელიფსური ვარდა განიერმარქვალიშობური რე; პიოლი ჩე ვარდა ვარიშფერი დო ფურცელშე ორდოთ გჷთმიფაჩუ. გუმნაღელი წკამი რე, ხორცამი ვარდა სქირი; უღუ ბუსუსელი, ოშა-გოშათ სიოტა ტყები.
მარგული სინთეშ დო სიტიბაშ მოჸოროფე, გოლოფაგარზე ჩანარი რე. ჯგირო ხარენს ალუვიურ-კარბონატულ ქექე დიხას. მოსალს ირზენს ჸონუაშე მასუმა-მაანთხა წანას. ხენწყილ კლიმატურ პიჯალეფს მოსალიანობა ირწანას 8-12 ტონა რე 1 ჰა-ს .
მარგული კულტივირაფილი რე ოორუე ინდოეთის, ირანს, ჩინეთის, ორუე დო ობჟათე აფრიკას, ოორუე ამერიკას , ავსტრალიას, მორჩილი აზიას, მოლენკავკაციას. მარგულიშ გუმნაღელი იკათუანს შანქარეფს (4-20%), უშქურიშ, ლიმონიშ დო შხვა ბჟელეფს; პექტინოვან ნიბთიარობეფს (0,38-1,27%); კაროტინს (10 მგ%-შახ); თასი — 29-58% ციმუს. გიმირინუანა ლადირო, ჩილათ დო დოკონსერვაფილო (კომპოტი, წვენი დო შხვა).
საქორთუოს მარგულს წკამი კულტურეფიშ ნარგეფიშ 2% უკებჷ. უმენტაშო გოფაჩილი რე კახეთის დო ქართლის. ბჟადალ საქორთუოს მეტსილამობაშ გეშა მერკე ხარენს. დორაიონაფილი ჯიშეფი რე: შალახი, ქორთული აღჯანაბადი, ალიპრიალა (ოკათე სელექციათ აკოქიმინელი აბანური ჯიში). მარგულიშ ლახარეფი რე: კლასტეროსპრიოზი, ბაქტერიული კიბო, ტუტაშფერი სიყორადე; მანებელეფი რე — ჩხვინდმაგჷრძიეფი დო ბიწკამეფი.
მარგული თაშნეშე ჭაჭი (ლათ. Prúnus armeniáca) — ხილამი ჩანარი ვარდიშნერეფიშ ფანიაშე. ჯაშ სიმაღალა 15 მ-ს ანჭუ. ფურცელი ელიფსური ვარდა განიერმარქვალიშობური რე; პიოლი ჩე ვარდა ვარიშფერი დო ფურცელშე ორდოთ გჷთმიფაჩუ. გუმნაღელი წკამი რე, ხორცამი ვარდა სქირი; უღუ ბუსუსელი, ოშა-გოშათ სიოტა ტყები.
მარგული სინთეშ დო სიტიბაშ მოჸოროფე, გოლოფაგარზე ჩანარი რე. ჯგირო ხარენს ალუვიურ-კარბონატულ ქექე დიხას. მოსალს ირზენს ჸონუაშე მასუმა-მაანთხა წანას. ხენწყილ კლიმატურ პიჯალეფს მოსალიანობა ირწანას 8-12 ტონა რე 1 ჰა-ს .
მარგული კულტივირაფილი რე ოორუე ინდოეთის, ირანს, ჩინეთის, ორუე დო ობჟათე აფრიკას, ოორუე ამერიკას , ავსტრალიას, მორჩილი აზიას, მოლენკავკაციას. მარგულიშ გუმნაღელი იკათუანს შანქარეფს (4-20%), უშქურიშ, ლიმონიშ დო შხვა ბჟელეფს; პექტინოვან ნიბთიარობეფს (0,38-1,27%); კაროტინს (10 მგ%-შახ); თასი — 29-58% ციმუს. გიმირინუანა ლადირო, ჩილათ დო დოკონსერვაფილო (კომპოტი, წვენი დო შხვა).
საქორთუოს მარგულს წკამი კულტურეფიშ ნარგეფიშ 2% უკებჷ. უმენტაშო გოფაჩილი რე კახეთის დო ქართლის. ბჟადალ საქორთუოს მეტსილამობაშ გეშა მერკე ხარენს. დორაიონაფილი ჯიშეფი რე: შალახი, ქორთული აღჯანაბადი, ალიპრიალა (ოკათე სელექციათ აკოქიმინელი აბანური ჯიში). მარგულიშ ლახარეფი რე: კლასტეროსპრიოზი, ბაქტერიული კიბო, ტუტაშფერი სიყორადე; მანებელეფი რე — ჩხვინდმაგჷრძიეფი დო ბიწკამეფი.
A apricotta o bricòccalo (in ingleise 'apricot' e in intalian 'albicocca') a l'è o fruto de l'ærboo do bricocco (Prunus armeniaca). A cianta a l'è da mexima famiggia e genere de fruti comme a çëxa, o pèrsego e a brigna.
O fruto o l'è normalmente sferico de 3.5 - 6 citti de diametro. O cô, de sòlito giäno euvo/ arson, o peu aveghe de strïe rosse. A pelle a l'è vellùâ.
A apricotta a g'ha un'armella soö, dùa e do cô do legno.
L'armelinaro (nome sientifego Prunus armeniaca L., in talian Albicocco) l'è un àlbaro apartegnente ala fameja dele Rosaceae, e al zènere Prunus. El fruto che el produse el gà nome armelìn. Linneo el credéa che el fusse originario del'Armenia (Iran) - da qua vien el nome sientifico "prunus armeniaca" - ma la pianta la jera presente in Cina. I lo ga portà in Europa i Arabi un mucio de secoli fa.
L'è na pianta de media grandessa, alta dai 5 ai 7 m. Le foje i è a forma de cor col margine dopiamente seghetà. I fiori i gà calice e corolla pentamenri, i è bianco-rosei, unici o appaiati. La fioritura la avien, come in tuti i Prunus, prima dela fogliazion. I fruti i è dele drupe velutade de color zalo-arancio.
Tra i fonghi patogeni che colpìse l'armelinaro, i pi inportanti i è el corineo, la moniliosi, el mal del piombo parasitario e i marciumi radicali da Armillaria mellea e Rosellinia necatrix. Tra i inseti, i pi importanti i è la mosca mediteranea dela fruta (Ceratitis capitata), la tignola oriental (Cydia molesta), el rodilegno rosso (Cossus cossus), la cociniglia bianca (Diaspis pentagona) e l'aspidioto (Quadraspidiotus perniciosus).
L'armelinaro (nome sientifego Prunus armeniaca L., in talian Albicocco) l'è un àlbaro apartegnente ala fameja dele Rosaceae, e al zènere Prunus. El fruto che el produse el gà nome armelìn. Linneo el credéa che el fusse originario del'Armenia (Iran) - da qua vien el nome sientifico "prunus armeniaca" - ma la pianta la jera presente in Cina. I lo ga portà in Europa i Arabi un mucio de secoli fa.
Su barracoco o piricocu (Prunus armeniaca) est un àivure de frutu 'e sa Familia Rosacee. S'àivure est altu 7-8 metros, cun fozas coriatas. Fiorit chito in beranu.
Sa pianta est cultivada in Europa tzentru meridionale e in àteras zonas temperadas: s'àivure supportat su fritu, però si preférit a lu piantare in zonas asciutas ca s'umididade l'arruinzat.
Già dae su segundu annu de vida s'àiuvure faghet frutos, e dae tres-chimbe annos cominzat a nde produrre in cantidades pius mannas.
Sos frutos 'e su barracoco sunt de colore grogu giaru e no sunt tantu mannu. Saboridos, si mandigant friscos o comente marmellata.
Custu frutu est coltivadu in Cina dae pius de 4000 annos. B'est in Itàlia e in Grecia dae su 70-60 a.C., ma sunt istados sos Arabos a la giughere definitivamente in Europa, infatis su nomene "barracoco" derivat dae una paraula araba (مشمش Al-barqoq).
Su barracoco si guastat sùbitu, e cheret mandigadu in presse dae candu enit comporadu.
Su barracoco tenet tantas vitaminas, ispetzialmente vitamina A, B, C e PP. Tenet puru magnesiu, fosforu, ferru, calciu e potassiu.
Su barracoco o piricocu (Prunus armeniaca) est un àivure de frutu 'e sa Familia Rosacee. S'àivure est altu 7-8 metros, cun fozas coriatas. Fiorit chito in beranu.
Sa pianta est cultivada in Europa tzentru meridionale e in àteras zonas temperadas: s'àivure supportat su fritu, però si preférit a lu piantare in zonas asciutas ca s'umididade l'arruinzat.
Già dae su segundu annu de vida s'àiuvure faghet frutos, e dae tres-chimbe annos cominzat a nde produrre in cantidades pius mannas.
Абрико́с, азы Бөдүүн абрикос (лат. Prúnus armeniáca) — ыяш; Сливаларның Rosaceae аймаанга хамааржыр үнүш, база ол ыяштың чимизи. Абрикостуң өске аттары база бар: сарыгслива, морель, курага, жердель, урюк.
Аҷара́м[1] (алаҭ. Prúnus armeniáca) — аҵиаа. Ашәыр. Ашәырҵла.
Туьрк — диттан тӀехь кхуьуш болу мерза стом бу.
Туьркаш яккхий хуьлу, кегий хуьлу. Церан тайпанаш масех ду.
Окулировка йо, дукхах дерг, Т-кепара хадорца, бІаьстенан гІад тІедогІаран кепашца: чкъор тІехьа, декъарца, кхин кепара копулировкаца. Российн юккъерчу асанехь туьркан окулировка ян мега июнан чеккхегара август болабаллалц муьлххачу а хенахь. Иза дика тІеиэцийтарна рузман терахь дац ладаме, ткъа оцу белхан беркате долу хенан хІоттаман хьал ду. ТІуьна, догІнашца, бовха хенан хІоттамо совйоккху кхиаран процессийн жигаралла, аьтту бо камбийн болх жигара баккха а, чкъор дика къастийта а, — бІаьргаш тІеиэцар оцу хьолехь дика хуьлу. БІаьстенан талламашца, окулировка кепара тІедоьгІнарг тІеиэцаралла, юккъера барамехь хуьлу 20—30 %. БІаьстенан апрелера июне кхаччалц гІадца тІедогІарехь, уггар дика гІодан тІеиэцаралла хуьлу май болалуш (70—85 %)[1].
Уггар дика тІелатар хуьлу туьркан Бессея кепарчу баллаца: шад наггахь бен ца хуьлура, лакхахь тІедоьгІчи (ораман лаган 10—15 см лакхахь), гІамаран баллан тІедогІнарг цкъан а каг ца лора. Туьрк тІе гІуо ца оьцу йийна кхиинчу хьаьрса хьечан, хьечан, коканан маргІалш. Амма кІезиг ца хуьлу тІедоьгІнарг каглуш меттиг а[1]. Цхьаболчу авторш хьехар ло туьрк тІеюгІуш хІокху кепарчу хьечийн бух лелабар: 'Еврази 43', 'Тулан Іаьржаниг', 'Сиха кхуьург ЦІиен'[2], '10-3-68' а, хьаьрса хьач '13-113'. 'Лель', 'Айсберг', 'Граф-аьзни' кепаш гайтина дика тІеиэцаралла хьечах баьллачу бух тІехь, ткъа 'Зевс', 'Паччахьниг', 'Гвиани' дика кхуьу хьаьрса хечан бух тІехь. 'Алёша' туьрк цхьабосса дика денло муьлххачу бух тІехь а[1].
Prunus armeniaca is the most commonly cultivated apricot species. The native range is somewhat uncertain due to its extensive prehistoric cultivation. Genetic studies indicate Central Asia is the center of origin.[4][5] It is extensively cultivated in many countries and has escaped into the wild in many places.[6][7][8]
The specific epithet armeniaca refers to the country of Armenia in western Asia.[9]
Prunus armeniaca is a small tree, 8–12 m (26–39 ft) tall, with a trunk up to 40 cm (16 in) in diameter and a dense, spreading canopy. The leaves are ovate, 5–9 cm (2.0–3.5 in) long and 4–8 cm (1.6–3.1 in) wide, with a rounded base, a pointed tip and a finely serrated margin. The flowers are 2–4.5 cm (0.8–1.8 in) in diameter, with five white to pinkish petals; they are produced singly or in pairs in early spring before the leaves. The fruit is a drupe similar to a small peach, 1.5–2.5 cm (0.6–1.0 in) diameter (larger in some modern cultivars), from yellow to orange, often tinged red on the side most exposed to the sun; its surface can be smooth (botanically described as: glabrous) or velvety with very short hairs (botanically: pubescent). The flesh (mesocarp) is succulent and its taste can range from sweet to tart. The single seed is enclosed in a hard, stony shell, often called a "stone", with a grainy, smooth texture except for three ridges running down one side.[10][11]
Apricot flowers in the village of Benhama, Kashmir
Unripe fruits
Apricot and its cross-section
According to the Catalogue of Life and Flora of China, there are six varieties of P. armeniaca:[11][12]
According to the Soviet botanist Nikolai Vavilov, the center of origin of P. armeniaca is Central Asia, where its domestication would have taken place, and China is another center of domestication.[13] His hypothesis has been confirmed by genetic studies.[4][5]
There were at least three independent domestication events in the demographic history of P. armeniaca:[4]
The cultivated apricot diffused towards west by two main routes: one is Central Asia → West Asia → Mediterranean Europe & North Africa, and the other is Central Asia → continental Europe. In addition, the cultivated apricot from Japan had a minor contribution to that in Mediterranean Europe.[5]
The apricot was known in Armenia during ancient times, and has been cultivated there for so long that it was previously thought to have originated there.[14] An archaeological excavation at Garni in Armenia found apricot seeds in a Chalcolithic-era site.[15] Its scientific name Prunus armeniaca (Armenian plum) derives from that assumption. For example, Belgian arborist Baron de Poerderlé, writing in the 1770s, asserted, "Cet arbre tire son nom de l'Arménie, province d'Asie, d'où il est originaire et d'où il fut porté en Europe ..." ("this tree takes its name from Armenia, province of Asia, where it is native, and whence it was brought to Europe ...").[16] A large variety of apricots, around 50, are grown in Armenia today.[14]
Apricots have been cultivated in China since no later than 1000 BC.[17] Beginning in about the seventh century, apricots in China have been preserved by various methods, including salting and smoking, and the more common drying. Hubei is noted for its black smoked apricots.[18]
Its introduction to Greece is attributed to Alexander the Great.[19]
Apricots have been cultivated in Persia since antiquity, and dried ones were an important commodity on Persian trade routes. Apricots remain an important fruit in modern-day Iran.
An article on Apricot cultivation in Andalusia of Spain is brought down in Ibn al-'Awwam's 12th-century agricultural work, Book on Agriculture.[20]
Egyptians usually dry apricots, add sweetener, and then use them to make a drink called amar al-dīn.
In England during the 17th century, apricot oil was used in herbalism treatments intended to act against tumors, swelling, and ulcers.[21]
In the 17th century, English settlers brought the apricot to the English colonies in the New World. Most of modern American production of apricots comes from the seedlings carried to the West Coast by Spanish missionaries. Almost all U.S. commercial production is in California, with some in Washington and Utah.[22]
Today, apricot cultivation has spread to all parts of the globe having climates that can support its growth needs.
Seeds or kernels of the apricot grown in central Asia and around the Mediterranean are so sweet, they may be substituted for almonds. The Italian liqueur amaretto and amaretti biscotti are flavoured with extract of apricot kernels rather than almonds. Oil pressed from these cultivar kernels, and known as oil of almond, has been used as cooking oil. Kernels contain between 2.05% and 2.40% hydrogen cyanide, but normal consumption is insufficient to produce serious effects.[23]
The scientific name armeniaca was first used by Gaspard Bauhin in his Pinax Theatri Botanici (page 442), referring to the species as Mala armeniaca "Armenian apple". It is sometimes stated that this came from Pliny the Elder, but it was not used by Pliny. Linnaeus took up Bauhin's epithet in the first edition of his Species Plantarum in 1753.[24]
The name apricot is probably derived from a tree mentioned as praecocia by Pliny. Pliny says "We give the name of apples (mala) ... to peaches (persica) and pomegranates (granata) ..."[25] Later in the same section he states "The Asiatic peach ripens at the end of autumn, though an early variety (praecocia) ripens in summer – these were discovered within the last thirty years ...".
