El gamón o gamuetu (Asphodelus albus) ye una planta yerbácea perenne nativa de la rexón mediterránea.
A. albus puede algamar hasta 200 cm. d'altor, anque esto puede variar bien de según la disponibilidá d'agua. Tien un únicu tarmu rectu, sofitáu en raigaños tuberosas. Les fueyes nacen a partir de la base del tarmu; son llargues y acanalaes, de superficie cerúlea. Les flores apaecen ente mayu y agostu na so rexón nativa; son hermafrodites, actinomorfes, hexapétalas, y vanse xuntando a midida que xúbese pol tarmu, que raramente alcuéntrase ramificáu, hasta llegar al ápiz que tán en recímanos o más arrexuntaes. Los frutos son cápsules ovoides, allugaes al cabu de curtios pedúnculos, de color mariellu-verdosu que s'abrir en trés partes al maurecer.
A. albus crez de forma montesa en praderíes y llanures soleyeres d'España, el sur de Francia y la mariña mediterránea hasta los Balcanes, ente'l nivel del mar y los 2.000 metros sobre'l nivel del mar. Prefier suelos alcalíns, y ye marcadamente termófila.
Na antigua Grecia, el asfódelo blancu acomuñar a la muerte y el tránsitu a los Campos Elíseos; yera frecuente la so presencia nes ceremonies aciages.
El rizoma y los tubérculos son tóxicos en crudu, non recomendables pol so conteníu d'asfodelina. La fermentadura de los mesmos produz alcohol.
Dientro de la Contorna d'Omaña (provincia de Lleón) utilizábense les fueyes de los gamones pa dar de comer a los gochos (gochos).
En Campu de Xibraltar, hasta los años sesenta'l raigañu usar pa tratar los fungos o empeines de la cara y estremidaes.
En Ubrique, un pueblu de la provincia de Cádiz, hai una fiesta tradicional, celebrada'l trés de mayu, na que'l tarmu de los gamones calecer en delles candeles y faise esplotar topetándolo contra les piedres.
Asphodelus albus describióse por Philip Miller y espublizóse en Gard. Dict. ed. 8 3 1768.[1]
Asphodelus: nome xenéricu que remanez del griegu antiguu:[2] a = "non", sphodos = "cenices" y elos = valle: quier dicir "el valle que nun ye ceniza" (por causa del fueu). El nome ta acomuñáu al fechu de que los rizomas soterraños d'esta planta nun se ven bien afeutaos pol fueu, polo que la planta puede "alicar" tres una quema.
Amás, el nome puede tener orixe griegu, una y bones los asfodelos llantábense cerca de les tumbes, por que los muertos pudieren alimentase d'elles, como se fai referencia d'ello en munchos poemes. El nome derivaría de la pallabra griega ἀσφόδελος, que signigica cetru. En griegu la lleenda del asfodelo ye una de les más famoses de les plantes rellacionaes colos muertos y el mundu soterrañu. Homero describir como que cubre la gran pradería ( ἀσφόδελος λειμών ), el xoril de los muertos. Foi llantáu en tumbes , y con frecuencia rellacionar con Perséfone, qu'apaez coronada con una guirlanda de asfódelos. La so conexón xeneral cola muerte débese ensin dulda a los color abuxáu de les sos fueyes y les sos flores amarellentaes, que suxuren la escuridá del inframundo y la palidez de la muerte.
albus: epítetu llatín que significa "blancu".[3]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El gamón o gamuetu (Asphodelus albus) ye una planta yerbácea perenne nativa de la rexón mediterránea.
.JPG)
