Acebcal n idernen (assaɣ usnan: Muscardinus avellanarius) d aɣersiw amseɣẓaẓ yeṭṭafaren tawsit n tcebcalin deg twacult n icebcalen
De Hasselmuus (Muscardinus avellanarius) is en nachtaktiv Gnaagdeert ut de Familie vun de Slaapmüüs (Myoxidae).
Se bringt 15 bet 40 Gramm op de Waag un warrt knapp 15 cm lang, wobi mehrst de Hälft vun de Läng de Steert utmaakt. Dat Fell is geelbruun bet rootbruun mit en witten Plack an’n Strütt un de Bost, an’n Steert mehrst wat düsterer.
Ehr Levensruum sünd Mischwoolden mit veel Busch in Middel-, Noord- un Oosteuropa.
Den Dag över slöppt de Hasselmuus in ehr so wat ene Fuust groot, kugelig Nest, dat se ut Twiegen, Blääd, Gras un Moos boot un in üm un bi twee Meter Hööch in Büsch un Bööm ophangt. Faken bruukt se ok Nesthöhlen. In de Tiet vun Mai bet Enn Oktober striept se in’e Nacht rüm un fritt Knubben, Saatköörn, Beeren, Insekten un Hasselnööt. Den Winterslaap verbringt se in en annern, vör Frost sekeren Nest in Eerdhöhlen oder Stubben. Dat Seken kriggt tweemal in’t Johr dree bet fief Lütte, de in en wat grötteren Nest bi de Moder bleevt, bet se so wat 40 Daag na de Geboort unafhangig sünd.
. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons. De Hasselmuus (Muscardinus avellanarius) is en nachtaktiv Gnaagdeert ut de Familie vun de Slaapmüüs (Myoxidae).
Se bringt 15 bet 40 Gramm op de Waag un warrt knapp 15 cm lang, wobi mehrst de Hälft vun de Läng de Steert utmaakt. Dat Fell is geelbruun bet rootbruun mit en witten Plack an’n Strütt un de Bost, an’n Steert mehrst wat düsterer.
De hazzemûs (Latynske namme: Muscardinus avellanarius) is in sûchdier út it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e sliepmûzen (Gliridae) en it monotypyske (út ien soarte besteande) skaai fan 'e hazzemûzen (Muscardinus), dat foarkomt yn it grutste part fan kontinintaal Jeropa, ynklusyf dielen fan Nederlân. De namme fan dizze soarte hat neat mei de hazze te krijen, mar nammenste mear mei de hazzebeam (Nederlânsk: hazelaar). De hazzemûs waard yn 1758 foar it earst wittenskiplik beskreaun troch de grutte Sweedske biolooch Carolus Linnaeus. It is ien fan 'e lytsere sliepmûzesoarten, en de iennichste dy't lânseigen is op 'e Britske Eilannen.
De hazzemûs komt foar yn it grutste part fan kontinintaal Jeropa, útsein it Ibearysk Skiereilân. De súdwestgrins fan syn ferspriedingsgebiet bochtet troch súdwestlik Frankryk. Ek yn it grutste part fan 'e Benelúks komt er net foar, mar yn 'e Ardinnen wol. Fierders ûntbrekt er yn it uterste noardwesten fan Frankryk, yn it grutste diel fan it Dútske Nedersaksen en oan 'e Noardseekust fan Sleeswyk-Holstein, op it Deenske skiereilân Jutlân, yn Pommeren (it noardwestlike diel fan Poalen), by de súdlike Adriatyske kust lâns, yn 'e "hakke" fan 'e Lears fan Itaalje, yn Gryksk-Masedoanje en West-Traasje, en yn East-Traasje (Jeropeesk Turkije).
