Zie Dierenrijk (Mierlo) voor de dierentuin in Mierlo. De dieren (wetenschappelijke naam: Animalia), vormen een rijk in de supergroep Unikonta, behorende tot het domein van de Eukaryota. Het dierenrijk is het meest verwant met de schimmels, die een zustergroep vormen. Het dierenrijk zelf wordt in diverse ondergroepen verdeeld, die weer onderverdeeld zijn in stammen. De wetenschap die zich met de studie van het dierenrijk bezighoudt, is de zoölogie.
Dieren zijn in beginsel met zintuigen uitgeruste, meercellige organismen, die hun energie uit organisch materiaal betrekken (verkregen door andere organismen op te eten en te verteren)[1] en die zuurstof voor hun stofwisseling nodig hebben. De meeste dieren kunnen zich actief bewegen, maar er zijn ook vele met een sessiele (vastzittende) levenswijze.
Veel dieren gebruiken biologische pigmenten voor bescherming door camouflage en mimicry. Tevens wordt pigment gebruikt om onderlinge signalen af te geven ten behoeve van voortplanting. Ogen bevatten het pigment rodopsine waarmee ze licht opvangen voor het zicht. Huidpigmenten zoals melanine beschermen mens en andere dieren tegen de schadelijke werking van ultraviolette straling.
De mens wordt in wetenschappelijke zin ook tot de dieren gerekend. Gedragsonderzoek heeft uitgewezen dat hoger ontwikkelde dieren gecompliceerd gedrag vertonen en signalen aan elkaar doorgeven (diercommunicatie). Zelfs beginselen van abstract denken worden bij enige diersoorten gezien, maar desondanks worden bij geen enkele bekende diersoort de typisch menselijke gaven gezien om een hogere cultuur te ontwikkelen. Toch snijdt het in de meeste menselijke culturen scherp gemaakte onderscheid tussen mens en dier wetenschappelijk geen hout. Het woord "dier" schetst zelfs een valse tegenstelling: de mens is tenslotte ook dier.
Tegenwoordig zijn dieren meestal meercellig. Traditioneel werden er ook grote groepen eencelligen, de Protozoa, tot de dieren gerekend. De in het dierenrijk basale groep zijn de Choanoflagellata. Deze vormen binnen het dierenrijk de zustergroep van de overige dieren. De zustergroep van de dieren zijn de schimmels. In deze definitie worden dieren en schimmels gezamenlijk als Opisthokonta aangeduid.
Stamboom van de dieren binnen de Unikonta
Het dierenrijk kan in vier hoofdgroepen (onderrijken) onderverdeeld worden op basis van complexiteit en het al of niet bezitten van bepaalde geavanceerde kenmerken:
De choanozoa zijn eencellig en hebben een flagel waaromheen een kraag van microvilli staat. De Parazoa worden gevormd door sponzen, waarvoor kenmerkend is dat ze wel samenwerkende cellen, maar geen samenhangende organen en weefsels hebben. De cellen van de sponzen zijn vergelijkbaar met die van de eencellige Choanozoa. Tegenover de Parazoa worden de Eumetazoa gesteld, die wel organen en weefsels hebben, en met name een darmholte of -kanaal. De Mesozoa staan daar tussenin en bestaan meestal slechts uit een plakje weefsel met een duidelijke boven- en onderzijde, maar geen echte darmholte.
De Eumetazoa of orgaandieren worden op hun beurt weer onderverdeeld in de volgende twee hoofdgroepen (geen echte taxon), gebaseerd op hun uiterlijke symmetrie:
Typerend voor Eumetazoa is het bezit van een compartiment binnen in het lichaam waar het voedsel wordt verzameld en verteerd. Bij Radiata is dit een darmholte en het dier heeft geen echte linker of rechterzijde, maar een radiale symmetrie (denk bijvoorbeeld aan een zeeanemoon of een kwal). De Bilateria zijn tweezijdig symmetrisch, ze hebben dus een duidelijk linker- en rechterzijde (en voor- en achterkant). Sommige Bilateria, zoals platwormen (Platyhelminthes), hebben een darmholte met maar één opening. Bij de meeste andere Bilateria is er echter sprake van een darmkanaal, waarbij er voedsel de ene kant inkomt (mond) en de andere kant weer uit (anus).
