Chiquilichtli[1] , ceh yōlcatzitzin nozo yoyoli[2]. In quipiya nahui atlapalli ihuan noncuah ixtelolotl.
Hueyacayotl: in ihuic caxtolli (15) on ihuic epoalmacuilli (65) achhuehcanpol[3].
Chiquilichtli , ceh yōlcatzitzin nozo yoyoli. In quipiya nahui atlapalli ihuan noncuah ixtelolotl.
Hueyacayotl: in ihuic caxtolli (15) on ihuic epoalmacuilli (65) achhuehcanpol.
Cicadas (/sɪˈkɑːdə/ or /sɪˈkeɪdə/), alternatively spelled as Cicala or Cicale, are insects in the order Hemiptera, suborder Auchenorrhyncha (which wis umwhile includit in the nou invalid suborder Homoptera).
La familha Cicadidae es una familha d'insèctes de l'òrdre dels omoptèrs e son d'insèctes eterometabòls (sola la darrièra metamorfòsi serà completa). Lo nom ven del grèc kiccos (membrana) e de ado (cantar). S'agís de la familha de las cigalas.
La cigala Cicada orni fa partida de la classa dels Insèctes, de l'òrdre dels Omoptèrs. Mesura de 2 a 5 cm. A son estadi juvenil, atenh 5 a 8 cm.
Son cap es de color blau gris. Sos dos pichons uèlhs negres amb de facetas son netament separats. Sas patas son peludas e gràcias a aquestes pels, pegan a las brancas. Sas quatre alas son longas, brunas transparentas en forma de lausange e amb las venas fòrça visiblas. Son còs es de color bruna.
Las cigalas se noirisson de saba d'arbre o d'arbuste, gràcias a un aparelh bucal de tipe picaire-chucaire.
Los uòus son ponduts en estiu en França, al colet d'arbustes e d'èrbas. A la fin de l'estiu o a la davalada los uòus balhan de larvas que se van enterrar dins lo sòl, per mantuna annada en general.
Las etapas de la muda imaginala
L'anciana cuticula se fend jos la pression exercida per la creissença de la cigala
Cigala que sòrt de son anciana cuticula (exuvia) e desplegant sas alas
Cigala que desplega sas alas
Exuvia d'una cigala (carapaç void aprèp la muda)
Exuvia d'una cigala
La familha dels Cicadidae es devesida en 2 sosfamilhas :
Emergéncia, canadà (7 de junh de 2007)
Vista dorsala
Vista de fàcia
Exuvia de Lyristes plebejus (Scopoli 1763), Var (França)
Diemeniana frenchi,
espècia australiana.
Os cicadidos (scientificament Cicadidae -en latín-), conoixius popularment como ferfetz u fefetz, son una familia d'insectos hemipteros de costumbres fitofagos que parasitan a qualques especies d'árbols y son especialment conoixius por a suya canta nupcial, extraordinariament sonora.
As nimfas tienen vida soterrania y s'alimentan zurrupando a sapia de as venas de bells árbols y arbustos. Os adultos son alaigos (tienen alas) y voladors, y tienen una vida curta concentrada en os meses de mas calor de l'anyo. A vida como imagos se centra en as fayenas propias d'a reproducción, como executar a parada nupcial, copular y morir.
A mayoría d'especies de cicadidos tienen midas que bailen d'entre os 25 y os 65 milimetros de largaria corporal, con alas mimbranosas muit grans en os imagos (adultos), d'entre as quals as dos primeras son muito mas grans que as segundas, que tansament se veyen debaixo d'aquellas.
Como totz os hemipteros, os cicadidos tienen un aparello bucal adaptau a la succión que se conoix como estilet y que s'ha formau, evolutivament, por a fusión d'as piezas bucals d'as mandiblas y as maxilas. O fan servir ta punchar a crosta d'as plantas y penetrar dica o crostero, d'a on que zorrupan a sapia con a qual s'alimentan.
As patas debanteras son mas prominents y robustas que as zagueras, residuo vestichial d'a vida soterrania y excavadera que fan as nimfas.
A caracteristica probablement mas notoria d'os cicadidos ye a suya canta nupcial. Os masclos producen un fuerte soniu d'estridulación con uns organs especials d'o primer segmento de l'abdomen, que consisten en unas mimbranas quitinosas que se conoix como «timbals» y uns saquetz aerios subchacents que fan de caixa de resonancia. Cada especie de cicadido tiene una canta especifica.
As denominacions mas freqüents y corrients en Aragón son as que se relaciona con «ferfet», «fefet» y a suya familia lexica. «Ferfet» s'ha documentau en as comarcas d'a Ribagorza, Sobrarbe, Semontano de Balbastro, Plana de Uesca y en as Cinco Villas, o que virtualment significa a mayor parte de l'Alto Aragón y en quasi todas as comarcas a on se charra l'aragonés u se charraba dica no fa guaire tiempos. Asinas, s'ha trobau en municipios tan dispersos d'entre si como Capella, Boltanya, a Buerda,[1] a Espunya, a ciudat de Balbastro, Valpalmas, Exeya d'os Caballers, Sadaba y Uncastiello.[2] Rafel Vidaller documenta, a demás, a variant «ferfer» en Boltanya,[2] y «fetfet» en Tamarit de Litera,[2] ista zaguera ya en a zona a on que se charra o catalán d'Aragón.
Una forma femenina d'ista mesma parola, «ferfeta», se documenta en Salas Altas, en Radiquero y en Abiego, todas tres en o Semontano sobrarbenco, parte nort-occidental d'o Semontano de Balbastro.[2]
A forma «fefet» se conoix en Esdolomada, en Torres y en a villa de Graus en a baixa Ribagorza, en Benás en l'alta Ribagorza aragonesa, y en Ontinyena y Alcoleya de Cinca en a Cinca Baixa,[2] o qual dbuixa una distribución prou aparentment oriental d'ista variant. Una variant homologa d'ista pero con una a protetica («afefet»[2]) s'ha documentau en a villa de Fonz y en Capella, nuevament as dos en a zona mas oriental d'a provincia de Uesca.
Os derivaus d'o latín <CICADA, por contra, son muito menos abundants en aragonés que en a resta de luengas vicinas. S'ha documentau «cicala» en Uncastiello (Cinco Villas) y en Plan (val de Chistau, Sobrarbe).[2] «Cicalla» se conoix en Echo (val d'Echo, Chacetania) y una variant sonorizadera de a primera, «cigala», que s'ha documentau en as Cinco Villas.[2]
Os cicadidos (scientificament Cicadidae -en latín-), conoixius popularment como ferfetz u fefetz, son una familia d'insectos hemipteros de costumbres fitofagos que parasitan a qualques especies d'árbols y son especialment conoixius por a suya canta nupcial, extraordinariament sonora.
As nimfas tienen vida soterrania y s'alimentan zurrupando a sapia de as venas de bells árbols y arbustos. Os adultos son alaigos (tienen alas) y voladors, y tienen una vida curta concentrada en os meses de mas calor de l'anyo. A vida como imagos se centra en as fayenas propias d'a reproducción, como executar a parada nupcial, copular y morir.
La familha Cicadidae es una familha d'insèctes de l'òrdre dels omoptèrs e son d'insèctes eterometabòls (sola la darrièra metamorfòsi serà completa). Lo nom ven del grèc kiccos (membrana) e de ado (cantar). S'agís de la familha de las cigalas.
Cikado esas fluganta insekto qua sugas arboro-sapto do maskulo maxim klika sonala dum dio.
Verda lokusto atakas ulo dum nokto.
Larvo vivas de quar til sep yara en sulo ecepte speco en nord-Amerika dum dekesep yara se ne manjita da grilio-talpo.
De Echten Singzikaden (Cicadidae) sünd en Familie mank de Zikaden (Auchenorrhyncha).
