Strix nebulosa Forster & JR 1772

Ránesskuolfi - julevsámegillii tjáhppissjkunjok, várok ja anárašgillii oppuu, ränisoppuu.

Ránesskuolfi

Ránesskuolfi (Strix nebulosa) lea stuorra, ránes skulffiide (Strigidae) gullevaš loddi.

Угалзан ууль (Strix nebulosa) нь Дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст тархан амьдрах маш том шар шувуу юм.

Гадаад төрх

Нас бие гүйцсэн угалзан ууль том, бөөрөнхий толгой, саарал нүүр, шар нүдтэй. Тэд чихний сэвлэггүй байх ба махчин шувуудын дотор хамгийн том нүүрний тойрогтой юм.

Биеийн уртаар Эгэл шар шувуутай өрсөлдөхүйц бөгөөд дэлхийн хамгийн том шар шувууд болно.Угалзан ууль 61-84 см урт, эмэгчин нь дундажаар 72 см, эрэгчин нь арай бага 67 см байдаг. Далавчаа дэлгэхэд 152 см хүрэх ба биеийн жин нь 700-1800 гр юм. Ихэнх шар шувууны зүйлд эмэгчин нь биеэр том байх аж.

Үржил

Тэд Хойд Америк, Аляска, Финландаас Эстон, Азийн хойд хэсгээр нутаглана.

Угалзан ууль нуга, намаг балчигийн дэргэдэх шилмүүст ой тайгад амьдрах ба өөрсдөө үүр засалгүй, өөр томхон шувуудын орхисон үүрэнд үүрлэнэ. Мөн хагарч цуурсан модны хонгил нүхэнд үүрлэж 4 өндөг гаргадаг. Өндөг 42.7 мм өргөн, 53.5 м урт байна. 28-36 хоног даран ангаахай гарж, 3-4 долоо хоноод үүрнээсээ унах, эсвэл үсэрж , 1-2 сарын дараа нисэж сурдаг. Умардын шар шувуудын зүйлд түгээмэл ажиглагдах гарах өндөгний тоо нь хоол тэжээлийн олдоцоос шалтгаална. Тэд нүүдлийн бус ч, идэш тэжээл хомс үед хол зайд нүүн шилждэг байна.

Идэш тэжээл

Ан хийхдээ чимээ чагнан хүлээж, олзоо хармагц доош харван шунгаж шүүрдэг. Голдуу үдшийн бүрий, үүрээр ан хийх тул том нүүрний тойрог нь мэрэгч амьтдын гаргасан чимээг цуглуулан сонсож байршлыг нь тогтооход зохицжээ. Тэд маш сайн сонсглтой ба 60 см цасны доор буй оготно зэрэг жижиг мэрэгчийн хөдлөх чимээг олж сонсоод цасанд шунган орж барьдаг аж. Мөн угалзан ууль нь туулай, сохор номин, хөөндэй, үен, ятуу, нугас зэргээр хооллоно. Харин эсрэгээр бага залуу угалзан ууль нь баавгай, том харцага, ялангуяа Үлэг харцага болон шилүүс зэрэг амьтдын идэш болдог.

Эшлэл

– Викимедиа дуу дүрсний сан

• BirdLife International (2004). Strix nebulosa. 2006. Байгаль Хамгаалах Олон Улсын Холбооны Ховордсон амьтдын улаан жагсаалт. IUCN 2006. www.iucnredlist.org. 06 May 2006-д авсан. Database entry includes justification for why this species is of least concern
• [1] The Great gray owl (GGO) was placed on the California state endangered species list in June 1980.
• A Great Gray Owl character named Twilight is featured in the children's fantasy book series "Guardians of Ga'Hoole."

Хаххан

Хаххан эбэтэр куйбаҥкы (нууч. бородатая неясыть, лат. Strix nebulosa) — мэкчиргэлэр кэргэннэригэр, хахханнар уустарыгар киирэр бөдөҥ (кынатын далааһына 1,5 м тиийэр) тыҥырахтаах көтөр.

Өлүөхүмэ өрүскэ. 2013 сыл ыам ыйын ортото

Этин-сиинин уһуна — 65 см кэриҥэ (80 см тиийэр), ыйааһына 0,7-1,2 кг. Кынатын далааһына 1,5 м тиийэр. Төбөтө улахан. Харахтара араҕастар, хараҥа тиэрбэстэрдээхтэр. Тумсун анныгар хара түүлээх. Хабарҕатыгар үрүҥ саҕа курдуктаах. Кынатын аллараа өттө эриэн.

Арассыыйа дэхси сирдэрин, Сибиир уонна Уһук Илин инньэлээх мастаах ойуурдарыгар олохтоох.

Үксүн күнүһүн бултуур. Булда кыра кэрбээччилэр, сороҕор тииҥнэр.

Уйа туттубат, атын көтөрдөр уйаларыгар олохсуйар диэн суруйаллар. 2-4 үрүҥ өҥнөөх сымыыттаах буолар.

Өссө маны көр

• Модьугу
• Өллүргэлээх
• Түлүрбэх
• Тойон мэкчиргэ
• Үрүҥ хаххан
• Хаар эбэ

Һөмәй, һөмәй ҡош, һаҡалтай ябалаҡ(Бородатая неясыть) (лат. Strix nebulosa) һөиәйҙәр ғаиләһендәге эре ҡош. Ҡанат йәйелеше метр ярымға етә.

Ҡылыҡһырлама

Ҡаҙҙан бәләкәйерәк. Тауышһыҙ яй ғына оса торған ҙур ябалаҡ. Дөйөм төҫө һорғолт көрән, ҡорһаҡ яғы ҡара, ә һырт яғы аҡһыл һары таптар менән сыбарланған, йөҙөндә ҡара түңәрәк һыҙыҡтары бар. Тамағы ҡара, күҙҙәре һары. Башында ҡолағы юҡ. Башҡа ябалаҡтарҙан битендәге түңәрәк һыҙыҡтары менән айырыла.

Тауышы

Тауышы тоноҡ һәм шомло: «һу-һу-һууу».

Йәшәү рәүеше

Ҡуйы һәм бейек ағаслы урмандарҙа йәшәй. Ваҡ хайуандар һәм ҡош-ҡорт аулай. Ултыраҡ ҡош, һирәк осрай. Ояһы ағас башында була. З— 4 бөртөк аҡ йомортҡа һала. Кимереүсе йәнлектәрҙе ҡырып, бер аҙ файҙа килтерә.

Галерея

• Төрҙәше S. n. lapponica

• Ҡышҡы ҡауырһында

• S. n. nebulosa осҡан ваҡытта

• S. n. nebulosa Weltvogelpark Walsrode

Әҙәбиәт

Һылтанмалар

• Strix nebulosa: информация на сайте Красной книги МСОП (инг.)
• База данных «Позвоночные животные России»: бородатая неясыть