Hazzemûzen komme likemin foar op 'e eilannen yn 'e Middellânske See, útsein yn it noardeastlike part fan Sisylje. Wol binne se lânseigen yn súdlik Ingelân en Wales en fierder noardlik yn it greefskip Kumbria. Ek op 'e Deenske Eilannen komme se foar, krekt as yn súdlik Sweden, mar nèt yn Skaanje, it aldersúdlikste diel fan Sweden. De eastgrins fan har areaal rint fan 'e kust fan 'e Swarte See, yn Roemeenje, fia Moldaavje, de Oekraïne en Ruslân nei sintraal Letlân, dêr't er einiget oan 'e súdkust fan 'e Golf fan Riga. Yn sintraal Jeropeesk Ruslân rikt it ferspriedingsgebiet fier nei it easten, oant yn it Oeralberchtme. Dêrnjonken binne der noch twa isolearre populaasje, ien yn it noarden, yn westlik Estlân, en ien yn it suden, by de noardkust fan Lyts-Aazje lâns, fan Istanbûl oant Trabzon. Hoewol't se yn Ierlân net lânseigen binne, is der frij resint in populaasje hazzemûzen yn County Kildare ûntdutsen, dy't him fia de dêr rûnom foarkommende hagen fluch oer it súdlike part fan it eilân út liket te wreidzjen.
Yn Nederlân kamen hazzemûzen foarhinne inkeld foar yn it súdlike part fan Súd-Limburch, al wie der yn 1936 in waarnimming te Beek (by Nimwegen). Sûnt de iuwwiksel hawwe der lykwols ferskate befêstige waarnimmings fan hazzemûzen west yn 'e omkriten fan Stedskanaal, yn it eastlike grinsgebiet fan 'e provinsjes Grinslân en Drinte, en ien by Mûntsjedam, oan 'e Iselmarkust fan Noard-Hollân. Yn dat lêste gefal kin hast mei wissichheid steld wurde dat it om in omdoarmjende ienling gie, mar yn it noardeasten fan it lân is it mooglik dat de hazzemûs krekt as de grutte boskmûs (Apodemus flavicollis) syn areaal oan it útwreidzjen is. Ut Fryslân binne lykwols fan dit bist (noch) gjin waarnimmings bekend.
De hazzemûs hat trochinoar in kop-romplingte fan 6½-9 sm, mei in sturtlingte fan 5⅓-8¼ sm en in gewicht fan 15-25 g (oant 40 g flak foar de wintersliep). De pels hat in opfallende oranjegiele oant oranjebrune kleur op 'e rêch, en giet stadichoan oer yn wat ljochter hier op 'e bealch. Jongere eksimplaren binne wat grizer fan kleur. De eagen binne tige grut en folslein swart fan kleur, en de earen binne oan 'e lytse kant foar in sliepmûs. De sturt hat deselde kleur as de rêch en is tichtbehierre en hiel beweeglik; hazzemûzen brûke har sturt benammen om op te lynjen, as in soarte fan fyfde poatsje.
Hazzemûzen libje yn leafwâlden, wêrby't se de foarkar jouwe oan boskrânen. Ek komme se wol foar yn grutte tunen, hagen, houtwâlen en jonge oanplant. In betingst is wol dat der foldwaande beskutting oanwêzich is, ornaris yn 'e foarm fan toarnbosken, jonge hazzebeamkes of kamperfoelje. Yn 'e Alpen binne hazzemûzen oantroffen oant op 1.700 m hichte.
De hazzemûs is in beambewenner, dy't bolfoarmige nêsten fan twiichjes en blêden yn beammen en strûken makket, mei in trochsneed fan 6-12 sm. Sokke nêsten wurde almeast oanlein op in hichte fan 50 sm oant 2 m, mar ek wolris heger, oant op 20 m. Der is almeast gjin iepening; de hazzemûs wringt him gewoan troch de nêstwand hinne nei binnen ta. Kwa foarm liket in hazzemûzenêst sterk op it nêst fan 'e nôtmûs (Micromys minutus), mar dêrfan kin it ûnderskaat wurde trochdat nôtmûzenêsten tichter by de grûn boud wurde yn opgeand gers of reid, en ek fan dy materialen makke binne.
Hazzemûzen binne in nachtdieren, dy't simmerdeis de hiele nacht yn 't spier binne. Fan septimber ôf dogge se nachts tuskentroch ek ferskate kearen eefkes in slûchje yn har nêst. By it foerazjearjen weagje se har selden fierder as 200 m fan har nêst ôf. It binne tige beweeglik bistkes, dy't treflik klimme en springe kinne. Se binne net botte territoriaal, en ferskate eksimplaren diele faak in wengebiet. Fan oktober oant april hâldt de hazzemûs in wintersliep, dy't er trochbringt yn in spesjaal foar dat doel oanlein winternêst op 'e grûn.
De peartiid begjint koart nei de ein fan 'e wintersliep. Nei in draachtiid fan 22-24 dagen smyt it wyfke dan yn 'e regel 2 kear jiers in nêst fan 3-7 jongen. De earste berteweach falt yn july, en de twadde om ein augustus, begjin septimber hinne. De jongen binne mei twa jier geslachtsryp. Yn Ruslân bedraacht de populaasjetichtheid fan 'e hazzemûs 3½-10 eksimplaren de ha, mar yn West-Jeropa leit dat sifer folle leger; yn Dútslân bygelyks, libbet mar 1 hazzemûs op 'e 10 ha. Hazzemûzen hawwe yn it wyld in libbensferwachting fan maksimaal 4 jier en yn finzenskip fan maksimaal 6 jier. Har wichtichste natuerlike fijannen binne de foks, das, harmeling, wezeling en ferskate ûle-soarten.
Hazzemûzen frette benammentlik plantaardich guod, lykas sieden, beien en oare fruchten, nuten, jonge leaten en blêden. Dat fegetaryske menu folje se lykwols geregeldwei oan mei ynsekten en larven. Se lizze mar komselden itensfoarrieden oan foar de winter.
De hazzemûs hat de IUCN-status fan "net bedrige", mei't er yn syn ferspriedingsgebiet noch rûnom foarkomt en om't de populaasje stabyl liket te wêzen. Yn guon dielen fan it areaal giet de hazzemûzestân efterút fanwegen habitatferlies trochdat leafbosk kappe wurdt of om't hagen tefolle en te faak bysnoeid wurde. Yn it Feriene Keninkryk hat de hazzemûs in beskerme status ûnder de Wildlife and Countryside Act ("Fauna- en Plattelânswet").
De hazzemûs (Latynske namme: Muscardinus avellanarius) is in sûchdier út it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e sliepmûzen (Gliridae) en it monotypyske (út ien soarte besteande) skaai fan 'e hazzemûzen (Muscardinus), dat foarkomt yn it grutste part fan kontinintaal Jeropa, ynklusyf dielen fan Nederlân. De namme fan dizze soarte hat neat mei de hazze te krijen, mar nammenste mear mei de hazzebeam (Nederlânsk: hazelaar). De hazzemûs waard yn 1758 foar it earst wittenskiplik beskreaun troch de grutte Sweedske biolooch Carolus Linnaeus. It is ien fan 'e lytsere sliepmûzesoarten, en de iennichste dy't lânseigen is op 'e Britske Eilannen.
Oazelmuuzn (Muscardinus avellanarius) zyn e sôorte van knoagdiern uut de familie van de slapmuuzn (Gliridae). ’t Is e sôorte die zeker in hêel Vloandern eleefd et, mo nu verre zeker ollêne in Limburg nog in redelikke populoasches vôornkomt.
Oazelmuuzn zyn oranje-bruun van kleur (nundern buuk is e bitje lichter) en ’t ku gebeurn da ’t toptje van ’n steirt aars ekleurd is (zwort of wit). De joungsjes zyn grysde ekleurd.
‘t Zyn de klinste sôorte van slapmuuzn en kommn nie langer of neegn cantimeiters (met oungeveer nog eki zovele by voun ’n steirt). Z’en grôte, zworte oogn, woamei dan ze indeliks goed kunn zien, mo ze kunn oek styf goed riekn en voeln.
Oazelmuuzn kommn in verre hêel Europa vôorn, surtout in ’t gebergte (toet an de boomgrenze) en ’t middelgebergte (doar schynkt er vele lucht deur de boomn en groein der mêestol vele struukn), ol zyn der oek wel die lêger leevn (mêestol wel nie ounder de 150 meiters).
In België leevn ze oek, mo zeker in Vloandern zyn ze verzeker styf zeldzoam (Natuurpunt is nog nie lange bezig met dadde t’ounderzoekn (in Olland en Grôot-Brittannië gebeurt dadde ol vele langer). In West-Vloandern zyn der warschynlik ginne, ol zyn der wel 2 ezien (’n latstn ol meer of 10 joar eleen) nie verre van makoar in Ôostkamp. In Ploegsteirt zittn der wel nog, mo ’t is oek nie zeker oe groot dat de populoasche is.