De Echten Singzikaden sünd een vun de bekannten Zikadengruppen vunwegen ehre Grötte un ehren towielen bannig luden Gesang, de bit to en Afstand vun 1,5 km wiet to hören is. Bloß de Heken singt. Se wüllt dor de Seken mit anlocken oder ok de Grenzen vun ehr Revier mit fastsetten. De meisten Lüde, de al mol in de Gemarken rund um de Middellannsche See Urlaub maakt hefft, kennt düssen tyypschen Gesang. He kummt tostanne, wenn twee lüttje Membranen an beide Sieten vun dat Achterlief to'n Trillen brocht weert. Dat Lief vun de Echten Singzikaden is en beten stevig un meist dunkelbruun oder gröön un warrt 2,2 bit hen to 5,5 cm lang. An'n Kopp sitt korte Föhlspriete an. De Ogen sitt wiet ut’neen. De wecken Aarden könnt bit hen to 17 Johre oold weern.
De Eier weert an Planten afleggt. Na dat Utkrupen wannert de Nymphen unner de Eer un leevt dor up Plantenwuddeln.
Düsse Familie kummt over de ganze Welt hen in warme Streken un Gemarken up Böme un Strüker vor.
. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons. De Echten Singzikaden (Cicadidae) sünd en Familie mank de Zikaden (Auchenorrhyncha).
Garèngpung utawa Gongpérét yakuwi kéwan gegremetan sing duwé swara sing khas lan racaké metu ing pungkasan mangsa udan lan dadi tengeran wiwitane mangsa katiga. Wujudé mèh padha kaya laler nanging ukurané luwih gédhé, racaké ménclok ing wit-witan sing gédhé lan dhuwur.
iwarẓigen d tawacult n iburɣas yettsuɣun deg unebdu. Yemgarad wamek ay s-qqaren deg tmiwa timaziɣwalin, yernu tudert-is tessewham, aṭas n medden ur tt-nessin ara. Amur ameqqran deg-neɣ ssnen kan dakken warẓigen itteffeɣ-d deg unebdu i wakken ad aɣ-yesseḥreq s usuɣu-nni-yines. D acu kan, warẓigen mačči ala deg unebdu kan ay yettidir, wanag taḥkayt-is ɣezzifet.
Deg Tmurt n Leqbayel warẓigen yesɛa aṭas n yismawen : qqaren-as warẓigen neɣ awerǧeǧǧiḍ (neɣ werǧeǧǧi, awerǧeǧǧin, iwrejrej, warjejig) deg Yiwaḍiyen akk d tmiwa ay ten-id-iqerben, ẓẓdec (neɣ ẓẓdeč, ẓẓdeǧ, tteẓẓdeč) deg kra n tmiwa nniḍen. Qqaren-as daɣen abẓiẓ deg tama n Ɛin Lḥemmam neɣ awejwaj deg jijel d Agmuḍ n bgayet. Yella daɣen wawal warẓigen (neɣ warzigen, arzug), acku yettakk anzi ɣer "wa iẓeggen" d isem n ubeɛɛuc-agi s tmaheɣt- akk d "awerǧeǧǧiḍ", d isem yesɛan talɣa talugant, nezmer ad d-nessuddem seg-s asget war uguren (awerǧeǧǧiḍ> iwerǧeǧǧiḍen).
Warẓigen d abeɛɛuc alemmas, yesɛa ger n 2 d 5 yisuntimitren, d "azuran" u tafekka-s (ṣṣura-s) teččur d anẓaden. Warẓigen yesɛa rebɛa wafriwen. Mi ara yafeg, nezmer ad ten-nwali. Yesɛa sin wafriwen imeqqranen (d wid n ufella) akk d sin wafriwen d imecṭuḥen (wid n wadda). Afriwen-is d ifrawanen (transparents) u ttbanen-d deg-sen "yiẓuran".
Warẓigen yettidir deg tmura yeḥman. Nezmer ad t-naf deg wakk timura ay d-yezzin ɣef yilel Agrakal. Ma deg Turuft, warẓigen ur yettidir ara deg tmiwa anda ay qessḥet tegrest (ccetwa). Nezmer ad t-naf deg Fransa, maca deg Briṭanya Tameqrant, yettidir kan deg wenẓul.
Warẓigen itteffeɣ-d mi ara yebdu ad iḥemmu lḥal, deg waggur n Yunyu , yeḥwaǧ anebdu yeḥman d aɣezfan i wakk-n ad yesɛu lweqt ad yefrurex. Taṣebḥit, akk-n kan ara taweḍ teẓɣelt ɣer 22 n tfesniwin (22° C), ad yebdu warẓigen ad yettsuɣu. D amalay ay yettsuɣun i wakk-n ad d-yejbed unti, dɣa asuɣu-yagi d ayen yessefken ɣer iwerǧeǧǧiḍen i wakken ad frurxen.
Warẓigen dima nettaf-it deg yisekla (ttjur), imi din ay yettaf ayen ara yečč. Yuɣ lḥal, warzigen itett aselɣaɣ (sève) n yisekla, yettsummu-t s yiwen ujeɛbub ay yes ay ineqqer taferkit (iqcer) useklu-nni.
Unti n warẓigen tettarew timellalin-is deg yemɣan akk d yifurkawen yekkawen, yeqquren. Tezmer ad tessers ger 200 d 300 n tmellalin timecṭuḥin. Timellalin-a ad d-frurxent ger Ctember d Tuber, mi ara d-yaweḍ wemwan (lexrif). Akken kan ara d-tefrurex twekka n uwerǧeǧǧiḍ, ad tekcem s akal u ad teffer din. Tawekka-ya tezmer ad tidir alamma d 4 yiseggasen ddaw wakal !!! Yernu d aselɣaɣ n yiẓuran n yemɣan ara ttett deg tallit-a. Tawekka n uwerǧeǧǧiḍ tettbeddil talɣa 7 yiberdan deg rebɛa-yagi yiseggasen. Sakk-in, asmi ara d-teffeɣ "twekka"-ya seg wakal, ad tbeddel "aglim" i tikkelt taneggarut, u ad d-yeffeɣ seg-s ubeɛɛuc-nni yesɛan afriwen u yezmer ad yafeg, warẓigen-nni ay nessen.
Warẓigen mačči s yimi-s ay yettsuɣu, wanag yesɛa yiwet n teglimt ger wedmar-is d tɛebbuḍt-is, yetthuzzu-tt, dɣa d nettat ay d-ittgen imesli-nni (ṣṣut) yesseḥraqen. Zik, llan imassanen la ttxemmimen dakken warẓigen, ɣas yettsuɣu, maca ur yezmir ara ad isel. Anamek-is ɣas ma yella warẓigen itteg-d imesli iǧehden, maca netta d aɛeẓẓug, ur yezmir ara ad as-isel. Jean-Henri Fabre (1823-1915) d yiwen umassan n yibeɛɛac afrensis, yeɛreḍ ad d-yessebgen. Fabre yenna-d dakken mi ara t-iwali warẓigen, ad yeḥbes seg usuɣu, deg lweqt ay deg mi ara yeffer ɣef warẓigen-nni u ad yebdu ad ixeddem lḥess, warẓigen-nni ur yettsusum ara, ad ikemmel ad yettsuɣu, amzun ur yesli i wacemma. I wakken ad d-yefk ttbut(anza) dakken warẓigen ur isell ara, Fabre yewwi-d lmedfeɛ yewwet yis-s yiwen useklu (ttejra) yeččuren d iwerǧeǧǧiḍen ara yettsuɣun. ɣas lmedfeɛ-nni iga lḥess d ameqqran, iwerǧeǧǧiḍen-nni ur ssusmen ara , kemmlen la ttsuɣun, amzun acemma ur yeḍri. D aya ay yeǧǧan Fabre ad d-yini dakken iwerǧeǧǧğiḍen d iɛeẓẓugen s tidet.
D acu kan, aya yezmer ad aɣ-d-iban d aɣwali, d ayen ur nettwafham, d ayen yessewhamen. Yuɣ lḥal, ma yella awerǧeǧǧiḍ yesseqdac asuɣu-yines (ay yellan d imesli - d ṣṣut) i wakken ad d-yejbed unti-yines, ihi unti-nni-yines yessefk ad as-t-sel i wakken ad d-tas ɣur-s (!!!). Maca deg yiseggasen n 1960 d 1970, sbegnen-d yimassanen dakken unti n uwerǧeǧǧiḍ tezmer ad tsel i yimesliyen s wesnagar (fréquence) yemgaraden ɣef win ay yes nsel nekkni. Lḥess ara teg tiyita n lmedfeɛ zemren ad as-slen yemdanen, maca awerǧeǧǧiḍ ur yezmir ad as-isel.
Deg Yiwunak Yedduklen n Marikan, yettidir yiwen n ṣṣenf n warẓigen, d netta ay d abeɛɛuc yesɛan leɛmer aɣezfan akk deg umaḍal (ddunit). Wagi qqaren-as awerǧeǧǧiḍ n Temrikt n Ugafa (tawsit/ssenf Magicicada). Abeɛɛuc-agi yessewham imi asmi ara d-yefrurex, "tawekka-yines" tettidir 17 yiseggasen s ddaw tmurt, sakk-in, yettaweḍ-d wass ay deg d-tteffeɣ, tteqqel d awerǧeǧǧiḍ amengaḍ (adulte). Awerǧeǧǧiḍ-agi yettidir deg wegmuḍ (ccerq) n Yiwunak Yedduklen, u itteffeɣ-d deg tlemmast n Magu, mi ara taweḍ teẓɣelt ɣer 17 n tfesniwin (17° C). D acu kan, ayen yessewhamen ugar netta dakken awerǧeǧǧiḍ-agi, asmi ara d-yeffeɣ seg wakal, yettidir kan yiwen yiḍ. Deg yiḍ-nni ara d-ffɣen akk waytmaten-is, ad suɣen, ad frurxen, unti ad tessers timellalin-is, u mi ara yali wass, ad mmten merra.
Warẓigen iban-ed daɣen deg kra n tmucuha. D amedya, amauru arumi La Fontaine yeḥka-d yiwet n tengalt ɣef werǧeǧǧiḍ akk d tweṭṭuft. Deg tengalt-agi, awerǧeǧǧiḍ yeqqim la icennu s teɣzef n unebdu, deg lweqt ay deg taweṭṭuft la tqeddec i wakken ad teg lɛewla i tegrest (ccetwa). Tangalt-agi tettwassen deg tmaziɣt. Deg tmurt n Leqbayel (At Yiraten, At Dwala, Iwaḍiyen), ḥekkun-d akken d amceddal (d yiwen n ṣṣenf n uweṭṭuf, d ameqran), ay yemmuten seg usemmiḍ. Dɣa qqaren-d dakken yella wemgerrad ger uweṭṭuf akk d wemceddal. Aweṭṭuf ijemmeɛ lɛewla, deg lweqt ay deg amceddal "yettazzal kan, iteddu kan", ur yesɛi lmeɛna. ɣef waya ay d-yeqqim wanzi-nni : Deg unebdu, ḥuff, ḥuff, deg ccetwa, rḍel-iyi-d ay aweṭṭuf. "Ḥuff" anamek-is "nadi, qelleb" deg teqbaylit n Tuǧa.
Ma d isem n ubeɛɛuc-agi yuklal daɣen ad as-neqqim. "Warẓigen", akken d-nniɣ sufella-yagi, yettakk anzi ɣer "wa iẓeggen" n tmaheɣt n Uhaggar. Deg tmaheɣt, awal-a anamek-is "win iẓeggen" neɣ "aɣersiw-nni iẓeggen" d acu kan, ur ssineɣ ara d acu ay d anamek n wemyag "iẓeggen" deg tmaheɣt, yernu ula d anaḍ (impératif) n wemyag-agi ur t-ssineɣ ara s ttbut. "Iẓeggen" d amaɣun (participe). Amaɣun-agi yesɛa talɣa n "ikessen" (n wemyag "eks"). Dɣa anaḍ n "iẓeggen" ad yili "eẓg". Ahat "eẓg" anamek-is "zɛeḍ, ɛeyyeḍ, suɣ", u d netta ay d-yefkan amyag n taɛrabt taɣerfant "ẓgi" ("raw yeẓgi-lek"> "la d ak-d-yeɣɣar/la d ak-d-yessawal"). Ihi, deg laṣel, "wa iẓeggen" ad yili unamek-is "win yettsuɣun". Ma d "warẓigen" ad yili yekka-d seg wawal-nni n tmaheɣt neɣ tmaziɣt taqburt.
Awal "ẓẓdec" yezmer ad yili daɣen yekka-d seg uẓar n *eẓg, dɣa ad yili ibedden kan akk d zzman (?).
Ma d awal "awerǧeǧǧiḍ", yettemcabi ɣer "warẓigen", maca wissen ma yella seg-s ay d-yekka. D acu kan, la ttxemmimeɣ dakken awal-a nezmer ad t-nesseqreb ɣer "cicada" ay yellan d isem alatini n uwerǧeǧǧiḍ. Isem-agi n "cicada" yekka-d seg tegrigit, kiccos (taglimt/membrane) et ado (cnu), meḥsub "taglimt icennun". "Kiccos-ado" n tegrigit yefkayefka-d "cicada" deg tlatinit, u aneggaru-yagi yefka-d "cigale" deg tefrensist. Deg tlatinit, "cicada" yettwanṭaq-d [čikada], dɣa yezmer lḥal ad yili "awerǧeğǧiḍ" yekka-d seg "cicada". Ta d tamuɣli-yinu tudmawant.
iwarẓigen d tawacult n iburɣas yettsuɣun deg unebdu. Yemgarad wamek ay s-qqaren deg tmiwa timaziɣwalin, yernu tudert-is tessewham, aṭas n medden ur tt-nessin ara. Amur ameqqran deg-neɣ ssnen kan dakken warẓigen itteffeɣ-d deg unebdu i wakken ad aɣ-yesseḥreq s usuɣu-nni-yines. D acu kan, warẓigen mačči ala deg unebdu kan ay yettidir, wanag taḥkayt-is ɣezzifet.
Deg Tmurt n Leqbayel warẓigen yesɛa aṭas n yismawen : qqaren-as warẓigen neɣ awerǧeǧǧiḍ (neɣ werǧeǧǧi, awerǧeǧǧin, iwrejrej, warjejig) deg Yiwaḍiyen akk d tmiwa ay ten-id-iqerben, ẓẓdec (neɣ ẓẓdeč, ẓẓdeǧ, tteẓẓdeč) deg kra n tmiwa nniḍen. Qqaren-as daɣen abẓiẓ deg tama n Ɛin Lḥemmam neɣ awejwaj deg jijel d Agmuḍ n bgayet. Yella daɣen wawal warẓigen (neɣ warzigen, arzug), acku yettakk anzi ɣer "wa iẓeggen" d isem n ubeɛɛuc-agi s tmaheɣt- akk d "awerǧeǧǧiḍ", d isem yesɛan talɣa talugant, nezmer ad d-nessuddem seg-s asget war uguren (awerǧeǧǧiḍ> iwerǧeǧǧiḍen).
Warẓigen d abeɛɛuc alemmas, yesɛa ger n 2 d 5 yisuntimitren, d "azuran" u tafekka-s (ṣṣura-s) teččur d anẓaden. Warẓigen yesɛa rebɛa wafriwen. Mi ara yafeg, nezmer ad ten-nwali. Yesɛa sin wafriwen imeqqranen (d wid n ufella) akk d sin wafriwen d imecṭuḥen (wid n wadda). Afriwen-is d ifrawanen (transparents) u ttbanen-d deg-sen "yiẓuran".
Warẓigen yettidir deg tmura yeḥman. Nezmer ad t-naf deg wakk timura ay d-yezzin ɣef yilel Agrakal. Ma deg Turuft, warẓigen ur yettidir ara deg tmiwa anda ay qessḥet tegrest (ccetwa). Nezmer ad t-naf deg Fransa, maca deg Briṭanya Tameqrant, yettidir kan deg wenẓul.
Warẓigen itteffeɣ-d mi ara yebdu ad iḥemmu lḥal, deg waggur n Yunyu , yeḥwaǧ anebdu yeḥman d aɣezfan i wakk-n ad yesɛu lweqt ad yefrurex. Taṣebḥit, akk-n kan ara taweḍ teẓɣelt ɣer 22 n tfesniwin (22° C), ad yebdu warẓigen ad yettsuɣu. D amalay ay yettsuɣun i wakk-n ad d-yejbed unti, dɣa asuɣu-yagi d ayen yessefken ɣer iwerǧeǧǧiḍen i wakken ad frurxen.