The classical authors connected Greek armeniaca with Latin praecocia:[26] Pedanius Dioscorides' " ... Ἀρμενιακὰ, Ῥωμαιστὶ δὲ βρεκόκκια"[27] and Martial's "Armeniaca, et praecocia latine dicuntur".[28] Putting together the Armeniaca and the Mala obtains the well-known epithet, but there is no evidence the ancients did it; Armeniaca alone meant the apricot. Nonetheless, the 12th century Andalusian agronomist Ibn al-'Awwam refers to the species in the title of chapter 40 of his Kitab al-Filaha as والتفاح الارمني, "apple from Armenia", stating that it is the same as المشمش or البرقوق ("al-mishmish" or "al-barqūq").
Accordingly, the American Heritage Dictionary under apricot derives praecocia from praecoquus, "cooked or ripened beforehand" [in this case meaning early ripening], becoming Greek πραικόκιον praikókion "apricot" and Arabic البرقوق al-barqūq, a term that has been used for a variety of different members of the genus Prunus (it currently refers primarily to the plum in most varieties of Arabic, but some writers use it as a catchall term for Prunus fruit).
The English name comes from earlier "abrecock" in turn from the Middle French abricot, from Catalan abercoc in turn from Spanish albaricoque.[29] The Spanish albaricoque were adaptation of the Arabic البرقوق (al-barqūq), dating from the Moorish rule of Spain. Al-barquq in its turn comes from the Aramaic/Syriac word of barquqyo.
However, in Argentina and Chile the word for "apricot" is damasco, which could indicate that, to the Spanish settlers of these countries, the fruit was associated with Damascus in Syria.[30] The word damasco is also the word for "apricot" in Portuguese (both European and Brazilian, though in Portugal the words alperce and albricoque are also used).
The Chinese associate the apricot with education and medicine. For instance, the classical word 杏壇 (literally: 'apricot altar') which means "educational circle", is still widely used in written language. Chuang Tzu, a Chinese philosopher in the 4th century BCE, told a story that Confucius taught his students in a forum surrounded by the wood of apricot trees.[31] The association with medicine in turn comes from the common use of apricot kernels as a component in traditional Chinese medicine, and from the story of Dong Feng (董奉), a physician during the Three Kingdoms period, who required no payment from his patients except that they plant apricot trees in his orchard on recovering from their illnesses, resulting in a large grove of apricot trees and a steady supply of medicinal ingredients. The term "Expert of the Apricot Grove" (杏林高手) is still used as a poetic reference to physicians.
In Armenia, the wood of the apricot tree is used for making wood carvings such as the duduk, which is a popular wind instrument in Armenia and is also called "apricot pipe" (Armenian: ծիրանափող, romanized: ciranap'oġ). Several hand-made souvenirs are also made from the apricot wood. The colour is used on the flag of Armenia.
Prunus armeniaca is the most commonly cultivated apricot species. The native range is somewhat uncertain due to its extensive prehistoric cultivation. Genetic studies indicate Central Asia is the center of origin. It is extensively cultivated in many countries and has escaped into the wild in many places.
The specific epithet armeniaca refers to the country of Armenia in western Asia.
Abrikotarbo aŭ abrikotujo (Prunus armeniaca) estas specio de arbo en la genro Prunuso kun flavaj manĝeblaj fruktoj: abrikotoj. La indiĝena loko estas iomete necerta pro vasta prahistoria kultivado, sed verŝajne ĝi devenas el norda kaj okcidenta Ĉinio kaj Centra Azio, kaj eble ankaŭ Koreio kaj Japanio.
Abrikotarbo aŭ abrikotujo (Prunus armeniaca) estas specio de arbo en la genro Prunuso kun flavaj manĝeblaj fruktoj: abrikotoj. La indiĝena loko estas iomete necerta pro vasta prahistoria kultivado, sed verŝajne ĝi devenas el norda kaj okcidenta Ĉinio kaj Centra Azio, kaj eble ankaŭ Koreio kaj Japanio.
Prunus armeniaca, llamado comúnmente albaricoque, damasco, amasco, albergero o chabacano (en árabe, الْبَرْقُوق, romanizado: āl-barqūq «ciruela») es un árbol frutal originario de China (donde fue hallada la variedad originaria silvestre), Turquía, Irán, Armenia, Azerbaiyán y Siria.
Es un árbol de 3 a 6 metros de altura, caducifolio, inerme o algo espinoso, con las hojas, pecioladas y estipuladas que miden de 5 a 10 cm por 3.5 a 8 cm, y son ovadas, suborbiculares o cordiformes, acuminadas, de margen doblemente aserrado, de haz y envés glabrescentes, rojizas cuando jóvenes, con algunas glándulas en la base del limbo. Las flores son solitarias o en fascículos de 2-6, subsésiles, con receptáculo de 5 a 7 mm, acopado o tubular, de interior anaranjado y exterior purpúreo o amarillento. Los sépalos, de 5 a 7 mm, son reflejos, de obovados a oblongos, de margen denticulado y subciliado, obtusos, purpúreos, mientras los pétalos miden 10 a 15 mm y son obovados, blancos o de un rosa pálido. El ovario es pubescente y da un fruto de 3 a 6 cm, subgloboso o elipsoidal, aterciopelado, amarillento o anaranjado, con un surco longitudinal. El mesocarpo, comestible, es de sabor más o menos dulce y el endocarpo es comprimido, liso o ligeramente arrugado, aquillado, con dos aristas paralelas a la quilla, adherido al mesocarpo.[1]
El fruto es muy parecido al melocotón o durazno, o las variedades de ciruela amarillas; pero no debe confundirse con aquellos.
P. armeniaca es originario de Asia central, en la zona comprendida entre el mar Negro y el noroeste de China.[2] Armenia tiene una gran tradición de su cultivo desde tiempos remotos dando lugar al nombre científico de la especie. En los países cercanos a Armenia se le suele llamar «manzana armenia».[cita requerida]
Se cree que los griegos lo introdujeron en Europa aproximadamente en el siglo V a. C.[2] Hacia el año 70 a. C., los romanos lo extendieron aún más.[cita requerida]
Turquía es el mayor productor mundial, seguido por Irán y Uzbekistán. Actualmente[¿cuándo?] Turquía produce el 85 % de la fruta deshidratada.[cita requerida]
En España, el cultivo de esta especie ocupaba en 2006 una extensión de 18 150 ha, siendo las principales provincias productoras Murcia (con 10 152 ha), Valencia (con 3496 ha) y Albacete (con 1915 ha). En Argentina, la mayor superficie cultivada con damascos se ubica en la provincia de Mendoza (aproximadamente el 81 %), seguida por la provincia de San Juan (11 %) y Buenos Aires (5 %), mientras que otras provincias representan el 3 % restante.[4]
Algunas de las principales variedades cultivadas en España son: 'bulida', 'canino', 'moniquí', 'nancy' y 'paviot'.[cita requerida]
Este árbol se suele cultivar en regadío aunque en España hay algo de producción de secano, donde evidentemente las producciones son menores y con más variación de un año a otro.[cita requerida]
Su propagación se suele realizar por injerto utilizando como portainjerto, pie de injerto o patrón, alguno de los siguientes:
El injerto de yema es el mejor para el albaricoquero. Usualmente se usa el injerto a yema dormida, pero en zonas templado-cálidas puede hacerse la injertación a yema despierta, al iniciarse la brotación de primavera o a principios de verano. Si el portainjertos es el ciruelo San Julián, se puede también injertar de púa.[5]
El fruto de Prunus armeniaca tiene un comportamiento climatérico, con una tasa respiratoria moderada.[6] Su sensibilidad al etileno es moderada.[7] Las condiciones óptimas de conservación son 0 °C y humedad relativa de 90-95 %.[7] En esas condiciones, la vida en poscosecha varía entre 1 y 3 semanas, según las variedades.[7] No tolera el hidroenfriamiento, es decir, enfriamiento con agua fría, requiriendo enfriamiento en cámaras con aire.[7] Los frutos de la mayoría de los cultivares de P. armeniaca se ablandan con rapidez a 20 °C, lo que los hace muy susceptibles al daño físico (golpes, compresión) y al ataque de microorganismos.
Prunus armeniaca fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 474. 1753.[9]
Ver: Prunus: Etimología
'armeniaca: epíteto geográfico que alude a su origen en Armenia.
El árbol es denominado comúnmente
La fruta se suele denominar
|coautores= (ayuda) |url= (ayuda) Prunus armeniaca, llamado comúnmente albaricoque, damasco, amasco, albergero o chabacano (en árabe, الْبَرْقُوق, romanizado: āl-barqūq «ciruela») es un árbol frutal originario de China (donde fue hallada la variedad originaria silvestre), Turquía, Irán, Armenia, Azerbaiyán y Siria.
Aprikoosipuu ehk harilik aprikoosipuu (Prunus armeniaca ehk Armeniaca vulgaris) on viljapuu, mis kuulub roosõieliste sugukonna toompuu perekonda.
Aprikoosipuu kasvab looduslikult Kesk-Aasias ja Hiinas. Kultiveerti Hiinas 3. aastasajal enne meie ajaarvamist. Ka Kesk-Aasias Fergana orus ja Armeenias on teda ammust ajast kasvatatud. Itaalias tunti aprikoosipuud esimesel sajandil, sinna toodi ta Armeenia ja Väike-Aasia kaudu.
Kuni 5 m kõrgune puu on vähenõudlik ja pikaealine, nõuab vähem hoolt kui mõned tuntumad viljapuud.
Aprikoosipuud kasvatatakse lähistroopikas ja ka parasvöötmes. Eestis on katsetatud aprikoosipuuga ja on selgunud et mõnel aastal võib siingi saaki saada. Kuid ebapüsiva ilmastikuga talved kahjustavad puid, mis on õrnemad kui meil rajoonitud ploomisordid. Huvilised võivad siiski katsetada aprikoosipuu kasvatamist koduaedades varjatud kasvukohas.
Hariliku aprikoosipuu ladinakeelne teaduslik nimetus Prunus armeniaca tähendab 'armeenia ploomipuu'. Aprikoos on üks Armeenia sümboleid.
Hariliku aprikoosipuu osad kuuluvad meditsiiniliselt oluliste droogide hulka. Droogina kasutatakse vilju (Pruni armeniacae fructus), rasvõli, puukoort, lehti ja aprikoosi seemneid.[2]
Pikemalt artiklis Aprikoos
Aprikoosipuu vili on aprikoos, mis on luuvili.
Aprikoosipuu ehk harilik aprikoosipuu (Prunus armeniaca ehk Armeniaca vulgaris) on viljapuu, mis kuulub roosõieliste sugukonna toompuu perekonda.
Aprikoosipuu kasvab looduslikult Kesk-Aasias ja Hiinas. Kultiveerti Hiinas 3. aastasajal enne meie ajaarvamist. Ka Kesk-Aasias Fergana orus ja Armeenias on teda ammust ajast kasvatatud. Itaalias tunti aprikoosipuud esimesel sajandil, sinna toodi ta Armeenia ja Väike-Aasia kaudu.
Kuni 5 m kõrgune puu on vähenõudlik ja pikaealine, nõuab vähem hoolt kui mõned tuntumad viljapuud.
Aprikoosipuud kasvatatakse lähistroopikas ja ka parasvöötmes. Eestis on katsetatud aprikoosipuuga ja on selgunud et mõnel aastal võib siingi saaki saada. Kuid ebapüsiva ilmastikuga talved kahjustavad puid, mis on õrnemad kui meil rajoonitud ploomisordid. Huvilised võivad siiski katsetada aprikoosipuu kasvatamist koduaedades varjatud kasvukohas.
Abrikotondoa edo muxurka arbola (Prunus armeniaca) Prunus generoko zuhaitza da. Haren fruitua muxurka, arbeletxeko, albertxiko edo abrikota da, hezurduna, laranja kolorekoa eta tamaina erdikoa.
Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Abrikotondoa edo muxurka arbola (Prunus armeniaca) Prunus generoko zuhaitza da. Haren fruitua muxurka, arbeletxeko, albertxiko edo abrikota da, hezurduna, laranja kolorekoa eta tamaina erdikoa.
Aprikoosi (Prunus armeniaca) on pienehkö Kiinasta peräisin oleva puu ja sen hedelmä. Aprikoosipuu kasvaa yhdeksän metriä korkeaksi, ja sen lehvästö tulee kuusi metriä leveäksi.[2]
Kiinassa aprikoosipuuta on viljelty tuhansia vuosia ennen ajanlaskumme alkua. Toisaalta venäläiset tutkijat ovat sitä mieltä, että samanaikaisesti sitä olisi alettu viljellä myös Keski-Aasiassa. Kasvin tieteellinen nimi Prunus armeniaca eli ”Armenian luumu” viittaa Armeniaan. Persikan tavoin aprikoosin toi Eurooppaan Aleksanteri Suuri noin vuonna 300 eaa. Kreikkalaiset ja roomalaiset antoivat hedelmälle lempinimen ”auringon kultamuna”. Pohjois-Euroopassa aprikoosia alettiin viljellä vasta 1500-luvulla.
Aprikoosi on sukua mantelin lisäksi luumuille, kirsikoille, persikoille ja karvasmantelille, joiden kivissä on amygdaliini-nimistä katkeraa ja myrkyllistä ainetta. Tämä aine puuttuu eräältä aprikoosilajikkeelta, jonka kiveä käytetäänkin elintarvikkeena mantelin tavoin Euroopassa ja Keski-Aasiassa muun muassa maustamaan erilaisia leivonnaisia ja hilloja sekä Amaretto-likööriä.
L’Abricotier, parfois appelé Abricotier commun (Prunus armeniaca), est un arbre fruitier appartenant au genre Prunus de la famille des Rosaceae, cultivé pour son fruit, l'abricot.
Dans les Grandes Antilles, le terme abricot désigne le fruit d'un arbre appelé Abricotier des Antilles Mammea americana L. de la famille des Clusiacées[1].
L'abricot est un fruit à noyau du genre Prunus originaire des montagnes de l'Iran oriental, du Turkestan et du nord-ouest de l'Inde où il se trouve encore[2].
Des abricotiers sauvages poussent dans la chaîne de montagnes des Tian shan, d'Asie centrale (Kirghizstan et Xinjiang en Chine) et dans diverses régions de Chine (Gansu, Hebei, Henan, Jiangsu, Liaoning, Nei Mongol, Ningxia, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shanxi, Sichuan) ainsi qu'en Corée et au Japon[3].
L'abricotier est cultivé en Chine depuis 2000 ans[4]. En raison de cette culture ancienne sur de vastes zones à l'ouest et au nord du territoire chinois, il est difficile de déterminer sa distribution d'origine exacte, car on ne peut savoir quelles sont les formes vraiment sauvages et celles échappées des cultures. Yuan et al[5] (2007) affirment que le centre de diversité de l'abricotier se trouve dans le Xinjiang car ses ressources génétiques y sont très abondantes ; par l'étude de la structure génétique de trois populations de cette province, ils identifient la zone de Kuche comme la possible zone de domestication de l'abricotier.
L'introduction de la culture de l'abricotier au Proche Orient s'est faite à travers l'Iran et l'Arménie, aux alentours du Ier siècle avant notre ère[6]. Les Grecs puis les Romains ne prirent connaissance de l'abricotier qu'à cette époque. Inconnu du temps de Théophraste (-372, -288), ce n'est qu'au Ier siècle qu'on trouve des mentions de ce fruit dans les textes : le médecin grec Dioscoride l'appelle Mailon armeniacon « pomme d'Arménie » et Pline fait une allusion obscure à une variété portant le nom de praecocium (précoce).
La dénomination en latin scientifique de armeniaca a été utilisée la première fois par le naturaliste suisse Gaspard Bauhin (1560-1624) (dans Pinax theatri botanici). La croyance en une origine arménienne fut entérinée par Carl von Linné qui baptisa l'espèce Prunus armeniaca (1753). Cette erreur s'est perpétuée en Occident jusqu'au XXe siècle. D'après De Candolle (Origine 1882), ce serait le botaniste Joseph Decaisne (1807-1882) qui serait le premier à avoir soupçonné l'origine chinoise de l'arbre. Il avait reçu des échantillons du Dr Bretschneider d'abricots sauvages « des montagnes de Pékin » : « Le fruit est petit... sa chair est jaune rougeâtre, d'une saveur acide, mais mangeable » et d'abricots cultivés aux environs de Pékin, deux fois plus gros et semblables à nos abricots.
C'est seulement au début de notre ère qu'il aborde les rivages de la Méditerranée, quelques centaines d'années après son arrivée en Arménie, et que la culture de l'abricotier est bien établie en Syrie, Turquie, Grèce et Italie[6]. Il fut introduit en Espagne par les Maures après 714[2].
Les croisés l'ont trouvé en Palestine[2].
Son introduction en France se serait faite par deux voies[7] :
Les descendants des abricotiers de la vallée de la Loire, cultivés dans le Vaucluse et la vallée du Rhône, présentent les caractéristiques du phylum européen : une amande douce, l'autofertilité et une faible exigence au greffage. Les descendants de la population d'abricots du Roussillon possèdent eux les caractéristiques du phylum nord-africain : une amande amère, l'autostérilité et de fortes exigences au greffage[8].
L'abricotier est une espèce vigoureuse : il peut atteindre plus de 6 mètres de hauteur en situation naturelle favorable. Il a tendance à avoir une forte végétation. Le tronc est à écorce craquante brun-noir. Le port peut aller d'une position érigée à une forme retombante presque pleureuse. Il a une croissance sympodiale. Il est multiplié par greffage. Enfin il est caractérisé par une floraison précoce ; ce qui le rend sensible aux gels de printemps.
Les feuilles caduques, alternes ont un limbe de forme elliptique cordiforme, pourvu de stipules, à bord crénelé denté.
Les fleurs, assez grandes, blanches ou rose pâle, apparaissent avant les feuilles. Elles sont pentamères (5 sépales et 5 pétales). Elles possèdent 25 étamines. Le gynécée est unicarpellé à ovaire infère non adhérent, contenant 2 ovules.
Le fruit de forme globuleuse est une drupe comestible à peau veloutée, de couleur jaune orangé. La chair est un parenchyme mou à maturité avec des méats. Le noyau, non adhérent à la chair, contient une amande douce ou amère selon le cas.
L'abricotier a une croissance polycyclique. La croissance du rameau est arrêtée par la mort du méristème apical, qui marque alors la fin du cycle et d'une UC (unité de croissance). Le bourgeon situé immédiatement au-dessous prend le relais et une nouvelle UC est constituée. Une à quatre UC sont produites par an selon le climat, la variété et la charge de l'arbre. Au cours des différentes formations, la longueur des UC diminue.
Il existe deux types de rameaux formés :
Les bourgeons floraux sont situés à côté ou à la place des bourgeons végétatifs, ils ne contiennent en général qu'une seule fleur.
L'induction florale est réalisée au cours de l'année qui précède la floraison. Elle débute en juin et se poursuit jusqu'à la fin de l'été. La différenciation du méristème s'effectue au cours de l'été et dure jusqu'au printemps suivant. Elle ne peut s'opérer que si les réserves glucidiques atteignent un certain niveau. L'induction florale est favorisée par une surface foliaire importante, une photosynthèse active, une croissance modérée et une absence de fruits pour certaines variétés. C'est pourquoi une charge excessive en fruit entraînera une moindre charge de l'arbre l'année suivante.
Les bourgeons floraux entrent en dormance progressivement au cours de l'été. Si les températures hivernales sont trop basses les pièces florales sont nécrosées et il y aura déficience de fructification.
La majorité des variétés traditionnelles est autofertile, la déhiscence des anthères se produit avant même l'ouverture de la fleur (fleur cléistogame) ; ce qui ne rend pas la présence d'abeilles indispensable. Mais actuellement, de nombreuses variétés d'origine américaine autostériles sont introduites dans les vergers français et nécessitent la présence d'une variété pollinisatrice adéquate (compatibilité et époque de floraison).
L'abricot se développe à partir de l'ovaire. Après fécondation, l'ovaire reprend une division cellulaire et va grossir ; l'accroissement du calibre suit une courbe qualifiée de double sigmoïde. La croissance de l'ovaire est divisée en trois phases principales :
La maturation débute une semaine avant la récolte. Le fruit cesse d'accumuler des réserves et commence à les utiliser comme source d'énergie. Cette maturation correspond au début de la phase climactérique : la respiration des fruits et les échanges gazeux augmentent de façon importante. La durée de cette période varie en fonction des variétés et des conditions climatiques.
L'abricotier est tolérant vis-à-vis de la nature du sol. Cependant, il craint les argiles profondes et les terres froides et humides (asphyxie des racines). Il supporte des sols à dose élevée de calcaire actif. Il s'accommode aussi de terres caillouteuses mais il préfère les terrains légers, chauds et perméables à pH voisin de la neutralité.
L'abricotier est un arbre de climat continental supportant des températures hivernales de –20 °C. Il craint les fluctuations thermiques précoces (risque de destruction des organes floraux et accroissement de la sensibilité aux champignons).
La quantité d'eau disponible par l'arbre a une incidence directe sur la croissance de la végétation qui induit de ce fait le potentiel et la qualité de la récolte produite ainsi que sur la préparation de la future production. Par conséquent l'utilisation de l'irrigation devient un outil indispensable en culture intensive et un facteur économique important. La consommation augmente de façon régulière jusqu'à juin, se stabilise puis diminue en fin de saison. La phase critique de sensibilité à la sécheresse se situerait entre le début du durcissement du noyau (mi-mai) et la récolte.
Une alimentation hydrique excessive peut favoriser le calibre des abricots aux dépens de la qualité gustative, de la fermeté, et parfois de la présentation (augmentation de la fragilité, problèmes d’éclatement…).
L’abricotier est une espèce de climat chaud, qui prospère vraiment sous climat méditerranéen, cependant il est rustique jusque dans le nord de la France et produit bien en région parisienne. Il est capable de résister à des températures allant jusqu’à - 30 °C mais il est très sensible aux froids printaniers qui peuvent contrarier la floraison (très précoce) ou la nouaison des fruits.
Elle est destinée à assurer un bon équilibre entre la croissance végétative et la fructification. Les objectifs sont :
La taille pratiquée actuellement en production est une taille dite « longue » (préservation du prolongement) puisqu'elle procède à l'allongement des extrémités des charpentières. Celles-ci sont étagées et laissées entières, elles comportent 1 à 2 sous-mères, les rameaux trop vigoureux sont supprimés et les branches vieillissantes ou qui s'allongent trop sont raccourcies afin de préserver le renouvellement des ramifications. Les charpentières ont ainsi une forme pyramidale bien équilibrée qui laisse pénétrer la lumière jusqu'à la base.
La taille en vert (d'été) qui consiste à sectionner les tiges trop vigoureuses permet en particulier d'améliorer l'ensoleillement des fruits et d'assurer un meilleur séchage de ceux-ci et ainsi les rend moins sensibles aux maladies de conservation.
La taille de fructification est réalisée l'été et doit permettre de choisir les rameaux qui vont porter les fruits l'année suivante (rameaux courts, brindilles ou bois d'un an) afin de réduire la charge, de produire des fruits plus gros et de limiter l'alternance. L'époque et l'importance des tailles doivent être propres à la variété.
L'opération consiste à supprimer une partie des fruits sur des rameaux en surcharge afin de limiter le phénomène d'alternance, d'obtenir des fruits de bon calibre et un bon équilibre de l'arbre. En supprimant les fruits trop proches (ou même en grappes), on augmente leur aération, les fruits sont alors moins sensibles à l’oïdium, aux attaques de forficules qui recherchent les endroits sombres et surtout aux champignons pathogènes qui provoquent des pourritures sur l’arbre et des maladies de conservation.
L'intensité d'éclaircissage est modulée selon la variété et les objectifs de production. Généralement on laisse deux fruits sur rameau court et environ un fruit tous les 5 à 6 centimètres sur les rameaux longs avec un éclaircissage plus sévère à son extrémité.
L'éclaircissage manuel offre la meilleure efficacité mais d'autres moyens sont employés et peuvent être combinés : éclaircissage à la fleur (manuel ou à l’aide d’une brosse), éclaircissage mécanique à la canne vibrante, l'utilisation de la pince à olive ou encore le sécateur. En ce qui concerne l'éclaircissage chimique, aucune matière active n'est à ce jour efficace malgré les nombreuses recherches entamées.
Les trois principales maladies touchant l’abricotier sont dues à un virus et à des bactéries. Elles sont décrites ici par ordre d’importance économique décroissante :
L’abricotier est soumis à trois principaux ravageurs :
L’abricotier est cultivé essentiellement pour son fruit, plus rarement pour son bois (lequel est par exemple traditionnellement employé dans la fabrication d'instruments de musique tels que le duduk ou le blul). Son amande est également consommée dans certains pays.
Le fruit peut être consommé frais mais sa saison est brève et sa conservation très courte.
Il est aussi transformé (en pâtisserie, confiture, compote, conserve - fruits au sirop) ou séché.
De son noyau, on tire des liqueurs comme le Noyau de Poissy ou l’amaretto.
C’est aussi un arbre d’ornement pour sa floraison printanière.
La production mondiale d'abricots a été d'environ 2,6 millions de tonnes en 2004. Un tiers de cette production provient de l'Europe et un tiers en provenance du Proche-Orient. La Turquie est le premier producteur mondial avec 16 % du volume total. La majorité de cette récolte est destinée au séchage, marché sur lequel ce pays a le quasi-monopole. Viennent ensuite l’Iran, l’Italie et enfin la France avec environ 160 000 tonnes produites en 2004.
En 2013, la production française d'abricots représente 2531 exploitations agricoles d'au moins 1 hectare pour 12767 ha cultivés[10]. Elle se concentre essentiellement dans les régions Rhône-Alpes (54 % de la surface nationale), Languedoc-Roussillon (30 %) et Provence-Alpes-Côte d'Azur (13 %)[11]. 36 % est commercialisé en organisation de producteurs (OP), 54 % par un intermédiaire privé, 2,5 % en vente directe, 0,8 % est vendu à des transformateurs (confituriers par exemple). 2,1 % est commercialisé en agriculture biologique[12]. En 2016, la production française représente 12 177 ha pour 113 257 tonnes récoltées. Le rendement est assez aléatoire d'une année sur l'autre, la moyenne nationale est par exemple de 9300 kg/ha en 2016 et de 13100 kg/ha en 2017[13].
Les variétés cultivées sont essentiellement l'Orangé de provence (ancienne variété des Barronnies originellement nommée polonais), le Bergeron, l'Orangered (variété créée aux États-Unis), le Bergarouge[14] et les Abricots rouges du Roussillon (Appellation d'origine protégée comprenant 4 variétés locales : Rouge du Roussillon, Héléna du Roussillon, Gâterie et Royal du Roussillon[15].
L’Abricotier, parfois appelé Abricotier commun (Prunus armeniaca), est un arbre fruitier appartenant au genre Prunus de la famille des Rosaceae, cultivé pour son fruit, l'abricot.
Dans les Grandes Antilles, le terme abricot désigne le fruit d'un arbre appelé Abricotier des Antilles Mammea americana L. de la famille des Clusiacées.
O albaricoqueiro (Prunus armeniaca) é unha árbore da familia das rosáceas, cultivada polo seu froito, o albaricoque. Nativo do nordés da China, é unha árbore pequena, de 4 ou 5 metros de altura, a cortiza é de cor castaña avermellada. As follas, con forma de corazón, teñen ata 10 cm de lonxitude, con pecíolos longos e de cor avermellada primeiro e logo verde viva. As flores, grandes, son brancas ou rosa pálida, aparecen a comezos da primavera, antes que as follas.
O albaricoqueiro é unha especie de clima cálido, que mesmo pode resistir -20 °C, pero é moi sensible ás xeadas de primavera que poden impedir a súa floración.
Marelica (barakokula, kajsija, lat. Prunus armeniaca), je kontinentalna koštuničava voćka koja zajedno sa šljivama, bademima, breskvama, višnjama i trešnjama pripada rodu Prunus porodice Rosaceae.
Marelica raste kao grm ili nisko drvo, visoko 8—12 m, sa stablom promjera do 40 cm. Oblik krošnje je okrugao, ponekad plosnat. Kora stabla je tamnosiva, uzdužno ispucala. Mlade grane i lisne drške su često crvenkaste boje. Listovi su ovalni, dugi 5—10 cm, široki 5—8 cm, sa špicastim vrhom i nazubljenim rubom. Lisne drške su duge 2—4 cm.
Cvjetovi imaju kratku cvjetnu dršku, pa često imaju izgled sjedećih cvjetova. Razvijaju se usamljeno ili u parovima, najčešće prije listanja biljke. Promjer cvijeta je 2—4,5 cm. Marelica je samooplodna, rijetko stranooplodna biljka. Najvažniji oprašivač je pčela.
Plod je koštunica, podsjeća na malu breskvu, promjera 1,5—2,5 cm, žute do narančaste boje, ponekad i crvene na strani izloženoj suncu. Jedna sjemenka se nalazi unutar tvrde koštice.
Središte nastanka i prirodno područje ove vrste teško je definirati, tijekom ranog pripitomljavanja (3 stoljeća pr. Kr.)[1]. Marelice najvjerojatnije potječu iz predjela Srednje Azije i sjeveroistočne Kine, iz oblasti u blizini ruske granice. Moguće je da prirodno područje vrste obuhvaća i Korejski poluotok i Japan. Marelica, iako to njeno botaničko ime sugerira, ne potječe iz Armenije. U Armeniju su kajsije stigle poslije 3000 godina, šireći se duž Puta svile. Odatle su je Rimljani, oko 70. godine prije nove ere, proširili po cijeloj Europi[2].
Danas, divlje (nepripitomljene) jedinke marelice rastu u vrlo malim grupama u Kini, Kazahstanu, Kirgistanu i Uzbekistanu[3]. Tijekom male brojnosti ovih populacija, vrsta Prunus armeniaca smatra se ugroženom.
Uzgojene sorte marelica raširene su širom planeta. Najbolje uspijeva u područjima s blagom, mediteranskom klimom, tijekom čega se u takvim područjima intenzivno komercijalno uzgaja.
Prema statističkim podacima iz 2005. godine, najviše marelica se proizvodi u Turskoj (390.000 tona godišnje[4]), Iranu (285.000) i Italiji (232.000). Osim za potrebe prehrane stanovništva, marelica se koristi kao dekorativna vrsta, a njeno drvo je visoke mehaničke i dekorativne kvalitete.[5]. Na području bivše SFRJ, područje gdje su se najviše uzgajale marelice 1960-ih godina je bila Subotičko-horgoška pješčara u Bačkoj [6].
Hranjiva vrijednost i sastav ploda mijenjaju se sušenjem ili termičkom obradom. U sastav ploda ulaze pojedini vitamini, kao i polifenoli. Najzastupljenija kiselina u plodovima kajsije je limunska kiselina.
Osim ploda, sjemenka kajsije se koristi u prehrambenoj industriji, najčešće kao zamjena za sjemenku badema. Od ove sjemenke se spravlja talijanski liker amareto. Ulje iz sjemenka kajsije se ponegdje upotrebljava kao jestivo ulje.
Marelica (barakokula, kajsija, lat. Prunus armeniaca), je kontinentalna koštuničava voćka koja zajedno sa šljivama, bademima, breskvama, višnjama i trešnjama pripada rodu Prunus porodice Rosaceae.
Tutón nastawk z temu štom je po hesle na druhi nastawk podobny. Druhe hesło aprikoza ma temu płód. Aprikozowc[1][2] (Prunus armeniaca) je sadowy štom ze swójby róžowych rostlinow. Druhe serbske mjeno je marulowc[2]. Jeho płód rěka aprikoza[3].
Aprikozowc je w lěću zeleny štom, kotryž docpěwa wysokosć wot 4 hač do 8 (10) m.
Króna je kulowata, we kulturje často šěroko wustupowaca. Zdónk je niski.
Čerwjenojte hałuzy nimale padorunje wotsteja.
Měnjate łopjena su hładke, nahe, šěroko-jejkojte hač wutrobojte, prědku wótre a docpěwaja dołhosć wot 5 hač do 10 cm a šěrokosć wot hač do 9 cm. Wone su rězane, prědku kónčkojte a zwjetša njesu 2 jasnej žałzowej horbikaj na maksimalnje 7 cm dołhim stołpiku.
Kćěje wot měrca hač do apryla. Kćenja so před zelenjenjom łopjenow jewja. Wone su běła, wonka čerwjenojte, nimale sedźace a docpěwaja přeměr wot něhdźe 2,5 cm. Keluch je krótši hač króna.
Wot junija so kulowate hač jejkojte, sćeńka kosmate, něhdźe 3 cm tołste, žołte, zdźěla čerwjenje přeběžane póčkate płody z typiskim šowom wuwiwaja. Jich póčka je hładka a wopłonjena a so hodźa lochko wot płodoweho mjasa wotdźělić.
Potrjebuje wjele ćopłoty. Ma radšo słónčne wotewrjene stejnišća ze čumpatej, na prawym měrje wutkatymi pódami.
