Cordyline australis, Cordiline,[1] Tī kāuka o Tī rākau nel idioma maorí, ye una monocotiledónea endémica de Nueva Zelanda.
Crez hasta 15 m d'altor, primero con un tarmu únicu pa dempués ramificase profusamente, cada caña puede llevar un tarmu floral. Les fueyes tienen forma d'espada, de 40 a 90 cm de llargor y de 3 a 7 cm d'anchu na base, con numberoses venes paraleles. Flores cremoses o blancucies, alredor de 1 cm de diámetru con seis tépalos, surden nun trupu recímanu de 50 a 100 cm de llargu. El frutu ye una baga globosa de 5 a 7 mm de diámetru.
Por cuenta del so altu conteníu de carbohidratos puede faese digestible por cocción, fueron una importante fonte d'alimentu mientres siquier los primeres 8 sieglos de la ocupación maorina de Nueva Zelanda. La datación por radiocarbono indica'l so usu dende aproximao l'añu 1000. Otros árboles emparentaos fueron probablemente apreciaos n'Oceanía. Los raigaños de felechos yeren les úniques otres sustances natives de fontes de carbohidratos.
La península d'Otago ye'l llugar onde l'arqueoloxía demostró l'usu real del "Árbol Col" como alimentu. Fuexos d'hasta 7 m d'anchu, son les muertes de los umu-tī (fornos d'árbol col). Dempués d'enfornalos mientres dos díes, los fexes de los árboles nuevos yeren ensugaos al sol, y asina calteníos podíen durar años.
Tamién son pervalibles como fonte de fibra. El tueru y los raigaños puédense trenzar para cuerdes, y les fueyes texer pa ropa y calzáu. El zusmiu de la planta utilizar contra les infeiciones. Los primeres misioneros preparaben una "cerveza de sabor aceptable d'ésti"[ensin referencies]. El so valor comercial entá nun foi totalmente estudiáu. Podría usase como endulzante de baxes caloríes (por cuenta de que ye dos veces más duce que l'azucre) y como biofuente d'etanol.
Ye llargamente utilizáu como árbol ornamental, tantu en Nueva Zelanda, na Europa occidental (inclusive nes Islles Britániques) y la mariña noroeste de los Estaos Xuníos.[2] Por cuenta de la so meyor tolerancia al clima fríu qu'otres monocotiledónees arbóreas (qu'algamen el tamañu d'árboles), esta especie ye frecuentemente llantada por persones deseoses de recrear un ambiente tropical y una apariencia exótica nos sos patios y xardinos. L'efectu visual ye crear l'efectu de les palmeres, (n'ocasiones ye llamáu equivocadamente "Palma de Cornualles", "Palma de Torbay" o "Palma Manx" nes Islles Britániques por cuenta del so usu estensivu en Torbay y como símbolu oficial d'esa zona so la so identidá alternativa de Riviera inglesa).
La subespecie (o variedá) atropurpurea ye especialmente notable pola so xamasca coloráu y dellos de los cultivares tán disponibles nel mercáu. Tamién s'atopa n'Italia y en Noruega.[3]
En 1986, el científicu Barry L. Frankhauser escribió una tesis sobre'l so usu y realizóse un documental entrevistándo-y na televisión de Nueva Zelanda y darréu, en 2004, na televisión Maorí.
Dende 1987, los árboles col de Nueva Zelanda tán siendo afeutaos por una enfermedá llamada "Muerte súbita" causada pol patóxenu Phytoplasma australiense, que provoca la desfoliación cuasi total del árbol afeutáu nun plazu de 2 a 12 meses.
Cordyline australis describióse por (G.Forst.) Endl. y espublizóse en The Gardeners' Chronicle & Agricultural Gazette 792. 1860.[4]
Cordyline: nome xenéricu que deriva de la pallabra griega kordyle que significa "club", en referencia a los tarmos soterraños o agrandamientu de los rizomas.[5]
australis: epítetu llatín que significa "del sur".[6]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Cordyline australis, Cordiline, Tī kāuka o Tī rākau nel idioma maorí, ye una monocotiledónea endémica de Nueva Zelanda.
