Orang-aring (Eclipta alba (L.) Hassk., sin. Eclipta prostrata L.) ya iku tuwuhan, akèh tinemu alasan dadi gulma, anggota suku Asteraceae. Terna iki kawéntar olehé miguna kanggo nyuburaké rambut. Saliyané iku, orang-aring uga duwé khasiat minangka tuwuhan obat. Orang-aring duwé jeneng liyané, kaya ta urang-aring (Indo.); te-lenteyan (Md.); daun tinta (Banda); daun sipat, keremak lanang (Mly.); lan false daisy (Ingg.).[1]
Terna sakmusim, kanthi jejeg utawa dlosor, kerep nyawang-nyawang, nganti 0,8 m. Gagangé bulat pejal, semu ungu, kanthi rambut putih. Godhong adhep-adhepan, duduk, lanset ndawa nganti bundar ndog dawané, 2–12,5 × 0,5–3,5 cm, pangkal nyempit lan ujung lancip, pinggiré godhong bergerigi utawa rada rata, lumah loro-loroné berambut.[2] Kembangé grombol ing bongkol kembang majemuk kang gagangé dawa, selanjutnya 2-3 bongkol bareng-bareng ngumpul ing ujung (terminal) utawa ing lempitan. Godhong pembalut jero 2 bunderan, dawané 5 mm, mbentuk mangkok. Kembang pinggir kanthi makutha wujud pita sempit, bergigi loro. Kembang cakram wujud tabung, warna putih. Wohé atos (achene) dawané nganti kaya baji cendhak, 2 mm, bintil-bintil.[2]
Orang-aring ngasilké zat pewarna ireng. Cairan sariné bisa kanggo ngirengaké rambut lan kanggo gawé tato.[3]. Godhong orang-aring diremes-remes ing jero banyu, banjur minangka ngademke sirah aerta kanggo nyuburké lan garingaké rambut.[1] Cairan orang-aring diusapaké ing sirahé bayi supaya rikat thukul rambut sing ireng. Seduhan orang-aring ing lenga kelapa minangka lenga penyubur rambut. Minyak orang-aring iki wis kawentar ing Jawa hingga udakara taun ’70-an. Ana ing Ayurveda (ngèlmu usada India), orang aring dipercaya kanggo kaya ta rasayana kang duwé khasiat dawa umuré lan awet enom. Penelitian anya-anyar iki ngandhakaké yèn tuwuhan ini duwé daya usada tumrap gangguan ati (hepar) lan lambung.[4] Ing panggonan liya, orang-aring minangka obat luar kanggo lelara kulit, eksim, "kutu air", malah kanggo ngatasi serangan kéwan kang duwé wisa kaya ta entupé kalajengking utawa cokotan ula. Godhong orang-aring uga dimanfaatké kanggo lalap, utawa ing Bali, dicampurké karo jangan.[1]
Terna iki asal-usulé ora dimangerteni. Menyebar luas ing seluruh donya, ing wewengkon tropika lan subtropika, ana ing akèh-akèh panggonan wis ngrembaka dadi gulma sing ngganggu tumrap jinis tuwuhan pertanian.[5] Ing India, Cina, Thailand, lan Brazil; ditemokak ing Indonésia.Orang-aring bisa adhaptasi karo lingkungan sing ubah-ubah, mligi ing pangggonan kang drainase buruk, panggonan-panggonan teles ing kiwa-tengené kali, parit, utawa rawa, nanging kena srengéngé. Wiwit saka pasisir gulma ini tahan urip ing lemah kang ngandhut zat garam nganti dhuwur 2000 m. Kemampuan kembangbiaké dhuwur: ngembang sepanjang taun, orang-aring bisa ngasilké 17.000 biji per individu tuwuhan.[5]
Orang-aring (Eclipta alba (L.) Hassk., sin. Eclipta prostrata L.) ya iku tuwuhan, akèh tinemu alasan dadi gulma, anggota suku Asteraceae. Terna iki kawéntar olehé miguna kanggo nyuburaké rambut. Saliyané iku, orang-aring uga duwé khasiat minangka tuwuhan obat. Orang-aring duwé jeneng liyané, kaya ta urang-aring (Indo.); te-lenteyan (Md.); daun tinta (Banda); daun sipat, keremak lanang (Mly.); lan false daisy (Ingg.).
