蝨毛目

Chawa ni wadudu wadogo wa oda Phthiraptera katika nusungeli Pterygota (wenye mabawa), lakini hata kama wahenga wao walikuwa na mabawa, chawa hawanayo. Wadudu hawa wote ni vidusia wa nje juu ya ndege na mamalia isipokuwa Monotremata (kinyamadege na mhanganungu), popo, nyangumi, pomboo na kakakuona. Kuna aina mbili za chawa: wanaokula nywele, manyoya na seli za ngozi zilizokufa, na wanaofyunza damu ya mwenyeji. Chawa wa aina ya kwanza wana vipande vya mdomo vya kutafuna, wale wengine wana mdomo wa kufyunza. Miguu inabeba aina za magando madogo ili kushika nywele au manyoya ya mwenyeji. Kwa kawaida mayai ya chawa yamegandia nywele au manyoya, au pengine yamewekwa ndani ya shina la unyoya.

Uharibifu wa chawa na jinsi ya kumuangamiza

Chawa wanaopatikana kichwani hawana magonjwa yoyote wanayosababisha lakini waliye mwilini huwa wanasababisha magonjwa. Hata hivyo, katika jamii nyingi, chawa huonekana kana kwamba huwasumbua walio wachafu ama wanaoishi kwa uchafu. Pia hufanya mtu adhoofike kwa sababu ya kunyonywa na vidusia hawa.

Kuna dawa kadhaa za kupuliza ili kuwaua wadudu hawa. Usafi pia ni muhimu kama wataka kuwakwepa.

Picha

• Amblycera (Menacanthus stramineus)

• Amblycera (Menacanthus sp.)

• Anoplura (chawa wa mbeleni, Pthirus pubis)

• Anoplura (yai la chawa wa mbeleni)

• Anoplura (chawa wa ngagi, Pthirus gorillae)

• Ischnocera (chawa wa njiwa, Columbicola columbae)

Viungo vya nje

De Deertlüs(e) (Phthiraptera), meist eenfach Lüs(e) nömmt, sünd en Ornen mank de Insekten. Se leevt as Parasiten up annere Deerter. De meisten Aarden hefft keen Flunken un sünd bannig lüttjet, meist bloß en poor Millimeters lang. Bekannt sünd sunnerlich de Suuglüse ut de Unnerornen Anoplura (Echte Lüse), mit de Minschenlüse (as de Schaamluus, de Koppluus un de Klederluus). De Vagellüse ut de Unnerornen Ambycera freet Feddern un höört ok to düsse Ornen mit to. Bi 650 bit 1000 vun de alltohopen 3500 Aarden sünd in Middeleuropa tohuse.

Kennteken

Dat Lief vun de Deertlüse is normalerwiese bannig platt, de Kopp steiht meist vör. Normolerwiese hefft de Deerter en Suugrüssel, man sunnerlich bi de Mallophaga könnt se mit ehre Mundwarktüge ok kauen un bieten. De enkelten Segmente vun de Bost sünd tohopenwussen, Flunken dreegt se nich, un an de wat korten Been sitt Klamern an, wo sik de Lüse mit an ehren Weert fastholen könnt.

Wie se leven doot

All Deertlüse leevt as Ektoparasiten an Vagels (Vagellüse) oder Söögdeerter (Echte Lüse). Se sünd dor de eenzigste Hööftgruppen (Ornen) mank de Insekten mit, bi de all Deerter, de dor tohören doot, jummerweg as Parasiten up Vagels un Söögdeerter leevt.^[1] De meisten Aarden leevt mehr oder minner man bloß up een Weert, faken könnt ok en ganze Reeg vun Aarden up densülvigen Weert sitten. Ohne düssen Weert könnt se meist bloß en poor Dage overleven. Overdragen weert se meist bi direkten Kontakt vun Lief to Lief oder over dat Nest, bi de Klederluus ok over de Kledaasch.

Kiek ok bi

• List vun Insekten

Belege

1. ↑ Johnson, K. P. et al.: Multiple origins of parasitism in lice, 2004, Proc Biol Sci, Vol. 271, S. 1771–1776

Weblenken

. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Los ftiraptèrs (Phthiraptera) constituisson dins un òrdre unic l'ensems dels insèctes designats jol nom de pesolhs, entre los quals trobam lo pesolh de l'òme.

L'òrdre compta unas 4 900 espècias consideradas coma validas^[1].

Classificacion

Dins la segonda edicion de son Systema Naturae (1758), Carl von Linné pren coma nom de genre lo nom latin del pesolh, Pediculus. I amassa pasmens fòrça animals que podon avar l'aspècte de pesolh, es a dire los posolhs vertadièrs (anoplors), los pesolhs dels aucels (mallofags), los psòcs e tanben un diptèr hippoboscideu. Lo seguèt sul subiècte Johan Christian Fabricius (1775).

La primièr destriament entre los posolh vertadièrs, chucaires de sang, e las espècias amb de mandibulas trissadoiras (mallophages) es degut a Charles de Geer en 1778: gardèt lo nom de genre Pediculus pels primièrs e designa los segonds jol nom de Ricinus^[2].

L'ordre dels anoplors foguèt creat par William Leach en 1815, mas encara i sarra un genre de mallofags. Fin finala Christian Ludwig Nitzsch, davancièr dins l'estudi dels ftiraptèrs, creèt lo tèrme de mallofags en 1818. La diferencia entre los pesolhs vertadièrs, ematofags d'aparelh bucal fissador/chucaire, e los mallofags d'aparelh bucal trissador s'establilizèt e foguèt confirmat par Hermann Burmeister en 1838.

La classificacion tradicionala oposant aqueles dos òrdres, mallofags e anoplors, foguèt contestada en 1985 sus la basa d'una analisi cladistica basada sus la morfologia^[3]. Dempuèi, la classificacion filogenetica adoptada mai tard varièt pauc e foguèt confortada per de trabalhs de filogenia moleculara. Compta quatre grands grops sovent considerats coma de sos-òrdres.

• Amblycera
• Ischnocera
• Rhyncophthirina
• Anoplura

Trinoton anserinum (Amblycera), parasit dels cicnes

Strigiphilus sp. (Ischnocera), parasit de la chòta d'Oral

Fahrenholzia pinnata (anoplor), parasit dels rats cangorós

Espècias parasitas dels umans

Lo pesolh es l'un dels principals insèctes vectors del tifús e benlèu d'autres patogèns.
Charles Vialatte, Henry Foley e Edmond Sergent contriguèron a la descobèrta del ròtle del pesolh dins la transmission de la fèbre recurrenta mondiala dels aes 1923 - 1925.

Infestacion

Soldats caçant lors pesolhs - Ladislav Medňanský, 1915.

L'infestacion de la pèl per de poselhs es desagrable per causa de la prusina de las fissadas mas es benigna.

Bibliografia

• Roberts, J.R., Head Lice, New England Journal of Medicine, vol. 346, 1645-1650, 2002 Referéncias de las institucions sanitàrias internacionales al subjècte

Para sa ibang gamit, tingnan ang Garapito (paglilinaw).

Ang garapata (Ingles: dog lice o dog louse) ay isang uri ng kulisap o kuto na nabubuhay sa ibabaw ng katawan ng mga aso at sumisipsip ng dugo ng mga ito. Kahawig ng mga ito ang mga garapata.^[1]

Tingnan din

• Kuto
• Kuto sa bulbol
• Pulgas
• Niknik
• Kagaw
• Pulgas
• Garapata
• Bangaw

Talasanggunian

Ang lathalaing ito na tungkol sa Kulisap ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Kutu ngacu marang manéka artropoda mawa ukuran cilik nganti cilik banget. Jeneng iki dipigunakaké kanggo sapérangan krustasea banyu cilik (kaya ta kutu banyu), gegremet (kaya ta tuma sirah lan kutu godhong), sarta — kanthi salah kaprah — manéka anggota Acarina (tungau lan caplak, sing duwé kerabat luwih cerak karo angga-angga tinimbang gegremet). Kabèh diarani "kutu" amarga ukurané sing cilik. Kanthi mangkono, pangertèn awam istilah iki ora duwé teges taksonomi.

Manka jinis

Ing ngisor iki sapérangan golongan kéwan sing migunakaké jeneng kutu:

• kutu banyu (anggota Crustacea)
• kutu beras, ama ing wiji-wiji sing disimpen
• tuma/tuma sirah/rambut
• tuma kucing, parasit ing kucing
• tuma kirik, parasit ing kirik
• tuma manuk, parasit ing manuk/unggas
• kutu buku
• kutu loncat
• kutu godhong, ama tuwuhan
• kutu perisai, ama tuwuhan
• kutu putih, ama tuwuhan
• kutu bubuk, ama kayu

Kutu nyaéta insékta parasit nu teu boga jangjang nu nyedot getih sasatoan atawa manusa (saperti hayam,jeung anjing).^[1] Keur manusa, kutu mangrupa insékta parasit leutik nu bisa ngeusian sirah jeung awak, kaasup daerah intim.^[2] Kutu manusa hirup ku cara nyedot getih manusa. Kutu nujul kana sagala rupa artropoda leutik nepika leutik pisan.^[2] Ngaran ieu digunakeun pikeun sababaraha crustacea cai leutik (saperti kutu cai), insékta (saperti kutu sirah jeung kutu daun), sarta rupa-rupa anggota Acarina (tumila jeung caplak, nu leuwih raket patalina jeung lancah daripada insékta). Sagala nu disebut "kutu" alatan ukuranana leutik. Ku kituna, harti awam istilah ieu teu boga harti taksonomi.^[3]

Rupa-rupa kutu

Tilu jinis kutu nu cicing dina manusa nyaéta:^[2]

1. Pedicles humanus capitis (kutu sirah, kutu rambut)^[2]
2. Pedicles humanus corporis (kutu awak, kutu pakéan)^[2]
3. Ptirus pubis (kutu "keuyeup", kutu alat kelamin).^[2]

Di handap ieu aya sababaraha kelompok sato nu ngagunakeun ngaran kutu:^[3]

• Kutu cai (crustacéa)^[3]
• Kutu béas, hama dina sisikian nu disimpen.^[3]
• Tuma / kutu sirah / kutu buuk.^[3]
• Kutu ucing, parasit dina ucing
• Kutu anjing, parasit dina anjing
• Kutu manuk, parasit dina manuk / unggas
• Kutu buku
• Kutu luncat
• Kutu daun, hama tutuwuhan
• Kutu taméng, hama tutuwuhan
• Kutu bodas, hama tutuwuhan
• kutu bubuk, hama kai^[3]

Rujukan

Ky

Ky (karaiñe'ẽ: Piojo) mymba'i oipytéva tuvy, pire apéregua ha omohemóiva pe herekoha pire.

Lauso qua parazitas mutoni

Lauso esas la nomo por l'insekti de la rango phthiraptera, mikra artropodi qua nek flugas nek saltas. Lausi havas sis gambi qui terminas su en pinci, uzata por parazitar haruri che homi ed altra mamiferi.

Familii

Ordinare on distingas tri tipi:

• Pediculis capitis o kapo-lauso, la sole pri puero ;
• Pediculis corporis o korpala lauso ;
• Phtirius inguinalis o morpiono.

Biologio

Femino depozas kin til dek ovi omna dio. Pos l'ovifo (lento di 0,8 mm), fore 7 dii, lauso ekiras. Ul muas quar foyi, vivas cirkum quar semani.

Etnika Chinani e Japonini havas maxim poka lausi.

Quale kombatar lausi

• Pektilo kun maxim fina denti.
• Lociono kun produkti derivata di piretro.
• Malathion, maxim efikiva.

Loose (plural: lice) is the common name for members o the order Phthiraptera, which conteens nearly 5,000 species o weengless insect. Lice are obligate parasites, livin freemitly on wairm-bluidit hosts which include every species o bird an mammal, except for monotremes, pangolins, baukies an cetaceans. Lice are vectors o diseases such as typhus.

Luuzn (Phthiraptera) zyn 'n orde van insectn zoender vleugels mè bykans 5000 soortn. 't Zyn styf kleene parasietn die leevn ip warmbloedige beestn.

De bekendste zyn de zuugnde luuzn uut d' oenderorde Anoplura, lyk de schoamluuze (Pthirus pubis), d' hoofdluuze (Pediculus humanus capitis) en de kleerluuze (Pediculus humanus corporis), moar ook de pluumeetnde veugelluuzn uut d' oenderorde Amblycera moakn deel van uut van d' orde.

Bytnde luuzn leevn tusschn 't hoar of de pluumn van e beeste en z' eetn vel of schilfers. Zuugnde luuzn boorn e gatje in 't vel en zuugn 't bloed ip. Ze cementeern hunder eyers, neetn genoamd, an 't hoar of de pluumn.

Luuzn kunn ziektes overbriengn, lyk tyfus.

Taxonomie

• Oenderorde Amblycera
  • Families: Boopiidae - Gyropidae - Laemobothriidae - Menoponidae (veugelluuzn) - Ricinidae - Trimenoponidae
• Oenderorde Anoplura - (zuugnde luuzn)
  • Families: Echinophthiriidae - Enderleinellidae - Haematopinidae - Hamophthiriidae - Hoplopleuridae - Hybothiridae - Linognathidae - Microthoraciidae - Neolinognathidae - Pecaroecidae - Pedicinidae - Pediculidae (menscheluuzn) - Pthiridae (schoamluuzn) - Polyplacidae - Ratemiidae
• Oenderorde Ischnocera
  • Families: Philopteridae - Trichodectidae
• Oenderorde Rhyncophthirina
  • Familie: Haematomyzidae

A lüs (Phthiraptera) san en kategorii faan insekten. Amanbi 1000 faan jo 3500 bekäänd slacher lewe uun Madeleuroopa. Jo wurd tesken 1 an 6 mm grat.

Slacher

Minskenlüs (Pediculidae)

Hoodlüs (Pediculus humanus capitis)

Ferwis efter bütjen

– Saamlang faan bilen of filmer

Wikispecies hää en artiikel tu:

Tha mial na frìde bheag a bhios beò air ainmhidhean agus luibhean. Se faoighiche a tha innte.

Uaireannan, cuirear an t-ainm "mial" air gartan.

Morrat, (njëjës dhe pa shquar morr), janë insekte pa krahë që i takojnë rendit Phthiraptera të insekteve. Morrat janë parazitë të bimëve, të gjitarëve të ndryshëm si dhe të njeriut. Njihen rreth 300 lloje të këtyre insekteve.

Përshkrimi fizik

Morrat janë pa krahë, kanë kokë më të ngushtë se trupi, kanë antena të shkurtra prej 3 deri 5 segmentesh. Aparati i tyre gojor është i përshtatur për shpuarje dhe thithje. Këmbët i kanë të fuqishme e të shkurtra të përshtatura për lëvizje nëpër lëkurë.

Llojet e morrave

Morrat e njeriut

Te njeriu paraziton Pediculus capitis, (morri i kokës), Pediculus corporis apo vestimenti, (mori i trupit) dhe Pthirius pubis, (morri i turpit)

Morrat e bimëve

Aphididea, (morrat e bimëve) janë insekte të imëta me madhësi gjër në 6mm. Të shumtën jetojnë në kolonë. Disa janë pa krahë. Janë dëmtues të mëdhej të bimëve. Përfaqësues janë Aphis pomi, (morri i mollës), Aphis rosa, (morri i trëndafilit), Brevicoryne brassica, (morri i lakrës), Lecanium corni, (morri i kumbullës) etj.. Emrin e marrin sipas bimës ku jetojnë. Phylloxsera vastatrix – filoksera jeton në rrënjë të hardhisë nga thithë lëngje prandaj është dëmtues I madh. Është sjellur nga Amerika .

Morrat me mburojë

Coccidae, (morrat me mburoje) janë morra që nga ana shpinore janë të mbuluara me mburojë që i mbronë nga ndryshimet klimatike dhe insekticidet. Janë gjithashtu dëmtues të bimëve të ndryshme. Përfaqësues është Icerya purchasi që paraziton në limona e portokaj.

Sliepsniu otės (Pthirus pubis)

Otės da braškė, baboužė (luotīnėškā: Phthiraptera, onglėškā: Lice, vuokīškā: Tierläuse) īr varmu gėmėnie, katra jied žmuoniū ė gīvoliū krauja, skūra, ė sklēd infekcėnės lėgas.

Otis īr mizernas, pluokštės, ba sparnu. Kūna spalva kėitas, nes otės īr paršvėitiama ė tūdie regiet tas, kū ana īr sojiedos. Makaulė īr siauresnė kāp krūtėnė ė nū anuos īr atskėrta kaklo. Bornuo tor dorėma rakondos. Kuojės trompas, tvėrtas, čiompiamuosės. Skėlviuoks īr platesnis kāp krūtėnė. Kūns apaugis šeralēs ė plaukalēs.

Pas žmuogo otis apsėgīven makaulės plaukūs, pasliepsniūs.

Nūoruodas

• Kāp nuovītė otis?, tekstos so abruozdielēs.

Os pegollos (ditos scientificament Phthiraptera) son una orden drento d'os insectos neopteros sien d'alas, en a qual actualment s'incluyen mas de 3000 especies. Son todas as ditas especies animals ectoparasitos obligaus de mamiferos y aus.

Os pegollos sole pasar que seigan muito especificos nomás que de bella especie de huespet, estando-ne bellas d'as especies d'o grupo dica remiradas con o puesto d'o cuerpo de l'animal en do li parasitan. A suya mida que ye tan redueita (d'entre 0,5 y 8 mm), garretas fuertas ta reganchar-se firmes en o pelo (u as plumas), y l'abdomen unflau en sección transversal, solen composar a remada d'adaptacions que han esarrollau pa(ra) poder vevir tan apegaus a lo huespet. A color d'o cuerpo suyo sole variar dende lo beige verdisco dica lo gris fosco de bellas especies.

En l'Alto Aragón, a palabra pegollo s'emplega con variants que a ormino reducen bella silaba, como peollo/piollo, y a ormino tamién con castellanización fuerte se'n siente peojo/piojo/piejo^[1]".

Galeria d'imachens

• Damalinia limbata

• Phthirus pubis

• Pedicinus hamadyrus

• Pediculus schaeffi

Se veiga tamién

• Mesón d'o Piojo

Referencias

Na Fahrenholza pinnata.

Lu pidocchiu è nu nzettu dû gèniri Pediculus humanus e dâ famiglia dî Pediculidi. Ci sunnu dui suttaspeci, lu pidocchiu dû capu e lu pidocchiu dî vistiti. Stu nzettu nicu dû corpu piattu è nu parassitu sternu, speci di l'òminu, dû cui sangu si nùtrica annidànnusi supra la testa, supra lu corpu e supra li vistiti. La palora siciliana "pidocchiu" è usata cumunimenti pi cchiù speci d'armali, speci nzetti, parassiti d'àutri armali e di chianti.

Talìa puru

• Pùlici

Pou se yon ensèk.

Tradiksyon

• Lòt kreyòl:
• Franse: pou
• Angle: louse
• Alman: Laus
• Panyòl: piojo

Etimoloji

Mo pou a soti nan lang franse a (pou) ki soti nan yon mo laten (pedis).

Rişk

Spiya por (Pediculus humanus capitis)

Spiya rûv (Phthirus pubis)

Spî, spih (mirov jî dibêjinê sipî û sipih) an espê (Anoplura) navê komeke ektoparazîtên pehnik e ku li ser guhandaran dijî û xwînê wan dixwe. Ji zêdeyî 500 cureyan pêk tê. Spî rişkan dikin, pişt re rişk dibin nûtik û nûtik jî dibin spî.

Spiya por (Pediculus humanus capitis), spiya kincan (Pediculus humanus humanus) û spiya rûv (Phthirus pubis) dikevin por, rêv û cil û kincên mirovî. Li mirîşk û balindeyan spiya mirîşkan, li ser daran spiya daran û li ser genim spiya genim jî dikarin bên dîtin û gawuk jî dikevin cihên pîs.

Nexweşînên giran wekî tîfûs ji aliyê spiya kincan ve tên borandin mirovî.

Ji ferhenga kurdî

• Spiya xwe bi peretî firotin, ji kirêtiyên xwe re di bazara qencan de cih veqetandin
• Spiyên xwe kuştin, di halê xwe yî xirab de ketin

Çavkanî

• Umîd Demîrhan (2007). Ferhenga Destî - kurdî bi kurdî. Sewad, Bazîd.

Sáik-mō̤ (虱母, gĭng-dáng tĕ̤k „sék-mō̤“) sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng-giāng.

Yura usa (Sternorrhyncha) nisqakunamanta ñawirinaykipaq chaypi qhaway.