Rostlina je domjaca w zapadnej Aziji, ale tež w teritoriju srjedźneho morja často wustupuje. Ale so w srjedźnej Europje plahuje, při čimž w Europje njewodźiwja.
« Aprikozowc » w druhich wikimediskich projektach :
Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity nastawk ze samsnej temu, potom přełožuj a dodawaj z njeho.
Jeli nastawk ma wjace hač jedyn njedostatk, wužiwaj prošu předłohu {{Předźěłuj}}. Nimo toho so awtomatisce kategorija Kategorija:Zarodk wo botanice doda.
Aprikozowc (Prunus armeniaca) je sadowy štom ze swójby róžowych rostlinow. Druhe serbske mjeno je marulowc. Jeho płód rěka aprikoza.
Aprikot (Prunus armeniaca, bahasa Latin untuk "plum Armenia", syn. Armeniaca vulgaris Lam., Armenia: Ծիրան, Mandarin: 杏 xing) adalah salah satu spesies dari subgenus Prem. Asal tanaman ini sulit dipastikan karena sudah dibudayakan orang sejak zaman prasejarah. Kemungkinan besar tanaman ini berasal dari sebelah utara dan barat daratan Cina atau Asia Tengah, tetapi mungkin juga berasal dari Korea atau Jepang.[1][2]
Artikel bertopik Buah-buahan ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. Aprikot (Prunus armeniaca, bahasa Latin untuk "plum Armenia", syn. Armeniaca vulgaris Lam., Armenia: Ծիրան, Mandarin: 杏 xing) adalah salah satu spesies dari subgenus Prem. Asal tanaman ini sulit dipastikan karena sudah dibudayakan orang sejak zaman prasejarah. Kemungkinan besar tanaman ini berasal dari sebelah utara dan barat daratan Cina atau Asia Tengah, tetapi mungkin juga berasal dari Korea atau Jepang.
Apríkósa (fræðiheiti Prunus armeniaca) er ávaxtatré af undirtegundinni Prunus eins og plóma. Steinaldin aprílkósutrés er nefnt apríkósa eða eiraldin.
Aprikósutré er lítið tré 8-12 m hátt og ummál bols getur verið 40 sm.
L'albicocco (Prunus armeniaca L.) è un albero appartenente alla famiglia delle Rosacee[1].
Albero da frutto, noto anche come armellino nei dialetti veneti in seguito agli scambi con l'Oriente, fu creduto da Linneo originario dell'Armenia[2] - da qui deriva l'epiteto specifico "armeniaca" - ma la pianta era originaria della Cina. Venne importato in Europa dal romano Lucullo.
È una pianta latifoglia e caducifoglia di media grandezza, alta dai 5 ai 7 metri, con alcune eccezioni di 8,5 metri. Tuttavia, le piante coltivate raramente raggiungono i 3 metri, al fine di facilitare le operazioni di raccolta. Le foglie sono cuoriformi con il margine doppiamente seghettato. I fiori sono dotati di calice e corolla pentameri, sono bianco-rosei, unici o appaiati. La fioritura avviene, come in tutti i Prunus, prima della fogliazione. I frutti sono delle drupe vellutate di colore giallo scuro-arancioni, con tendenza al rosso sbiadito nei frutti più maturi. Come per tutte le piante da frutto, questi ultimi sono verdi, duri e difficili da staccare dall'albero in condizioni di scarsa o nulla maturazione della drupa.
Tra i funghi patogeni che colpiscono l'albicocco rivestono la maggiore importanza il corineo, la moniliosi, l'oidio (Podosphaera oxyacanthae), il mal del piombo parassitario, il fusicocco e i marciumi radicali da Armillaria mellea e Rosellinia necatrix.
Tra gli insetti, i più importanti sono la mosca mediterranea della frutta (Ceratitis capitata), la tignola orientale (Cydia molesta), l'anarsia (Anarsia liniatella), il rodilegno rosso (Cossus cossus), la cocciniglia bianca (Diaspis pentagona) e l'aspidioto (Quadraspidiotus perniciosus).
Tra i batteri ricordiamo il tumore batterico (Agrobacterium tumefaciens, polifago), la scabbia (Pseudomonas syringae pv. Syringae) ed il cancro batterico delle drupacee (Xantomonas campestris).
Danni ingenti alle coltivazioni di albicocchi sono provocati dal virus della Sharka (Plum Pox Virus).
L'albicocco (Prunus armeniaca L.) è un albero appartenente alla famiglia delle Rosacee.
Albero da frutto, noto anche come armellino nei dialetti veneti in seguito agli scambi con l'Oriente, fu creduto da Linneo originario dell'Armenia - da qui deriva l'epiteto specifico "armeniaca" - ma la pianta era originaria della Cina. Venne importato in Europa dal romano Lucullo.
Prunus armeniaca (nomen e Latinitate classica sumptum, a Linnaeo anno 1753 statutum) est florens generis Pruni arbor, cuius fructus armeniacum sive armenium prunum vocatur. Distributio naturalis est aliquantum incerta quod temporibus antiquis planta latiore exculta est.
Prunus armeniaca (nomen e Latinitate classica sumptum, a Linnaeo anno 1753 statutum) est florens generis Pruni arbor, cuius fructus armeniacum sive armenium prunum vocatur. Distributio naturalis est aliquantum incerta quod temporibus antiquis planta latiore exculta est.
Abrikosas (lot. Prunus armeniaca) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos slyvinių (Prunoideae) pošeimio slyvų genties slyvų pogenties augalas.
Abrikosai pradėti auginti Kinijoje prieš 4000 metų. Persai dėl auksinės spalvos juos vadino „saulės kiaušiniais“. Buvo auginami Nabuchodonosaro kabančiuose soduose Babilone. Senovės Romoje laikytas brangiu skanėstu ir iš ten paplito po pietų Europą.
Vidutinio dydžio medis su plačia ir tankia lapija. Lapai maždaug 8 cm pločio, širdelės formos. Žiedai balti. Vaisius – minkštas, sultingas rausvai geltonas kaulavaisis.
Maistui vartojami vaisiai, sėklos, kurios yra panašios į migdolo sėklas.
Turkija 716 
Iranas 487 
Pakistanas 325 
Uzbekija 265 
Italija 205 
Alžyras 172 
Japonija 120 
Marokas 113 
Egiptas 106 
Ispanija 103 
Abrikosas (lot. Prunus armeniaca) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos slyvinių (Prunoideae) pošeimio slyvų genties slyvų pogenties augalas.
Abrikosai pradėti auginti Kinijoje prieš 4000 metų. Persai dėl auksinės spalvos juos vadino „saulės kiaušiniais“. Buvo auginami Nabuchodonosaro kabančiuose soduose Babilone. Senovės Romoje laikytas brangiu skanėstu ir iš ten paplito po pietų Europą.
Aprikozes (latīņu: Prunus armeniaca) ir rožu dzimtas koki, kā arī šī koka augļi.
Koka lapas ir ieapaļas, olveida, augšpusē nostieptas. Balti vai rozā ziedi, kas zied pirms lapu parādīšanās. Augļi ir kauleņaugi dzeltenīgi sarkanā krāsā, ieapaļi vai eliptiski. Kauliņš ir biezsienu, gluds.
Vikikrātuvē par šo tēmu ir pieejami multivides faili. Skatīt: aprikozeAprikot
Buah Aprikot Pengelasan saintifik Alam: Tumbuhan Divisi: Magnoliophyta Kelas: Magnoliopsida Order: Rosales Keluarga: Rosaceae Genus: Prunus Subgenus: Prunus Spesies: P. armeniaca Nama binomial Prunus armeniacaPokok Aprikot merupakan pokok kecil dengan daun rimbun, melebar setinggi 8–12 meter; daunnya berbentuk simbol hati, dengan hujung runcing, dan sepanjang 8 cm dan 3–4 cm lebar. Ia berbunga putih hingga merah jambu. Buahnya menyerupai buah pic atau nektarin, dengan warna daripada kuning hingga warna oren dan kadangkala kemerah-merahan; permukaannya licin dan hampir tanpa bulu. Buah aprikot ialah buah berbiji benih besar juga dikenali sebagai pepauh, kerana biji benih tunggal yang keras.
Aprikot, dikeringkan Nilai pemakanan per 100 g (3.5 oz) Tenaga 1,009 kJ (241 kcal) Karbohidrat 63 g - Gula 53 g - Serabut diet 7 g Lemak 0.5 g Protein 3.4 g Vitamin A setara 180 μg (23%) - beta-karotena 2163 μg (20%) Tiamina (vit. B1) 0.015 mg (1%) Riboflavin (vit. B2) 0.074 mg (6%) Niasin (vit. B3) 2.589 mg (17%) Asid pantotenik (B5) 0.516 mg (10%) Vitamin B6 0.143 mg (11%) Folat (vit. B9) 10 μg (3%) Vitamin C 1 mg (1%) Vitamin E 4.33 mg (29%) Vitamin K 3.1 μg (3%) Kalsium 55 mg (6%) Besi 2.66 mg (20%) Magnesium 32 mg (9%) Mangan 0.235 mg (11%) Fosforus 71 mg (10%) Kalium 1162 mg (25%) Natrium 10 mg (1%) Zink 0.29 mg (3%) Link to USDA Database entryBerdasarkan pada FAOSTAT, pengeluar utama aprikot (dalam tan metrik) pada tahun 2012 seperti berikut:[1]
Kedudukan Negara Pengeluaran
Turki 795,768 2 
Pakistan 192,500 7 
Mesir 98,772 Kajian yang telah dilakukan oleh seorang saintis biokimia, Dr. Ernest T. Krebs mendakwa biji aprikot kaya dengan Vitamin B17. Vitamin B17 ini telah lama digunakan oleh pakar perubatan dalam bidang rawatan kanser.
Kajian mengenai keberkesanan Vitamin B17 telah pertama kali dilakukan oleh seorang pakar Biokimia yang berdedikasi Dr. Ernest T. Krebs pada tahun 1950. Kajian susulan juga dilakukan oleh pakar kanser Jerman, Dr. Dean Burk di mana di dalam pemerhatian beliau di bawah mikroskop, Vitamin B17 telah dimasukkan ke dalam sel kanser dan mendapati sel-sel kanser tersebut mati dengan cepat sekali[2].
Selain itu, penemuan ini turut mendapat perakuan daripada beberapa saintis perubatan yang lain. Antaranya, Dr. Hans Nieper iaitu seorang pakar kanser dari Jerman Barat. Melalui pengalaman beliau selama 20 tahun, beliau mendapati B17 sangat berkesan sebagai langkah pencegahan kanser dan beliau turut mengakui tiada vitamin lain melainkan B17 yang dapat mengawal semua jenis kanser.
Penaung kepada produk Farmas Health, Profesor Madya Dr. Syed Zainal Husin Wafa, seorang pakar perubatan berpengalaman dan bekas Ketua Jabatan Anatomi di Fakulti Perubatan UKM mengakui biji aprikot mengandungi kandungan Vitamin B17 paling tinggi berbanding dengan tumbuhan lain serta mampu meningkatkan tahap kesihatan dan seterusnya membantu dalam mengurangkan risiko mendapat penyakit-penyakit kronik metabolik[3].
Walau bagaimanapun, beliau tidak menggalakkan pengambilan biji aprikot yang mentah kerana dikhuatiri terdedah kepada bakteria, kulat dan radikal bebas sewaktu proses penghantaran dan penyimpanan. Ini boleh menyebabkan keracunan terhadap tubuh badan.
Beliau menggalakkan pengambilan biji aprikot yang telah diproses dan dikapsulkan daripada 100% biji aprikot[4] terpilih mengikut piawaian teknologi farmaseutikal yang tinggi melalui penyelidikan klinikal dan telah mendapat kelulusan dari Biro Farmaseutikal Kebangsaan serta telah didaftarkan oleh Pihak Berkuasa Kawalan Dadah.
Kelebihan Vitamin B17 telah berjaya dibuktikan oleh masyarakat Hunza di Pakistan. Mereka juga menjadikan buah dan biji aprikot sebagai diet utama mereka. Dari bijinya, dihasilkan minyak masak dan losyen muka. Inilah faktor yang menyebabkan kaum ini mempunyai purata umur sehingga 100 tahun[5].
De abrikoos (Prunus armeniaca) is een struik- of boomvormige plant die veel gekweekt wordt om de vruchten. De vrucht is een steenvrucht. De soort stamt uit Noordoost-China tegen de Russische grens en dus niet uit Armenië, wat uit de soortaanduiding zou kunnen worden afgeleid. De abrikoos kwam pas 3000 jaar later in Armenië aan en werd in 70 v.Chr. door de Romeinen via Griekenland over geheel Europa verspreid.
Het traditionele teeltgebied is het Hongaarse laagland. De Ottomanen hebben hier indertijd grote boomgaarden met abrikozen aangeplant, die na hun vertrek werden verwaarloosd. Pas aan het begin van de 19e eeuw werden weer abrikozen aangeplant om het stuiven van het zand tegen te gaan. Abrikozen zijn hier zeer geschikt voor omdat ze ook hitte en droogte goed kunnen verdragen.
Tegenwoordig worden abrikozen vooral in Italië en Spanje geteeld. Ook meer noordelijk zoals in het Oostenrijkse Wachau en het Zwitserse kanton Wallis worden abrikozen geteeld. Turkije produceert 85% van de wereldproductie aan gedroogde abrikozen en abrikozenpitten.
Er bestaan ook soortkruisingen tussen abrikoos en Japanse pruim. Deze soortkruisingen worden aangegeven met de namen plumcot, aprium en pluot.
De abrikoos bloeit heel vroeg in het seizoen. In Nederland al in maart, waardoor er een grote kans bestaat op bevriezen van de bloemknoppen, de bloemen en/of de vruchtbeginsels. Ook bestaat er dan een grotere kans op slecht weer tijdens de bloei, waardoor bestuivende insecten niet altijd actief zijn en de bestuiving te wensen over kan laten.
Door de genoemde omstandigheden draagt een abrikozenboom in Nederland slechts af en toe vruchten. Vanwege deze geringe oogstzekerheid worden abrikozen in Nederland niet commercieel geteeld.
Kunstmatige bescherming tegen nachtvorst kan de vruchtzetting verbeteren. Ook is de standplaats van belang. Een beschutte standplaats tegen een zuidmuur geeft een grotere kans op succes. Ook kan een abrikozenboom in de kas worden geplant.
De meestal alleenstaande kleine bloemen hebben witte tot roodachtige bloemblaadjes.
In Nederland rijpen de vruchten onder glas in juli en bij de buitenteelt in augustus. Bij vroegrijpende of laatrijpende rassen kan dit iets vroeger of later zijn.
De vrucht heeft een fluweelzachte huid en een gladde steen. Bij de meeste rassen ligt de steen los in het vruchtvlees.
Veel rassen zijn in meer of mindere mate zelfbestuivend (zelffertiel) maar door het aanplanten van verschillende rassen kan de vruchtzetting verbeteren.
Op eigen wortel kan de boom wel 10 m hoog worden. Een dergelijke groeikracht is ongewenst. Daarom wordt de abrikozenboom meestal geënt op een onderstam. Belangrijk bij de keuze van de onderstam is de groeikracht die de onderstam geeft aan de boom. Bij een zwak groeiende onderstam komen er in een jonger stadium al vruchten aan de boom en blijft de boom uiteindelijk kleiner. Dit is interessant voor particulieren met een kleine tuin en voor commerciële beplantingen (in het buitenland).
Sterk tot zeer sterk groeiende onderstammen zijn Myrobalan B en Brompton. Deze zijn daarom met name geschikt voor hoogstambomen.
Een matig sterke tot tamelijk sterke onderstam is de pruimenonderstam St. Julien-A. Dit is in Nederland op dit moment de meest gangbare onderstam voor abrikozen. Ook op deze onderstam worden de bomen echter vrij groot.
Een nieuwere zwak groeiende onderstam is Pumi-Selekt (een virusvrije selectie uit de soort Prunus pumila), welke met name in Duitsland in opkomst is. Pumi-Selekt is ook geschikt als onderstam voor perziken en nectarines, doch in verband met onverenigbaarheid niet voor pruimen.
Door snoei kan een struik, een boom of een leiboom verkregen worden.