Warẓigen dima nettaf-it deg yisekla (ttjur), imi din ay yettaf ayen ara yečč. Yuɣ lḥal, warzigen itett aselɣaɣ (sève) n yisekla, yettsummu-t s yiwen ujeɛbub ay yes ay ineqqer taferkit (iqcer) useklu-nni.
Unti n warẓigen tettarew timellalin-is deg yemɣan akk d yifurkawen yekkawen, yeqquren. Tezmer ad tessers ger 200 d 300 n tmellalin timecṭuḥin. Timellalin-a ad d-frurxent ger Ctember d Tuber, mi ara d-yaweḍ wemwan (lexrif). Akken kan ara d-tefrurex twekka n uwerǧeǧǧiḍ, ad tekcem s akal u ad teffer din. Tawekka-ya tezmer ad tidir alamma d 4 yiseggasen ddaw wakal !!! Yernu d aselɣaɣ n yiẓuran n yemɣan ara ttett deg tallit-a. Tawekka n uwerǧeǧǧiḍ tettbeddil talɣa 7 yiberdan deg rebɛa-yagi yiseggasen. Sakk-in, asmi ara d-teffeɣ "twekka"-ya seg wakal, ad tbeddel "aglim" i tikkelt taneggarut, u ad d-yeffeɣ seg-s ubeɛɛuc-nni yesɛan afriwen u yezmer ad yafeg, warẓigen-nni ay nessen.
Warẓigen mačči s yimi-s ay yettsuɣu, wanag yesɛa yiwet n teglimt ger wedmar-is d tɛebbuḍt-is, yetthuzzu-tt, dɣa d nettat ay d-ittgen imesli-nni (ṣṣut) yesseḥraqen. Zik, llan imassanen la ttxemmimen dakken warẓigen, ɣas yettsuɣu, maca ur yezmir ara ad isel. Anamek-is ɣas ma yella warẓigen itteg-d imesli iǧehden, maca netta d aɛeẓẓug, ur yezmir ara ad as-isel. Jean-Henri Fabre (1823-1915) d yiwen umassan n yibeɛɛac afrensis, yeɛreḍ ad d-yessebgen. Fabre yenna-d dakken mi ara t-iwali warẓigen, ad yeḥbes seg usuɣu, deg lweqt ay deg mi ara yeffer ɣef warẓigen-nni u ad yebdu ad ixeddem lḥess, warẓigen-nni ur yettsusum ara, ad ikemmel ad yettsuɣu, amzun ur yesli i wacemma. I wakken ad d-yefk ttbut(anza) dakken warẓigen ur isell ara, Fabre yewwi-d lmedfeɛ yewwet yis-s yiwen useklu (ttejra) yeččuren d iwerǧeǧǧiḍen ara yettsuɣun. ɣas lmedfeɛ-nni iga lḥess d ameqqran, iwerǧeǧǧiḍen-nni ur ssusmen ara , kemmlen la ttsuɣun, amzun acemma ur yeḍri. D aya ay yeǧǧan Fabre ad d-yini dakken iwerǧeǧǧğiḍen d iɛeẓẓugen s tidet.
D acu kan, aya yezmer ad aɣ-d-iban d aɣwali, d ayen ur nettwafham, d ayen yessewhamen. Yuɣ lḥal, ma yella awerǧeǧǧiḍ yesseqdac asuɣu-yines (ay yellan d imesli - d ṣṣut) i wakken ad d-yejbed unti-yines, ihi unti-nni-yines yessefk ad as-t-sel i wakken ad d-tas ɣur-s (!!!). Maca deg yiseggasen n 1960 d 1970, sbegnen-d yimassanen dakken unti n uwerǧeǧǧiḍ tezmer ad tsel i yimesliyen s wesnagar (fréquence) yemgaraden ɣef win ay yes nsel nekkni. Lḥess ara teg tiyita n lmedfeɛ zemren ad as-slen yemdanen, maca awerǧeǧǧiḍ ur yezmir ad as-isel.
Deg Yiwunak Yedduklen n Marikan, yettidir yiwen n ṣṣenf n warẓigen, d netta ay d abeɛɛuc yesɛan leɛmer aɣezfan akk deg umaḍal (ddunit). Wagi qqaren-as awerǧeǧǧiḍ n Temrikt n Ugafa (tawsit/ssenf Magicicada). Abeɛɛuc-agi yessewham imi asmi ara d-yefrurex, "tawekka-yines" tettidir 17 yiseggasen s ddaw tmurt, sakk-in, yettaweḍ-d wass ay deg d-tteffeɣ, tteqqel d awerǧeǧǧiḍ amengaḍ (adulte). Awerǧeǧǧiḍ-agi yettidir deg wegmuḍ (ccerq) n Yiwunak Yedduklen, u itteffeɣ-d deg tlemmast n Magu, mi ara taweḍ teẓɣelt ɣer 17 n tfesniwin (17° C). D acu kan, ayen yessewhamen ugar netta dakken awerǧeǧǧiḍ-agi, asmi ara d-yeffeɣ seg wakal, yettidir kan yiwen yiḍ. Deg yiḍ-nni ara d-ffɣen akk waytmaten-is, ad suɣen, ad frurxen, unti ad tessers timellalin-is, u mi ara yali wass, ad mmten merra.
Ang kuliglig (Ingles: cicada) ay isang kulisap ng orden ng Hemiptera, suborden Auchenorrhyncha, na nasa superpamilya Cicadoidea. Ang kulisap na ito ay may mga malalaki at hiwalay na mata sa ulo at may mga naaninag at ma-ugat na mga pakpak. Mayroong 2,500 na uri ng kuliglig sa buong mundo at marami pa ang hindi pa nauuri. Nabubuhay ang mga kuliglig sa mga temperate at tropikal na mga klima at isa sa mga kilalang mga kulisap dahil sa kanilang laki at kanilang talento sa pagiingay. Ang mga kuliglig ay minsan tinatawag ding "balang",[1] pero sila kabilang sa mga totoong balang. Tinatawag rin silang "garapong langaw". Ang mga kuliglig ay may kaugnayan sa mga miyembro ng Cicadellidae at Cercopoidea. Sa mga bahagi ng timog Bulubundukin ng Appalachian sa Estados Unidos sila ay tinatawag na "tuyong langaw" dahil sa mga tuyong balat na iniiwan nila.
Ang mga kuliglig ay hindi nangangagat ngunit maaring maging peste sa mga sinasakang halaman. Kinakain ang mga kuliglig lalo na ang mga babae na mas malaman. Ang mga kuliglig ay kinakain sa Sinaunang Gresya, Tsina, Malaysia, Burma, Latin America at Congo. Ang mga balat ng kuliglig ay ginagamit sa tradisyonal na medisina ng Tsina.[2]
Ang pangalan a nagmula sa salitang Latin na cicada, na ibig sabihin ay "taga-buzz". Sa klasikong Griyego tinatawag itong tettix, at sa makabagong Griyego bilang tzitzikas - ang parehong ngalan ay onomatopoiya.
Ang kuliglig (Ingles: cicada) ay isang kulisap ng orden ng Hemiptera, suborden Auchenorrhyncha, na nasa superpamilya Cicadoidea. Ang kulisap na ito ay may mga malalaki at hiwalay na mata sa ulo at may mga naaninag at ma-ugat na mga pakpak. Mayroong 2,500 na uri ng kuliglig sa buong mundo at marami pa ang hindi pa nauuri. Nabubuhay ang mga kuliglig sa mga temperate at tropikal na mga klima at isa sa mga kilalang mga kulisap dahil sa kanilang laki at kanilang talento sa pagiingay. Ang mga kuliglig ay minsan tinatawag ding "balang", pero sila kabilang sa mga totoong balang. Tinatawag rin silang "garapong langaw". Ang mga kuliglig ay may kaugnayan sa mga miyembro ng Cicadellidae at Cercopoidea. Sa mga bahagi ng timog Bulubundukin ng Appalachian sa Estados Unidos sila ay tinatawag na "tuyong langaw" dahil sa mga tuyong balat na iniiwan nila.
