Hawkweed

Jastrzębiec pomarańczowy

Koszyczek jastrzębca sabaudzkiego

Owocostan

Jastrzębiec (Hieracium L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Bardzo liczny w gatunki i odmiany. Przedstawiciele tego rodzaju występują na całym świecie, z wyjątkiem Australazji^[2]. W Polsce (dane z 2002 r.) stwierdzono występowanie 103 gatunków^[3]. Gatunkiem typowym jest Hieracium murorum L.^[4].

Morfologia

Głównie byliny, przeważnie nieduże. Mają palowy system korzeniowy i wytwarzają przyziemne rozety liści. Kwiaty zazwyczaj żółte, pomarańczowe i czerwone, zebrane w jeden lub kilka koszyczków.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website przyjmuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002^[5], z późniejszymi uzupełnieniami^[6]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Hieracium należy do plemienia Cichorieae Lam. & DC., podrodziny Cichorioideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Hieracioideae Burmeist., plemię Hieracieae D. Don, podplemię Hieraciinae Cass. ex Dumort., rodzaj jastrzębiec (Hieracium L.)^[7].

Gatunki flory Polski^[3]

• jastrzębiec alpejski (Hieracium alpinum L.)
• jastrzębiec atramentowy (Hieracium atramentarium Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec baldaszkowaty (Hieracium umbellatum L.)
• jastrzębiec Bauhina (Hieracium bauhinii Schult., syn. H. magyaricum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec blady (Hieracium schmidtii Tausch, syn. H. pallidum Biv.)
• jastrzębiec bródkowaty (Hieracium alpicola Schleich.)
• jastrzębiec brunatny (Hieracium fuscoatrum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec chondrillolistny (Hieracium chondrillifolium Fr.)
• jastrzębiec ciemny (Hieracium nigritum R. Uechtr.)
• jastrzębiec cienisty (Hieracium umbrosum Jord.)
• jastrzębiec ciepłolubny (Hieracium calodon (Tausch) Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec czarniawy (Hieracium nigrescens Willd.)
• jastrzębiec czerwonaworozłogowy (Hieracium calomastix A. Peter)
• jastrzębiec czerwonawy (Hieracium rubrum A. Peter)
• jastrzębiec delikatny (Hieracium leptophyton Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec długołodygowy (Hieracium longiscapum Boiss. & Kotschy, syn. H. spathophyllum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec długorozłogowy (Hieracium macrostolonum Gus. Schneid., syn. H. cernuiforme Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec elegancki (Hieracium scitulum Woł.)
• jastrzębiec Fritzego (Hieracium fritzei F. W. Schultz)
• jastrzębiec Fuckela (Hieracium fuckelianum Touton & Zahn)
• jastrzębiec gałęzisty (Hieracium racemosum (Waldst. & Kit.) Willd.)
• jastrzębiec gęstokoszyczkowy (Hieracium densiflorum Tausch, syn. H. tauschii Zahn)
• jastrzębiec gładki (Hieracium laevigatum Willd.)
• jastrzębiec gombseński (Hieracium gombense Lagger et Christener)
• jastrzębiec gronkowy (Hieracium lactucella Wallr., syn. H. auricula sensu auct., non L.)
• jastrzębiec izerski (Hieracium iseranum R. Uechtr., syn. H. nigriceps Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec jurajski (Hieracium juranum Fr.)
• jastrzębiec karkonoski (Hieracium corconticum (K. Knaf) Čelak.)
• jastrzębiec karpacki (Hieracium carpaticum Besser)
• jastrzębiec kłaczkowaty (Hieracium suprafloccosum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec Koernickego (Hieracium koernickeanum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec kosmaczek (Hieracium pilosella L.)
• jastrzębiec kosmaczkokwiatowy (Hieracium piloselliflorum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec kosmaty (Hieracium villosum Jacq.)
• jastrzębiec kwiecisty (Hieracium floribundum Wimm. & Grab.)
• jastrzębiec Lachenala (Hieracium lachenalii C. C. Gmel., syn. H. vulgatum Fr. p. p.)
• jastrzębiec laurowaty (Hieracium laurinum Arv.-Touv.)
• jastrzębiec lepki (Hieracium amplexicaule L.) – antropofit zadomowiony
• jastrzębiec leśny (Hieracium murorum L., syn. H. sylvaticum auct.)
• jastrzębiec letni (Hieracium conicum Arv.-Touv., syn. H. aestivum Fr.)
• jastrzębiec liptowski (Hieracium liptoviense Borbás)
• jastrzębiec Marii Bornmüller (Hieracium mariae-bornmuelleriae Zahn)
• jastrzębiec modry (Hieracium caesium (Fr.) Fr.
• jastrzębiec mylący (Hieracium fallax Willd.)
• jastrzębiec Obornego (Hieracium obornyanum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec ognisty (Hieracium blyttianum Fr.)
• jastrzębiec omanowaty (Hieracium inuloides Tausch)
• jastrzębiec onosmowaty (Hieracium onosmoides Fr.)
