Iglica pospolita (Erodium cicutarium (L.) L`Her.) – gatunek rośliny z rodziny bodziszkowatych (Geraniaceae). Nazwy zwyczajowe: bociani nosek, bociany, dziębrenosek, bekasek szaleniowy, bociani dziób[3].
Gatunek kosmopolityczny, poza Antarktydą występujący na wszystkich kontynentach oraz na licznych wyspach[4]. W Polsce jest dość pospolity, występuje na obszarze całego kraju, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich[5]. Status gatunku we florze Polski: archeofit[6].
Morfologia
-
Łodyga
- Wzniesiona lub rozesłana o wysokości od 10 do 50 cm[7]. Jest pokryta długimi i miękkimi włoskami, a w górnej części również gruczołami[5].
- Liście
-
Odziomkowe o ogonkach krótszych od blaszek tworzą rozetę, liście łodygowe wyrastają naprzemianlegle i ku górze są coraz mniejsze. Mają nieparzystosieczne blaszki liściowe o odcinkach krótkoogonkowych lub siedzących i głęboko podwójnie pierzastodzielnych[5].
- Liścienie
- Okrągłe, 2-3- klapowe z zaokrąglonymi, lekkimi wcięciami[8].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachokształtne kwiatostany liczące po 5-10 kwiatów na długich szypułkach. Kwiaty nieco grzbieciste, purpurowe, niekiedy białe lub z plamami barwnymi, o pięciu jajowatych płatkach korony bez paznokcia, dłuższych od działek kielicha. Wewnątrz kwiatu 5 płodnych i 5 płonnych pręcików, przy czym te ułożone międzylegle w stosunku do płatków korony mają u nasady gruczołki, te zaś, które są naprzeciwległe płatkom mają nitkę w nasadzie nagle rozszerzoną[7]. Działki kielicha gruczołowato owłosione, lancetowate lub podługowate, o błoniastych brzegach z kończykiem na szczycie[5].
- Owoc
- Długi, iglasty charakterystyczny owoc – rozłupnia z długim dzióbkiem rozpadająca się na 5 rozłupek z długą, śrubowato skręcającą się ością. Pęka od strony brzusznej podłużną szczeliną[5]. Jedna roślina wytwarza 200-600 gładkich, jasnobrązowych nasion[8].
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Hemikryptofit. Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Kwitnie od kwietnia do października. Roślina samosiewna.Rozmnaża się przez nasiona. Owoce po dojrzeniu są wyrzucane na odległość ponad 1 m. Ość rozłupki skręcająca się podczas zmiany wilgotności wciska nasienie w ziemię ułatwiając jego kiełkowanie[7]. Nasiona w glebie dość długo zachowują zdolność kiełkowania[8].
- Siedlisko
-
Roślina azotolubna, preferująca gleby lekkie, przewiewne, zasobne w azot[3]. Występuje głównie na siedliskach ruderalnych i segetalnych; w murawach ciepłolubnych i napiaskowych, na miedzach, ugorach, nieużytkach jako chwast na polach w uprawach roślin zbożowych i okopowych, na nadrzecznych kamieńcach, torowiskach kolejowych i trawnikach[5]. W uprawach najczęściej wyrasta na zagonach roślin zbożowych i okopowych oraz w koniczynie i kukurydzy[3].
- Jest rośliną żywicielską larw motyla modraszka agestisa[9].
- Skład fitochemiczny
- Ziele zawiera nieco kofeiny, garbniki, sole mineralne, kwas galusowy, cytrynowy, jabłkowy, witaminę C i niewielkie ilości prowitaminy A[7].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 40[6].
Szkodliwość i zwalczanie
Nie jest szczególnie uciążliwym chwastem, jednak należy ją zwalczać. Bardzo szybko bowiem rozmnaża się przez nasiona i pobiera z podłoża sporo składników i wodę, a ponieważ szybko rośnie zagłusza siewki roślin uprawnych. Ponadto jej silne palowe korzenie mogą utrudniać zbiory roślin okopowych[3].
Jest dość odporna na herbicydy, najważniejsza jest zatem profilaktyka i zwalczanie metodami agrotechnicznymi. W profilaktyce ważne jest unikanie przenawożenia azotem i odkwaszanie gleby, iglica preferuje bowiem gleby o dużej zawartości azotu i kwaśne. Ponieważ najobficiej kiełkuje wiosną i jesienią, w jej zwalczaniu pomagają systematyczne zabiegi agrotechniczne – podorywka, wiosenne bronowanie i jesienna orka. Do siewu należy używać materiału siewnego oczyszczonego z nasion chwastów. Jeśli nawozi się pole kompostem lub obornikiem powinien on być dobrze rozłożony i przefermentowany. Na niewielkich powierzchniach można iglicę usuwać ręcznie (najlepiej przed kwitnieniem)[3].
Zastosowanie
- Jest rośliną miododajną, z tego powodu czasami obsiewa się jej nasionami nieużytki jako pożytek dla pszczół[3].
- W niektórych krajach bywa uprawiana na siano dla owiec[3].
- W medycynie ludowej wykorzystywano ją jako roślinę leczniczą przy zwalczaniu gorączki i chorób reumatycznych, oraz jako środek przeciwkrwotoczny i moczopędny[3].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-13].
-
↑ The Plant List data dostępu = 2018-01-18.
-
↑ a b c d e f g h Iglica pospolita – opis, zwalczanie, zdjęcia i charakterystyka. [dostęp 2018-01-17].
-
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-17].
-
↑ a b c d e f Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 83-02-7073-514-2.
-
↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ a b c d Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
-
↑ a b c Horst Klaaβen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limburgerhof: BASF Aktiengeselschaft, 2004.
-
↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 183