Urang-aring nyaéta ngaran tutuwuhan anu watangna ngarancabang, tumuwuhna biasana di sisi jalan, di lapang, atawa di sisi solokan.[1] Ieu tutuwuhan jangkungna ngan ukur nepi ka 80 cm, tumuwuhna ajeg ka luhur atawa nyanggeyeng.[1] Warna watangna héjo semu coklat, aya buluan warna bodas. Wangun daunna lansét, warnana héjo, tungtungna seukeut, sisina régé-régé lemes ampir rata, daunna kasar aya buluan warna bodas.[1] Kembangna majemuk warna bodas tur laleutik. Buahna panjang, ceper, heuras, tur buluan.[1]
Urang aring ngandung ecliptine, alfaTerthienylmethanol, 2-(Buta-1,3-diynyl)-5-(but-3-en-1-ynyl) thiophene, 2-(Buta-1,3-diynyl)-5-(4-chloro-3-hydroxybut-1-ynyl) thiophene, 5-(3-Buten-1-ynyl)-2,2'-bithienyl-5'-methyl acetate, wedelolactone.[1]
Salian ti dimangpaatkeun pikeun nyuburkeun rambut, urang-aring mangpaat pikeun ubar pendarahan, nurunkeun panas, anti racun,[1] ubar jang utah getih, mimiseun, kiih getih, ngising getih, hepatitis, diare, kurang gizi, keputihan, jeung huisan.[2]
Urang-aring nyaéta ngaran tutuwuhan anu watangna ngarancabang, tumuwuhna biasana di sisi jalan, di lapang, atawa di sisi solokan. Ieu tutuwuhan jangkungna ngan ukur nepi ka 80 cm, tumuwuhna ajeg ka luhur atawa nyanggeyeng. Warna watangna héjo semu coklat, aya buluan warna bodas. Wangun daunna lansét, warnana héjo, tungtungna seukeut, sisina régé-régé lemes ampir rata, daunna kasar aya buluan warna bodas. Kembangna majemuk warna bodas tur laleutik. Buahna panjang, ceper, heuras, tur buluan.
भृंगराज (अंग्रेजी नाम : False Daisy ; वैज्ञानिक नाम : Eclipta alba) आस्टेरेसी (Asteraceae) कुल का पौधा है। यह प्राय: नम स्थानों में उगता है। वैसे तो यह लगभग पूरे संसार में उगता है किन्तु भारत, चीन, थाइलैंड एवं ब्राजील में बहुतायत में पाया जाता है। आयुर्वेद में इसका तेल बालों के लिये बहुत उपयोगी माना जाता है।
आयुर्वेदिक विशेषज्ञों का मत है कि भृंगराज बालों और लीवर से जुड़ी समस्याओं के लिए लाभदायक है, क्योंकि इसमें केश्य गुण पाया जाता है।
भृंगराज (अंग्रेजी नाम : False Daisy ; वैज्ञानिक नाम : Eclipta alba) आस्टेरेसी (Asteraceae) कुल का पौधा है। यह प्राय: नम स्थानों में उगता है। वैसे तो यह लगभग पूरे संसार में उगता है किन्तु भारत, चीन, थाइलैंड एवं ब्राजील में बहुतायत में पाया जाता है। आयुर्वेद में इसका तेल बालों के लिये बहुत उपयोगी माना जाता है।
