Galaretnica gliniasta (Collema tenax (Sw.) Ach.) – gatunek grzybów należący do rodziny galaretnicowatych (Collemataceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collema, Collemataceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1784 Olof Peter Swartz nadając mu nazwę Lichen tenax. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1810 Erik Acharius, przenosząc go do rodzaju Collema[1].
Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2].
Plecha listkowata. Jest to plecha homeomeryczna, bez kory, zawierająca sinice z rodzaju Nostoc. W stanie suchym jest sztywna, w stanie wilgotnym galaretowata i nabrzmiała. Ma średnicę zazwyczaj do 4 cm, wyjątkowo do 10 cm, kształt kolisty lub nieregularny, barwę od oliwkowej do czarnozielonej lub brunatną. Jest głęboko wcinana, ma liczne odcinki o bardzo zmiennej wielkości, zazwyczaj mają szerokość kilku mm i grubość 0,1-1 mm, są całobrzegie, karbowane, wcinane lub ząbkowane i mają wyraźnie zgrubiałe brzegi i końce. Górna powierzchnia jest gładka lub nieco pomarszczona. U niektórych odmian występują izydia[4][5].
Zazwyczaj występują owocniki typu apotecjum lekanorowego. U niektórych odmian są one rzadkie, u innych liczne, czasami nawet stłoczone. Występują na odcinkach plechy lub na ich brzegach. Są siedzące i mają zwężoną podstawę, rzadko zanurzone w plesze. Mają szerokość (0.5) 1,5-3 (6) mm, początkowo są płaskie, później wypukłe. Są matowe lub nieco błyszczące, mają barwę jasnoczerwoną, ciemnoczerwoną lub czerwonobrunatną[5]. Brzeżek owocników jest trwały, cienki lub dość gruby, karbowany lub ziarenkowaty. Zarodniki zazwyczaj 4-komórkowe, czasami (rzadko) zdarzają się 2- lub 3-komórkowe. Posiadają 1-2 podłużne przegrody i mają rozmiar 17–26 × 7–11 μm[4]. Pyknidy występują na odcinkach lub na ich brzegach, są zanurzone lub częściowo zanurzone, kuliste, o średnicy 200-260 μm. Powstają w nich laseczkowate pykniospory z lekko nabrzmiałymi końcami. Mają rozmiar 4,5-6 × 1,5-1,8 (-2) μm[5].
Reakcje barwne: wszystkie negatywne, kwasów porostowych brak[5].
Jest najpospoliciej na świecie występującym gatunkiem galaretnicy[6]. Jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, Europie i Azji, występuje także na licznych wyspach półkuli północnej. Na północy sięga po archipelag Svalbard. W okolicach równikowych podano jego występowanie tylko w Nikaragui, na półwyspie Arabskim i w południowym Iranie. Na półkuli południowej rzadki, podano jego występowanie tylko w Republice Południowej Afryki, Australii i na wyspie Kerguelena[7]. Na terenie Polski podano liczne jego stanowiska[2].
Rośnie na świetlistych miejscach, na glebie gliniastej, gliniasto-piaszczystej lub wapiennej. W górach jest częsty, na niżu spotykany tylko w zbiorowiskach stepowych[4].
Galaretnica gliniasta charakteryzuje się dużą zmiennością w zakresie koloru i budowy plechy, izydiów, apotecjów i zarodników. U odmiany corallinum występują kuliste izydia, które w starszych częściach plechy tworzą koralikowate klastry. U odmiany vulgare odcinki są bardzo wąskie i plecha nie posiada jedwabistego połysku. Duża zmienność cechuje również galaretnicę wątłą (Enchylium coccophorum), ale ma ona zarodniki 2-komórkowe. Podobna jest galaretnica płodna (Enchylium polycarpon), ale rośnie tylko na skałach[5].
Galaretnica gliniasta (Collema tenax (Sw.) Ach.) – gatunek grzybów należący do rodziny galaretnicowatych (Collemataceae). Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów.