Baqalar, baqasimonlar (Ranidae) — dumsiz, suvda hamda quruqlikda yashovchilar oilasi. Tanasining uz. 3 sm dan 20 sm, baʼzan 32 sm gacha. Tishlari yuqori jagʻlarida joy-lashgan. Tanasi ixcham, orqa oyoqlari nisbatan uzun (sakrovchi). 46 urugʻi 555 turi maʼlum. Jan. Amerika, Jan. Avstraliya va Yangi Zelandiyadan tashqari yer yuzining hamma qitalarida keng tarqalgan. Evolyatsiya jarayonida sodir boʻlgan adaptiv radiatsiya tufayli bu oila bir necha filogenetik guruhlarga, 8 kenja oilaga boʻlingan. Ularning asosiysi asl B. (Rana) urugʻi 200 turni, shu jumladan uz. 32 sm, ogʻirligi 3,5 kg keladigan goliaf baqasini (R. goliaph) va hoʻkiz-baqani oʻz ichiga oladi. Asl B.ning orqa oyoqlaridagi barmoqlari orasida pardasi, tilining orqa erkin uchida ayrisi boʻladi. Oʻlja ushlayotgan B. tilining orqa tomonini otadi. Asl B., yashil (oʻt) baqa (R. temporaria), hovuz baqasi (R. esculenta, yaʼni R. lessonae), oʻtkir tumshuq baqa (R. arvalis, yaʼni R. terrestris) Yevropaning sharqiy qismida uchraydi. Oʻrta Osiyo, jumladan Oʻzbekistonda asl B.ning faqat bir turi — koʻl baqasi (R. ridibunda) tarqalgan. Bu tur Kavkaz, Qozogʻiston va Yevropa mamlakatlarida ham uchraydi. Koʻl baqasining suvda yashaydigan shakli yashil, quruqlikda yashaydigan shakllari esa qoʻngʻir tusda boʻladi. B.ning bir qancha turlari (oʻtkir tumshuq baqa, yashil baqa), suv havzalari yaqinidagi nam joylarda yashab, faqat koʻpayish davrida suvga tushadi, boshqalari (mas, koʻl baqasi) asosan suvda yashaydi va oʻrmon hamda dasht mintaqalaridagi suv havzalarida tarqalgan. B. odatda juda harakatchan bulib, faol hayot kechiradi. Qanotli hasharotlar, yirik B. esa mayda umurtqalilar bilan oziqlanadi. Ayrim B. suv havzalari tubidagi balchikda, boshqalari quruqlikdagi pana joylarda yashaydi. Asosan suv havzalariga tuxum qoʻyib koʻpayadi. Urgʻochisi 500 dan 11 minggacha tuxum qoʻyadi. Koʻpchilik B. koʻpayish davrida har xil ovoz chiqarib sayraydi. B. ovozi har bir tur va jineda oʻziga xos boʻladi. Ayrim B. (mas, kul B.) koʻpchilik mamlakatlarda pishirib isteʼmol kilinadi. B. lab. tekshirishlari uchun asosiy obʼyekt hisoblanadi. Shim. Amerikada uchraydigan leopard B. Xalqaro Qizil ki-tobga kiritilgan.