Omdat de abrikoos in Nederland geen commercieel gewas is, is er weinig tot niets gedaan aan vernieuwing van het rassenassortiment. Daarom zijn bij Nederlandse boomkwekers en tuincentra gewoonlijk slechts een zeer beperkt aantal oude rassen verkrijgbaar. Tot deze oude rassen behoren:
Via buitenlandse boomkwekers zijn ook wel bomen verkrijgbaar van andere rassen met goede eigenschappen. Voorbeelden van dergelijke andere rassen zijn:
Naast de bovenstaande rassen zijn er in het buitenland nog veel andere nieuwe(re) rassen beschikbaar, zoals: Tsunami, Spring Blush, Pinkcot, Sylvercot, Kuresia, Mino, Hilde, Clarina, Flavor Cot, Tom Cot, Vanilla Cot, Wonder Cot, Lilly Cot, Bergecot, Perle Cot, Harogem , Kioto, Sylred, Sweetred, Big Red, Bergarouge, Bergeval, Vertige, Frisson, Rouge Tardif Delbard, Tardicot, Jenny Cot, Farclo en vele anderen.
Abrikozenpitten hebben een hoog gehalte aan cyanogenische glycosiden, waaruit het zeer giftige blauwzuur vrij kan komen. Gemiddeld bevatten abrikozenpitten 217 mg cyanide per 100 gram.[1] Een dodelijke dosis waterstofcyanide voor een volwassene is ongeveer 3,7 mg per kg lichaamsgewicht. Er zijn in de wetenschappelijke literatuur verschillende gevallen beschreven van cyanidevergiftiging bij kinderen door het eten van abrikozenpitten.[1][2] Verschillende merken hebben begin 2018 alle zakken met abrikozenpitten uit de schappen gehaald. Aanleiding is een bericht waarin een man uit Roermond vertelde dat het nuttigen van de pitten hem onlangs bijna fataal werd.[3]
Een eventueel medicinale werking tegen kanker van het in abrikozenpitten aanwezige glycoside amygdaline (laetrile) is in onderzoek. Amygdaline blijkt in vitro prostaatkankercellen te kunnen doden.[4] In klinisch onderzoek kon een anti-kankerwerking van behandeling met amygdaline echter niet worden aangetoond.[5][6]
Abrikozen kunnen lange tijd bewaard worden door ze te drogen. Ook kunnen ze worden ingelegd in brandewijn, deze "drank" wordt dan boerenmeisjes genoemd. Na vergisting van abrikozen kunnen deze ook verwerkt worden tot abrikozenbrandewijn, zoals "barack pálinka" in Hongarije. Verder zijn abrikozen het belangrijkste ingrediënt van abrikotines.
Prunus besseyii × Prunus armeniaca: Deze kruising stamt uit het jaar 2010 en wordt van oorsprong Aprikyra genoemd.
Bronnen, noten en/of referenties
Zoek abrikoos in het WikiWoordenboek op. De abrikoos (Prunus armeniaca) is een struik- of boomvormige plant die veel gekweekt wordt om de vruchten. De vrucht is een steenvrucht. De soort stamt uit Noordoost-China tegen de Russische grens en dus niet uit Armenië, wat uit de soortaanduiding zou kunnen worden afgeleid. De abrikoos kwam pas 3000 jaar later in Armenië aan en werd in 70 v.Chr. door de Romeinen via Griekenland over geheel Europa verspreid.
Het traditionele teeltgebied is het Hongaarse laagland. De Ottomanen hebben hier indertijd grote boomgaarden met abrikozen aangeplant, die na hun vertrek werden verwaarloosd. Pas aan het begin van de 19e eeuw werden weer abrikozen aangeplant om het stuiven van het zand tegen te gaan. Abrikozen zijn hier zeer geschikt voor omdat ze ook hitte en droogte goed kunnen verdragen.
Tegenwoordig worden abrikozen vooral in Italië en Spanje geteeld. Ook meer noordelijk zoals in het Oostenrijkse Wachau en het Zwitserse kanton Wallis worden abrikozen geteeld. Turkije produceert 85% van de wereldproductie aan gedroogde abrikozen en abrikozenpitten.
Er bestaan ook soortkruisingen tussen abrikoos en Japanse pruim. Deze soortkruisingen worden aangegeven met de namen plumcot, aprium en pluot.
Aprikos er frukta frå aprikostreet (Prunus armeniaca) i rosefamilien. Medan aprikos blir dyrka i fleire verdsdelar, er vill aprikos ein sterkt truga art.[1]
Aprikosen kan etast som han er, tørka eller hermetisert. Frukta vert òg brukt til marmelade.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Aprikos Aprikos er frukta frå aprikostreet (Prunus armeniaca) i rosefamilien. Medan aprikos blir dyrka i fleire verdsdelar, er vill aprikos ein sterkt truga art.
Aprikosen kan etast som han er, tørka eller hermetisert. Frukta vert òg brukt til marmelade.
Aprikos (Prunus armeniaca) er frukten fra aprikostreet. Frukten spises som den er, tørket eller hermetisk. Den brukes også til syltetøy. Til tross for det vitenskapelige navnet er det omdiskutert om aprikosen stammer fra Armenia, da aprikosen har vært dyrket av mennesker svært lenge, og aprikosens opprinnelse regnes som ukjent. Aprikoskjerner har vært funnet i utgravninger fra kobberalderen i Armenia[1], men spor etter aprikosdyrking er også funnet i India, og i Nordøst-Kina, der den antakelig har blitt dyrket i over 4000 år. Aprikosen dyrkes først og fremst i Kaukasus, Sørøst-Asia, Sør-Europa og Nord-Afrika. Tyrkia er verdens største aprikosprodusent.[2]
Frøet til aprikostreet, aprikoskjernen, kan få en sterk, bitter smak, og brukes som smakstilsetning i blant annet amaretto-likør[3] og aprikossyltetøy. Aprikoskjerner inneholder også cyanoglycosidet amygdalin, også kjent som laetril, eller "vitamin B17". Dette påstås å skulle kunne kurere og forebygge kreft, men flere kliniske studier konkluderer med at amygdalin verken er effektivt som kreftbehandling, eller trygt å bruke, da amydalin er giftig.[4][5][6] Aprikoskjerner bør derfor ikke inntas i store mengder.[7]
Aprikos
Frø
Aprikostre i blomst
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Aprikos (Prunus armeniaca) er frukten fra aprikostreet. Frukten spises som den er, tørket eller hermetisk. Den brukes også til syltetøy. Til tross for det vitenskapelige navnet er det omdiskutert om aprikosen stammer fra Armenia, da aprikosen har vært dyrket av mennesker svært lenge, og aprikosens opprinnelse regnes som ukjent. Aprikoskjerner har vært funnet i utgravninger fra kobberalderen i Armenia, men spor etter aprikosdyrking er også funnet i India, og i Nordøst-Kina, der den antakelig har blitt dyrket i over 4000 år. Aprikosen dyrkes først og fremst i Kaukasus, Sørøst-Asia, Sør-Europa og Nord-Afrika. Tyrkia er verdens største aprikosprodusent.
Frøet til aprikostreet, aprikoskjernen, kan få en sterk, bitter smak, og brukes som smakstilsetning i blant annet amaretto-likør og aprikossyltetøy. Aprikoskjerner inneholder også cyanoglycosidet amygdalin, også kjent som laetril, eller "vitamin B17". Dette påstås å skulle kunne kurere og forebygge kreft, men flere kliniske studier konkluderer med at amygdalin verken er effektivt som kreftbehandling, eller trygt å bruke, da amydalin er giftig. Aprikoskjerner bør derfor ikke inntas i store mengder.
L'Arbicòch o armognan a l'é n'erbo.
DistribussionDa finì.
NotissieOriginari dl'Armenia, a l'é stàit portà a Roma ant ël I sécol.
Morela pospolita, m. zwyczajna[4] (Prunus armeniaca L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Pochodzi z Azji, rodzimy obszar jej występowania obejmuje Kirgistan, Chiny i Koreę. Jako gatunek introdukowany rośnie dziko także w Japonii. Jest uprawiany w wielu krajach świata[5], również w Polsce[4].
Po raz pierwszy zaczęto ją uprawiać w Chinach przed ponad 4000 lat[8]. Stamtąd stopniowo rozpowszechniła się przy pomocy karawan kupieckich w Azji Środkowej, Iranie, Azji Mniejszej i Syrii. W Cesarstwie rzymskim znana była już w I w. p.n.e., a dotarła tam z terenów Armenii. Szybko rozprzestrzeniona została w cieplejszych rejonach basenu Morza Śródziemnego. Do doliny Loary we Francji została sprowadzona w XV wieku przez Rene Andegaweńskiego (1409-80), gdzie około 1560 uzyskała obecną francuską nazwę abricotier. Możliwe, że już wcześniej zaczęła się rozpowszechniać na południu Francji z terenów Hiszpanii[9].
Znajduje się w rejestrze roślin uprawnych Unii Europejskiej[10]. W Polsce największe uprawy są w rejonie tarnobrzeskim. Polska leży na północnej granicy zasięgu upraw. Czynnikiem hamującym jest wrażliwość pączków kwiatowych na mróz w czasie zimy i na przedwiośniu. Z tego względu jej uprawa nie ma u nas większego znaczenia i występuje głównie w uprawach amatorskich w najcieplejszych rejonach kraju. Obecnie uprawiane odmiany pochodzą od kilku dzikich gatunków. W 2014 r. głównymi ośrodkami uprawy moreli były: Turcja, Iran, Uzbekistan, Algieria, Włochy[11].
Wymaga dużej ilości światła i ciepła, źle znosi długotrwałe opady, owoce wówczas masowo pękają i gniją. W zimie wytrzymuje mrozy do -30 °C, jednak rozwija się bardzo wcześnie na wiosnę i dlatego w Polsce jej kwiaty często przemarzają. W okres owocowania wchodzi w 4-5 roku po posadzeniu. Koronę prowadzi się w formie kulistej, lub szpalerowej, gdy morela uprawiana jest przy ścianie domu. Cięcie ogranicza się tylko do usuwania gałęzi chorych[6][16].
Główni producenci moreli na świecie (o rocznej produkcji ponad 50 tys. t).
Kraj Produkcja w tysiącach tonMorela pospolita, m. zwyczajna (Prunus armeniaca L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Pochodzi z Azji, rodzimy obszar jej występowania obejmuje Kirgistan, Chiny i Koreę. Jako gatunek introdukowany rośnie dziko także w Japonii. Jest uprawiany w wielu krajach świata, również w Polsce.
O damasqueiro (Prunus armeniaca, "ameixa arménia" em latim, sinônimo Armeniaca vulgaris) é uma árvore da família das rosáceas que atinge de 3 a 10 metros de altura. Possui folhas cordiformes ou ovadas, serreadas e com o pecíolo vermelho; flores solitárias ou geminadas, róseas ou brancas; e drupas subglobosas, com um sulco mediano característico, amarelas ou alaranjadas, com polpa carnuda e sumarenta.
É conhecida no norte da China desde 2000 a.C., sendo muito cultivada em vários países, com inúmeros híbridos e variedades, principalmente devido à sua madeira dura e ao seu fruto, o damasco (também chamado de apricó, abricó, abricô, abricoque, abricote, alberge, albricoque, alpece, alperce e alperche), comestível ao natural e internacionalmente consumido como fruta seca e em doces.
O Diccionario de botanica brasileira (1873) dá a seguinte descrição: árvore média, de flores brancas, os frutos são carnosos indeiscentes de 9 a 12 centímetros de diâmetro, redondos, amarelos, comestíveis quando maduros, aromáticos, mas não de agradável cheiro; o epicarpo pouco espesso, um tanto peludo e com um sulco lateral ; a massa um tanto seca e amarela, envolve uma noz. Cultiva-se esta planta nas províncias do Sul do Império.[3]
A amêndoa do alperce, ou seja, o miolo do caroço (a semente) e, por vezes também do pêssego, chamada em italiano armellina, é usada em culinária para substituir ou reforçar o sabor da amêndoa amarga, por exemplo, na confeção dos biscoitos amaretti.[4] É, também, usada no fabrico dos licores franceses "Noyau de Poissy".[5]
Espanha 176.289 Damasqueiro
Damascos
Flores de damasqueiro
Passa de damasco
O damasqueiro (Prunus armeniaca, "ameixa arménia" em latim, sinônimo Armeniaca vulgaris) é uma árvore da família das rosáceas que atinge de 3 a 10 metros de altura. Possui folhas cordiformes ou ovadas, serreadas e com o pecíolo vermelho; flores solitárias ou geminadas, róseas ou brancas; e drupas subglobosas, com um sulco mediano característico, amarelas ou alaranjadas, com polpa carnuda e sumarenta.
É conhecida no norte da China desde 2000 a.C., sendo muito cultivada em vários países, com inúmeros híbridos e variedades, principalmente devido à sua madeira dura e ao seu fruto, o damasco (também chamado de apricó, abricó, abricô, abricoque, abricote, alberge, albricoque, alpece, alperce e alperche), comestível ao natural e internacionalmente consumido como fruta seca e em doces.
Caisul (Prunus armeniaca, în Latină, sinonim Armeniaca vulgaris Lam.) e o specie de Prunus, clasificat împreună cu prunul în subgenul Prunus. Aria de răspândire nativă e oarecum nesigură datorită cultivării extensive încă din preistorie, dar cel mai probabil e originar din nordul și vestul Chinei si Asiei centrale, posibil de asemenea Coreea și Japonia.[1][2].Caisul (Prunus armeniaca), este un pom fructifer, ce aparține de familia Rosaceae, genul Prunus.
Caisul este un pom de mărime mijlocie cu o coroană largă și deasă. Frunzele au formă lanceolată cu o lungime medie de 8 cm. Florile sunt de culoare albă sau rozalie. Fructele cărnoase care pot fi acoperite de peri, sunt de culoare galben portocalie, cu nuanțe roșii și au în centru un sâmbure dur.
Caisul provine din China de Nord, regiune situată aproape de granița cu Rusia. În Armenia, de unde este cunoscut ca „Prunus armeniaca”, va ajunge numai peste 3000 de ani, după ce a apărut deja în regiunile din Asia Centrală. Caisul a fost adus de romani în Anatolia și Europa. Regiune tradițională pentru cultivarea caisului este Câmpia Ungară care a fost extinsă în perioada ocupației otomane. Caisul fiind adecvat pentru regiuni calde cu climă uscată, a început prin secolul XIX cultivarea lui în regiunile nisipoase de deșert, ca Spania și Italia, fiind cultivat de asemenea în Tirol, Wachau, cantonul Wallis (Elveția). Cele mai mari culturi de cais se află în regiunea Malatya (Turcia) pe cursul superior al Eufratului.
Turcia 390 
Iran 285 
Italia 232 
Pakistan 220 
Grecia 196 
Franța 181 
Algeria 145 
Spania 136 
Japonia 123 
Maroc 103 
Siria 101 Total 1916 Sursă:[3]
Sâmburele de caisă este cunoscut pentru conținutul de amygdalin, o glicozidă toxic cyanogenica.
Semințele sau sâmburii de caise cultivate în Asia Centrală și în jurul Mediteranei sunt atât de dulci încât acestea pot înlocui migdalele. Lichiorul Italian Amaretto și biscuiții amaretti sunt aromați cu extract de sâmburi de caise, mai degrabă decât cu migdale. Uleiul presat de la aceste soiuri este folosit ca ulei de gătit. [2]
Sâmburii de caise pot fi, uneori, cu gust puternic și amar. Se folosesc în rețete pentru gem de caise, biscuiți italieni și lichior Amaretto. [Necesită citare] Consumați în exces, aceștia pot produce simptome ale intoxicației cu cianură, inclusiv greață, febră, erupții cutanate, dureri de cap, insomnie, creșterea setei, slăbiciune, letargie, nervozitate , diverse dureri articulare și musculare, scădere a tensiunii arteriale.
În 1993, Departamentul Statului New York pentru Agricultură și Piețe a testat conținutul de cianura a două pachete de sâmburi de caise de 250 gr., importate din Pakistan, care au fost vândute în magazinele alimentare de sănătate, ca o gustare. Rezultatele au arătat că fiecare pachet, dacă este consumat în totalitate, conține cel puțin dublul dozei minime letale de cianură pentru un om adult. Pachetele au fost scoase din magazine. [3] În ciuda acestui fapt, nu au existat decese în Statele Unite ale Americii și doar 1 toxicitate gravă provocată de sâmburi de caise a fost raportată intre 1979 și 1998. [4] În medie, un sâmbure de caisă conține aproximativ 0,5 mg de cianură.
Frunze cais
Flori cais
Caisă
Caisul (Prunus armeniaca, în Latină, sinonim Armeniaca vulgaris Lam.) e o specie de Prunus, clasificat împreună cu prunul în subgenul Prunus. Aria de răspândire nativă e oarecum nesigură datorită cultivării extensive încă din preistorie, dar cel mai probabil e originar din nordul și vestul Chinei si Asiei centrale, posibil de asemenea Coreea și Japonia..Caisul (Prunus armeniaca), este un pom fructifer, ce aparține de familia Rosaceae, genul Prunus.