Een verdere indeling van de Bilateria is in de volgende twee groepen:
Deze indeling is met name gebaseerd op de ontwikkeling van het embryo. In de allervroegste stadia bestaat het embryo uit een met vocht gevuld bolletje cellen (of 'morula') waar zich op een gegeven moment een 'oermond' vormt door het indeuken van een zijde naar binnen toe, die binnenin de morula een holte vormt. Dit heet de blastulafase en lijkt op de toestand bij Radiata. Bij de oermondigen ontwikkelt de oermond zich tot de mond in het volwassen dier en vormt zich secundair een anus. Bij de nieuwmondigen daarentegen, ontwikkelt de oermond zich tot de anus in het volwassen stadium en vormt de mond zich secundair.
Sommige Bilateria ontwikkelen secundair een oppervlakkige radiale symmetrie. Een voorbeeld bij uitstek vormt de stam van de stekelhuidigen, waaronder de zeesterren, die een vijfvoudige radiale symmetrie ontwikkelen vanuit een bilateraal larvaal stadium.
De dominerende opvatting is dat de meercellige dieren geëvolueerd zijn uit kolonievormende eencellige choanoflagellaten-voorouders. Dit zijn zweepdiertjes met een kraag rond de zweepstaart. De morfologie van deze eencelligen lijkt namelijk sterk op bepaalde lichaamscellen van de sponsdieren (de choanocyten), en gelijksoortige kraagcellen komen in het gehele dierenrijk voor.
Hoewel er nog steeds aanpassingen plaatsvinden, wordt hieronder een schema gegeven van de veranderingen van de indeling van het leven.
Haeckel (1894)Onderstaand cladogram toont de positie van het rijk van de dieren (Animalia) en van de zustergroep van de dieren: de schimmels (Fungi), waarmee samen de clade van de Opisthokonta gevormd worden in de supergroep van de Unikonta.
Literatuur
De dieren (wetenschappelijke naam: Animalia), vormen een rijk in de supergroep Unikonta, behorende tot het domein van de Eukaryota. Het dierenrijk is het meest verwant met de schimmels, die een zustergroep vormen. Het dierenrijk zelf wordt in diverse ondergroepen verdeeld, die weer onderverdeeld zijn in stammen. De wetenschap die zich met de studie van het dierenrijk bezighoudt, is de zoölogie.
Dieren zijn in beginsel met zintuigen uitgeruste, meercellige organismen, die hun energie uit organisch materiaal betrekken (verkregen door andere organismen op te eten en te verteren) en die zuurstof voor hun stofwisseling nodig hebben. De meeste dieren kunnen zich actief bewegen, maar er zijn ook vele met een sessiele (vastzittende) levenswijze.
Veel dieren gebruiken biologische pigmenten voor bescherming door camouflage en mimicry. Tevens wordt pigment gebruikt om onderlinge signalen af te geven ten behoeve van voortplanting. Ogen bevatten het pigment rodopsine waarmee ze licht opvangen voor het zicht. Huidpigmenten zoals melanine beschermen mens en andere dieren tegen de schadelijke werking van ultraviolette straling.
De mens wordt in wetenschappelijke zin ook tot de dieren gerekend. Gedragsonderzoek heeft uitgewezen dat hoger ontwikkelde dieren gecompliceerd gedrag vertonen en signalen aan elkaar doorgeven (diercommunicatie). Zelfs beginselen van abstract denken worden bij enige diersoorten gezien, maar desondanks worden bij geen enkele bekende diersoort de typisch menselijke gaven gezien om een hogere cultuur te ontwikkelen. Toch snijdt het in de meeste menselijke culturen scherp gemaakte onderscheid tussen mens en dier wetenschappelijk geen hout. Het woord "dier" schetst zelfs een valse tegenstelling: de mens is tenslotte ook dier.
Tegenwoordig zijn dieren meestal meercellig. Traditioneel werden er ook grote groepen eencelligen, de Protozoa, tot de dieren gerekend. De in het dierenrijk basale groep zijn de Choanoflagellata. Deze vormen binnen het dierenrijk de zustergroep van de overige dieren. De zustergroep van de dieren zijn de schimmels. In deze definitie worden dieren en schimmels gezamenlijk als Opisthokonta aangeduid.
De benaming Metazoa wordt weleens gebruikt om te verwijzen naar de dieren met volledig gedifferentieerde weefsels. Dit omsluit alle dierstammen behalve de sponsdieren, plakdiertjes en bepaalde parasieten, in deze betekenis is het te vergelijken met de gebruikelijkere term Eumetazoa. Metazoa wordt ook vaak als synoniem beschouwd van Animalia (dieren), afhankelijk van welke context, inclusief of exclusief Mesozoa/Agnotozoa, en meestal exclusief de eencellige Protozoa.
Stamboom van de dieren binnen de UnikontaStamboom van de dieren binnen de Unikonta
Linnaeus (1735)