Baqalar, baqasimonlar (Ranidae) — dumsiz, suvda hamda quruqlikda yashovchilar oilasi. Tanasining uz. 3 sm dan 20 sm, baʼzan 32 sm gacha. Tishlari yuqori jagʻlarida joy-lashgan. Tanasi ixcham, orqa oyoqlari nisbatan uzun (sakrovchi). 46 urugʻi 555 turi maʼlum. Jan. Amerika, Jan. Avstraliya va Yangi Zelandiyadan tashqari yer yuzining hamma qitalarida keng tarqalgan. Evolyatsiya jarayonida sodir boʻlgan adaptiv radiatsiya tufayli bu oila bir necha filogenetik guruhlarga, 8 kenja oilaga boʻlingan. Ularning asosiysi asl B. (Rana) urugʻi 200 turni, shu jumladan uz. 32 sm, ogʻirligi 3,5 kg keladigan goliaf baqasini (R. goliaph) va hoʻkiz-baqani oʻz ichiga oladi. Asl B.ning orqa oyoqlaridagi barmoqlari orasida pardasi, tilining orqa erkin uchida ayrisi boʻladi. Oʻlja ushlayotgan B. tilining orqa tomonini otadi. Asl B., yashil (oʻt) baqa (R. temporaria), hovuz baqasi (R. esculenta, yaʼni R. lessonae), oʻtkir tumshuq baqa (R. arvalis, yaʼni R. terrestris) Yevropaning sharqiy qismida uchraydi. Oʻrta Osiyo, jumladan Oʻzbekistonda asl B.ning faqat bir turi — koʻl baqasi (R. ridibunda) tarqalgan. Bu tur Kavkaz, Qozogʻiston va Yevropa mamlakatlarida ham uchraydi. Koʻl baqasining suvda yashaydigan shakli yashil, quruqlikda yashaydigan shakllari esa qoʻngʻir tusda boʻladi. B.ning bir qancha turlari (oʻtkir tumshuq baqa, yashil baqa), suv havzalari yaqinidagi nam joylarda yashab, faqat koʻpayish davrida suvga tushadi, boshqalari (mas, koʻl baqasi) asosan suvda yashaydi va oʻrmon hamda dasht mintaqalaridagi suv havzalarida tarqalgan. B. odatda juda harakatchan bulib, faol hayot kechiradi. Qanotli hasharotlar, yirik B. esa mayda umurtqalilar bilan oziqlanadi. Ayrim B. suv havzalari tubidagi balchikda, boshqalari quruqlikdagi pana joylarda yashaydi. Asosan suv havzalariga tuxum qoʻyib koʻpayadi. Urgʻochisi 500 dan 11 minggacha tuxum qoʻyadi. Koʻpchilik B. koʻpayish davrida har xil ovoz chiqarib sayraydi. B. ovozi har bir tur va jineda oʻziga xos boʻladi. Ayrim B. (mas, kul B.) koʻpchilik mamlakatlarda pishirib isteʼmol kilinadi. B. lab. tekshirishlari uchun asosiy obʼyekt hisoblanadi. Shim. Amerikada uchraydigan leopard B. Xalqaro Qizil ki-tobga kiritilgan.
Kwakkers of Ranidae zien 'n femilie in de orde Kwakkers en króddele (Anura). Umtot de aander diere vaan die orde väöl op de diere oet dees liekene, sprik me wel vaan Echte kwakkers. Dees femilie allein al nump 4.800 saorte in beslaag; de mierderheid vaan al noe levende Anura.
Kwakkers zien klein bieste vaan tösse d'n twie en daarteg centimeter. Ze höbbe verticaal pupille en 'ne glitserege hoed. Väöl saorte kinne hunne keelzak hendeg groet opzette. De bieste zien veurnaomelek insectivoor.
Kwakkers lègke zoeget hoonderd eikes per paring, die 'ne klont vörme en kwakkergäöt geneump weure. De larf hèt donderköpske en heet, wie al amfibie-larve, 'ne vèsse-status, mèt kiewe veur longe en 'ne start veur mèt te zwumme. Wienie die opgreuje, verlere ze hun start en kiewe en greuje pu en longe; wienie de start aofvèlt, kinne ze ziech volweerdeg op 't land veurtbewege. Nao de metamorfose greuje ze gemeinelek nog good door. Gemiddeld doorloupe zoeget twie eikes per lègksel die status; de aander larve weure daoveur al opgegete door veurnaomelik vèsse.
KWAKKERS (Ranidae)
Kwakkers of Ranidae zien 'n femilie in de orde Kwakkers en króddele (Anura). Umtot de aander diere vaan die orde väöl op de diere oet dees liekene, sprik me wel vaan Echte kwakkers. Dees femilie allein al nump 4.800 saorte in beslaag; de mierderheid vaan al noe levende Anura.
Kwakkers zien klein bieste vaan tösse d'n twie en daarteg centimeter. Ze höbbe verticaal pupille en 'ne glitserege hoed. Väöl saorte kinne hunne keelzak hendeg groet opzette. De bieste zien veurnaomelek insectivoor.
Kwakkers lègke zoeget hoonderd eikes per paring, die 'ne klont vörme en kwakkergäöt geneump weure. De larf hèt donderköpske en heet, wie al amfibie-larve, 'ne vèsse-status, mèt kiewe veur longe en 'ne start veur mèt te zwumme. Wienie die opgreuje, verlere ze hun start en kiewe en greuje pu en longe; wienie de start aofvèlt, kinne ze ziech volweerdeg op 't land veurtbewege. Nao de metamorfose greuje ze gemeinelek nog good door. Gemiddeld doorloupe zoeget twie eikes per lègksel die status; de aander larve weure daoveur al opgegete door veurnaomelik vèsse.
Echte puutn (Ranidae) zyn e familie van de puutachtign (Anura). Der zyn oungeveer 350 sôortn die verre over hêel de weireld vôornkommn, allêne nie in Zuud-Amerika en in grôte dêeln van Austroalië.
Ze zyn geweunlyk groen of bruun. Zhen e puntige kop mè grôot'oogn, e relatief gleddig vel en lange gespierde achterpôotn. 't Zyn goeie spriengers en zwemmers.
De mêeste leevn in zoet woater of dichte derby. Sommigte leevn mêer ip 't land en kommn allêne moa noa 't woater vor under eiers of te zettn.
Al de sôortn eetn klêene oungewervelde bêestjes. Slangn en veugels zyn under belangrykste vyandn.
De familie van d' echte puutn wordt teegnwoordig ingedêeld in zestien geslachtn en mêer of 350 sôortn.
Echte puutn (Ranidae) zyn e familie van de puutachtign (Anura). Der zyn oungeveer 350 sôortn die verre over hêel de weireld vôornkommn, allêne nie in Zuud-Amerika en in grôte dêeln van Austroalië.
Ze zyn geweunlyk groen of bruun. Zhen e puntige kop mè grôot'oogn, e relatief gleddig vel en lange gespierde achterpôotn. 't Zyn goeie spriengers en zwemmers.
De mêeste leevn in zoet woater of dichte derby. Sommigte leevn mêer ip 't land en kommn allêne moa noa 't woater vor under eiers of te zettn.
Al de sôortn eetn klêene oungewervelde bêestjes. Slangn en veugels zyn under belangrykste vyandn.
Hobelfasker ((fe.) hopeltuutsen) (Ranidae) san en famile faan amfiibien, huar't 850 slacher faan jaft.
Varlie (luotīnėškā: Ranidae) īr gīvis, katros muokslėškā prėgol beoudegiu varlēgīviu (Anura) skyriō. Anūm gīviūm skūra līgė aba menkā roplieta. Akis so golstio vīzdio, tor kostamos vuokos. Patėnū kramės šuonūs īr balsa maišā, katrėi kvarkont ėšsėpot. Vėršotėnis žondėkaulis so kūgė skvarmas dontėms, apatėnis ba dontū. Lėižovė gals gėlē ėškėrpts, lėižovis ėšmetams.
Gausėnėmōsė pasėrank gerā šėlduomas ondens vėitas, korimp kamūlēs ėšnerš keušios, katrėi vadėnamė korkolās.
Žėimuo ondens pluotūs a sausomuo. Ton rēkalō tonkiausē pasėronk doubes, lapu šūsnis, graužėku londas, ožsėkapst grontan.
Varlie (luotīnėškā: Ranidae) īr gīvis, katros muokslėškā prėgol beoudegiu varlēgīviu (Anura) skyriō. Anūm gīviūm skūra līgė aba menkā roplieta. Akis so golstio vīzdio, tor kostamos vuokos. Patėnū kramės šuonūs īr balsa maišā, katrėi kvarkont ėšsėpot. Vėršotėnis žondėkaulis so kūgė skvarmas dontėms, apatėnis ba dontū. Lėižovė gals gėlē ėškėrpts, lėižovis ėšmetams.
Gausėnėmōsė pasėrank gerā šėlduomas ondens vėitas, korimp kamūlēs ėšnerš keušios, katrėi vadėnamė korkolās.
Žėimuo ondens pluotūs a sausomuo. Ton rēkalō tonkiausē pasėronk doubes, lapu šūsnis, graužėku londas, ožsėkapst grontan.
Szablóna:Zwierzę infobox Żabòwaté (Ranidae), tzw. żabë włascëwé – rodzëzna płazów bezògònowëch zarechòwónëch do grëpë Neobatrachia. Do żabòwatëch nôleżi 16 ôrtów i ponad 350 gatënków. W Pòlsce żëje 6 gatënków płazów z ti rodzëznë.
Wëzdrzatk gatënków z ti rodzëznë je dosc teli jinorodny. Farwa skòrë to zelonosc i brunosc. Farwnosc mòże sã zmieniwac. Zanôlégò òd cządu rokù i farwë òtoczeniô. Cało żabòwatëch je smùkłé, kùńczënë dłudżé, òsoblëwie z tëłu, dziãka témù skôczą pò zemi.