आयुर्वेदिक विशेषज्ञों का मत है कि भृंगराज बालों और लीवर से जुड़ी समस्याओं के लिए लाभदायक है, क्योंकि इसमें केश्य गुण पाया जाता है।
भृङ्गीराज अथवा भुइँझार अथमा भूमिराज औषधीय गुण भएको फूल फुल्ने वनस्पति हो । वैज्ञानिक नाम इलिप्टा अल्बा (Eclipta alba) अथवा इलिप्टा प्रोस्टाटा (Eclipta prostrata) भएको यो वनस्पतिलाई अङ्ग्रेजीमा फल्स डेजी (False Daisy) डेजी विड (Daisy weed) आदि नामले चिनिन्छ भने नेपालीमा अन्तलि, भुई झार, भंग्रेली, भृङ्गराज आदि नामले चिनिन्छ। Asteraceae वा Compositae परिवारमा पर्ने यस वनस्पतिमा भएको औषधीय गुणले गर्दा यसलाई अत्यन्तै उपयोगि जडीबुटिकोरूपमा विश्वभर प्रयोग गरिन्छ। साधारणतया भृङ्गीराज संसारभर ओशिलो ठाँउमा उम्रने गर्दछ। मुख्यगरी भारत, चीन, थाइल्याण्ड र ब्राजिलमा प्रसस्त मात्रामा पाइने यो वनस्पति नेपालमा पनि पाइन्छ। आयुर्वेदमा भृङ्गीराजको पातलाई अत्यन्तै शक्तिशालि टनिककोरूपमा प्रयोग गरेको पाइन्छ भने यसबाट निकलिएको सारतत्व (extract) शक्तिवर्धक र कपालको औषधीको रूपमा प्रयोग हुन्छ। त्यस्तै भृङ्गीराजबाट निकालिएको कालो रंग कपाल रंगाउन तथा टाटु बनाउन प्रयोग गरिन्छ। परम्परागत रूपमा यसलाई खुट्टामा हिलोले खाएको (athlete foot), दाद, लुतो जस्ता विभिन्न चर्मरोगहरूमा प्रयोग गरिदै आएको पाइन्छ। चीन तथा ब्राजिलमा यसलाई सर्पले टोकेको बेलामा विषनाशक औषधिको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ। त्यतिमात्र नभएर यसको नियमित प्रयोगले कपालको वृद्धि, झर्ने समस्याको समाधान तथा कालोपना कायम रहने विश्वास गरिन्छ।
अन्तलि, भिमराज, भुई झार, भंग्रेली, भाँगटा, भँगेरी झार, भृङ्गराज, मार्कव, केशरन्जन तामिल भाषामा यसलाई करिसलङ्कानी भनिन्छ।
Pocharam ताल, आन्ध्र प्रदेश, भारत
Pocharam ताल, आन्ध्र प्रदेश, भारत
यो सयपत्री फूलको परिवारमा पर्ने एक किसिमको पोथ्रा (Herb) हो। ३० सेन्टिमिटर जति अग्लो हुने यो झार जमीन माथि फैलिएर हुर्केको पाइन्छ। सेतो झुसयुक्त फिका कलेजी रंगको काण्ड तथा थुप्रै हाँगाबिगाहरू आएका हुन्छन्। करिब १ देखि ५ सेन्टिमिटर लामो र ३ मिलिमिटर देखि १ सेन्टिमिटर चौडा भेट्नु (Petiole) नभएका दुबै छेउमा चुच्चो परेको लाम्चो पात हुन्छ। पातको दुबै तर्फ बाक्लै मसिना झुसहरू (Strigose) आएका हुन्छन् यी पातहरू डाँठमा एक अर्काको आमुन्ने सामुन्ने (Opposite) रहेका हुन्छन्। बाटुलो (Disc) आकारको फूलको माथिल्लो भाग चौडा हुन्छ। एउटा काण्डमा साधारणतया एउटा र कहिलेकाहीं दुईवटा फूलहरू हुन्छन्। साधारणतया फूलको रंग सेतो हुन्छ तर पहेंलो फुल्ने भृङ्गीराज पनि पाइन्छ। ४ वटा दाँते किनारा भएका पुष्पदल (Corolla) हुन्छ्न्। भृङ्गीराजको जरा पूर्ण विकशित, बेलनाकार र खैरो रंगको हुन्छ।
