企鵝

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „pingwin”. Zobacz też: Pingwin – inne znaczenia. Multimedia w Wikimedia Commons Hasło w Wikisłowniku Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o pingwinach

Pingwiny^[3], bezlotki^[4] – rząd (Sphenisciformes) oraz rodzina (Spheniscidae) ptaków z infragromady ptaków neognatycznych (Neognathae).

Występowanie

Rodzina pingwinów obejmuje gatunki morskie (na lądzie pojawiają się jedynie w strefie brzegowej) zamieszkujące zimne morza półkuli południowej. Najliczniejsze wokół Antarktydy i sąsiednich wysp oraz wybrzeży Ameryki Południowej, najwięcej gatunków w pobliżu Nowej Zelandii^[5]. Jedynym gatunkiem gnieżdżącym się nieco na północ od równika (na Galapagos) jest pingwin równikowy^[6].

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

• długość 40-115 cm^[7];
• dzioby zróżnicowane;
• silnie przesunięte ku tyłowi mocne nogi które pełnią funkcję płetw tylnych
• trzy przednie palce spięte błoną pławną;
• krótki, sztywny ogon, pełniący z nogami funkcję steru;
• wąskie skrzydła pełniące funkcję płetw napędowych;
• nielotne;
• łuskowate pióra;
• brak apteriów;
• brzuch biały, grzbiet i głowa ciemna (czarna, granatowa, szara);
• często na głowie czub;
• na lądzie chodzą w postawie wyprostowanej, bądź ślizgają się na brzuchu, odpychając się kończynami;
• w wodzie osiągają prędkość ponad 20 km/h;
• monogamiczne;
• wiążą się czasami w pary homoseksualne^[8]
• kolonijne (największe kolonie liczą do miliona osobników);
• gniazdo na nieosłoniętym terenie, w szczelinie bądź norze, zbudowane z kamieni lub części zielonych roślin;
• składają dwa jaja (pingwin królewski i pingwin cesarski – jedno);
• wysiadują jaja na stopach pod fałdem tłuszczowym brzucha;
• podczas wysiadywania nie odżywiają się (nawet do kilku miesięcy);
• odżywiają się pokarmem zwierzęcym: rybami, głowonogami i skorupiakami, które zdobywają w morzu;
• mają bardzo dobrze rozwinięty słuch;
• gruba warstwa tłuszczu pod skórą zapewnia im ochronę przed zimnem.

Systematyka

W rzędzie Sphenisciformes wyróżniana jest jedna rodzina (Spheniscidae) obejmująca współczesne rodzaje^[3]:

• Aptenodytes
• Pygoscelis
• Eudyptes
• Megadyptes – jedynym przedstawicielem jest Megadyptes antipodes – pingwin żółtooki
• Eudyptula – jedynym przedstawicielem jest Eudyptula minor – pingwin mały
• Spheniscus

Ewolucja

Najstarszymi znanymi pingwinami są gatunki rodzaju Waimanu z wczesnego paleocenu Nowej Zelandii^[9]. Wczesne pingwiny, takie jak Inkayacu sprzed około 36 mln lat, były prawdopodobnie ubarwione inaczej niż współcześni przedstawiciele tej grupy – morfologia i rozmieszczenie melanosomów sugerują, że Inkayacu miał pióra ubarwione szaro i czerwono-brązowo. Jego melanosomy były mniejsze niż u dzisiejszych pingwinów. Zmiany w ich morfologii mogły wynikać z hydrodynamicznych wymagań podczas podwodnego pływania^[10].

W przeszłości na Ziemi żyły większe pingwiny niż obecnie. Na pustyni w Peru paleontolodzy znaleźli szkielet nieznanego wcześniej gatunku pingwina, nazwanego Icadyptes salasi. Rozmiary jego szkieletu wskazują, że mierzył około 150 cm wysokości^[11]. Zbliżone lub nieco większe rozmiary osiągały także Inkayacu^[10], Palaeeudyptes i Anthropornis^[9].

Pingwiny w kulturze

Pingwiny jako bohaterowie książek

• Pingwin Pik-Pok
• Zaczarowana zagroda (Alina i Czesław Centkiewiczowie)

Pingwiny jako bohaterowie filmów animowanych

• Pingwiny z Madagaskaru
• Zakochany pingwin
• Pingu
• Happy Feet: Tupot małych stóp

Pingwiny jako maskotki

• Nils Olav – pingwin-maskotka norweskiej armii;
• Tux – maskotka Linuksa;
• „Iceburgh” – maskotka drużyny Pittsburgh Penguins.

Przypisy

Bibliografia

1. Isabel Martínez: Family Spheniscidae (Penguins). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)