Systematyka[1] Domena eukarionty Królestwo rośliny Klad rośliny naczyniowe Klad Euphyllophyta Klad rośliny nasienne Klasa okrytonasienne Klad astrowe Rząd astrowce Rodzina astrowate Podrodzina Carduoideae Rodzaj oset Gatunek oset klapowany
Nazwa systematyczna Carduus lobulatus Borbás
[2] Synonimy Carduus spinulosus subsp. lobulatus (Borbás) Soó[2]
Oset klapowany[3] (Carduus lobulatus Borbás) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Według niektórych źródeł jest utrwalonym mieszańcem Carduus acanthoides × Carduus defloratus subsp. glaucus. Jego pozycja taksonomiczna jest niejasna i wymaga dalszych badań[4].
Rozmieszczenie geograficzne
Endemit zachodniokarpacki. Występuje tylko w Polsce i na Słowacji w Wielkiej Fatrze, Małej Fatrze, w Tatrach i Pieninach. W Polsce występuje tylko w Pieninach, skąd podany został z 4 tylko stanowisk: pod Trzema Koronami, w Wąwozie Szopczańskim, u ujścia Pienińskiego Potoku i w Kotłowym Potoku pomiędzy Podskalnią Górą i Gołą Górą (1 okaz). Sporadycznie pojawiał się w okolicach Krościenka nad Dunajcem, znaleziono też jedno efemeryczne stanowisko w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach[4].
Morfologia
-
Łodyga
- Do 90 cm wysokości, gałęzista, oskrzydlona, jedynie pod koszyczkami bez skrzydełek[5]
-
Liście
- Sztywne, płaskie, pierzasto klapowane. Łatki tępe, jajowate. Łatki drugorzędne mają brzegi ościsto ząbkowane, a na szczycie pojedynczą, dobrze widoczną ostkę o długości do 3 mm. Dolna strona liści bladozielona ze słabo widoczną nerwacją[5].
-
Kwiaty
- Zebrane w koszyczki. Okrywa koszyczków ma długość 17-23 mm, jej łuski w nasadzie mają szerokość 1,5-2(2,5) mm. Środkowe łuski mają szczyty nagle ściągnięte w krótką ostkę[5].
-
Owoc
- Gładka niełupka o długości ok. 4 mm z puchem kielichowym o długości 12-15 mm[5].
Biologia i ekologia
Roślina dwuletnia lub trzyletnia, hemikryptofit. Rośnie na utrwalonych piargach wapiennych. Kwitnie od czerwca do października, zapylana jest przez motyle i błonkówki. Dużą część wytworzonych nasion zjadają larwy muchówek. Liczba chromosomów 2n=23[4].
Zagrożenia i ochrona
Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski[6] pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w tej samej kategorii. W roku 2014 przeniesiona do kategorii CR (krytycznie zagrożony)[7]. Na polskiej czerwonej liście (2016) także posiada kategorię CR[8].
Niemal wszystkie stanowiska osta klapowanego znajdują się na chronionym obszarze Pienińskiego Parku Narodowego. Stanowisko w Wąwozie Szopczańskim objęte jest monitoringiem. Gatunek jest zagrożony wymarciem z uwagi na małą liczbę osobników oraz zjadanie dużej części jego owoców przez larwy owadów[4].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-15].
-
↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