Usa nisqakunaqa (ordo Phthiraptera) nisqakunaqa ch'iñicha, raprannaq, uywakunap runappas chukchankunapi kawsaq, yawar chunqaq palamakunam. Ch'iya nisqa runtunkunataqa chukchaman llut'an. Qirisankunaqa mama usa hinam.

Kaymi runa usa (Pediculidae) rikch'aqkuna:

• phaka usa (Phthirus pubis)
• pillis usa icha ukhu usa (Pediculus humanus humanus)
• uma usa (Pediculus humanus capitis)

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Usa.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Usa

Ψείρες είναι το κοινό όνομα για τα είδη της υποτάξης Ανόπλουρα, που κατατάσσεται στην τάξη εντόμων Φθειράπτερα. Το όνομα χρησιμοποιείται και για άλλα φθειράπτερα.

Η ψείρα, (καθαρεύουσα: η "φθειρ" της φθειρός, πληθυντικός: φθείρες), είναι παρασιτικό ζωύφιο, που προσβάλλει τον άνθρωπο και τα ζώα. Ανήκει στα ανόπλουρα και δεν έχει φτερά, καθώς είναι προσαρμοσμένη να κάνει παρασιτική ζωή. Η ψείρα δεν πρέπει να συγχέεται με το άκαρι της ψώρας.

Οι ψείρες που προσβάλουν τον άνθρωπο διακρίνονται σε τρία είδη:

1. Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής, που προσβάλλει συνήθως τα παιδιά στα σχολεία και γεννάει τα αυγά της, τις κόνιδες, τα οποία προσκολλάει στις ανθρώπινες τρίχες. Καταπολεμάται με ειδικά φθειροκτόνα και αλοιφές, τα οποία πρέπει να χρησιμοποιούνται με τη δέουσα προσοχή.
2. Η ψείρα του σώματος, είναι λίγο μεγαλύτερη της προηγουμένης σε ίδιο σχήμα η οποία και καταπολεμάται με ειδικά γαλακτώματα και σαπούνια και βράσιμο των ρούχων και κλινοσκεπασμάτων.
3. Η λεγόμενη ψείρα του εφηβαίου, η οποία προτιμά τις περιοχές των γεννητικών οργάνων. Αυτές διαφέρουν προς το σχήμα με τις προηγούμενες, είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος και στρογγυλές. Καταπολεμούνται ομοίως όπως του τριχωτού.
   

Πώς μεταδίδεται

Οι ψείρες που προσβάλουν τον άνθρωπο ζουν μόνο στον άνθρωπο και μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ειδικότερα, στα παιδιά, μεταδίδονται εύκολα και γρήγορα όταν ένα παιδί χρησιμοποιήσει τη χτένα ή το καπέλο ενός πάσχοντος ή απλά εάν έρθει σε πολύ στενή επαφή με έναν πάσχοντα.^[1]

Οι ψείρες μπορούν να μεταδώσουν επικίνδυνες ασθένειες, όπως ο τύφος.

Το 2010 επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι πέτυχαν να αποκωδικοποιήσουν το γονιδίωμα της ψείρας^[2]..

Κύκλος ζωής

Μετά τη φάση του αβγού, η ψείρα εκκολάπτεται σε 7 με 10 μέρες, και ωριμάζουν σε ενήλικο άτομο σε 9 με 12 μέρες^[3]. Η ψείρα είναι παρασιτική και χρειάζεται ξενιστή για να επιβιώσει. Εφόσον βρεθεί χωρίς τροφή ή σε μη οργανικό μέρος, η ενήλικη ψείρα δεν μπορεί να επιβιώσει πάνω από περίπου 24 ώρες, ενώ σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να επιβιώσει 20 με 30 μέρες^[3].

Βιβλιογραφία

• David L. Reed, Jessica E. Light, Julie M. Allen and Jeremy J. Kirchman (2007). "Pair of lice lost or parasites regained: the evolutionary history of anthropoid primate lice". BMC Biology 5: 7. doi:10.1186/1741-7007-5-7.