Omdan ze vele teetn nôdig en en nermaal gezien nie verre verkruupn, leevn oazelmuuzn in België mêestol an de bôord van busschn, omdan ze doa ’t simpelste an teetn kunn groakn (dieper in de busschn groein der miender interessante plantn). In streekn me vele begroeiienge dieper in ’t bus, leevn ze oek vodder weg van de bôordn.
’t Zyn bêestjes die vanolles eetn en die vele teetn nôdig en up e klêne uppervlakte (ze goan nermaal gezien nie vodder of 70 meiters van nunder nest) leevn. Ze kommn oek verre nôois up de ground, olles dan ze eetn pakkn ze van up e taksje. Z’en juuste lik oapn an ol nunder potjes e dume dan ze apart kunn gebruukn en ezo kunn ze zest oundersteboovn an e taksje angn voun teetn te pakkn.
Z’eetn bloemn, fruut, zoad, bottn en fernient, wel liefst me vele vet of suker in (z’en gin dikkn derm en kunn dus nie enoeg uut bloars oaln). ’t Liefst van ol eetn ze oazelnootn omdan dadde styve vette nootn zyn. Buutn de zoadn en nootn van e masse sôortn boomn (lik êekn, beukeboomn, berkn, elzn, esschn en oazeloars), eetn z’oek de beiers van struukn lik broamn en sleedôorns en zoadn van plantn lik ges (an ze der an kunn zounder up de ground te kommn).
Nermoal gezien kommn ze ollêne by nachte buutn, mor at de wienter noast, gebeur et oek dan ze by doage teetn zoekn. Ze doen e wientersloape en moetn nunder gewicht enoeg vermiddern voun te kunn overleevn. Beistn die wientersloape vertroagt nundern ertslag toet 10% van nermoal.
De wuvetjes krygn êen of twee nestn ’t joar en mêestol zyn ze geslachtsrype achter e joar (ol ku ’t gebeurn dat idder is, surtout at er vele teetn is).
E klêne 25 doagn achter de bevruchtienge krygn ze e jounk of vuve (maximum achte), die blend en kletse zyn. Ze zoogn nog ekir e dag of 25 en bluuvn doarachter nog êentige weekn byn de moeder, tout an ze grôot enoeg zyn voun zevve teetn te zoekn.
Ze kommn in ’t wilde 5 joar oud.
’n Achteruutgank van oazelmuuzn et surtout te moakn met de vermienderienge van goeie busschn (met vele verschillige boomn, struukn en aar plantn, zodoanig dan ze verre ossan teetn kunn vienn) en surtout deurdan populoasches gin nieuwe gebiedn kunn koloniseern (deurn ’t wegvolln van outkantn en busschn en ’n anleg van diengn woa dan ze nie over kunn (lik brêe boann en voartn)).
In België (lik in de mêeste Europeesche landn) is ’n oazelmuus beschermd deur e keunienklik besluut uut 1980. ’t Is in België verboodn voun te joagn up de bêestjes, je meug ze oek nie vangn of thuus oudn en je meug ze nie kokkeduunn oek nie. Je meugt nunder nestn nie voun de wuppe elpn en je meug ze oek nie vervoern of verkoopn. Buutn de letter van de wet, zyn der oek aar pogiengn voun nunder aantalln were te doen groein.
In ’n praktyk gebeurt er nog nie vele omdat er êest mêer ounderzoek moe gebeurn. De grotste populoaschn zittn in Voern en van doaruut zoudt er probeerd zyn voun uut te breidn, deur nieuwe corridors te moakn tusschn verschillige busschn. ’t Is oek ’t overweegn weird voun muzetjes uut te zetten in gebiedn die doavôorn goed zoudn kunn zyn (de streke van ’n Kemmelberg zou kunn dienn), mo doavôorn is er nog nie enoeg ounderzoek edoan en zyn de bestoande populoasches (nog) nie grôot enoeg.
