El Güeyu de perdiz (Adonis vernalis), tamién llamada adonis de primavera, ye una planta añal yerbácea de la familia de les ranunculácees, con una gran cantidá de principios áctivos lo que la fai bien venenosa, que s'utiliza na producción de melecines. Planta protexida en numberosos países europeos.
Ye una planta yerbácea perennifolia qu'algama un tamañu de 10-45 cm d'altor. El tarmu glabro o glabrescente. Fueyes toes sésiles; les basales, amenorgaes a vaines membranoses o escuamiformes qu'arrodien la parte inferior del tarmu; les caulinares, con llimbu bien desenvueltu, 2-pinnatisectas. Flores de 3-8 cm de diámetru. Sépalos de llargor 1/2 de la de los pétalos, pubescentes. Pétalos 10-20, mariellos. Anteres marielles. Los frutos son aquenios de 3-4 mm, cuasi globosos, reticuláu-rugosos y ± densamente pubescentes; picu menor de 1 mm, curváu y aplicáu.[1]
Les flores son terminales, vistoses, de 4 a 8 cm de diámetru, con mota pubescente de 5 pieces, tienen de 10 a 20 pétalos llibres de forma elipso-ovoidea terminación apical d'un mariellu intenso, numberosos estames (anteres marielles). Xinecéu apocárpicu con carpelos numberosos que fructifica en poliaquenio.
El frutu preséntase poliaquenio sobre un receptáculu allargáu. Aqueniu col cantu cimeru (adaxial) rectu o pocu curváu d'unos 5 mm ensin giba o diente. El androcéu coles anteres negru-violáceo, el conectivu y les teques marielles pol polen.
Ye posible que vengan d'Oriente Mediu. Güei distribúyense práuticamente en toa Europa, Asia y norte d'África, habitando en terrenes húmedos, pacionales, montes y polo xeneral terrenes yerbosos.
Na Península Ibérica alcuéntrase en zones de pacionales sobre caliares. Sierres del Norte, Centru, Este, y Sierra Nevada.
Una especie similar, endémica de los Pirineos y Cordal Cantábricu, ye Adonis pyrenaica DC. que puede estremase d'ésta porque les sos fueyes basales tienen llimbu desenvueltu (nun tán amenorgaes a escames protectores.
Mientres enforma tiempu túvose recoyendo abusivamente les plantes monteses pal so aprovechamientu na producción de melecines yá que nun hai cultivos a tal fin, lo que produció'l so enrarecimiento na Naturaleza.
Considérase estinguida n'Italia y Países Baxos, y ta protexida legalmente n'Alemaña, Bulgaria, Eslovaquia, Francia, Hungría, Rumanía, Suecia y Suiza. El comerciu internacional d'esta especie ta sometíu a midíes de control dientro de la Xunión Europea (incluyida nel anexu D de la Regulación del Conseyu nu 338/97, riquir una notificación particular d'importación).
N'España solamente tán so proteición estricta delles poblaciones d'esta especie en Cataluña (Decretu 328/1992, DOGC 1 de marzu de 1993). Sía comoquier débese de respetar esta planta y nun retirar nengún exemplar del so mediu natural.
Planta con utilidá melecinal, na que s'aprovecha tola planta, recoyer n'abril o mayu, ensugar con aire caliente. Ente los sos componentes más importantes atópense:
La planta utilizar en fervinchu, so prescripción médica, como cardiotónico y diuréticu. Tamién tien efeutos calmantes sobre la tos rebalba, ataques d'asma y dolores reumáticos.
Ye venenosa pal ganáu. Dizse que la so tosicidá ye tan grande, qu'inclusive les vaques y cabres que la peracaben pueden tresmitir la so tosicidá per mediu de la lleche a les persones.
N'España, la ORDE SCO/190/2004, de 28 de xineru, pola que s'establez la llista de plantes que la so vienta al públicu queda prohibida o acutada por razón de la so tosicidá inclúi a esta planta, quedando prohibida la so vienta al públicu, según la de los sos preparaos, acutando'l so usu a la ellaboración d'especialidaes farmacéutiques, fórmules maxistrales, preparaos oficinales y cepes homeopátiques que'l so uso queda suxetu a la prescripción y al control médicu.
Adonis vernalis, describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 547–548, nel añu 1753.[3]
Adonis: nome xenéricu que según el Stearn's Dictionary of Plant Names diz: "La flor suponse que s'anició a partir del sangre d'Adonis que foi puñáu a muerte por un xabalín. Yera amáu por Afrodita y, según delles versiones foi cortexáu ensin ésitu. Adonis yera consideráu polos griegos como'l dios de les plantes. Creíase que sumía na seronda y l'iviernu pa volver apaecer na primavera y el branu. Pa celebrar el so regresu, los griegos adoptaron el costume semítica de faer xardinos de Adonis, que consistíen n'olles de folla de granes de rápida crecedera".[4]
vernalis: epítetu llatín que significa "de la primavera".[5]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El Güeyu de perdiz (Adonis vernalis), tamién llamada adonis de primavera, ye una planta añal yerbácea de la familia de les ranunculácees, con una gran cantidá de principios áctivos lo que la fai bien venenosa, que s'utiliza na producción de melecines. Planta protexida en numberosos países europeos.