Marhuľa obyčajná (ľudovo alebo staršie odborne: marhuľa[1][2]; ľudovo/nárečovo: maruľa, moruľa, margula[1]; lat. Prunus armeniaca alebo Armeniaca vulgaris) je strom patriaci do taxónu Armeniaca, ktorý patrí do čeľade ružovité (resp. v starších systémoch niekedy do čeľade mandľovité).
Vyššie spomínaný taxón Armeniaca sa obyčajne hodnotí buď ako sekcia podrodu Prunus rodu slivka (Prunus) alebo ako samostatný rod marhuľa (Prunus). Podrobnejšie o zaradení taxónu Armeniaca v systéme a o príbuzných rastlinách pozri v článku slivka (veľký rod).
Pochádza z Číny. Do Európy sa dostala cez Arménsko. Pre arménsky pôvod sa po latinsky volá armeniaca.
Latinské slovo armeniacum sa skomolené dostalo do talianskych nárečí a odtiaľ ďalej skomolené do juhonemeckých nárečí (Marulle, v dnešnom Rakúsku Marille), odtiaľ do slovenských nárečí (maruľa, moruľa, marhuľa).[3]
Plody marhule sú kôstkovice s oranžovým oplodím. Kvitne na minuloročných letorastoch. Zrelé sú väčšinou uprostred leta. Konzumujú sa buď čerstvé, varené, alebo vo forme džemov alebo marmelád, ktoré sú veľmi populárne pre kyslosladkú chuť a príjemnú arómu; obľúbené sú aj sušené. Dobre zrelé až prezreté sa zbierajú na kvas, z ktorých sa destilujú alkoholický nápoj marhuľovica.
Plody majú vysoký obsah vitamínu A, vitamínu C, ako aj vápnika, železa a fosforu.[4] Jednotlivé plody v závislosti od odrody môžu mať váhu 40 – 90 gramov.
Pestuje sa v oblastiach s miernou zimou, na Slovensku len vo vinohradníckych oblastiach. Najlepšie miesta na sady sú na južnej Morave, juhozápadnej a východnej časti Slovenska, v nadmorskej výške 250 m, s priemernou ročnou teplotou nad 8,5 °C a celkovými ročnými zrážky 550 mm; musia byť chránené pred studeným vetrom. Marhule sú úspešne pestované na černozemiach, kde je to vhodné, aj na hnedozemiach, hlinitých až piesočnatohlinitých pôdach.
Má zlú dormanciu, čo pri prvých jarných mrazoch počas kvitnutia, náhlych silných mrazoch v predjarí, či počas rašenia nových výhonkov môže viesť k vážnemu poškodeniu najmä na osvietenej časti kmeňa a konárov. Počas bežnej zimy toleruje dobre aj podstatne nižšiu teplotu ako broskyňa. Na chladné jarné počasie okolo 0 °C, sú citlivé najmä kvety a malé plody.
Najpoužívanejšia je v Česku odroda Velkopavlovická, s pomerne veľkými plodmi vynikajúcej kvality. Je však citlivá na jarné mrazy a plesňové ochorenia. V poslednom čase je snaha o vyšľachtenie nových, lepších odrôd. Iné odrody sú napríklad: Bergeron, Karol, Goldrich, Hargrand a ďalšie.
Vďaka obsahu kyanogenného glykozidu amygdalínu v marhuľových jadrách by dospelí nemali zjesť viac ako 3 malé jadrá, inak hrozí prekročenie bezpečnej dávky stanovenej EFSA (v prípade malých detí to môže byť len polovica jadra).[5]
Marhule kvitnú skoro na jar, skôr ako broskyne, a nemôžu byť pestované na miestach s neskorými jarnými mrazmi.[6]
Počas prvých troch rokov po výsadbe na stanovišti je formovaná koruna a obrast okolo základných konárov. Obvykle rastú veľmi bujne a mávajú omnoho viac výhonkov, než je nutné. Všetky zbytočné a slabé výhony by mali byť odstránené a ponechaných iba päť výhonkov, ktoré majú dobré predpoklady stať sa hlavnými konármi okolo terminálu, alebo v kotlovitej korune. Po, alebo koncom obdobia vegetačného pokoja by zostávajúce vetvy mali byť zrezané na jednu polovicu až tretinu ich dĺžky. Prerezávanie by malo byť ďalšie dva roky také, aby mal strom takú nízku a širokú korunu, ako je to možné. K dosiahnutí tohoto cieľa by druhý a tretí rok mala byť koruna rezaná takmer rovnako prísne. Letorasty, ktoré vyrastajú vertikálne z kmeňa a hlavných konároch by mali byť odstránené, aby svetlo a vzduch prenikali do koruny stromu. Dôležitou zásadou je neponechávať hlavné konáre dlhé.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Marhuľa obyčajná
Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článku Meruňka obecná na českej Wikipédii.
Marhuľa obyčajná (ľudovo alebo staršie odborne: marhuľa; ľudovo/nárečovo: maruľa, moruľa, margula; lat. Prunus armeniaca alebo Armeniaca vulgaris) je strom patriaci do taxónu Armeniaca, ktorý patrí do čeľade ružovité (resp. v starších systémoch niekedy do čeľade mandľovité).
Marelica (znanstveno ime Prunus armeniaca) je drevo iz družine rožnic (Rosaceae) in rodu sliv (Prunus). Enako se imenuje tudi njen koščičast plod.
Marelica izvira iz severovzhodne Kitajske, blizu meje z Rusijo in ne iz Armenije, kot nakazuje latinsko ime. V Armenijo je prispela šele po 3000-letnem potovanju po osrednji Aziji. Rimljani so jo leta 70 pr. n. št. prenesli preko Anatolije po vsej Evropi.
Tradicionalna območja, kjer je bilo v preteklosti veliko nasadov marelic, so bila med drugim na Madžarskem – lastniki tamkajšnjih velikih nasadov so bili do svojega odhoda Turki. Gojenje marelic so na tem območju ponovno obudili v 19. stoletju. Številnejši nasadi so tudi v Sredozemlju (v Italiji in Španiji), pa tudi v severnejših območjih. Največji nasadi v svetu so v turški provinci Malatya ob Evfratu; okoli 95 % vseh marelic na evropskem trgu je uvoženih ravno iz Malatye.
Marelica (znanstveno ime Prunus armeniaca) je drevo iz družine rožnic (Rosaceae) in rodu sliv (Prunus). Enako se imenuje tudi njen koščičast plod.
Aprikos (Prunus armeniaca, "Armeniskt plommon") är ett fruktträd och även namnet på frukten från trädet. Aprikosträdet blir mellan 8 och 10 meter högt. Blommorna är vita eller ljusrosa. Frukten liknar persika eller nektarin och färgen är gul till orange, ibland med röda strimmor. Ytan är mjuk och nästan hårlös. Aprikoser är stenfrukter och har en kärna.
Aprikosen växer vild i Asien och når i väster till Armenien, vilket avspeglas i det vetenskapliga namnet. Fynd av aprikoskärnor har gjorts i 5000-6000 år gamla bosättningar i Ukraina.[1] Det påstås[vem?] att romarna tog trädet till Europa från Armenien omkring 70 f.Kr. och de kallade det a praecox eftersom det blommade tidigt på våren.
Inom konsten anses aprikosen symbolisera graviditet. Vilket man ser i Jan van Eycks målning Makarna Arnolfinis trolovning från 1434.
Frukterna används färska eller torkade.
Aprikoskärnornas inre, själva fröet, påminner om den närbesläktade mandeln. Precis som det finns sötmandel och bittermandel finns det vanliga aprikoskärnor och bittra varianter. De bittra kärnorna innehåller amygdalin, alltså samma ämne som i bittermandlarna, som i vatten, krossat eller tuggat skick sönderfaller i bland annat cyanid.[2][3] Malda aprikoskärnorna används som ersättning för mald mandel men brukar då kompletteras med en viss del mandel för smakens skull. Till exempel innehåller mandelkakorna amaretti di Saronno cirka 48 % aprikoskärnor och 2 % mandel.[4]
Världens 10 största producenter av aprikosfrukt Område Produktion
Uzbekistan &&&&&&&&&0547000.&&&&&0547 000 16,25 % 
Turkiet &&&&&&&&&0278210.&&&&&0278 210 8,27 % 
Iran &&&&&&&&&0252747.&&&&&0252 747 7,57 % 
Italien &&&&&&&&&0222690.&&&&&0222 690 6,62 % 
Algeriet &&&&&&&&&0216941.&&&&&0216 941 6,45 % 
Frankrike &&&&&&&&&0177000.&&&&&0177 000 5,26 % 
Pakistan &&&&&&&&&0170504.&&&&&0170 504 5,07 % Spanien &&&&&&&&&0136446.&&&&&0136 446 4,05 % 
Grekland &&&&&&&&&0125100.&&&&&0125 100 3,72 % 
Japan &&&&&&&&&0111400.&&&&&0111 400 3,31 % Total världsproduktion &&&&&&&&03365738.&&&&&03 365 738 100,00 % Källa: FN:s livsmedels- och jordbruksorganisation:s data för år 2014.[5]
Wikimedia Commons har media som rör Aprikos.
Aprikos (Prunus armeniaca, "Armeniskt plommon") är ett fruktträd och även namnet på frukten från trädet. Aprikosträdet blir mellan 8 och 10 meter högt. Blommorna är vita eller ljusrosa. Frukten liknar persika eller nektarin och färgen är gul till orange, ibland med röda strimmor. Ytan är mjuk och nästan hårlös. Aprikoser är stenfrukter och har en kärna.
Aprikosen växer vild i Asien och når i väster till Armenien, vilket avspeglas i det vetenskapliga namnet. Fynd av aprikoskärnor har gjorts i 5000-6000 år gamla bosättningar i Ukraina. Det påstås[vem?] att romarna tog trädet till Europa från Armenien omkring 70 f.Kr. och de kallade det a praecox eftersom det blommade tidigt på våren.
Inom konsten anses aprikosen symbolisera graviditet. Vilket man ser i Jan van Eycks målning Makarna Arnolfinis trolovning från 1434.
Aprikołza (Armeniaca Scop.) je zorta źelinůw ze familije rołzowatych. Uobyczńe je uważano za synůńim rodzaju prunus. Mo zjodliwe uowoce.
Слово «абрикоса» походить від нім. Abrikose (> Aprikose), яке через фр. abricot й ісп. albercoque виводять від араб. البرقوق, «аль-біркук». Варіант «абрикос» запозичений, ймовірно, через російське посередництво з голландської (abrikoos)[3][4]. Трапляються твердження, що слово «абрикоса» доречно вживати щодо рослини, а «абрикосом» називати лише сам плід[5].
Слово «жерделя» — турецького походження, від zerdali, яке вживалось щодо одного з сортів абрикос. Походить від перського zardali («золотий плід») — зі zard («золото»), пор. прасл. *zolto[6].
«Мореля» походить, ймовірно, від нім. Marille (австрійський варіант). Подальша етимологія: італ. armellino < лат. pōmum Armeniacum («вірменський плід»)[7][8].
У дикому стані абрикоса трапляється на Кавказі, у Туркменістані. В Україні вирощують як промислову культуру в південних областях, рідше — в Лісостепу й на Поліссі.
Батьківщина культурної форми — Середня Азія та Китай. Є 8 видів, ростуть переважно в Азії, тривалий час вирощувалися в Вірменії, звідки потрапили в Європу і Америку (звідки латинська назва «Armeniaca» — «вірменська слива»).
Дикі абрикоси (Абрикоса звичайна, лат. Armeniaca vulgaris Lam.) — не така вже й ботанічна рідкість. У горах Середньої Азії трапляються невеликі абрикосові ліси. На півдні Приморського краю, на півночі Китаю, в Кореї на сухих кам'янистих схилах ці дерева ростуть групами або поодинці. Абрикоси пристосувалися навіть до сибірських морозів. У Забайкаллі та Монголії кущі абрикос витримують температуру до −50 °C. Плоди диких абрикос дрібніші, вони мають гіркуватий присмак, у м'якоті трапляються грубі волокна.
Абрикосові дерева мають щільну міцну деревину, у центрі — блискучу темно-коричневу, з країв — світлішу, жовту або буру. Молоді пагони червонувато-коричневі, блискучі. Листки чергові, широкі, округлі або яйцеподібні, при основі майже серцеподібні, цілісні, нерівнопилчасті, майже голі, згори темно-зелені, блискучі, знизу — матові.
Квітки двостатеві, поодинокі (рідше — по дві в листкових пазухах), майже сидячі, 5-пелюсткові, білі або рожеві (до 3 см у діаметрі), правильні, з подвійною вільнопелюстковою 5-членною оцвітиною. тичинок багато. Маточка одна з верхньою зав'яззю та одним стовпчиком. Цвіте раніше всіх плодових порід у квітні-травні до розпускання листків і забезпечує медоносних бджіл раннім взятком нектару і пилку[9]. Плоди дозрівають у червні — липні.
Плід — округла або обернено яйцевидна соковито-м'ясиста кістянка (до 3 см у діаметрі), жовтого або червонувато-жовтого кольору з червонуватим рум'янцем та повстистим опушенням. М'якуш кістянки кисло-солодкий, нерідко з гіркуватим присмаком.
Абрикоси дуже швидко ростуть. За сприятливих умов за рік молода рослина сягає півтора метра, доросла рослина заввишки 5-10 м. Абрикоси люблять світло і добре переносять посуху. Дерева живуть до 50 і більше років.
М'якуш плодів містить близько 27 % цукрів (переважно сахароза), понад 2,5 % органічних кислот (яблучна, лимонна, саліцилова, винна), пектини (1 %), бета-каротин (1,6 мг %), аскорбінову кислоту (10 мг%), тіамін, рибофлавін, флавоноїди, калій (305 мг %), залізо, срібло тощо.
У насінні є жирна олія (30—50 %), емульсин, глікозид амигдалін (у дикорослої абрикоси); в камеді є арабіноза (41 %), галактоза (44 %), глюкуронова кислота (16 %), мінеральні та білкові речовини.
Дуже цінна порода з групи кісточкових. Харчова, медоносна та технічна рослина. Використовують плоди, насіння та абрикосову камедь.
Плоди використовуються у свіжому вигляді, для консервування та сушки. Для сушіння використовують плоди середньоазіатських сортів з високим вмістом цукру та сухої речовини. Сушені абрикоси без кісточок називаються курага, з кісточками — урюк. Сушені плоди містять 50-60 % цукру. Ядра кісточок мають солодкий смак, їх уживають як замінник мигдалю. Сушені абрикоси містять калій (K), що стимулює роботу серця та цілого організму.
Ядро (насіння) в цих сортів солодке, тому використовується для харчування як горіхи[10]. З насіння абрикос також роблять олію.
На стовбурах і гілках абрикоси виділяється камедь, з якого виготовляють клей та масляні емульсії.
Найбільші виробники абрикоси станом на 2005 рік
Туреччина 390 
Іран 285 
Італія 232 
Пакистан 220 
Греція 196 
Франція 181 
Алжир 145 
Іспанія 136 
Японія 123 
Марокко 103 
Сирія 101 Всього у світі 1916 Джерело:[11] З деревини виготовляють музичні інструменти, що добре звучать, сувеніри.
Абрикосу використовують і як підщепу для деяких плодових порід.
В Україні у дикому стані не росте, розводять у садах, придорожніх насадженнях, лісосмугах степових, рідше, лісостепових районів. Плодоносить на 3—4-й рік. Урожайність до 100—300 ц/га. Основний сорт Червонощокий. Цінною підщепою для абрикоси в Україні є жерделя.
Сортова абрикоса поширена в основному на півдні України, але й там вона плодоносить нерегулярно. Часто в дерев узимку підмерзають плодові бруньки, а навесні квіти, бо абрикоса рано цвіте. У поліській та лісостеповій зонах України в основному вирощують дерева абрикоси з насіння, їх називають «жерделі». Жерделі дають, як правило, дрібні плоди, що не відзначаються високими смаковими якостями, але дерева їх менш вимогливі до умов.
Крім Червонощокого, у південних областях України районовані сорти: Нікітінський, Ананасовий цюрупинський, Мелітопольський ранній, Консервний пізній, Арзамі, Угорський найкращий, Ювілейний та ін. Для Полісся та Лісостепу становлять інтерес сорти УНДІС: Ананасовий київський, Київський ароматний, Поліський великоплідний, Шабловський, Колгоспний, Березняківський.[10]
Шкідниками абрикоси є: галиця вічкова, златка чорна, казарка, коренегриз звичайний, короїд зморшкуватий, листокрутка вишнева, міль плодова, плодожерка східна.
Абрикосове дерево, Каппадокія, Туреччина
Листя
Стовбур
Цвіт абрикоси (Донецьк)
Плоди
Розлущений плід
Насіння абрикоси
Mơ châu Âu, mơ tây, mơ hạnh hay hạnh (tên khoa học Prunus armeniaca L., do được trồng phổ biến ở Armenia cổ đại) là một loài thực vật thuộc chi Prunus. Tên gọi của loài thực vật này trong tiếng Anh là apricot, tiếng Pháp: abricotier, trong Hán văn là 杏 hoặc 杏子 (pinyin tiếng Trung: xìngzi, tiếng Nhật: アンズ anzu, Hán-Việt: hạnh tử). Từ apricot trong tiếng Anh và abricotier trong tiếng Pháp thường được dịch sang tiếng Việt là mơ. Tuy nhiên, mơ ở Việt Nam hay mơ ta là loài thực vật khác, có tên khoa học là Prunus mume Siebold & Zucc., tên thông dụng trong tiếng Anh là Japanese apricot, Chinese plum hoặc Ume. Hai loài P. mume (mơ ta) và P. armeniaca (mơ tây) có họ hàng gần với nhau, hình dáng quả và lá của chúng cũng rất giống nhau, tuy nhiên có thể phân biệt qua đặc điểm hoa, thành phần dinh dưỡng của quả, hạt, công dụng sử dụng trong ngành thực phẩm và y học và một số đặc điểm đặc trưng khác. Để tránh sự nhầm lẫn với mơ ta (Prunus mume) hoặc hạnh đào (Prunus dulcis), trong bài này sẽ sử dụng tên gọi " mơ châu Âu" làm tên gọi chính.
Mơ châu Âu là một loại cây gỗ nhỏ, cao khoảng 8-12 mét (26–39 ft), với đường kính thân cây có thể lên đến 40 cm (16 inch). Các lá cây hình trứng, dài khoảng 5–9 cm (2,0-3,5 inch) và rộng 4–8 cm (1,6-3,1 inch), đầu nhọn và mép có răng cưa mịn. Hoa thường có đường kính 2-4,5 cm (0,8-1,8 inch) với năm cánh hoa màu trắng hoặc trắng phớt hồng, hoa mọc đơn lẻ hoặc từng đôi vào đầu mùa xuân trước khi trổ lá. Quả là một quả hạch tương tự như một quả đào nhỏ, đặc biệt rất giống quả mơ ta nhưng thường lớn hơn với đường kính 1,5-2,5 cm (0,6-1,0 inch) (có thể lớn hơn trong một số giống hiện đại), có màu sắc từ màu vàng đến màu da cam và thường có màu đỏ ở phía bên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Bề mặt của quả nhẵn hoặc có lông mịn, Thịt quả mơ châu Âu thường có hương vị chua ngọt. Hạt rất dễ được tách rời khỏi thịt quả (đây là một trong những đặc điểm để phân biệt quả của mơ châu Âu và mơ ta (mơ Nhật Bản).
Tại châu Âu, mùa thu hoạch bắt đầu khá sớm. Quả mơ tại Trung Âu được thu hoạch từ giữa tháng Bảy đến cuối tháng Tám. Tại khu vực phía nam Địa Trung Hải, các loại trái mơ đầu tiên được thu hoạch từ cuối tháng năm và kết thúc vào tháng Chín. sau đó mơ chủ yếu đến từ nước ngoài châu Âu từ giữa tháng 12 và tháng Ba.
Hy Lạp 196 .svg){kind=small}
Nhật Bản 123 
Maroc 103 .jpg)
Mơ châu Âu, mơ tây, mơ hạnh hay hạnh (tên khoa học Prunus armeniaca L., do được trồng phổ biến ở Armenia cổ đại) là một loài thực vật thuộc chi Prunus. Tên gọi của loài thực vật này trong tiếng Anh là apricot, tiếng Pháp: abricotier, trong Hán văn là 杏 hoặc 杏子 (pinyin tiếng Trung: xìngzi, tiếng Nhật: アンズ anzu, Hán-Việt: hạnh tử). Từ apricot trong tiếng Anh và abricotier trong tiếng Pháp thường được dịch sang tiếng Việt là mơ. Tuy nhiên, mơ ở Việt Nam hay mơ ta là loài thực vật khác, có tên khoa học là Prunus mume Siebold & Zucc., tên thông dụng trong tiếng Anh là Japanese apricot, Chinese plum hoặc Ume. Hai loài P. mume (mơ ta) và P. armeniaca (mơ tây) có họ hàng gần với nhau, hình dáng quả và lá của chúng cũng rất giống nhau, tuy nhiên có thể phân biệt qua đặc điểm hoa, thành phần dinh dưỡng của quả, hạt, công dụng sử dụng trong ngành thực phẩm và y học và một số đặc điểm đặc trưng khác. Để tránh sự nhầm lẫn với mơ ta (Prunus mume) hoặc hạnh đào (Prunus dulcis), trong bài này sẽ sử dụng tên gọi " mơ châu Âu" làm tên gọi chính.
Абрикос обыкновенный выращивается в Армении с древних времён и занимает особое место в национальной культуре, почитаясь как один из национальных символов.
Некоторые учёные считают абрикос в Армении аборигенным растением. Согласно обзору Фауста, Г. С. Есаян в 1977 году[22] обосновал это мнение долгой историей выращивания абрикоса в Армении, особенно в районе Еревана. Семена абрикоса, датированные примерно 3000 г. до н. э., были обнаружены в Шенгавите и Гарни, однако по мнению Аракеляна, плод, давший эти семена, был, скорее, привезён в Армению, нежели выращен там. Фауст приводит сведения, что Декандоль в 1886 году, производя обзор имевшихся сведений о диком абрикосе в Армении, установил, что ряд квалифицированных путешественников не обнаружили там дикий абрикос. Найденные абрикосы были выращенными или одичавшими. На основе этой информации Декандоль сделал вывод, что Армения не является родиной абрикоса[7]. Однако ряд более поздних источников сообщает о произрастании дикого абрикоса на территории Армении[9][23]. Э. С. Морикян (Армянский НИИ виноградарства, виноделия и плодоводства) выступал с докладом на V, VI и VII International Symposium on Apricot Culture and Decline (1981, 1983), где отмечал, что абрикос на территории Армении выращивается с 4-го тысячелетия до н. э. (когда не существовало торговых связей с Китаем), что подтверждается раскопками 1964 и 1967 гг.[24][25] В то же время отмечается, что о раннем этапе одомашнивания абрикоса в Армении известно очень мало[9].
Абрикос обыкновенный распространён в странах Средней Азии повсеместно. Один из главных центров культвирования абрикоса — Баткенская область Кыргызстана. Выращивание и переработка абрикосов в сухофрукты составляет главную статью доходов фермеров этой области[26][27]. Свежие абрикосы в больших объёмах поставляет Иссык-Кульская область[28].
Плоды абрикосов употребляются как в свежем, так и в сушёном виде (урюк (каз. өрік /ʷøˈryk/) (с косточкой), кайса, курага, аштак, пастила). Плоды абрикоса полезны при малокровии, а также для поддержания солевого баланса при заболеваниях сердечно-сосудистой системы[19]. Больным сахарным диабетом следует ограничивать употребление абрикосов из-за высокого содержания в них сахара.
Из абрикосов приготовляют абрикосовую водку, причём сок абрикосов подвергается брожению и потом перегонке.
Семена («косточки») абрикоса, особенно сортов, имеющих малосочный околоплодник, содержат до 0,17 % глюкозида амигдалина и до 0,011 % синильной кислоты; они были допущены Государственной фармакопеей СССР (VIII издание) для замены горького миндаля[29].
Семена негорьких сортов употребляются в пищу подобно миндалю, а посредством выжимания из них получают молочко (фр. Huille de marmotte). В семенах абрикоса содержится от 35 до 50 % жирного масла, называемого абрикосовым, которое по химическому составу близко к персиковому и допущено Государственной фармакопеей при использовании для лечебных целей в качестве растворителя[30] некоторых лекарственных веществ (например, камфоры) для приготовления инъекционных растворов и как основа для жидких мазей.
Мякоть и косточки абрикосов используются при изготовлении косметических средств для сухой кожи, средствах для предотвращения старения, в питательных и увлажняющих масках, в средствах для ухода за волосами. Обозначения согласно международной классификации (INCI): Prunus Armeniaca Kernel Oil, Prunus Armeniaca Seed Powder, Prunus Armeniaca Extract[31].
Семена горьких сортов используются для приготовления миндальной воды[20].
Из пережжённых косточек абрикоса делается тушь.
В китайской национальной медицине семена абрикоса применяются в качестве успокаивающего средства при кашле, икоте. В Китае рекомендуют принимать семена абрикоса в сочетании с другими лекарственными растениями при бронхите, трахеите, ларингите, коклюше, а также нефрите.
Выступающие из естественных трещин абрикосовых деревьев натёки засыхают на воздухе, образуя так называемую абрикосовую камедь. Измельчённая в порошок (белого или жёлтого цвета) абрикосовая камедь используется в медицине как полноценный заменитель гуммиарабика. По эмульгирующей способности, стойкости приготовленных на ней масляных эмульсий и вязкости она превосходит гуммиарабик. Употребляют абрикосовую камедь иногда как обволакивающее[32]. В состав камеди входят галактоза (44 %), арабиноза (41 %), глюкуроновая кислота (16,4 %), а также минеральные (2,4 %) и белковые (0,6 %) вещества[20].
Абрикосы декоративны (отличаются ранним и обильным цветением, красивой осенней листвой) и используются в озеленении. Применяются они в полезащите в составе лесных полос[19].
Древесина абрикосового дерева используется народами Кавказа для изготовления музыкальных инструментов, таких как армянский дудук, балабан, шви, зурна и др.
С 2011 года заготовка древесины абрикоса в России запрещена[33].
Мякоть свежих абрикосов содержит от 4,7 до 27 % сахаров (в зрелых плодах преобладает сахароза), небольшое количество декстрина, инулина и крахмала. Содержание клетчатки — 0,8 %, органических кислот — 1,3 %.
В плодах также есть лимонная, яблочная, винная и немного салициловой кислоты, кверцетин, изокверцитрин, ликопин и дубильные вещества (до 1 %). Витамина С в свежих абрикосах немного (10 мг%), имеются витамины Р, В1 и РР, но больше всего каротина (провитамина А) — до 16 мг%. Такого количества каротина нет ни в одном из фруктов, произрастающих в России.
В свежих плодах содержится около 305 мг солей калия (в сушёных — в 5—6 раз больше). Поэтому абрикосы рекомендуют людям с заболеваниями сердечно-сосудистой системы и почек. Имеются также минеральные вещества — калий, магний, фосфор. Микроэлементы представлены солями железа (2,1 мг%) и соединениями иода, которого особенно много в армянских сортах абрикосов.
Однако для лечения и профилактики авитаминоза и гиповитаминоза витамина А при заболеваниях печени и понижении функции щитовидной железы принимать абрикосы не следует, так как содержащийся в абрикосах провитамин А при указанных заболеваниях не усваивается, и поэтому целесообразнее принимать чистый витамин А.
Из других веществ в абрикосах присутствует пектин, обладающий способностью выводить из организма токсические продукты обмена и холестерин. Есть в абрикосах дубильные вещества, придающие плодам некоторую терпкость и вяжущий вкус и крепящие свойства. Сок абрикосов обладает антибиотической активностью, в частности, угнетающе действует на гнилостные бактерии.
В косточках абрикоса содержится от 35 до 60 % невысыхающего жирного масла, по химическому составу близкого персиковому (в состав масла входят олеиновая и линоленовая кислоты). Абрикосовое масло имеет низкую кислотность и небольшую вязкость, его используют в медицине и косметике. В семенах абрикоса содержатся также гликозид амигдалин (до 8,43 %), ферменты эмульсин, лактаза и синильная кислота.
по годам (тысяч тонн)
1965 1362 1970 1630 1975 1546 1980 1734 1985 2029 1990 2189 1995 2104 2000 2922 2005 3551 2006 3286 2007 3368 2008 3716 2009 3728 15 крупнейших производителей абрикосов (тысяч тонн) Страна 1985 1995 2005 2009 ТурцияСелекционная работа по созданию зимостойких форм абрикоса в средней полосе России была начата ещё И. В. Мичуриным в конце XIX столетия. В XX веке её продолжили селекционеры М. М. Ульянищев, Х. К. Еникеева, А. Н. Веньяминов в Воронежской области. Эти селекционеры проводили работу в двух направлениях:
1) посев семян случайных абрикосов Воронежской области и мичуринских сортов от свободного опыления;
2) скрещивание полученных растений с сортами европейской и среднеазиатской эколого-географических групп. Таким образом были получены известные сорта 'Триумф Северный', 'Десертный', 'Успех', 'Воронежский Ранний' и многие другие, отличающиеся высокими качествами плодов и относительной зимостойкостью.
Профессор А. К. Скворцов работал в Московской области. Главной целью его работы было не получение сортов, а создание возможно более обширной, генетически разнообразной популяции. Достаточно большая культурная популяция, содержащая практически весь генофонд индивидуальной изменчивости вида, способна не только выживать в новых условиях, но и легко сдвигаться естественным отбором, повышая свою адаптацию в данной местности. Создание культурной популяции абрикоса в Москве было начато в ботаническом саду МГУ в 1957 г., а с 1973 г. продолжено в ГБС РАН. Первоисточниками послужили семена полукультурных абрикосов из климатически разнообразных мест культуры. В первые годы наблюдался выпад растений свыше 90 %; с возрастанием числа генераций эта цифра уменьшалась. Путём смены нескольких поколений деревьев удалось получить отборные формы абрикоса, отличающиеся особой устойчивостью к климату средней полосы России. Наиболее зимостойкие урожайные деревья с плодами хорошего вкуса выделены как сорта и размножаются прививкой. Для удобства работы и описания им даны названия: 'Алёша', 'Лель', 'Царский', 'Айсберг', 'Графиня', 'Зевс', 'Варяг', 'Ураган', 'Гвиани', 'Эдельвейс', 'Водолей' и др. Для сохранения коллекции небольшие абрикосовые сады в настоящее время посажены на территории монастырей Москвы, Подмосковья и Калужской области
Многие, но не все абрикосы страдают от подопревания коры на штамбах. Основные болезни абрикоса в климате средней полосы России — грибные, главным из которых является клястероспориоз (дырчатая пятнистость), деревья поражаются значительно во влажные годы. С другой стороны, эти деревья избавлены от многих опасных заболеваний абрикоса, распространенных на юге, таких, например, как шарка, возбудители которой не живут в климатическом поясе средней полосы России. Из вредителей наибольший вред наносит тля, которая появляется в июне при жаркой сухой погоде.
Размеры и вес (в основном 15-20 г), привлекательность и вкус плодов абрикосов, выращенных в средней полосе России, уступают таковым характеристикам южных плодов, созревших непосредственно на дереве, что является неизбежным условием существования культуры абрикоса в холодном климате. Однако в переработанном виде (варенья, компоты и т. п.) по богатству вкуса плоды абрикоса, выращенные в средней полосе России, успешно конкурируют с плодами из других регионов[35][36]. Кроме того, абрикосы, выращенные в средней полосе России, обычно вызревают непосредственно на дереве, поэтому обычно превосходят по вкусовым качествам южные абрикосы, собранные для дальней транспортировки в незрелом виде.
В культуре как плодовое растение абрикосы выведены из абрикоса обыкновенного (районированы в южных регионах), из абрикоса сибирского и абрикоса маньчжурского (районированы в Сибири и в умеренной климатической зоне России)[37][38]. В Китае и Южных Гималаях культивируется ещё пять видов абрикоса, в том числе абрикос японский, не встречающийся ныне в диком виде[19].
Существует множество сортов абрикоса обыкновенного. Лучшие сорта выведены в Закавказье, Турции, Иране, Средней Азии. В России 44 сорта, размножаемых семенами и прививкой. Лучшие сорта получаются на Северном Кавказе; со временем культура абрикоса обыкновенного распространяется всё севернее. В южных районах России абрикос используется в полезащитных лесных полосах; применяются, как правило, выращенные из семян абрикосы, вкусовые качества плодов которых ниже вкусовых качеств сортовых абрикосов[19].