भृङ्गीराज खासै खेती गर्ने चलन नरहेको हुँदा जङ्गली अबस्थामा उपलब्ध भृङ्गीराज नै आयुर्वेदिक औषधी निर्माता कम्पनीहरूको प्रमुख श्रोतको रूपमा रही आएको छ। नेपालमा गोरखा जिल्लाका केही किसानहरूले बिसं २०४७४८ देखि यस प्रजातिको खेतीको शुरुवात गरेको भएतापनि खेतीमा भने ब्यापकता आउन सकेको छैन। २ देखि ३ सेन्टिमिटर बाक्लो जङ्गलको मलिलो माटोको तह राखी बनाईएको नर्सरीको बीउ ब्याडमा चैत्रबैशाखमा भृङ्गीराजको बीउ छरिसक्नु पर्दछ। बेर्ना ३ देखि ४ सेन्टिमिटर अग्ला भएपछि खनजोत गरी खेती गर्न तयार पारिएको जग्गामा सिंचाई गरिसकेपछि बेर्नाहरू सार्नु पर्दछ। यसरी सार्दा एक बेर्ना देखि अर्को बेर्ना र एक हार देखि अर्को हार बीचको दूरी १० देखि २० सेन्टिमिटर राख्न उपयुक्त हुन्छ। राम्रो उत्पादन लिनको लागि निरन्तर चिस्यान एवं प्रकाश कायम राख्नु पर्दछ।
कपालको लागि हितकर हुन्छ। शोथ (Oedema/Anasarca), चर्मरोग दम खोकी काटेको घाउ ज्वरो कमलपित्त रक्तअल्पता पिसाब सम्वन्धी समस्या कलेजो र फियो (Spleen) बढेको घाउको दुखेको उच्च रक्तचाप कुखत परेको आदिको उपचार गर्न प्रयोग गरिन्छ। यसका कलिला मुन्टाहरू तरकारीको रूपमा पनि खाईन्छ। काटिएको घाउमा पात र डाँठको स्वरस (Fresh juice) लगाएमा घाउ पाक्दैन छिटो निको हुन्छ तथा धनुष्टंकार रोगबाट पूर्णरूपमा बचाउन सक्छ भन्ने विस्वास गरिन्छ। गाईबस्तुको घाउ निको पार्न जरा पिंधेर बनाईएको लेदो (Paste) लगाईन्छ। बिच्छि बारुला कमिला र माकुराले टोककेको ठाँउमा पातको रस लगाईन्छ। रुघा खोकीले बच्चाको खासगरी नाक र घाटीमा असर गरेको अवस्थामा पातको स्वरस मह सँग मिसाएर ख्वाइन्छ। यसको जराले बान्ता (Emetic) गराउँछ कब्जियत हटाउँछ र अल्सर (Ulcer)मा जराको लेदो लगाउँदा (Antiseptic)को काम गर्दछ।
भृङ्गीराज प्रायजसो गरम हावापानी भएको ठाँउमा पाइन्छ। कूलोको डिल खोला किनार चिस्यानयुक्त जमीन धाप दलदले जमीन र सिंचित खेतबारीमा पाइन्छ। बर्षातको समयमा मकै तथा धानबाली संगै उम्रेको पनि पाइन्छ। यस प्रजातिको राम्रो बृद्धि विकासको लागि खुल्ला प्रकाशको आवश्यक्ता पर्दछ। साधारणतया जेष्ठ देखि कार्तिक सम्ममा भृङ्गीराजको बाली संकलन गर्नु पर्दछ तर हावापानी र भौगोलिक अवस्था अनुकूल रहेको स्थानमा बर्ष भरी नै पनि बाली गर्न सकिन्छ। बेर्ना सारेको सामान्यतया २ देखि ३ महिना पछि बाली संकलन योग्य हुन्छ। फलहरू राम्रो सँग पाकेर कालो रंगको देखिन थालेपछि बाली संकलन योग्य भएको भनी थाहा पाउनु पर्दछ। सम्पूर्ण बोट नै उखेलेर बाली संकलन गरिन्छ। बोट उखेल्दा पाकेका बीउहरू त्यही नै झारेर छोड्नु पर्दछ जसले गर्दा भृङ्गीराजको प्राकृतिक पुनरुत्पादनमा दिगोपना कायमै रहन मदत पुग्दछ।