• jastrzębiec pannoński (Hieracium auriculoides Láng, syn. H. pannonicum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec Petera (Hieracium peteranum Käser)
• jastrzębiec plamisty (Hieracium maculatum Schrank, syn. H. maculatum Sm.)
• jastrzębiec płodny (Hieracium euchaetium Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec pomarańczowy (Hieracium aurantiacum L.)
• jastrzębiec popielaty (Hieracium tephrosoma (Nägeli & A. Peter) Zahn)
• jastrzębiec pośredni (Hieracium epimedium Fr.)
• jastrzębiec pruski (Hieracium prussicum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec przeźroczysty (Hieracium diaphanoides Lindeb.)
• jastrzębiec przenętowaty (Hieracium prenanthoides Vill.)
• jastrzębiec przewiertniowaty (Hieracium bupleuroides C. C. Gmel.)
• jastrzębiec ramienisty (Hieracium bracchiatum Bertol. ex DC., syn. H. brachiatum Bertol.)
• jastrzębiec rodniański (Hieracium pietroszense Degen & Zahn)
• jastrzębiec rohacki (Hieracium rohacsense Kit., syn. H. rauzense Murr)
• jastrzębiec Rostana (Hieracium rostanii Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec rozgałęziony (Hieracium virgicaule Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec rozłogowaty (Hieracium flagelliforme Gus. Schneid.)
• jastrzębiec rozłogowy (Hieracium flagellare Willd.)
• jastrzębiec rozwidlony (Hieracium bifurcum M. Bieb.)
• jastrzębiec równołodygowy (Hieracium laevicaule Jord., syn. H. levicaule Jord., H. vulgatum Fr. p. p.)
• jastrzębiec rudy (Hieracium stoloniflorum Waldst. & Kit.)
• jastrzębiec ryfejski (Hieracium riphaeum R. Uechtr.)
• jastrzębiec sabaudzki (Hieracium sabaudum L.)
• jastrzębiec siarkowy (Hieracium sulphureum Döll)
• jastrzębiec siny (Hieracium bifidum Kit. ex Hornem., syn. H. bifidum Kit.)
• jastrzębiec siwy (Hieracium kalksburgense Wiesb., syn. H. canum Nägeli & A. Peter non Vuk., syn. H. laschii (Sch. Bip. & F. W. Schultz) Zahn)
• jastrzębiec Schultesa, j. gronkowaty (Hieracium schultesii F. W. Schultz.)
• jastrzębiec skalnicowaty (Hieracium saxifragum Fr.)
• jastrzębiec skupiony (Hieracium ambiguum Ehrh.)
• jastrzębiec strzałkowaty (Hieracium fuscocinereum Norrl. em. S. Bräut.)
• jastrzębiec suchy (Hieracium aridum Freyn)
• jastrzębiec sudecki (Hieracium sudeticum (Sternb.) Zahn)
• jastrzębiec szczeciniasty (Hieracium rothianum Wallr., syn. H. setigerum Tausch)
• jastrzębiec ściemniały (Hieracium nigritum R. Uechtr.)
• jastrzębiec ścierniskowy (Hieracium arvicola Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec śląski (Hieracium sparsum Friv., syn. H. sparsum Friv. subsp. silesiacum (E. Krause) Zahn)
• jastrzębiec ślimakowaty (Hieracium cochleatum (Nägeli & A. Peter) Zahn)
• jastrzębiec Vagnera (Hieracium vagneri Pax)
• jastrzębiec wątpliwy (Hieracium dubium (L.) Lindeb.)
• jastrzębiec wciętolistny (Hieracium incisum Hoppe)
• jastrzębiec wczesny (Hieracium glaucinum Jord.)
• jastrzębiec wężymordolistny (Hieracium scorzonerifolium Vill.)
• jastrzębiec wierzchotkowy (Hieracium cymosum L.)
• jastrzębiec Wiesbaura (Hieracium wiesbaurianum R. Uechtr.)
• jastrzębiec włochaty (Hieracium valdepilosum Vill.)
• jastrzębiec włosisty (Hieracium piliferum Hoppe)
• jastrzębiec wysoki (Hieracium piloselloides Vill., syn. H. florentinum All. H. praealtum Vill.)
• jastrzębiec ząbkowany (Hieracium dentatum Hoppe)
• jastrzębiec zębatolistny (Hieracium glandulosodentatum R. Uechtr.)
• jastrzębiec zielonokoszyczkowy (Hieracium chlorocephalum R. Uechtr.)
• jastrzębiec zielonookrywowy (Hieracium chlorops (Nägeli & A. Peter) Zahn
• jastrzębiec Ziza (Hieracium zizianum Tausch)
• jastrzębiec złudny, j. zwodniczy (Hieracium paragogum Nägeli & A. Peter)
• jastrzębiec żałobny (Hieracium atratum Fr.)
• jastrzębiec żmijowcowaty (Hieracium echioides Lumn.)

Zmienność

Wiele z gatunków jastrzębca jest morfologicznie bardzo do siebie podobnych. Ponadto występuje pomiędzy nimi wiele form przejściowych, które łączą w sobie 2 lub 3, a czasami nawet więcej cech różnych gatunków. Wiele gatunków istnieje w licznych odmianach. Oznaczenie większości gatunków jest bardzo trudne, na ogół niemożliwe na podstawie zdjęcia, wymaga żywych okazów, wraz z dodatkowymi wiadomościami o miejscu ich występowania, lupy, a przede wszystkim bardzo specjalistycznej wiedzy.

Ciekawostki

• Łacińska nazwa jastrzębiec pochodzi prawdopodobnie od słowa hierax = jastrząb. Roślina ta często występuje bowiem na półkach skalnych i turniach, które dostępne były tylko dla tych ptaków (nazwa powstała przed rozwojem alpinizmu). Według ludowych podań sokoli wzrok ptaki te zawdzięczają sokowi mlecznemu tej rośliny.

Przypisy