Do rodzëznë żabòwatëch nôleżą pòstãpny ôrtë:
Westrzód żabòwatëch wëstãpùje dëmorfizm płcowi. Samce są zwëczajno jinszich rozmiarów jakno samice, mają rezonatorë, ùfarwienié gòdowé i jinszi cechë. Samce nawòłują samice mòcnim głosã. Ampleksus je pachòwi (u ôrtu Occidozyga jest pachwinowi). U wikszoscë gatënków zapłodzenié je bùtnowé. Samice skłôdają òd czile do czile tësãcy jaj co zanôlégù òd gatënkù w lóznym kłãbie abò do błocësti gniôzda. Z jaj wëkluwają się czijanczi, czasã równak ju przeòbrażoné żabczi.
Żabòwaté pòlują żadając nierëchlawò na swòją òfiarã, jaż ta sama sã zbliży. Òb czas gòdów wiele żab z ti rodzëznë przejôwiô mòcny terytorializm.
Szablóna:Zwierzę infobox Żabòwaté (Ranidae), tzw. żabë włascëwé – rodzëzna płazów bezògònowëch zarechòwónëch do grëpë Neobatrachia. Do żabòwatëch nôleżi 16 ôrtów i ponad 350 gatënków. W Pòlsce żëje 6 gatënków płazów z ti rodzëznë.
Бакала́р (Ranidae) - койрыксыз җир-су хайваннары семьялыгы. 46 ыругы, 550 дән артык төре билгеле. Көньяк Америка, Көньяк Австралия һәм Яңа Зеландиядән тыш, бөтен җир шары буйлап таралганнар.
ТРда ике экологик төркем: яшел, яки су (күл бакасы, буа бакасы һәм ашарга яраклы бака) һәм көрән, яки җир өсте (очлы башлы бака һәм үлән бакасы) бакалары яши. Күл бакасы (R. ridibunda) ачык урындагы сулыкларда, шулай ук республиканың бөтен территориясе буйлап зур урман сулыкларында очрый.
Гәүдәсенең озынлыгы 13,5 см га кадәр, авырлыгы 165 г. Өсте яшелдән алып куе көрән төстә, аркасында зур түгәрәк кара таплар бар. Корсак ягы ачык төстә, вак тимгелле. Гәүдәнең буена бот һәм балтыр перпендикуляр торган вакытта, балтыр буыннары яңадан капланалар. Үкчә төере тәбәнәк. Ата затлар авыз читендә урнашкан сөялләре һәм кара төстәге резонаторлары белән аерылып торалар. Май уртасыннан үрчү чоры башлана. Шул вакыттан алып сентябрь урталарына кадәр бөтен сулыкларда да ата бакалар тавышын ишетергә мөмкин. Бер сулыкта берничә йөз бака җыела. Уылдык бөртекләрен ярдан читтәрәк зур өемләп салалар. Бер ана бака 12 меңгә кадәр уылдык бөртеге чәчә. Метаморфоз 3-4 ай дәвам итә. Тереклегенең 3-4 елында җенси яктан өлгерәләр. Буа бакасы (R. lessonae) бөтен җирдә таралган, әмма республиканың көнбатыш һәм үзәк өлешендәге тугай һәм урман күлләрендә һәм сазлыкларында күбрәк очрый. Гәүдәсенең озынлыгы 8 см га кадәр. Аркасы ачык яшел төстә, кара тимгелләре бар. Корсагында кара тимгелләре юк. Балтыр буыннары тоташмыйлар. Арткы аякларының эчке үкчә төере биек. Ата затларының резонаторлары ак төстә. Язын буа бакасы күл бакасыннан соңрак күренә һәм май урталарында ярдан ерак түгел уылдык чәчә. Ана бака 1-1,8 мең йомырка сала, үсеш 130 көн дәвам итә. 2-3 