भृङ्गीराज अथवा भुइँझार अथमा भूमिराज औषधीय गुण भएको फूल फुल्ने वनस्पति हो । वैज्ञानिक नाम इलिप्टा अल्बा (Eclipta alba) अथवा इलिप्टा प्रोस्टाटा (Eclipta prostrata) भएको यो वनस्पतिलाई अङ्ग्रेजीमा फल्स डेजी (False Daisy) डेजी विड (Daisy weed) आदि नामले चिनिन्छ भने नेपालीमा अन्तलि, भुई झार, भंग्रेली, भृङ्गराज आदि नामले चिनिन्छ। Asteraceae वा Compositae परिवारमा पर्ने यस वनस्पतिमा भएको औषधीय गुणले गर्दा यसलाई अत्यन्तै उपयोगि जडीबुटिकोरूपमा विश्वभर प्रयोग गरिन्छ। साधारणतया भृङ्गीराज संसारभर ओशिलो ठाँउमा उम्रने गर्दछ। मुख्यगरी भारत, चीन, थाइल्याण्ड र ब्राजिलमा प्रसस्त मात्रामा पाइने यो वनस्पति नेपालमा पनि पाइन्छ। आयुर्वेदमा भृङ्गीराजको पातलाई अत्यन्तै शक्तिशालि टनिककोरूपमा प्रयोग गरेको पाइन्छ भने यसबाट निकलिएको सारतत्व (extract) शक्तिवर्धक र कपालको औषधीको रूपमा प्रयोग हुन्छ। त्यस्तै भृङ्गीराजबाट निकालिएको कालो रंग कपाल रंगाउन तथा टाटु बनाउन प्रयोग गरिन्छ। परम्परागत रूपमा यसलाई खुट्टामा हिलोले खाएको (athlete foot), दाद, लुतो जस्ता विभिन्न चर्मरोगहरूमा प्रयोग गरिदै आएको पाइन्छ। चीन तथा ब्राजिलमा यसलाई सर्पले टोकेको बेलामा विषनाशक औषधिको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ। त्यतिमात्र नभएर यसको नियमित प्रयोगले कपालको वृद्धि, झर्ने समस्याको समाधान तथा कालोपना कायम रहने विश्वास गरिन्छ।
वनस्पतीशास्त्रीय नाव: Eclipta prostrata
कुळ: Asteraceae
नाम:- (सं.) भृंगराज, मार्कव; (हिं.) भांगरा; (बं.) केसराज; (क.) गर्ग.
वर्णन:- माक्याचे छोटे झुडूप पावसाळ्यात उगवते व ओलसर जागेंत किंवा पाणी दिल्यास बाराही महिने जगते. ह्यांत पांढरा माका आणि पिवळा माका अशा दोन जाती आहेत. दक्षिणेंत विशेषकरून श्वेत जात मिळते आणि बंगालमध्ये पीत जात आढळते. माक्याची पाने समोरासमोर दोन असतात आणि ती देठविरहित असतात.
रसशास्त्र:- माक्यांत एका जातीची राळ व एक सुगंधी कडू द्रव्य आहे. माका उकडल्यास त्याचा गुण जातो. ह्याचा रस गोंदण्यासाठी वापरतात.
ह्याची पंचांगे(मूळ, साल, पान, फूल व फळ) औषधांत वापरतात. धर्म:- माका कडू, उष्ण, दीपक, पाचक, वायुनाशी, आनुलोमिक, मूत्रजनक, बल्य, वातहर, त्वग्दोषहर, व्रणशोधक, व्रणरोपक आणि वर्ण्य आहे. माक्यास रसायन मानतात ही अतिशयोक्ति नाही. ह्याची मुख्य क्रिया यकृतावर होत असते. यकृताची विनिमयक्रिया सुधारते, पित्तस्राव नीट होतो, आमाशयांतील आणि पक्वाशयांतील पचनक्रिया सुधारते व ह्या तीन मुख्य ठिकाणच्या क्रिया सुधारल्याने सर्व शरीरास तेज येते. रोज माका खाल्याने वृद्धाचा तरुण होतो ही म्हण केवळ अतिशयोक्ति नाही. माक्याचे धर्म टॅरॅक्झेकम् सारखे किंबहुना त्यापेक्षा उत्तम तऱ्हेचे आहेत. अधिक प्रमाणात माका खाल्यास उलट्या होतात.
मात्रा:- ताजा अंगरस १ ते २ थेंब.
