Gołąbek żółciowy (Russula fellea (Fr.) Fr. ) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Magnus Fries nadając mu nazwę Agaricus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r.ten sam autor, przenosząc go do rodzaju Russula[1]. Synonim łaciński: Agaricus felleus Fr[2].
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1991 r., dawniej gatunek ten opisywany był w polskim piśmiennictwie mykologicznym pod inną polska nazwą – serojeszka skórkowato-żółta[3].
Średnica 5–8 cm, za młodu łukowaty, u dojrzałych okazów płaski o brzegach gładkich lub płytko żłobionych. Skórka cienka, daje się zdzierać tylko przy brzegu. Powierzchnia matowa, w kolorze od słomkowożółtego do miodowobrązowawego, czasami z pomarańczowym odcieniem. Podczas wilgotnej pogody kapelusz jest wilgotny i lepki[4]. Przy ucisku na kapeluszu pojawiają się rdzawobrązowe plamy. Środek jest ciemniejszy od brzgów[5].
Dość cienkie i gęste, o równej długości, z nielicznymi międzyblaszkami, rzadko rozwidlające się. Są wąski i zaokrąglone przy brzegu, przy trzonie zwężające się i krótko przyrośnięte. Barwa początkowo biaława, później jasnoochrowa[6].
Wysokość 3–7 cm, grubość do 2 cm, walcowaty, w dolnej części maczugowaty. U młodych okazów pełny, u starszych pusty. Kolor nieco jaśniejszy, niż na kapeluszu[4].
Kruchy, u młodych okazów biały, później słomkowoochrowy. Smak piekący, bardzo ostry, zapach przypominający zapachy musztardy, owoców lub pelargonii[4].
Wysyp zarodników biały do białokremowego. Zarodniki elipsoidalne, o rozmiarach 7,5-9 × 5,7 μm. Mają brodawkowato-siateczkowatą powierzchnię. Brodawki są tępe, łaczniki między nimi delikatne, amyloidalne. Podstawki o rozmiarach 30-50 × 8-10,5 μm. Cystydy liczne, cienkie, maczugowate, czasami posiadające kończyk. Mają rozmiary 55-115 × 5,7-8,5 (10) μm. Pod wpływem sulfowaniliny czernieją. W naskórku znajdują się żółtawo-brązowe (w środku) dermatocystydy, pod wpływem sulfowaniliny szarzejące[6].
Występuje w Europie i wschodniej części USA[7]. W Polskim piśmiennictwie mykologicznym opisany na licznych stanowiskach na terenie całego kraju[3]. Jest pospolity, praktycznie nie istnieje las bukowy, w którym nie występowałby ten gatunek gołąbka[5]. Nie jest jednak tak pospolity, jak gołąbek brudnożółty[8].
Pojawia się od sierpnia do listopada, zarówno w lasach liściastych, jak iglastych. Szczególnie częsty jest pod bukami, dębami i świerkami. Występuje pod różnymi gatunkami drzew, najczęściej jednak w lasach bukowych[5].
Grzyb mikoryzowy[3]. Jest trujący, wywołuje zaburzenia żołądkowo-jelitowe (m.in. wymioty, biegunkę)[4]. Na Ukrainie jednak uważany jest za grzyb jadalny[9]. Dla grzyba tego (i innych, podobnie gorzkich gatunków grzybów wywołujących zaburzenia żołądkowo-jelitowe) stosowano specjalny sposób obróbki pozbawiający ich gorzkiego smaku i trujących własności. Najpierw gotowano go przez dłuższy czas i odlewano wodę, przez co tracił własności trujące, jednak nadal nie nadawał się do spożycia, gdyż jego ostry smak przechodzi w gorycz. Następnie przez kilka tygodni poddawano go kiszeniu w beczkach, podobnie jak kapustę. Po takim kiszeniu tracił ostry smak i nadawał się do spożycia[8].
Morfologicznie trudno rozróżnić gołąbka żółciowego od tych dwóch podobnych, żółto ubarwionych gołąbków, zwłaszcza gołąbka brudnożółtego. Wskazówką może być silniejsze wybarwienie środka kapelusza u gołąbka żółciowego[5], oraz fakt, że gołąbka żółciowego cechuje niewielka różnica barw między brzegiem kapelusza a blaszkami (u gołąbka brudnożółtego jest ona wyraźna)[10]. Definitywnie można to rozstrzygnąć próbą smakową; gołąbek żółciowy powoduje w ustach nieznośne pieczenie[5].
.JPG)
Gołąbek żółciowy (Russula fellea (Fr.) Fr. ) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