елдан җенси яктан өлгерәләр. Ашарга яраклы бака (R. esculenta) Идел-Кама саклаулыгында очрый. Урман алды сулыкларында яши. Бу төр чыгышы буенча һибрид, күл һәм буа бакалары арасында арадаш билгеләре бар. Эчке үкчә төере күл бакасыныкы шикелле яньчек һәм буа бакасыныкы кебек биек түгел. Ата затларының резонаторлары соры төстә. Балтыр буыннары тиеп кенә торалар. Очлы башлы бака (R. arvalis), республиканың барлык территориясендә, аеруча уйсу болыннарда, күрәнле сазлыкларда, су баса торган һәм киң яфраклы урманнарда яши. Апрельнең 2 нче декадасында күренә. Кышлыкка октябрь аенда күчә. Коры җирдә ялгыз яки чокырларда, агач төпләре астында төркемләп кышлый. Өсте кара көрәннән алып ачык сарыга кадәр төстә, парлашкан вакытта ата бакалар зәңгәрсу яки күк төскә керәләр. Арка уртасы буйлап, кагыйдә буларак, ачык төстәге полоса үтә, ә башының артында А-сыман фигура бар. Бугазы аксыл, еш кына мәрмәр төсле бизәге була. Танавы очлы. Арткы очлыкларын гәүдә буйлап сузганда балтыр буыннары күзләренә кадәр җитә. Зур затлар иртән иртүк һәм эңгер-меңгер вакытында активлар. Апрель ахыры - май башында үрчиләр. Бакаларның башка төрләрендәге кебек үк, бу вакытта ата затларының алгы аякларында махсус «туй» сөялләре килеп чыга. Ана бака уылдыкны берничә өлешләп чәчә, барлыгы 2800 дән артык йомырка сала. Үлән бакасы (R. temporaria) күбрәк Кама алдында һәм Көнбатыш Кама аръягында очрый. Апрель башында уяна, кышлыкка октябрь ахырында күчә. Үлән бакасы очлы башлы бакага караганда берникадәр зуррак һәм авыррак. Гәүдәсенең корсак ягында мозаика рәвешендәге тимгелләре белән аерылып тора. Ана бака сай сулыкларда 4 меңгә якын йомырка сала. Чукмарбаш 2-3 ай эчендә бакага әйләнә. Яшь бакалар июль аенда коры җирдә күренә башлый. 2-3 елда җенси яктан өлгерәләр.
Бакалар бөҗәкләр, үрмәкүчләр, яңгыр суалчаннары һ.б. умырткасызлар белән тукланалар. Күл һәм буа бакасы балык уылдыкларын ашый. Урман өчен зарарлы бөҗәкләрне, шулай ук чебен-черки составына кергән бөҗәкләрне күпләп юк итәләр. Бакалар промысел җәнлекләренә (кама, чәшке, көзән), шулай ук ерткыч балыкларга (чуртан, җәен), күп кенә кошларга (челән, акчарлак, кыр үрдәге) азык булып торалар.
Бакала́р (Ranidae) - койрыксыз җир-су хайваннары семьялыгы. 46 ыругы, 550 дән артык төре билгеле. Көньяк Америка, Көньяк Австралия һәм Яңа Зеландиядән тыш, бөтен җир шары буйлап таралганнар.
ТРда ике экологик төркем: яшел, яки су (күл бакасы, буа бакасы һәм ашарга яраклы бака) һәм көрән, яки җир өсте (очлы башлы бака һәм үлән бакасы) бакалары яши. Күл бакасы (R. ridibunda) ачык урындагы сулыкларда, шулай ук республиканың бөтен территориясе буйлап зур урман сулыкларында очрый.
Гәүдәсенең озынлыгы 13,5 см га кадәр, авырлыгы 165 г. Өсте яшелдән алып куе көрән төстә, аркасында зур түгәрәк кара таплар бар. Корсак ягы ачык төстә, вак тимгелле. Гәүдәнең буена бот һәм балтыр перпендикуляр торган вакытта, балтыр буыннары яңадан капланалар. Үкчә төере тәбәнәк. Ата затлар авыз читендә урнашкан сөялләре һәм кара төстәге резонаторлары белән аерылып торалар. Май уртасыннан үрчү чоры башлана. Шул вакыттан алып сентябрь урталарына кадәр бөтен сулыкларда да ата бакалар тавышын ишетергә мөмкин. Бер сулыкта берничә йөз бака җыела. Уылдык бөртекләрен ярдан читтәрәк зур өемләп салалар. Бер ана бака 12 меңгә кадәр уылдык бөртеге чәчә. Метаморфоз 3-4 ай дәвам итә. Тереклегенең 3-4 елында җенси яктан өлгерәләр. Буа бакасы (R. lessonae) бөтен җирдә таралган, әмма республиканың көнбатыш һәм үзәк өлешендәге тугай һәм урман күлләрендә һәм сазлыкларында күбрәк очрый. Гәүдәсенең озынлыгы 8 см га кадәр. Аркасы ачык яшел төстә, кара тимгелләре бар. Корсагында кара тимгелләре юк. Балтыр буыннары тоташмыйлар. Арткы аякларының эчке үкчә төере биек. Ата затларының резонаторлары ак төстә. Язын буа бакасы күл бакасыннан соңрак күренә һәм май урталарында ярдан ерак түгел уылдык чәчә. Ана бака 1-1,8 мең йомырка сала, үсеш 130 көн дәвам итә. 2-3 елдан җенси яктан өлгерәләр. Ашарга яраклы бака (R. esculenta) Идел-Кама саклаулыгында очрый. Урман алды сулыкларында яши. Бу төр чыгышы буенча һибрид, күл һәм буа бакалары арасында арадаш билгеләре бар. Эчке үкчә төере күл бакасыныкы шикелле яньчек һәм буа бакасыныкы кебек биек түгел. Ата затларының резонаторлары соры төстә. Балтыр буыннары тиеп кенә торалар. Очлы башлы бака (R. arvalis), республиканың барлык территориясендә, аеруча уйсу болыннарда, күрәнле сазлыкларда, су баса торган һәм киң яфраклы урманнарда яши. Апрельнең 2 нче декадасында күренә. Кышлыкка октябрь аенда күчә. Коры җирдә ялгыз яки чокырларда, агач төпләре астында төркемләп кышлый. Өсте кара көрәннән алып ачык сарыга кадәр төстә, парлашкан вакытта ата бакалар зәңгәрсу яки күк төскә керәләр. Арка уртасы буйлап, кагыйдә буларак, ачык төстәге полоса үтә, ә башының артында А-сыман фигура бар. Бугазы аксыл, еш кына мәрмәр төсле бизәге була. Танавы очлы. Арткы очлыкларын гәүдә буйлап сузганда балтыр буыннары күзләренә кадәр җитә. Зур затлар иртән иртүк һәм эңгер-меңгер вакытында активлар. Апрель ахыры - май башында үрчиләр. Бакаларның башка төрләрендәге кебек үк, бу вакытта ата затларының алгы аякларында махсус «туй» сөялләре килеп чыга. Ана бака уылдыкны берничә өлешләп чәчә, барлыгы 2800 дән артык йомырка сала. Үлән бакасы (R. temporaria) күбрәк Кама алдында һәм Көнбатыш Кама аръягында очрый. Апрель башында уяна, кышлыкка октябрь ахырында күчә. Үлән бакасы очлы башлы бакага караганда берникадәр зуррак һәм авыррак. Гәүдәсенең корсак ягында мозаика рәвешендәге тимгелләре белән аерылып тора. Ана бака сай сулыкларда 4 меңгә якын йомырка сала. Чукмарбаш 2-3 ай эчендә бакага әйләнә. Яшь бакалар июль аенда коры җирдә күренә башлый. 2-3 елда җенси яктан өлгерәләр.
Бакалар бөҗәкләр, үрмәкүчләр, яңгыр суалчаннары һ.б. умырткасызлар белән тукланалар. Күл һәм буа бакасы балык уылдыкларын ашый. Урман өчен зарарлы бөҗәкләрне, шулай ук чебен-черки составына кергән бөҗәкләрне күпләп юк итәләр. Бакалар промысел җәнлекләренә (кама, чәшке, көзән), шулай ук ерткыч балыкларга (чуртан, җәен), күп кенә кошларга (челән, акчарлак, кыр үрдәге) азык булып торалар.
Тәлмәрйендәр, баҡалар (лат. Ranidae, рус. Настоящие лягушки ) — ҡойроҡһоҙ ер-һыу хайуандары ғаиләһе (Anura). Көньяҡ Америка, Австралияның көньяғы һәм Яңы Зеландиянан башҡа бөтә ерҙә лә таралған.
Күл баҡаһы (R. ridibunda) асыҡ урындагы һыуҙа, шулай уҡ республиканың бөтөн территориясе буйлап ҙур урман һыулыҡтарында осорай. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 13,5 см-ға ҡәҙәр, ауырлығы 165 г. Өҫтө йәшелдән алып ҡуйы көрән төҫтә, арҡаһында ҙур түңәрәк ҡара таптар бар. Ҡорһак яғы асыҡ төҫтә, ваҡ таплы. Кәүҙәнең быйына бот һәм балтыр перпендикуляр торған ваҡытта, балтыр быуандары яңынан ҡапланалар. Үксә төйөрө тәбәнәк. Ата заттар ауыҙ ситендә урынлашҡан һөйәлдәре һәм ҡара төҫтәге резонаторлары менән айырылып торалар. Май уртаһынан үрсеү осоро башлана. Шул ваҡыттан алып сентябрь урталарына ҡәҙәр бөтөн һыуҙа ла ата баҡалар тауышын ишетергә мөмкин. Бер һыулыҡта бер нисә йөҙ баҡа йыйыла. Ыуылрырыҡ бөртөктәрен ярҙан ситтәрәк ҙур өйөмләп һалалар. Бер инә баҡа 12 меңгә ҡәҙәр ыуылдырыҡ бөртөгө сәсә. Метаморфоз 3-4 ай дауам итә. Тереклегенең 3-4 йылында енси яҡтан өлгөрәләр. Быуа тәлмәрйене (R. lessonae) бөтөн ерҙә таралған. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 8 см-ға ҡәҙәр. Арҡаһы асыҡ йәшел төҫтә, ҡара тимгелдәре бар. Ҡорһағындаа ҡара таптары юҡ. Балтыр быуандары тоташмайҙар. Артҡы аяҡтарының эске үксә төйөрө бейек. Ата заттарының резонаторҙары аҡ төҫтә. Яҙын быуа тәлмәйене күл баҡаһыннан һуңыраҡ күренә һәм май урталарында ярҙан йырак түгел ыуылдырыҡ сәсә. Инә баҡа 1-1,8 мең йомортҡа һала, үҫеш 130 көн дауам итә. 2-3 йылдан енси яҡтан өлгөрәләр. Ҡоро ерҙә яңғыҙ йәки соҡорҙарҙа, ағас төптәре аҫтында төркөмләп ҡышлай. Өҫтө ҡара көрәндән алып асыҡ һары төҫтә, парлашҡан ваҡытта ата баҡалар зәңгәрһыу йәки күк төҫкә керәләр. Арҡа уртаһы буйлап, ҡағиҙә булараҡ, асыҡ төҫтәге буй үтә, ә башының артында А-һамаҡ фигура бар. Боғаҙы аҡһыл, йыш ҡына мәрмәр төҫлө биҙәге була. Танауы осло. Артҡы ослоҡтарын кәүҙә буйлап һуҙғанда балтыр быуандары күҙҙәренә ҡәҙәр етә. Ҙур заттар иртән иртүк һәм кис ваҡытында әүҙемдәр. Апрель аҙағы - май башында үрсейҙәр. Тәлмәрйендәрҙең башҡа төрҙәрендәге кеүек үк, был ваҡытта ата заттарының алғы аяҡтарында махсус «туй» һөйәлдәре килеп сыға. Инә баҡа ыуылдыраҡты бер нисә өлешләп сәсә, барлығы 2800 -дән артыҡ йомортҡа һала.
Тәлмәрйендәр, баҡалар (лат. Ranidae, рус. Настоящие лягушки ) — ҡойроҡһоҙ ер-һыу хайуандары ғаиләһе (Anura). Көньяҡ Америка, Австралияның көньяғы һәм Яңы Зеландиянан башҡа бөтә ерҙә лә таралған.
Күл баҡаһы (R. ridibunda) асыҡ урындагы һыуҙа, шулай уҡ республиканың бөтөн территориясе буйлап ҙур урман һыулыҡтарында осорай. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 13,5 см-ға ҡәҙәр, ауырлығы 165 г. Өҫтө йәшелдән алып ҡуйы көрән төҫтә, арҡаһында ҙур түңәрәк ҡара таптар бар. Ҡорһак яғы асыҡ төҫтә, ваҡ таплы. Кәүҙәнең быйына бот һәм балтыр перпендикуляр торған ваҡытта, балтыр быуандары яңынан ҡапланалар. Үксә төйөрө тәбәнәк. Ата заттар ауыҙ ситендә урынлашҡан һөйәлдәре һәм ҡара төҫтәге резонаторлары менән айырылып торалар. Май уртаһынан үрсеү осоро башлана. Шул ваҡыттан алып сентябрь урталарына ҡәҙәр бөтөн һыуҙа ла ата баҡалар тауышын ишетергә мөмкин. Бер һыулыҡта бер нисә йөҙ баҡа йыйыла. Ыуылрырыҡ бөртөктәрен ярҙан ситтәрәк ҙур өйөмләп һалалар. Бер инә баҡа 12 меңгә ҡәҙәр ыуылдырыҡ бөртөгө сәсә. Метаморфоз 3-4 ай дауам итә. Тереклегенең 3-4 йылында енси яҡтан өлгөрәләр. Быуа тәлмәрйене (R. lessonae) бөтөн ерҙә таралған. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 8 см-ға ҡәҙәр. Арҡаһы асыҡ йәшел төҫтә, ҡара тимгелдәре бар. Ҡорһағындаа ҡара таптары юҡ. Балтыр быуандары тоташмайҙар. Артҡы аяҡтарының эске үксә төйөрө бейек. Ата заттарының резонаторҙары аҡ төҫтә. Яҙын быуа тәлмәйене күл баҡаһыннан һуңыраҡ күренә һәм май урталарында ярҙан йырак түгел ыуылдырыҡ сәсә. Инә баҡа 1-1,8 мең йомортҡа һала, үҫеш 130 көн дауам итә. 2-3 йылдан енси яҡтан өлгөрәләр. Ҡоро ерҙә яңғыҙ йәки соҡорҙарҙа, ағас төптәре аҫтында төркөмләп ҡышлай. Өҫтө ҡара көрәндән алып асыҡ һары төҫтә, парлашҡан ваҡытта ата баҡалар зәңгәрһыу йәки күк төҫкә керәләр. Арҡа уртаһы буйлап, ҡағиҙә булараҡ, асыҡ төҫтәге буй үтә, ә башының артында А-һамаҡ фигура бар. Боғаҙы аҡһыл, йыш ҡына мәрмәр төҫлө биҙәге була. Танауы осло. Артҡы ослоҡтарын кәүҙә буйлап һуҙғанда балтыр быуандары күҙҙәренә ҡәҙәр етә. Ҙур заттар иртән иртүк һәм кис ваҡытында әүҙемдәр. Апрель аҙағы - май башында үрсейҙәр. Тәлмәрйендәрҙең башҡа төрҙәрендәге кеүек үк, был ваҡытта ата заттарының алғы аяҡтарында махсус «туй» һөйәлдәре килеп сыға. Инә баҡа ыуылдыраҡты бер нисә өлешләп сәсә, барлығы 2800 -дән артыҡ йомортҡа һала.
Чăн шапасем (лат. Ranidae — хÿресĕр çĕрти-шыврисен çемьи, Кăнтăр Америка, кăнтăр Австралипе Çĕнĕ Зеланди пуçне, пур вырăнта та пурăнаççĕ.
Шывра пурăнакансен тирĕ ытларах симĕс тĕслĕ, çĕр шаписем — хăмăртарах е хĕрлĕ-хăмăр тĕслĕ. Чăн шапасен хăшĕ-пĕрисен аш-какайĕ çиме юрăхлă.
Раççейри чи нумай шутлисем — курăк шапи (Rana temporaria), ăна пуç айккисенчи виç кĕтеслĕ хура лаптăк тăрăх паллама пулать, тата симĕс тĕслĕ, сарăрах хырăмлă пĕве шапи (Rana esculenta).
Чăн шапасем (лат. Ranidae — хÿресĕр çĕрти-шыврисен çемьи, Кăнтăр Америка, кăнтăр Австралипе Çĕнĕ Зеланди пуçне, пур вырăнта та пурăнаççĕ.
Шывра пурăнакансен тирĕ ытларах симĕс тĕслĕ, çĕр шаписем — хăмăртарах е хĕрлĕ-хăмăр тĕслĕ. Чăн шапасен хăшĕ-пĕрисен аш-какайĕ çиме юрăхлă.
Раççейри чи нумай шутлисем — курăк шапи (Rana temporaria), ăна пуç айккисенчи виç кĕтеслĕ хура лаптăк тăрăх паллама пулать, тата симĕс тĕслĕ, сарăрах хырăмлă пĕве шапи (Rana esculenta).
– Saamlang faan bilen of filmer
Wikispecies hää en artiikel tu: 
