Montiniaceae

Montiniaceae – rodzina roślin z rzędu psiankowców (według systemu APG IV z 2016)^[3]. Obejmuje trzy rodzaje z 5 gatunkami. Trzy gatunki z rodzaju Gravea występują w lasach na Madagaskarze, we wschodniej Afryce, w zachodnim Kongo i w Ghanie. Kaliphora madagascarensis jest endemitem zimozielonych lasów na Madagaskarze. Montinia caryophyllacea rośnie w Afryce Południowej, Botswanie i Angoli na terenach suchych i w lasach^[4]. Rośliny zasiedlają miejsca wilgotne i zalewowe^[1]. Rośliny z rodzaju Gravea są używane jako lecznicze^[4].

Morfologia

Pokrój

Małe drzewa (do 7,5 m wysokości), krzewy i pnącza. Pędy są często żebrowane z listewkami biegnącymi od schodzących nasad liści i w węzłach zgrubiałe^[4].

Liście

Pojedyncze i całobrzegie. W rodzaju Montinia skrętoległe i okazałe (do 25 cm długości i 20 cm szerokości). U Gravea są naprzeciwległe i małe (do 5-7 cm długości i 1-2,5 cm szerokości). U Kaliphora mają wygląd pośredni pod względem wymiarów i ułożenia – wyglądają jak skrętoległe, ale naprzeciw liścia obecny jest zredukowany liść lub przylistek. U Montinia i Kaliphora są krótkoogonkowe, u Gravea – długoogonkowe^[4].

Kwiaty

Jednopłciowe (rośliny są dwupienne). U Gravea i Montinia kwiaty męskie wyrastają w rozpierzchłych wiechach szczytowych i w kątach liścia, podczas gdy kwiaty żeńskie są pojedyncze lub wyrastają szczytowo w parach. U Kaliphora kwiatostany męskie i żeńskie mają postać niewielkich gron. Kwiaty są promieniste, zwykle 3-krotne u Kaliphora i Montinia, 4-krotne u Gravea, męskie są drobne, a żeńskie okazałe. Kielich z niewielkimi działkami, płatki korony białe do żółtawych, drobne w kwiatach męskich, większe w żeńskich. W kwiatach żeńskich zalążnia jest dolna, jajowata do wydłużonej. U Kaliphora dwudzielne znamię jest siedzące, u pozostałych rodzajów także jest dwudzielne, ale znajduje się na tęgim, stożkowatym słupku^[4].

Owoce

Zróżnicowane w poszczególnych rodzajach. U Montinia są to torebki pękające dwiema klapami. U Grevea owoce są suche, niepękające, czasem kolczaste. U Kaliphora są soczyste^[4].

Systematyka

Ustalenie jednoznacznej pozycji systematycznej rodziny jest kłopotliwe. W dawniejszych systemach należące tu rodzaje włączane były do skalnicowców Saxifragaceae s.l. W systemie Cronquista (1981) zaliczone zostały do agrestowatych (Grossulariaceae). W systemie Takhtajana (1997) rodzaje rozbite na rodziny Montiniaceae i Kaliphoraceae sytuowane były w rzędzie hortensjowców (Hydrangeales)^[1]. Badania molekularne wskazują na przynależność tych roślin do psiankowców (Solanales)^[4] i tak sytuowane są w systemach APG^[1]. Analizy morfologiczne i anatomia kwiatów nie potwierdzają takiej przynależności świadcząc raczej o powiązaniach tych roślin z twardziczkowcami (Escalloniales)^[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

psiankowce

Montiniaceae

Sphenocleaceae

Hydroleaceae

powojowate Convolvulaceae

psiankowate Solanaceae

Podział systematyczny^[5]

• Grevea Baill.
• Kaliphora Hook. f.
• Montinia Thunb.

Przypisy