Παραπομπές

थीराप्टेरा (Phthiraptera) गण के जन्तुओं का सामान्य नाम यूका (अंग्रेज़ी: louse) है। इस गण में लगभग ५००० पंखहीन कीट हैं। ये परजीवी हैं जो नियततापी प्राणियों के शरीर पर (बाहर) रहते हैं। ये टाइफस आदि अनेक रोगों के वाहक होते हैं।

इन्हें भी देखें

• जूं

बाहरी कड़ियाँ

• National Pesticide Information Center – Understanding and Controlling Lice
• body and head lice on the University of Florida/Institute of Food and Agricultural Sciences Featured Creatures Web site
• crab louse on the University of Florida/Institute of Food and Agricultural Sciences Featured Creatures Web site
• Pediculus humanus capitis head louse facts, myths, life cycle at MetaPathogen
• Parasitic Insects, Mites and Ticks: Genera of Medical and Veterinary Importance Wikibooks

பேன்கள் (Phthiraptera, ஆங்கிலம்: Lice அல்லது fly babies) எள்ளின் அளவு உள்ள ஒரு ஒட்டுண்ணியாகும். இதில் பழுப்பு நிறப் பேன்களும், கருமையான பேன்களும் அடங்கும். இவை உயிர் வாழ்வதற்காக ஒரு சிறு துளி இரத்தத்தையே மனிதனிலிருந்து உறிஞ்ச வேண்டியிருக்கும். இவை பெரும்பாலும் தலையின் பிடறிப் பகுதி, மற்றும் காதோரங்களிலும் உள்ள முடியில் முட்டை(ஈர்) இடும்.

தலையோடு தலை முட்டும் நெருக்கமான உறவுகளின் போது இலகுவில் ஒருவரிலிருந்து மற்றவருக்குத் தொற்றும்.ஆயினும் சீப்பு, தொப்பி, தலையணை போன்றவற்றிலும் பரவலாம், பேன்கள் பறக்கவோ தத்தவோ முடியாதவை. ஊர்ந்தே செல்பவை. எனவே ஒருவருக்கு அருகில் இருப்பதால் தொற்ற மாட்டாது. ஒரு பேன் தொற்றியவுடன் வெளிப்படையாக எந்த அறிகுறியும் தெரியமாட்டாது. பேன் பெருகிக் கடிக்கும் போது ஏற்படும் அரிப்பு சினமூட்டும். ஈர் அதிகரிக்கும்போது முடி ஓரங்களில் பொடுகு படிந்ததுபோல அருவருப்பூட்டும்^[1]

பேன் வகைகள்

புற ஒட்டுண்ணி வகையைச் சேர்ந்த பேன்கள் இரண்டு வகையாக உள்ளன. மனிதனின் தலையில் வாழும் பேன்கள் தலைப் பேன் எனப்படுகிறது. இன்னொன்று உடைகளின் மடிப்புகளில் வசிக்கின்றன. இவை சீலைப்பேன் எனப்படுகிறது.

தலைப் பேன்

இவை மனிதனுடைய தலை மயிரில் வசிக்கின்றன. இவை ஈர்கள் எனப்படும் முட்டைகளை தலைமயிரில் ஒட்ட வைத்து விடுகின்றன.

சீலைப் பேன்

இவை மனிதனின் உடைகளின் மடிப்புகளில் வசிப்பதுடன் அங்கேயே தங்கள் முட்டைகளை வைத்துவிடுகின்றன. முட்டைகளில் இருந்து வரும் லார்வாக்கள் முதிர்ந்த தலைப் பேன்களைப் போல் இருக்கின்றன.

பேன்களின் வாழ்க்கை

பேன்கள் மிக விரைவாக இனப்பெருக்கம் செய்யக் கூடியவை. ஒரு மாதத்தில் ஒரு பெண் பேன் சிலமுந்நூறு குஞ்சுகளை உற்பத்தி செய்துவிடக் கூடியவை. இவற்றின் கால்களில் உள்ள உகிர்களால் இறுகப் பற்றிக் கொள்ளக் கூடியது. இதனால் பேன்கள் தலை மயிர்களையும், உடைகளின் துணிகளையும் இறுக்கமாகப் பற்றிக் கொள்கின்றன. பேன்களின் உறிஞ்சு குழல்கள் முனையில் சிறு கொக்கிகள் இருக்கின்றன. இதன் மூலம் மனிதனின் இரத்தத்தை உறிஞ்சுவதற்கு மனிதனின் தோலுடன் ஒட்டிக் கொள்கிறது. பேன்களுக்கு இறகுகள் எதுவுமில்லை.