उपयोग:-
గుంటకలగర లేదా గుంటగలగర ఒక విధమైన ఔషధ మొక్క. ఇది ఆస్టరేసి (Asteraceae) కుటుంబానికి చెందినది. దీని శాస్త్రీయనామం ఎక్లిప్టా ఆల్బా (Eclipta alba). నీటి కాలువలు, గుంటల పక్కన, తేమగల ప్రదేశాలలో నేలబారుగా పెరిగే కలుపు మొక్క గుంటగలిజేరు. గుత్తులుగా ఉన్న తెల్లని చిన్న పూలను పూస్తుంది. సంస్కృతంలో దీన్ని భృంగరాజ అంటారు. మార్కెట్లో చాలా తల నూనెలు గుంటగలగర ఆకులతో తయారు చేస్తున్నారు. వెండ్రుకలు రాలిపోకుండా కాపాడే గుణం దీనిలో ఉండటమే అందుకు కారణం. గుంటగలగర మొక్కలను వేళ్లతో సహా తీసి శుభ్రపరచి నీడలో ఎండబెట్టాలి. దీనికి మార్కెట్లో మంచి అమ్మకపు విలువ వుంటుంది. ఆధునిక పరిశోధనలలో ఇందులో కల ఎక్లిప్టిన్ అనే ఔషధతత్వానికి లివర్ ను బాగుచేయగల శక్తి ఉందని కనుగొన్నారు. ఆయుర్వేద వైద్య విధానంలో గుంటగలిజేరును ప్రధానంగా తల వెండ్రుకలు నల్లగా, వత్తుగా పెరగటానికి, లివరు, చర్మ వ్యాధులలో వాడుతారు.
ఈ జాతులు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉష్ణమండల ప్రాంతాలలో, తేమ ప్రదేశాల్లో సాధారణంగా పెరుగుతాయి. ఇది విస్తృతంగా భారతదేశం , చైనా , థాయిలాండ్, బ్రెజిల్ అంతటా పెరుగుతాయి. ఈ మొక్కలు సాధారణంగా వ్యర్థభూమిలలో పెరుగుతాయి.ఈ మొక్కలకు స్థూపాకార, బూడిదరంగు మూలాలు కలిగి ఉంటాయి. తరచుగా నోడ్స్ వద్ద కాండం నిటారుగా లేదా ప్రోస్టేట్ గా ఉంటాయి.ఆకులు ప్రతిపక్షంగా ఏర్పడి దీర్ఘచతురస్రం , లాన్స్ ఆకారంలో, లేదా దీర్ఘవృత్తాకారం లో ఉంటాయి.ఆకులు 2.5-7.5 cm పొడవు ఉంటాయి . ఇది ఒక పొడవాటి కాండము గుండ్రంగా ,గోధుమ రంగులో, తెల్లని డైసీ వంటి పువ్వులు కలిగి ఉంటాయి.
ఇది ఉబ్బసము, బ్రాంకైటిస్, రుమాటిజమ్ నివారణలో, రక్తస్రావాన్ని అరికట్టడంలో, వెంట్రుకల పెరుగుదలకు వాడే మందుల్లో ఉపయోస్తారు.[1]
గుంటగలగర మొక్క
గుంటగలగర పూలు
అన్నదాత - మీకు తెలుసా - డా. యం. పరాంకుశరావు, ఎస్.వి. ఆయుర్వేద కళాశాల, తిరుపతి
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಗರುಗ, ಗರುಗದ ಸೊಪ್ಪು, ಕಾಡಿಗ್ಗರುಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭೃಂಗರಾಜ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕಳೆಯಂತೆ ಬೆಳೆಯುವ ಸಸ್ಯ[೩]. ಕೂದಲಿಗೆ ಬಣ್ಣ ಕೊಡುವ ಮತ್ತು ತಲೆಗೂದಲನ್ನು ಸೊಂಪಾಗಿ ಬೆಳೆಸುವ ಗುಣವುಳ್ಳವಾದ್ದರಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕೇಶರಂಜನ, ಕೇಶರಾಜ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ಅರ್ಧ ತಲೆನೋವಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಔಷಧಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸೂರ್ಯಾವರ್ತ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ಭೃಂಗರಾಜ ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ಗುಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸೌಂದರ್ಯವರ್ಧಕ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತೆಂದು ಶೌನಕೇಯ, ಅಥರ್ವ ಮತ್ತು ಕೌಶಿಕ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟಾಂಗ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ವಾಗ್ಭಟ ಭೃಂಗರಾಜವನ್ನು ದಿನನಿತ್ಯ ಸೇವನೆ ಮಾಡವುದರಿಂದ ರಸಾಯನ (ಬಲದಾಯಕ ಔಷಧಿ)ವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡುತ್ತದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ರಾಜನಿಘಂಟುವಿನಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣವರ್ಣ (ನೀಲಿ) ಭೃಂಗರಾಜ ಉತ್ತಮ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಹಿರಸ ಹೊಂದಿದ್ದು ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಹಿತಕರವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಸಂಕಷ್ಟಹರ ಚತುರ್ಥಿ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಗೆ, ನಿತ್ಯ ಸೋಮವಾರ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ಗೌರಿಗೆ, ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹ ಜಯಂತಿ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಉಮಾ-ಮಹೇಶ್ವರರಿಗೆ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಎಕ್ ಲಿಪ್ಟ ಆಲ್ಬ ಎಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭೃಂಗರಾಜ ಕಾಂಪೋಸಿಟೆ ಕಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಇದು ಎರಡು ಅಡಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪುಟ್ಟ ಏಕವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ಕಾಂಡವು ತುಂಬಾ ಮೃದುವಾಗಿದ್ದು. ಆಚೆ ಈಚೆ ಕವಲುಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ತೆವಳಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಹೂವು ಬಿಳಿಯದಾಗಿದ್ದು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಒಣಗಿದಾಗ ಅದರೊಳಗಿರುವ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಬೀಜಗಳು ಹೊರಗೆ ಬರುತ್ತವೆ.
ಎಲ್ಲಾ ತರಹದ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲೂ ಬೆಳೆಯಬಹುದಾದಂತಹ ಗಡುತರ ಸಸ್ಯ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಈ ಗಿಡವು ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನೀರು ಹರಿದು ಹೋಗುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹುಲುಸಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಫಲವತ್ತಾದ ಕೆಂಪುಗೋಡು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಈ ಬೆಳೆ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.
ಇದು ಉಷ್ಣಶೀತ ಮತ್ತು ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಬಲ್ಲದು. ಉಷ್ಣಾಂಶ ೨೫-೩೦ ಡಿಗ್ರಿ ಸೆ. ಹಾಗೂ ಕಡಿಮೆ ತೇವಾಂಶ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶವು ಈ ಬೆಳೆಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದು.
ಪುಷ್ಪಗಳ ಬಣ್ಣಗಳಿಗನುಗುಣವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ನೀಲಿ, ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಮೂರು ವಿಧಗಳಿವೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಳದಿಬಣ್ಣದ ಬೃಂಗರಾಜವನ್ನು ಔಷಧಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ನೀಲಿಬಣ್ಣದ ಭೃಂಗರಾಜ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಭೀಮರಾಜ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿದೆ.
ಪಂಚಂಗಗಳು ಅಂದರೆ ಬೇರು, ಕಾಂಡ, ಎಲೆ, ಹೂ, ಬೀಜ ಎಲ್ಲವೂ ಔಷಧೀಯ ಗುಣ ಹೊಂದಿವೆ.
