![src=]()
Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też:
inne znaczenia tego słowa.
Groszek (Lathyrus L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny bobowatych (motylkowatych). Należy do niego około 160 gatunków[3][4] występujących głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej[4]. W Polsce występuje 15 gatunków rodzimych i trwale zadomowionych[5]. Rośliny te rosną zarówno w podmokłych, jak i suchych zbiorowiskach trawiastych, na wydmach, w zaroślach i lasach. Wiele gatunków jest uprawianych. Do popularnych roślin ozdobnych należy groszek pachnący i szerokolistny, z kolei ważną rośliną jadalną i pastewną, uprawianą od neolitu, jest groszek siewny[4]. Nasiona niektórych gatunków (w tym także jadalnego groszku siewnego) zawierają trujący alkaloid powodujący latyryzm[6][7].
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunki z tego rodzaju występują w ogromnej większości na półkuli północnej, głównie w zachodniej Azji i Europie (54 gatunki), poza tym w Ameryce Północnej, mniej licznie reprezentowane są we florze Ameryki Południowej (sięgając wzdłuż Andów po Ziemię Ognistą)[4]. W Azji wschodniej, w Chinach jako rodzime występuje 15 gatunków[8].
- Gatunki rodzime we florze Polski[5]
- Gatunki będące w Polsce antropofitami, zadomowione i przejściowo dziczejące[5]
Morfologia
- Pokrój
-
Rośliny zielne, jednoroczne i byliny. Łodyga u większości gatunków pnąca się, u niektórych prosta, zwykle oskrzydlona. Osiąga do 2 m długości lub więcej[4].
- Liście
- Pierzastozłożone, o szczytowej parze listków często przekształconych w wąsy czepne. Listki od jajowatych poprzez podługowate, lancetowate do równowąskich w liczbie do 10, ale u niektórych gatunków zredukowane i funkcję asymilacyjną pełnią liściaki – spłaszczone ogonki liściowe. Rzadko liście pojedyncze, trawiaste[4]. Przylistki strzałkowate, zwykle mniejsze od listków, ale u niektórych gatunków okazałe[8].
- Kwiaty
-
Motylkowe, wyrastają w gronach z kątów liści i liczą do 12 kwiatów. Działki w liczbie 5 równej długości tworzą kielich dzwonkowaty lub dwuwargowy. Płatki korony różnobarwne i zróżnicowane. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą wiele zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[4].
- Owoce
- Bocznie ścieśnione lub cylindryczne strąki[8][4].
Systematyka
Rodzaj tradycyjnie wyodrębniany w plemieniu obejmującym poza tym rodzaje: soczewica (Lens), groch (Pisum), Vavilovia i wyka (Vicia). Z analiz molekularnych wynika, że tradycyjny podział taksonomiczny w obrębie tego plemienia nie odzwierciedla powiązań filogenetycznych. W obrębie rodzaju groszek (Lathyrus) zagnieżdżony jest rodzaj groch (Pisum) tworzący klad wspólnie z gatunkami z basenu Morza Śródziemnego – Lathyrus gloeosperma, L. neurolobus i L. nissolia. Podobnie w tym rodzaju zagnieżdżony jest obejmujący dwa gatunki rodzaj Vavilovia. W efekcie V. formosa (Stev.) Fed. ≡ Pisum formosum (Stev.) Alef. i V. aucheri (Jaub. & Spach) Fed. ≡ Pisum aucheri Jaub. & Spach. Z kolei zaliczany tradycyjnie do rodzaju groszek gatunek Lathyrus saxatilis (Vent.) Vis. jest zagnieżdżony w obrębie rodzaju wyka (Vicia) i klasyfikowany powinien być jako Vicia saxatilis (Vent.) Tropea[10].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[1] W obrębie podrodziny należy do plemienia Fabeae[11].
- Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), rodzaj groszek (Lathyrus L.)[12].
- Wykaz gatunków[3][13][14]
![src=]()
Zobacz hasło
groszek w
Wikisłowniku Przypisy
-
↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-23].
-
↑ Lathyrus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2009-02-05].
-
↑ a b Lathyrus. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-05-30].
-
↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 132. ISBN 0-333-74890-5.
-
↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ S. Bagiński, J. Mowszowicz: Krajowe rośliny trujące. Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
-
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 240. ISBN 83-7079-778-4.
-
↑ a b c Bojian Bao i Gregory Kenicer: Lathyrus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-30].
-
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
-
↑ Hanno Schaefer, Paulina Hechenleitner, Arnoldo Santos-Guerra, Miguel Menezes de Sequeira, R. Toby Pennington, Gregory Kenicer, Mark A. Carine. Systematics, biogeography, and character evolution of the legume tribe Fabeae with special focus on the middle-Atlantic island lineages. „BMC Evolutionary Biology”. 12: 250, 2012. DOI: 10.1186/1471-2148-12-250.
-
↑ Lathyrus. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
-
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Lathyrus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05].
-
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
-
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