Ang mga kuliglig ay hindi nangangagat ngunit maaring maging peste sa mga sinasakang halaman. Kinakain ang mga kuliglig lalo na ang mga babae na mas malaman. Ang mga kuliglig ay kinakain sa Sinaunang Gresya, Tsina, Malaysia, Burma, Latin America at Congo. Ang mga balat ng kuliglig ay ginagamit sa tradisyonal na medisina ng Tsina.
Ang pangalan a nagmula sa salitang Latin na cicada, na ibig sabihin ay "taga-buzz". Sa klasikong Griyego tinatawag itong tettix, at sa makabagong Griyego bilang tzitzikas - ang parehong ngalan ay onomatopoiya.
Siân/Am-po͘-chê (Cicadidae) sī chi̍t khoán khun-thiông.
Tonggérét nyaéta sajenis insékta anu ngaluarkeun sora anu has ti éta insékta. Sora anu dihasilkeun ku éta insékta téh ngoncrang pisan, cicingna tonggérét téh nyaéta dina tatangkalan jeung tahan lila dina tatangkalan.[1]
Tonggérét téh ayana heunteu di Sunda waé tapi di Jawa gé aya ngan béda ngaran hungkul. Lamun di Jawa mah di sebutna garengpung atau uir-uir.[1]
Wangun tonggérét téh jiga laleur tapi mun laleur mah leutik, tonggérét mah gedé tapi aya ogé tonggérét nu bentukna leutik. Tonggérét boga jangjang anu transparan jeung mata anu gedé warna hideung.[1]
Tonggérét hirup di iklim anu tropis contohna di Indonésia. Munculna tonggérét bisa dicirian pas ahir usum hujan, tonggérét bakal kaluar di taneuh terus naék ka permukaan taneuh terus sanggeus kitu tonggérét bakal kawin jeung lawan jenisna, sanggeus kawin tonggérét bikang bakal nyimpen endogna di taneuh terus sanggeus kitu tonggérét bakal paéh. Tonggérét boga fase anu luar biasa nyaéta tonggérét hirup salila 17 tahun dina fase larva, sanggeus éta ukur 3 poé saenges jadi larva bakal jadi Insékta dewasa terus bakal bisa ngareproduksi. Sanggeus nungguan salila 17 tahun téh, 3 poé jadi Insékta, saminggu ti éta bakal paéh.[1]
Tonggérét sawawa panjangna 2 - 5 cm, najan di Malaysia mah aya Pomponia imperatoria nu panjangna nepi ka 15 cm. Panon tonggérét mah pajauh, nonjol di sisi kénca-katuhu huluna, anténeuna pondok, aya di antara/hareupeun panonna, sedengkeun jangjang hareupna mémbranan. Di wewengkon nu tiris, tonggérét bisa manaskeun awakna sorangan, sedengkeun di daérah sagara keusik nu panas bisa nurunkeun hawa awakna (ku cara ngésangan manéh).
Tonggérét jalu boga tymbal, sumber sorana nu nongtoréng, dina sisi handap abdoménna. Sorana téh lain stridulasi sakumaha dina jangkrik (nu ngaluarkeun sora tina gésékan jangjang luarna): tymbal téh bagian éksoskeleton nu dirobah jadi mémbran kompléks nu ngandung mémbran ipis. Mémbran ieu digeterkeun gancang pisan ku otot anu kuat, nu lajeng dirésonansikeun ku rongga nu diturunkeun tina trahéa, antukna sorana narikan. Aya tonggérét nu sorana bisa ngaleuwihan 106 dB (SPL), pangtarikna ti antara gegeremet nu ngaluarkeun sora.
Sanggeus jalangan, bikangna bakal nyelapkeun endogna dina sela-sela kai. Nalika megar, bilatungna bakal ragrag kana taneuh pikeun ngamimitian daur hirup lianna, nu katelah kuuk. Daur hirup tonggérét bisa nepi ka 2-5 taun, malah sababaraha spésiés mah aya nu bisa leuwih (daur hirup Magicicada bisa nepi ka 13-17 taun). Daur hirup nu panjang ieu mangrupa adaptasi pikeun nyingkahan prédasi, sangkan pola hirupna teu luyu jeung daur hirup tonggérét. Nu ahéng téh yén angka 13 jeung 17 téh angka prima; tonggérét nu daur hirupna 15 taun bisa dimangsa ku prédator nu daur hirupna tilu atawa lima taun. Tina mangsa hirup nu sakitu lilana, tonggérét téh lolobana aya dina bentuk kuuk, nu hirup na jero taneuh (30 cm nepi ka 2,5 méter).
Sanggeus nincak kana mangsana, ieu kuuk bakal kaluar tina taneuh sarta naék kana tatangkalan di deukeutna. Di dinya kuuk lajeng bakal asup kana hambalan hirupna anu panungtung salaku tonggérét sawawa.
Liang kaluar kuuk (Jepang) Aya rébuan spésiés tonggérét, nu disusun kana dua famili: Tettigarctidae jeung Cicadidae. Spésiés Tettigarctidae nu hirup kénéh aya dua: hiji di Australia Kidul, hiji deui di Tasmania. Famili Cicadidae dibagi kana subfamili Tettigadinae, Cicadinae jeung Tibicininae, nu kabéhanana aya di sakuliah dunya, iwal Antartika.
Spésiés tonggérét di Amérika Kalér lolobana kaasup genus Tibicen—tonggérét taunan, tapi nu paling dipikanyaho mah genus Magicicada. Tonggérét ieu mah daur hirupna téh panjang pisan (13 atawa 17 taun), sarta mucunghul dina jumlah anu mahabu. Spésiés Amérika lianna, di antarana Tonggérét Apacé (Diceroprocta apache).
Di Selandia Anyar, tonggérétna kabagi kana 38 spésiés ti 5 genera, nu kabéhanana éndemik Selandia Anyar jeung kapuloan sabudeureunana (Kapuloan Norfolk, Kalédonia Anyar).
Tonggérét nyaéta sajenis insékta anu ngaluarkeun sora anu has ti éta insékta. Sora anu dihasilkeun ku éta insékta téh ngoncrang pisan, cicingna tonggérét téh nyaéta dina tatangkalan jeung tahan lila dina tatangkalan.
Tonggérét téh ayana heunteu di Sunda waé tapi di Jawa gé aya ngan béda ngaran hungkul. Lamun di Jawa mah di sebutna garengpung atau uir-uir.
Wangun tonggérét téh jiga laleur tapi mun laleur mah leutik, tonggérét mah gedé tapi aya ogé tonggérét nu bentukna leutik. Tonggérét boga jangjang anu transparan jeung mata anu gedé warna hideung.
Tonggérét hirup di iklim anu tropis contohna di Indonésia. Munculna tonggérét bisa dicirian pas ahir usum hujan, tonggérét bakal kaluar di taneuh terus naék ka permukaan taneuh terus sanggeus kitu tonggérét bakal kawin jeung lawan jenisna, sanggeus kawin tonggérét bikang bakal nyimpen endogna di taneuh terus sanggeus kitu tonggérét bakal paéh. Tonggérét boga fase anu luar biasa nyaéta tonggérét hirup salila 17 tahun dina fase larva, sanggeus éta ukur 3 poé saenges jadi larva bakal jadi Insékta dewasa terus bakal bisa ngareproduksi. Sanggeus nungguan salila 17 tahun téh, 3 poé jadi Insékta, saminggu ti éta bakal paéh.
Ñakyrã (karaiñe'ẽ: cigarra, cícada, lasioñe'ẽ: Cicadidae) tymbachu'i ovevéva ha ikangue’ỹva, opurahéiva arahakúpe ha ojepire’óva yvyra rakãre.
Ă-cì, iâ siā có̤ ă-ì(阿蛦), sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng-ngiê, sĭk-sĭk táu-mìng, lâng lăk mĕ̤k-ciŭ liê iā kŭi. Ciòng sié-gái gê̤ṳng-cūng ô dâi-mō̤ 2,500 cṳ̄ng ă-cì, ciō-iéu sĕng-uăk diŏh iĕk-dái dê-kṳ̆. Hâ-tiĕng sèng-âu, ă-cì dŭ pók chéu-puòi lā̤ ngék chéu-cáik. Gē̤ng ă-cì bók-dō̤ ô huák-ĭng-ké, â̤ huák chók cêng hiōng gì siăng-ĭng. Ă-cì mâ̤ gâ nè̤ng iâ mâ̤ déng nè̤ng, dó̤i nè̤ng mò̤ hâi.
Gău-puói hâiu, mō̤ ă-cì ciŏng lâung săng diŏh chéu-puòi diē-sié. Éu-tè̤ng bô chók hâiu, dâung lŏ̤h diê-dău, cêu sĕng-uăk diŏh diê-dău-â. Ék-buăng, ă-cì éu-tè̤ng găk diê-dău-â sĕng-uăk 2 gáu 5 nièng, iâ ô siŏh piĕ cṳ̄ng-lôi â̤ dòng gáu sĕk-gūi nièng. Gáu-sì, ă-cì éu-tè̤ng cêu gŭk siŏh dèu diô iù tù diē-sié bà chók lì, bà gáu chéu lā̤ táung káe̤k, biéng có̤ sìng-tè̤ng. Ciáh táung lâi káe̤k-káe̤k gì sèng-âu, ă-cì puòi-hŭ gâe̤ng sĭk-sĭk dŭ có̤ niōng-niōng-nuóh, diŏh dīng siŏh dâung sì-găng ciáh biéng dâing. Ă-cì káe̤k-káe̤k â̤-sāi có̤ dṳ̆ng-iŏh.
Ă-cì, iâ siā có̤ ă-ì(阿蛦), sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng-ngiê, sĭk-sĭk táu-mìng, lâng lăk mĕ̤k-ciŭ liê iā kŭi. Ciòng sié-gái gê̤ṳng-cūng ô dâi-mō̤ 2,500 cṳ̄ng ă-cì, ciō-iéu sĕng-uăk diŏh iĕk-dái dê-kṳ̆. Hâ-tiĕng sèng-âu, ă-cì dŭ pók chéu-puòi lā̤ ngék chéu-cáik. Gē̤ng ă-cì bók-dō̤ ô huák-ĭng-ké, â̤ huák chók cêng hiōng gì siăng-ĭng. Ă-cì mâ̤ gâ nè̤ng iâ mâ̤ déng nè̤ng, dó̤i nè̤ng mò̤ hâi.
Gău-puói hâiu, mō̤ ă-cì ciŏng lâung săng diŏh chéu-puòi diē-sié. Éu-tè̤ng bô chók hâiu, dâung lŏ̤h diê-dău, cêu sĕng-uăk diŏh diê-dău-â. Ék-buăng, ă-cì éu-tè̤ng găk diê-dău-â sĕng-uăk 2 gáu 5 nièng, iâ ô siŏh piĕ cṳ̄ng-lôi â̤ dòng gáu sĕk-gūi nièng. Gáu-sì, ă-cì éu-tè̤ng cêu gŭk siŏh dèu diô iù tù diē-sié bà chók lì, bà gáu chéu lā̤ táung káe̤k, biéng có̤ sìng-tè̤ng. Ciáh táung lâi káe̤k-káe̤k gì sèng-âu, ă-cì puòi-hŭ gâe̤ng sĭk-sĭk dŭ có̤ niōng-niōng-nuóh, diŏh dīng siŏh dâung sì-găng ciáh biéng dâing. Ă-cì káe̤k-káe̤k â̤-sāi có̤ dṳ̆ng-iŏh.
Το τζιτζίκι ή ο τζίτζικας ή (κυπρ.) ζίζιρος είναι τα λαϊκά ονόματα διάφορων ειδών εντόμων από την οικογένεια των Τεττιγιδών (Cicadidae), ονομασία η οποία προέρχεται από τη λόγια λέξη τέττιξ (Cicada), που σημαίνει τζίτζικας στα αρχαία ελληνικά (και λατινικά). Το τζιτζίκι είναι ένα έντομο που ζει συνήθως στα δέντρα και παράγει ένα χαρακτηριστικό ήχο που προδίδει την παρουσία του. Στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα γνωστό από την ιστορία του Αισώπου, «Ο τζίτζικας και ο μέρμηγκας» (Τέττιξ και μύρμηκες)[1]
Στην Ευρώπη η οικογένεια των Τεττιγιδών αποτελείται από δυο υποοικογένειες με μόνο τρία γένη. Στην Ελλάδα συναντούμε τα είδη Cicada orni, Cicadatra alhageos, Cicadatra atra, Cicadatra hyalina, Cicadatra hyalinata και Lyristes plebeius.
Αν και έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος για έντομα (2-5 εκατοστά) είναι δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς, γιατί το χρώμα τους είναι παρόμοιο με το χρώμα των κορμών των δένδρων. Το σώμα του είναι πεπλατυσμένο, το κεφάλι του κοντό και πλατύ, έχει πέντε μάτια, δύο μεγάλα, κανονικά και τρία μικρότερα, βοηθητικά. Τα φτερά του είναι φτιαγμένα από λεπτή διαφανή μεμβράνη και τα πόδια του λεπτά και μακριά. Το χρώμα του σε γενικές γραμμές είναι μαύρο. Όμως διακρίνουμε σ' αυτόν και διάφορες αποχρώσεις κίτρινου και καφέ.
Τρέφεται με τη λύμφη των βλαστών, τους οποίους τρυπά με μια ειδική προβοσκίδα, που μοιάζει με έμβολο. Η θηλυκή γεννά τα αυγά της μέσα σε τρύπες που κάνει πάνω στους μαλακούς βλαστούς. Αυτό γίνεται κατά τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο. Από τα αυγά βγαίνουν οι προνύμφες, περίπου κατά το τέλος του καλοκαιριού, οι οποίες κατεβαίνουν από τα δέντρα, κάνουν τρύπες μέσα στη γη, κοντά στις ρίζες κι εκεί μπορούν να ζήσουν και τέσσερα χρόνια (αλλού 17 ή 13 χρόνια) μέχρι που να μετατραπούν σε κανονικές νύμφες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τζιτζίκι, για την ειδική ηχητική συσκευή που υπάρχει ανάμεσα στο θώρακα και την κοιλιά του τζιτζικιού μέσω της οποίας δημιουργείται αυτό το ιδιόμορφο τερέτισμα, που ακούγεται τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες. Η συσκευή αποτελείται από δύο κοιλότητες που χωρίζονται από μια λεπτή μεμβράνη τεντωμένη. Κάθε φορά που δονείται η μεμβράνη αυτή, παράγεται ο ήχος.
Με το τζιτζίκι είναι συνδεδεμένος και ο μύθος του Τιθωνού. Ο Τιθωνός ήταν θνητός που είχε γίνει αθάνατος από τους θεούς μετά από παράκληση της Ηούς, η οποία όμως ξέχασε να ζητήσει να παραμείνει και νέος. Όταν λοιπόν ο Τιθωνός έφθασε σε έσχατο γήρας, η Ηώς, που ως θεά ήταν αθάνατη και πάντα νέα, δεν μπορούσε πια να τον βλέπει. Τότε οι θεοί τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν σε ένα ζαρωμένο έντομο που μιλά ακατάπαυστα, το τζιτζίκι.
Το τζιτζίκι ή ο τζίτζικας ή (κυπρ.) ζίζιρος είναι τα λαϊκά ονόματα διάφορων ειδών εντόμων από την οικογένεια των Τεττιγιδών (Cicadidae), ονομασία η οποία προέρχεται από τη λόγια λέξη τέττιξ (Cicada), που σημαίνει τζίτζικας στα αρχαία ελληνικά (και λατινικά). Το τζιτζίκι είναι ένα έντομο που ζει συνήθως στα δέντρα και παράγει ένα χαρακτηριστικό ήχο που προδίδει την παρουσία του. Στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα γνωστό από την ιστορία του Αισώπου, «Ο τζίτζικας και ο μέρμηγκας» (Τέττιξ και μύρμηκες)
Στην Ευρώπη η οικογένεια των Τεττιγιδών αποτελείται από δυο υποοικογένειες με μόνο τρία γένη. Στην Ελλάδα συναντούμε τα είδη Cicada orni, Cicadatra alhageos, Cicadatra atra, Cicadatra hyalina, Cicadatra hyalinata και Lyristes plebeius.