பேன் தடுப்பு

பேன்கள் தொற்றிக் கொள்வதைத் தடுப்பதற்கு, உடலையும் தலை மயிரையும் சுத்தமாக வைத்துக் கொள்ள வேண்டும். உள்ளாடைகளை அடிக்கடி மாற்றிக் கொள்ளுதல், அவற்றின் மடிப்புகளைச் சூடான இஸ்திரி பெட்டியால் தேய்த்தல் சீலைப் பேன்கள் வராமல் பாதுகாக்கும்.

படத்தொகுப்பு

• Ricinus bombycillae

• Trinoton anserinum, அன்னத்தில் காணப்படும் பேன்

• Damalinia limbata ஆட்டில் காணப்படும் பேன்கள்

• ராபர்ட்டு காக் 1667ல் வரைந்த பேனின் படம்

மேற்கோள்கள்

1. ↑ http://tamilcircle.net/index.php?option=com_content&view=article&id=5656:2009-04-17-13-34-32&catid=78:medicine

పేను (బహువచనం పేలు) (ఆంగ్లం: Louse or Lice) రెక్కలు లేని రక్తాహార కీటకాలు. ఇవి ఇంచుమించు అన్ని జంతువులు, పక్షుల శరీరం మీద బాహ్య పరాన్న జీవులు.మెడికర్ అను షాంపూ పేలు నివారణకు వాడతారు.

భాషా విశేషాలు

తెలుగు భాషలో పేను కొరుకుట pēnu-korukuṭa. n. A disease arising from lice which destroy the hair అనే వ్యాధి. పేను గుడ్డు లేదా పేను పిల్లలను n. A nit. ఈరు అంటారు.^[1] విశేషణంగా పేను అనగా To twist, or entwine. కలిపి పేను to twist together అని కూడా అర్ధం చెప్పవచ్చును.

మానవులలో

మానవుల తలమీద వెంట్రుకల మధ్య నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'పెడిక్యులస్ హ్యూమనస్ కాపిటిస్' (Pediculus humanus capitis). మానవుల శరీరంమీద నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'పెడిక్యులస్ హ్యూమనస్ హ్యూమనస్' (Pediculus humanus humanus). అలాగే బాహ్య జననేంద్రియాల చుట్టూ ఉండే వెంట్రుకల మధ్య నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'థైరస్ ప్యూబిస్' (Pthirus pubis). దీన్ని పీత పేను అని కూడా అంటారు. వీటన్నింటివల్ల వచ్చే వ్యాధిని 'పెడిక్యులోసిస్' అంటారు.

ఇవి పృష్టోదర తలాల్లో చదునుగా ఏర్పడి ఉంటుంది. ముఖభాగాలు గుచ్చి పీల్చేరకానికి చెందినవి. మూడు జతల కాళ్ళుంటాయి. కాళ్ళ చివర నఖాలు వంపు తిరిగి ఉంటూ తలలోని వెంట్రుకలను, తలమీది చర్మాన్ని పట్టుకోవడానికి ఉపయోగపడతాయి. స్త్రీ కీటకాలు 80-100 అండాలు విడుదల చేస్తూ వాటిని వెంట్రుకలకు గట్టిగా అంటి పెట్టుకొనేట్టు చేస్తాయి. అండాలు తెల్లగా ఉంటాయి. అండాలనుంచి నేరుగా వారం రోజుల్లో పిల్లపేలు పుడతాయి. ఇవి 3 సార్లు నిర్మోచనాలు జరుపుకొని ప్రౌఢ జీవులుగా ఏర్పడతాయి.

ఇవి దువ్వెనల ద్వారా గానీ, ఇతర వస్తువుల ద్వారా, మనం ధరించే దుస్తుల ద్వారా వ్యాపిస్తాయి.

రిలాప్సింగ్ జ్వరం, రికెట్సియాల వల్ల ఏర్పడే టైఫస్ జ్వరం వంటి వ్యాధి జనక జీవులను పేలు సంక్రమింప చేస్త్రాయి.

1. ↑ బ్రౌన్ నిఘంటువు ప్రకారం పేను పదప్రయోగాలు.