Сорта по данным ФГУ «Государственная комиссия Российской Федерации по испытанию и охране селекционных достижений»[39]:
Довольно давно за рубежом проводится работа по скрещиванию сливы домашней с абрикосом. Гибрид между ними называется племкотом, а гибрид от повторного скрещивания (то есть гибрид племкота и сливы) — плюотом (plum — «слива», apricot — «абрикос»). Плюоты уже поступили в коммерческое размножение. Поскольку все они созданы на основе японских незимостойких слив, то даже в Краснодарском крае зарубежные плюоты чувствуют себя не очень хорошо[40].
В России скрестили русскую сливу (гибридную алычу) с абрикосом и дали гибриду название плюмкот (гибрид настоящей алычи с абрикосом называется чёрным абрикосом). Плюмкоты достаточно зимостойки, продуктивны, косточка у них полуотделяющаяся, плоды массой около 20 г (на уровне 'Кубанской кометы'). Сейчас получено два новых плюмкота. 'Колибри' ('Мышонок') — очень зимостойкий, карликовый (дерево не вырастает выше 3 м), хорошо черенкуется, плоды высокого качества. 'Плюмкот Кубанский' — сеянец от свободного опыления 'Кубанской Кометы' чёрным абрикосом, зимостойкость у него высокая, дерево слаборослое, раннего срока созревания (раньше, чем 'Колибри'), прекрасно черенкуется. Судя по всему, оба сорта по зимостойкости могут подойти для средней полосы. Испытания этих плюмкотов ещё не завершены[40].
Микроклимат имеет решающее значение для распространения абрикоса обыкновенного в средней полосе России. Посадки деревьев должны быть защищены от северных ветров, находиться на склонах и в местах, куда не стекает холодный воздух, почвы требуются легкие, хорошо дренированные[36].
Абрикос рекомендуется высаживать на хорошо освещённых (особенно в утренние часы) участках сада. Желательно с южной стороны от зданий или заборов, что улучшит их освещённость и обогрев, к тому же такие постройки защитят растения от холодных северных ветров. Деревца высаживают по схеме 6×4 м (6 м оставляют между рядами и 4 — в ряду)[41].
В средней полосе России абрикосовые деревья сильно страдают от подопревания коры основания штамба (у земли), поэтому надо покупать саженцы на штамбообразователях, то есть чтобы абрикос был привит (на высоте 1,2—1,5 м) в ствол высокозимостойких деревьев. Для Подмосковья наиболее зимостойкими, урожайными, устойчивыми к болезням оказались сорта 'Айсберг', 'Алёша', 'Варяг', 'Водолей', 'Графиня', 'Зимостойкий Сусова', 'Лель', 'Царский', 'Чёрный Бархат'[41].
В лето с тёплой, солнечной, умеренно ветреной погодой абрикосы в средней полосе поражаются болезнями и вредителями значительно меньше, чем традиционные косточковые культуры Центральной России — вишня и слива. В холодную, пасмурную, маловетреную погоду абрикосовые деревья страдают в основном от монилиоза и клястероспориоза[41]. Гибель цветочных почек весной во время цветения, часто случающаяся в южных регионах, в средней полосе России почти не наблюдается, за двадцатилетний период такие случаи отмечены только в отдельных районах с неблагоприятным климатом[35][нет в источнике]. В климате средней полосы России ведущим фактором зимостойкости цветочных почек является их обеспеченность питательными веществами. Генеративные почки абрикоса, находящиеся на побегах, рано закончивших рост с хорошо вызревшими тканями, зимуют лучше[36][нет в источнике].
Общие принципы обрезки абрикосовых деревьев такие же, как и всех плодовых: они должны иметь малогабаритную крону высотой и шириной 3—4 м; ветви с углами отхождения (угол между стволом и основанием ветви) меньше 45—50° вырезают на кольцо; ветви переплетающиеся, идущие внутрь кроны, близко расположенные друг к другу вырезают на кольцо или укорачивают. Чтобы абрикосовые деревья зимой не подмерзали, рекомендуется летняя формировка сильных (более 50 см) побегов. В начале августа верхнюю часть (1/3 длины) ещё не одревесневшего мощного побега сгибают (в сторону лучшего освещения) в кольцо или полукольцо (если побег трудно сгибается) и подвязывают проволочкой или шпагатом, которые снимают весной следующего года[41]. С раннего возраста поздней осенью и в начале весны белят штамбы и основные скелетные ветви деревца, добавляя в побелку медный купорос. Раны и морозобоины на стволе в конце апреля — в мае зачищают до живой ткани и замазывают садовым варом или кузбасслаком[35].
Для более эффективного опыления желательно иметь на участке не менее двух саженцев, а ещё лучше — три-четыре. При беспересадочном выращивании и правильном уходе деревья могут зацвести и на третий-четвёртый год. Цветки появляются до распускания листьев, лепестки у них белые, бело-розовые или розовые, а чашечки — темно-розовые. Они источают приятный медовый аромат. Из древесных красиво-цветущих пород в одно время с ним цветут миндаль низкий, рододендрон даурский, форзиция[35].
Окулировку выполняют, в основном, в Т-образный разрез (реже вприклад), весеннюю прививку черенком способами: копулировка, улучшенная копулировка, за кору, в расщеп и другими способами. Окулировка абрикоса в средней полосе России возможна в любое время с конца июня до начала августа. Для успешной приживаемости важна не календарная дата, а погодные условия, благоприятствующие этой операции. Влажная, с дождями, теплая погода повышает активность ростовых процессов, способствует активации деятельности камбия и хорошему отделению коры, — приживаемость глазков в таких условиях повышается. По весенней ревизии, приживаемость прививок выполненных способом окулировки, в среднем составляла 20—30 %. При весенней прививке черенком, проводимой с апреля по июнь, наибольшая приживаемость черенков наблюдалась в начале мая (70—85 %)[36].
Наиболее качественное срастание наблюдалось у абрикоса с вишней Бессея: наплывы образовывались редко и только при высокой прививке (выше 10—15 см от корневой шейки), прививки на песчаной вишне никогда не отламывались. Абрикос неплохо приживается на сеянцах некоторых местных форм алычи, сливы и терносливы. Однако нередко наблюдаются отломы в месте прививки[36]. Некоторые авторы рекомендуют в качестве подвоев использовать сливы следующих сортов: 'Евразия 43', 'Тульская Чёрная', 'Скороспелка Красная'[41], '10-3-68' и алычу '13-113'. Сорта 'Лель', 'Айсберг' и 'Графиня' показали лучшую приживаемость на подвоях сливового происхождения, а 'Зевс', 'Царский' и 'Гвиани' предпочитают подвои алычевого происхождения. Абрикос 'Алёша' одинаково хорошо приживается почти на всех подвоях[36].
Cet arbre tire son nom de l’Arménie, province d’Asie, d’où il est originaire et d’où il fut porté en Europe…
Apricots apparently moved from central Asia through Iran into the Transcaucasian area and westward. Such movement must have occured as as a part of the military, economic, and cultural exchange that followed Alexandes of Macedon’s penetrations into Turkestanas far as the Fergana valley during the fourth century B.C. The further movement of apricots westward into Europe seems to have occured in two steps. Apricots came to be known in Greece and Italy as an aftermath of Roman-Persian wars during the first century B.C. The specific or generic name, Armeniaca, certainly suggests that the apricot was first distributed in Italy and Greece by Armenian traders. It was many years later that apricot was cultivated in other southern European countries.
Абрикос обыкновенный выращивается в Армении с древних времён и занимает особое место в национальной культуре, почитаясь как один из национальных символов.
Некоторые учёные считают абрикос в Армении аборигенным растением. Согласно обзору Фауста, Г. С. Есаян в 1977 году обосновал это мнение долгой историей выращивания абрикоса в Армении, особенно в районе Еревана. Семена абрикоса, датированные примерно 3000 г. до н. э., были обнаружены в Шенгавите и Гарни, однако по мнению Аракеляна, плод, давший эти семена, был, скорее, привезён в Армению, нежели выращен там. Фауст приводит сведения, что Декандоль в 1886 году, производя обзор имевшихся сведений о диком абрикосе в Армении, установил, что ряд квалифицированных путешественников не обнаружили там дикий абрикос. Найденные абрикосы были выращенными или одичавшими. На основе этой информации Декандоль сделал вывод, что Армения не является родиной абрикоса. Однако ряд более поздних источников сообщает о произрастании дикого абрикоса на территории Армении. Э. С. Морикян (Армянский НИИ виноградарства, виноделия и плодоводства) выступал с докладом на V, VI и VII International Symposium on Apricot Culture and Decline (1981, 1983), где отмечал, что абрикос на территории Армении выращивается с 4-го тысячелетия до н. э. (когда не существовало торговых связей с Китаем), что подтверждается раскопками 1964 и 1967 гг. В то же время отмечается, что о раннем этапе одомашнивания абрикоса в Армении известно очень мало.
Абрикос в КиргизииАбрикос обыкновенный распространён в странах Средней Азии повсеместно. Один из главных центров культвирования абрикоса — Баткенская область Кыргызстана. Выращивание и переработка абрикосов в сухофрукты составляет главную статью доходов фермеров этой области. Свежие абрикосы в больших объёмах поставляет Иссык-Кульская область.
本文介紹的是一種植物。關於日本女演員，請見「渡邊杏」。
杏（學名：Prunus armeniaca），其果又稱杏子、杏實、杏桃，是李属李亚属植物，其果肉、果仁均可食用。
歐洲的杏是從亞美尼亞引進的[3]。 這歷史也讓亞美尼亞存在於杏的學名裡。歷史上，杏廣佈於東亞及中亞。尼古拉·伊萬諾維奇·瓦維洛夫認為杏的栽種始於中國，但其他研究認為杏的種植源於印度[4]。
落叶乔木，高8～12米（26～39英尺），樹幹直徑約40厘米（16英寸）。阔卵形或圆卵形叶子，边缘有钝锯齿，長5～9厘米（2.0～3.5英寸），寬4～8厘米（1.6～3.1英寸）。近叶柄顶端有二腺体；淡红色花单生或2－3个同生；圆、长圆或扁圆形核果，果皮多为金黄色，向阳部有红晕和斑点；暗黄色果肉，味甜多汁；核面平滑没有斑孔，核缘厚而有沟纹。[5][6]
中医认为杏有润肺定喘、生津止渴之用。民谚云：“端午吃个杏，到老没有病”。但又忌諱多吃，有“桃養人、杏傷人、李子樹下埋死人”之說。《日华子本草》認為杏“热，有毒”。《本草衍义》也說：“小儿尤不可食，多食致疮痈及上膈热”。[7]
相传三国时东吴有位名医叫董奉，精通医道，有妙手回春之术，医德也高。他晚年为百姓治病不收诊费和药钱，但要求病人痊愈后必须到山上种植杏树，名为“康乐杏”。后来，杏林用来专指医术精良，医德高尚的医生。[8]
「アンズ」のその他の用法については「アンズ (曖昧さ回避)」をご覧ください。 
アンズ（杏子/杏、学名 Prunus armeniaca）は、ヒマラヤ西部〜フェルガナ盆地にかけての地域を原産とする、バラ科サクラ属の落葉小高木である。アプリコットと英名で呼ばれることもある。別名、カラモモ（唐桃）。中国北部で形成された東洋系の品種群には、ウメとの交雑の痕跡がある。
アーモンドやウメ、スモモの近縁種であり、容易に交雑する。ただし、ウメの果実は完熟しても果肉に甘みを生じず、種と果肉が離れないのに対し、アンズは熟すと甘みが生じ、種と果肉が離れる（離核性）。またアーモンドの果肉は、薄いため食用にしない。耐寒性があり比較的涼しい地域で栽培されている。春（3月下旬から4月頃）に、桜よりもやや早く淡紅の花を咲かせ、初夏にウメによく似た実を付ける。美しいため花見の対象となることもある。自家受粉では品質の良い結実をしないために、他品種の混植が必要であり、時には人工授粉も行われる事がある。収穫期は6月下旬から7月中旬で、一つの品種は10日程度で収穫が終了する。果実は生食のほか、ジャムや乾果物などにして利用される。ヨーロッパ、中央アジアで発展したアプリコットは甘い品種が多く、東アジアで発展したアンズは酸味が強い品種が多い傾向がある[1]。
種子は青酸配糖体や脂肪油、ステロイドなどを含んでおり、杏仁（きょうにん）と呼ばれる咳止めや、風邪の予防の生薬（日本薬局方に収録）として用いられている他、杏仁豆腐（今では「あんにん」と読まれる事が多くなった）の独特の味を出すために使用される。未成熟な種子や果実には、青酸配糖体の一種アミグダリンが含まれる。
日本には古代に中国から伝えられ、万葉集には「杏人」の原文表記があり、またカラモモともカラヒトともモモサネとも読まれていて定かではない。仮名書きのカラモモは古今集に見える。
病害虫に注意する。防除体系[2][3]（防除暦）に基づき適切な農薬使用を行う[4]。 冷涼地、乾燥地では無農薬栽培が可能。
一年生の植物と異なり、あんずなどの樹木に実る果実はその種を播いても同じ物は実らない。従って苗は接ぎ木によって増やされる。台木には、実生が用いられる。
ホウ素欠乏土壌では実の外観不良が発生しやすく、ホウ素欠乏抑制のため施肥管理が重要。成木ではカリ、燐酸を多めにする。
かつて未熟果が『姫子』の名称で果実酒用や漬物用として販売されていたが、残留農薬基準の強化に伴う一律基準の導入により、販売されなくなった。
アンズ（杏子/杏、学名 Prunus armeniaca）は、ヒマラヤ西部〜フェルガナ盆地にかけての地域を原産とする、バラ科サクラ属の落葉小高木である。アプリコットと英名で呼ばれることもある。別名、カラモモ（唐桃）。中国北部で形成された東洋系の品種群には、ウメとの交雑の痕跡がある。
살구나무(학명: Prunus armeniaca)는 장미과 벚나무속에 속하는 식물로서 원산지는 중국 북서부로 보고 있다. 현재 한반도와 일본에서도 널리 재배된다.[1][2]
대개 8-12m 크기로 자라며 줄기는 직경 40cm정도로 큰다. 잎은 길이 5–9 cm, 너비 4–8 cm로 자라며 꽃은 흰색에서 분홍색 빛을 띤다. 잎보다 꽃이 먼저 피며 복숭아와 유사한 핵과이다.[3]
대개 살구나무가 아열대 지방 원산인 것으로 생각하지만 원래는 추운 겨울을 잘 견디는 식물로서 대륙성 기후가 나타나는 곳이 원산이다. 복숭아보다 더 추위를 잘 견디며 -30도까지도 견딜 수 있다고 한다. 서리에도 잘 견디기 때문에 꽃이 이르게 피는 편이다. 중국 북서부에서는 겨울이 심하게 춥지만 유럽이나 북아메리카보다는 기후 자체가 변동이 잦지 않은 편이다. 사실 과육이 잘 여물려면 적당한 추위는 꼭 필요하다. 건조기후에서도 잘 견디기 때문에 지중해 연안에서 잘 서식할 수 있다.[4]
재배종 살구의 경우 접붙이기를 해서 복숭아나 자두 나무에 꽂아 키우기도 한다.
터키와 몰타가 가장 주요한 살구 생산국이다.[5] 이란과 아르메니아가 뒤를 따른다.
씨앗이나 살구 열매는 중앙아시아와 지중해 연안에서 서식하며 맛이 너무 달아서 아몬드를 식재료로 쓰는 경우도 많다. 씨앗유의 일종으로 쓰는 경우도 많다.
시안화배당체가 씨앗에 특히 많이 있다. 암 예방에도 효과가 있으며 서기 502년부터 종양치료제로 썼다는 기록이 있다. 17세기에는 영국에서 종양 치료제로 쓰였다. 하지만 1980년 미 국립암센터가 그다지 효과가 있지 않다고 발표했다.[6]
유럽에서는 살구를 강정제로 여기는 경향이 있다. 섬유질을 많이 포함하고 있어 변비 예방에 좋으며 3개 정도만 먹어도 효과가 나타날 수 있다고 한다.
살구씨는 한의학에서 행인(杏仁)이라 불리며, 본초강목과 동의보감 등에 살구씨를 이용한 치료 방법이 200가지나 기록되어 있을 정도로 쓰임새와 약효가 많아 "약방의 살구"라 불리기도 한다.
행인(살구씨)를 갈아서 만든 한방 외용제는 기미나 주근깨 등 피부 색소 침착 · 종기 · 부스럼 등에 사용되며, 피부를 하얗고 윤기있게 하기 때문에 일찍이 궁중 여인네들은 살구씨로 피부를 가꾸기도 하였다.[7]
살구 과실
꽃
꽃
과일
씨
풋 열매
열매
7년 산
크기 비교