Oazelmuuzn (Muscardinus avellanarius) zyn e sôorte van knoagdiern uut de familie van de slapmuuzn (Gliridae). ’t Is e sôorte die zeker in hêel Vloandern eleefd et, mo nu verre zeker ollêne in Limburg nog in redelikke populoasches vôornkomt.
Gle sorge mescatiégle[1] ['sordʒə məska'tjeʎːə] (Muscardinus avellanarius, Linnaeus 1758) è ne rescecatore, e la famiglia e gle Gliride, che se tròva a l’Euròpa é a l’Asia Menore.
Gle sorge mescatiégle pò rarrevià gle 10 cm de luonghe é che la coda, pure gle 16 cm. Gle cuorpe è luonghe da 6 a 9 cm, mindre la coda da 5 a 8 cm.
Tè na mandèlla e chelore brune ressicce che pò cagnà affin'a gl'arangione-gialle facènnese cchiù chiare a parte pe sotte. Le récchie sè suo peccerélle é pòche cresciute, la coda è lònga é rechepèrta de pire, gl'uocchie sié suo ruosse é nire.
Gle viérne gle sorge mescatiégle agliotte na mendagna de magnà pe peté štipà assá rasse sott'a la pèlle, a la fine se cava na cavuta sotte tèrra addó se raggruglia a palla pe peté cunzervà gle cchiù calore che pò. Quanne, fòre da la tana, la tembratura cala, gle còre de gle sorge mescatiégle vatte chiane chiane e gle resciate s'acquiata, de mòde ca calasse pure la tembratura de gle cuorpe.
Ssa spèce se tròva a la cchiùpparte de l'Euròpa, da la Frangia a penènde, affin'a gl'Urale a levande; a nòrd rarriva la Svèzzia, mindre a sudd se tròva affin'a la Grècia é la Turchía de gle nòrd. Se tròva pure ngim'a l’ísera de Corfù.
A l’Etalia šta quasce dappettutte méne ca a la Sardégna é a gle penènde de la Secilia.[2]
Camba pellecchiù a morre píccule ngim’a gl'albere é mmiés'a gle šterpune, addó chetruisce nédera tonne, fatte de frunne e mušchie. Se tròva a le chiane é a la mendagna affin'a 1.500 m.
La nòtte gle sorge mescatiégle magna frutta (spèce vellane, pecciò gle nome de la spèce ène avellanarius, addó avellana vò dice, appunde, vellana), bacche, glianna é uocchie de le rámera, prò pò pure magnà le frúschele.
Se fa a la štaggione quanne la fémmena figlia da tré a sètte píccule che náscene nude é cecate.
Dase ca šta spase dénd'a na zzòna bèlla laria é che tè na pepelazione ròssa, gle sorge mescatiégle è classefecate da la IUCN comme na spèce a basse rišchie [3].
Pe gl'andiche romane gle surge mescatiégle évene cunzederate na cannardizia é se magnávene che ne suche fatte che le mèle.
Gle sorge mescatiégle ['sordʒə məska'tjeʎːə] (Muscardinus avellanarius, Linnaeus 1758) è ne rescecatore, e la famiglia e gle Gliride, che se tròva a l’Euròpa é a l’Asia Menore.
Соня арэшнікавая (па-лацінску: Muscardinus avellanarius) — сысуновая жывёліна, грызун семейства соневых.
Даўжыня цела 7,5—8 см, хваста 5,5—8 см, маса 15—28 г. Афарбоўка вохрыста-бурая, зьнізу з палевым адценьнем.
Вельмі рухавы звярок, спрытна лазіць па дрэвах і кустах. Актыўны пераважна ўначы і на зьмярканьні. З траўня па жнівень прыносіць 2 прыплоды па 2—9 дзіцянятаў, працягласьць цяжарнасьці 21—28 сутак. Корміцца жалудамі, арэхамі, насеньнем і ягадамі лясных расьлінаў, вусякамі, робіць запасы. Пры тэмпэратуры паветра 15 °C і ніжэй упадае ў здранцьвеньне, а пры яе далейшым паніжэньні — у сьпячку. Зімой тэмпэратура цела звярка можа паніжацца да 0,2—0,5°С.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Соня арэшнікавая (па-лацінску: Muscardinus avellanarius) — сысуновая жывёліна, грызун семейства соневых.