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಗರುಗ, ಗರುಗದ ಸೊಪ್ಪು, ಕಾಡಿಗ್ಗರುಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭೃಂಗರಾಜ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕಳೆಯಂತೆ ಬೆಳೆಯುವ ಸಸ್ಯ. ಕೂದಲಿಗೆ ಬಣ್ಣ ಕೊಡುವ ಮತ್ತು ತಲೆಗೂದಲನ್ನು ಸೊಂಪಾಗಿ ಬೆಳೆಸುವ ಗುಣವುಳ್ಳವಾದ್ದರಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕೇಶರಂಜನ, ಕೇಶರಾಜ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ಅರ್ಧ ತಲೆನೋವಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಔಷಧಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸೂರ್ಯಾವರ್ತ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ಭೃಂಗರಾಜ ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ಗುಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸೌಂದರ್ಯವರ್ಧಕ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತೆಂದು ಶೌನಕೇಯ, ಅಥರ್ವ ಮತ್ತು ಕೌಶಿಕ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟಾಂಗ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ವಾಗ್ಭಟ ಭೃಂಗರಾಜವನ್ನು ದಿನನಿತ್ಯ ಸೇವನೆ ಮಾಡವುದರಿಂದ ರಸಾಯನ (ಬಲದಾಯಕ ಔಷಧಿ)ವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡುತ್ತದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ರಾಜನಿಘಂಟುವಿನಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣವರ್ಣ (ನೀಲಿ) ಭೃಂಗರಾಜ ಉತ್ತಮ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಹಿರಸ ಹೊಂದಿದ್ದು ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಹಿತಕರವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಸಂಕಷ್ಟಹರ ಚತುರ್ಥಿ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಗೆ, ನಿತ್ಯ ಸೋಮವಾರ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ಗೌರಿಗೆ, ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹ ಜಯಂತಿ ವ್ರತದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಉಮಾ-ಮಹೇಶ್ವರರಿಗೆ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ.
တစ်နှစ်ခံ ပင်ပျော့ပင်ငယ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၁၈ လက်မ ကျော်ထိ မြင့်သည်။ ထောင်မတ်၍ ပေါက်သည်။ ခရမ်းညို ရောင် ရှိသော ပင်စည်ရိုးတံပေါ်တွင် သေးငယ်သော အမွေးကြမ်းကလေးများ ရှိသည်။
ရွက်ဆိုင်ထွက်သည်။ ရှည်မျောမျော လှံစွပ်ပုံဖြစ်သည်။ ရွက်ထိပ်ချွန်၍ ရွက်ရင်းသွယ်သည်။ ရွက်ညှာအလွန်တိုသည်။ အရွက်ထက်အောက်မျက်နှာပြင် ၂ ခုလုံးတွင် အလွန်သေးငယ်သော အမွေးကြမ်း ကလေးများရှိသည်။ ရွက်နားပတ်လည် ခွေးသွားစိပ်ကလေးများ ရှိသည်။
ပန်းခိုင်ထိပ်တွင် တစ်ပွင့်တည်း ကဲ့သို့ ဖြစ်နေ၏ ။ ပန်းပွင့် ခေါင်းလောင်း ပုံသဏ္ဌာန်ဖြစ်၍ အဖြူရောင် သို့မဟုတ် အဝါရောင် ရှိသည်။ ပွင့်ခံရွက်ကြီး၍ ထင်ရှားသည် ။ တပို့တွဲလများတွင် ပွင့်သည်။
ပဉ္စငါးပါး ၊ အရွက် ။
မြန်မာပြည် နေရာအနှံ့အပြားတွင် ပေါက်သည်။ မိုးများသော အရပ်ဒေသ များတွင် ပေါင်းပင်ကဲ့သို့ ပေါက်ရောက်သည်။ ရခိုင်တွင် ကြိတ်မှန်ရွက်ကို မြီကျဟာဟု ခေါ်သည်။ [၁]
အလေ့ကျပေါက်သည်။
မြန်မာ့ဆေးကျမ်း များ အလိုအရ ကြိတ်မှန်ရွက်သည် ပူ ၏။ လေနာ ၊ သလိပ်နာတို့ကိုနိုင်၏ ။ သွေးကိုတက်ကြွစေ၏။ ဆံပင်ကို နက်၍ သန်စွမ်းစေ၏ ။ လေသလိပ် သည်းခြေနှင့်ယှဉ်၍ ဖြစ်သော အနာမျိုးတို့ကိုနိုင်၏ ။ အားကို ဖြစ်စေ၏ ။ ဓာတ်တို့ကို ပြောင်းစေ၏ ။ အသက်ရှည်၏ ။ မျက်စိရောင်ခြင်းနှင့် အခြားရောင်တင်းခြင်း ကို ပျောက်စေ၏ ။အနာရွတ် အဖြူကွက်များပျောက်စေ၏။