Αν και έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος για έντομα (2-5 εκατοστά) είναι δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς, γιατί το χρώμα τους είναι παρόμοιο με το χρώμα των κορμών των δένδρων. Το σώμα του είναι πεπλατυσμένο, το κεφάλι του κοντό και πλατύ, έχει πέντε μάτια, δύο μεγάλα, κανονικά και τρία μικρότερα, βοηθητικά. Τα φτερά του είναι φτιαγμένα από λεπτή διαφανή μεμβράνη και τα πόδια του λεπτά και μακριά. Το χρώμα του σε γενικές γραμμές είναι μαύρο. Όμως διακρίνουμε σ' αυτόν και διάφορες αποχρώσεις κίτρινου και καφέ.
Τρέφεται με τη λύμφη των βλαστών, τους οποίους τρυπά με μια ειδική προβοσκίδα, που μοιάζει με έμβολο. Η θηλυκή γεννά τα αυγά της μέσα σε τρύπες που κάνει πάνω στους μαλακούς βλαστούς. Αυτό γίνεται κατά τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο. Από τα αυγά βγαίνουν οι προνύμφες, περίπου κατά το τέλος του καλοκαιριού, οι οποίες κατεβαίνουν από τα δέντρα, κάνουν τρύπες μέσα στη γη, κοντά στις ρίζες κι εκεί μπορούν να ζήσουν και τέσσερα χρόνια (αλλού 17 ή 13 χρόνια) μέχρι που να μετατραπούν σε κανονικές νύμφες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τζιτζίκι, για την ειδική ηχητική συσκευή που υπάρχει ανάμεσα στο θώρακα και την κοιλιά του τζιτζικιού μέσω της οποίας δημιουργείται αυτό το ιδιόμορφο τερέτισμα, που ακούγεται τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες. Η συσκευή αποτελείται από δύο κοιλότητες που χωρίζονται από μια λεπτή μεμβράνη τεντωμένη. Κάθε φορά που δονείται η μεμβράνη αυτή, παράγεται ο ήχος.
Με το τζιτζίκι είναι συνδεδεμένος και ο μύθος του Τιθωνού. Ο Τιθωνός ήταν θνητός που είχε γίνει αθάνατος από τους θεούς μετά από παράκληση της Ηούς, η οποία όμως ξέχασε να ζητήσει να παραμείνει και νέος. Όταν λοιπόν ο Τιθωνός έφθασε σε έσχατο γήρας, η Ηώς, που ως θεά ήταν αθάνατη και πάντα νέα, δεν μπορούσε πια να τον βλέπει. Τότε οι θεοί τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν σε ένα ζαρωμένο έντομο που μιλά ακατάπαυστα, το τζιτζίκι.
Црцорци (науч. Cicadidae) — семејство инсекти од редот на полутврдокрилците (Hemiptera) со преку 3.000 видови ширум светот.
Семејството ги опфаќа следниве потсемејства и племиња:[1]
потсемејство Cicadettinae Buckton, 1890
потсемејство Cicadinae Latreille, 1802
потсемејство Tettigomyiinae Distant, 1905
потсемејство Tibicininae Distant, 1905
Црцорци (науч. Cicadidae) — семејство инсекти од редот на полутврдокрилците (Hemiptera) со преку 3.000 видови ширум светот.
Семејството ги опфаќа следниве потсемејства и племиња:
потсемејство Cicadettinae Buckton, 1890
племе Aragualnini Sanborn, 2018 племе Carinetini Distant, 1905 племе Chlorocystini Distant, 1905 племе Cicadatrini Distant, 1905 племе Cicadettini Buckton, 1890 племе Hemidictyini Distant, 1905 племе Katoini Moulds & Marshall, 2018 племе Lamotialnini Boulard, 1976 племе Nelcyndanini Moulds & Marshall, 2018 племе Pagiphorini Moulds & Marshall, 2018 племе Parnisini Distant, 1905 племе Pictilini Moulds & Hill, 2018 племе Prasiini Matsumura, 1917 племе Taphurini Distant, 1905потсемејство Cicadinae Latreille, 1802
племе Arenopsaltriini Moulds, 2018 племе Burbungini Moulds, 2005 племе Cicadini Latreille, 1802 племе Cicadmalleuini Boulard & Puissant, 2013 племе Cosmopsaltriini Kato, 1932 племе Cryptotympanini Handlirsch, 1925 племе Cyclochilini Distant, 1904 племе Distantadini Orian, 1963 племе Dundubiini Distant, 1905 племе Durangonini Moulds & Marshall, 2018 племе Fidicinini Distant, 1905 племе Gaeanini Distant, 1905 племе Jassopsaltriini Moulds, 2005 племе Lahugadini Distant, 1905 племе Leptopsaltriini Moulton, 1923 племе Macrotristriini Moulds, 2018 племе Oncotympanini Ishihara, 1961 племе Orapini Boulard, 1985 племе Platypleurini Schmidt, 1918 племе Plautillini Distant, 1905 племе Polyneurini Amyot & Audinet-Serville, 1843 племе Psaltodini Moulds, 2018 племе Psithyristriini Distant, 1905 племе Sinosenini Boulard, 1975 племе Sonatini Lee, 2010 племе Talcopsaltriini Moulds, 2008 племе Tamasini Moulds, 2005 племе Thophini Distant, 1904 племе Tosenini Amyot & Audinet-Serville, 1843 племе Zammarini Distant, 1905потсемејство Tettigomyiinae Distant, 1905
племе Lacetasini Moulds & Marshall, 2018 племе Malagasiini Moulds & Marshall, 2018 племе Tettigomyiini Distant, 1905 племе Ydiellini Boulard, 1973потсемејство Tibicininae Distant, 1905
племе Chilecicadini Sanborn, 2014 племе Platypediini Kato, 1932 племе Selymbriini Moulds & Marshall, 2018 племе Tettigadini Distant, 1905 племе Tibicinini Distant, 1905Цыка́ды (па-лацінску: Cicadidae, Westwood, 1840) — сямейства цыкадавых клаповых казурак.
Галава кароткая, вочы моцна вылупленыя, на цемені 3 простых вочка, якія ўтвараюць трохкутнік; кароткія щацінападобныя вусікі складаюцца з 7 суставаў; ротавыя часткі складаюцца з трохсустаўнага хабатка.
Пярэднія крылы даўжэшыя за заднія, крылы збольшага празрыстыя, часам ярка афарбаваныя або чорныя; сцёгны сярэдняй пары ног кароткія і шырокія, пярэднія сцёгны патоўшчаныя, зьнізу з шыпамі; галёнкі цыліндрычныя.
Чэраўца звычайна даволі тоўстае і сканчваецца ў самак яйцакладам, у самцоў капуляцыйным апаратам. Надзвычай характэрным з'яўляецца прысутнасьць у самцоў цыкад асаблівага галасавога апарату. Ён зьмяшчаецца на ніжням баку заднягрудзі, ззаду задніх ног, пад двума вялікімі паўкруглымі лускавінкамі; гэты апарат складаецца з сярэдняй і двух бакавых паражнін. На дне сярэдняй паражніны знаходзяцца дзьве пары перапонак, зь якіх дзьве пярэднія перапонкі называюцца складкавымі (з-за складак), а дзьве заднія - люстэркавымі, бо яны бліскучыя і гладкія. Бакавыя паражніны маюць збоку адтуліну, якая вядзе на паверхню цела. Ва ўнутранай сьценцы гэтых паражнін ўстаўленая барабанная перапонка, да якой прымацоўваецца цягліца, якая прыводзіць перапонку ў ваганьне. Сярэднія паражніны служаць у якасьці рэзанатараў. У самак галасавы апарат рудыментарны, так што яны сьпяваць ня могуць.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Цыка́ды (па-лацінску: Cicadidae, Westwood, 1840) — сямейства цыкадавых клаповых казурак.
ঝিলী এবিধ হেমিপটেৰা (Hemiptera) বৰ্গৰ আউশনোৰহাইনছা(Auchenorrhyncha) উপবৰ্গৰ পতঙ্গ । ঝিলী ছিকাডোইডিয়া মহাশ্ৰেণীৰ অন্তঃৰ্গত। চকুৰে সহজে দেখা পোৱা সীৰাৰে সৈতে, ইয়াৰ পাখিহাল ভালদৰে বিকশিত। কিছুমান প্ৰজাতিৰ আকৌ পাখিৰ আৱৰণ স্বচ্ছ হোৱাও দেখা যায়। জীৱবিজ্ঞানীসকলে প্ৰায় ২,৫০০ বিধ বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ ঝিলীৰ বৰ্ণনা কৰি উলিয়াইছে, যদিও আৰু বহুত প্ৰজাতিৰ বৰ্ণনা কৰিবলৈ এতিয়াও বাকী আছে। কোনো কোনোৱে ইংৰাজীত ঝিলীক ভূলকৈ কাকতী ফৰিং (locusts) বুলিও ভূলকৈ কোৱা দেখা যায়। আছলতে এই দুবিধ কীট সম্পূৰ্ণৰূপে ভিন্ন জাতিৰহে।
[1]
সাধাৰন অবস্থাত ঝিলীয়ে মানুহক নাকামোৰে নাইবা অন্য একো অনিষ্টও নকৰে কিন্তু কেতিয়াবা ইহতে মানুহৰ দেহৰ হাত ভৰি আদি অংগক কোনো গা-গছ বা গছৰ ডাল আদি বুলি ভুল কৰি খাবলৈ বুলি কামোৰ মাৰাও দেখা যায়। [2] ঝিলৰ মুখখনত গছৰ ডাল বিন্ধা কৰি ৰস আহৰণ কৰিব পৰাকৈ এডাল দীঘল শুং থাকে। ই ঠিক মহৰ মুখত থকা শুংডালৰ দৰেই কাম কৰে। ঝিলিয়ে কাচিৎহে মানুহক কামোৰে, কিন্তু কেতিয়াবা কামোৰিলে চাল ফাটি যোৱাৰ ফলত অতিপাত বিষ অনুভৱ হব পাৰে।
বহুত ধৰনৰ খেতি-বাতি, গছ-গছনী আৰু গুল্মজাতীয় উদ্ভিদ ঝিলিৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হব পাৰে। এনে গছৰ চালত বিন্ধা কৰি ৰসপাণ কৰা নাইবা কণী পাৰাৰ ফলত গছজোপাৰ ক্ষতিসাধন হব পাৰে। [3][4][5]
পৃথিবীৰ বহুঠাইত ঝিলীক মানুহে খাদ্যৰূপে ব্যৱহাৰ কৰে। প্ৰাচীনকালত গ্ৰীছ, আৰু আধুনিক যুগৰ চীনদেশ, মালয়চীয়া, বাৰ্মা, কোংগো অথবা লেটিন আমেৰিকা আদি অঞ্চলত ঝিলীক খাদ্যৰূপে পৰিবেশন কৰা হয় বুলি জনা যায়। [6] মতা ঝিলীতকৈ মাইকী ঝিলীক খাদ্যহিচাপে বেছি গুৰুত্ব দিয়া হয়, কিয়নো মাইকী ঝিলী মতাটোতকৈ শকত হয়। [6] ঝিলীৰ খোলাটোক চীনদেশীয় পাৰম্পৰিক সিকিৎসাৰ কামতো ব্যবহাৰ কৰা হয়। [7]
ঝিলী এবিধ হেমিপটেৰা (Hemiptera) বৰ্গৰ আউশনোৰহাইনছা(Auchenorrhyncha) উপবৰ্গৰ পতঙ্গ । ঝিলী ছিকাডোইডিয়া মহাশ্ৰেণীৰ অন্তঃৰ্গত। চকুৰে সহজে দেখা পোৱা সীৰাৰে সৈতে, ইয়াৰ পাখিহাল ভালদৰে বিকশিত। কিছুমান প্ৰজাতিৰ আকৌ পাখিৰ আৱৰণ স্বচ্ছ হোৱাও দেখা যায়। জীৱবিজ্ঞানীসকলে প্ৰায় ২,৫০০ বিধ বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ ঝিলীৰ বৰ্ণনা কৰি উলিয়াইছে, যদিও আৰু বহুত প্ৰজাতিৰ বৰ্ণনা কৰিবলৈ এতিয়াও বাকী আছে। কোনো কোনোৱে ইংৰাজীত ঝিলীক ভূলকৈ কাকতী ফৰিং (locusts) বুলিও ভূলকৈ কোৱা দেখা যায়। আছলতে এই দুবিধ কীট সম্পূৰ্ণৰূপে ভিন্ন জাতিৰহে।
সাধাৰন অবস্থাত ঝিলীয়ে মানুহক নাকামোৰে নাইবা অন্য একো অনিষ্টও নকৰে কিন্তু কেতিয়াবা ইহতে মানুহৰ দেহৰ হাত ভৰি আদি অংগক কোনো গা-গছ বা গছৰ ডাল আদি বুলি ভুল কৰি খাবলৈ বুলি কামোৰ মাৰাও দেখা যায়। ঝিলৰ মুখখনত গছৰ ডাল বিন্ধা কৰি ৰস আহৰণ কৰিব পৰাকৈ এডাল দীঘল শুং থাকে। ই ঠিক মহৰ মুখত থকা শুংডালৰ দৰেই কাম কৰে। ঝিলিয়ে কাচিৎহে মানুহক কামোৰে, কিন্তু কেতিয়াবা কামোৰিলে চাল ফাটি যোৱাৰ ফলত অতিপাত বিষ অনুভৱ হব পাৰে।
বহুত ধৰনৰ খেতি-বাতি, গছ-গছনী আৰু গুল্মজাতীয় উদ্ভিদ ঝিলিৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হব পাৰে। এনে গছৰ চালত বিন্ধা কৰি ৰসপাণ কৰা নাইবা কণী পাৰাৰ ফলত গছজোপাৰ ক্ষতিসাধন হব পাৰে।
পৃথিবীৰ বহুঠাইত ঝিলীক মানুহে খাদ্যৰূপে ব্যৱহাৰ কৰে। প্ৰাচীনকালত গ্ৰীছ, আৰু আধুনিক যুগৰ চীনদেশ, মালয়চীয়া, বাৰ্মা, কোংগো অথবা লেটিন আমেৰিকা আদি অঞ্চলত ঝিলীক খাদ্যৰূপে পৰিবেশন কৰা হয় বুলি জনা যায়। মতা ঝিলীতকৈ মাইকী ঝিলীক খাদ্যহিচাপে বেছি গুৰুত্ব দিয়া হয়, কিয়নো মাইকী ঝিলী মতাটোতকৈ শকত হয়। ঝিলীৰ খোলাটোক চীনদেশীয় পাৰম্পৰিক সিকিৎসাৰ কামতো ব্যবহাৰ কৰা হয়।
ਬੀਂਡਾ (ਸਿਕਾਡਾ) (/sɪˈkɑːdə/ ਹੇਮੀਪਟੇਰਾ ਗਣ, Auchenorrhyncha ਉਪਗਣ ਦੇ ਕੀਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਮੋਪਟੇਰਾ ਉਪਗਣ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ)। ਸਿਕਾਡਾ ਸਿਕਾਡੋਇਡੀਆ ਪਰਾਕੁਲ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਿਕਾਡਾ ਨਾਮਕ ਇਹ ਕੀਟ ਹਰ 13 ਤੋਂ 17 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਇਹ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਪਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ ਗਾਉਂਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਘੋਗਾ-ਨੁਮਾ ਪਿੰਜਰ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
சிள் வண்டு என்றும் சுவர்க்கோழி என்றும் அழைக்கப்படும் இந்த வண்டு ஒரு பூச்சி இனத்தைச் சேர்ந்தது ஆகும்.[1] இவை இந்தியா, பண்டைக் கிரேக்கம், சீனா, மலேசியா போன்ற நாடுகளில் காணப்படுகிறது.
சிள் வண்டு என்றும் சுவர்க்கோழி என்றும் அழைக்கப்படும் இந்த வண்டு ஒரு பூச்சி இனத்தைச் சேர்ந்தது ஆகும். இவை இந்தியா, பண்டைக் கிரேக்கம், சீனா, மலேசியா போன்ற நாடுகளில் காணப்படுகிறது.
