Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk 1933

Tres bosses.

La bossa^[1] (Clavariadelphus pistillaris) és un bolet d'estranya fesomia en forma de mà de morter.

Morfologia

Arriba als 15 o 20 cm d'alçària i 5 de gruix, de superfície llisa o bé solcada de dalt a baix, d'un groc net en els exemplars joves, ocraci en els més desenvolupats, amb taques rogenques en els llocs fregats o ferits.

L'himeni recobreix tota la superfície del bolet.

Carn ferma, blanquinosa, s'enfosqueix en contacte amb l'aire, d'olor suau i gust amarg.

Hàbitat

Ix a la tardor, solitari o en grupets, en boscos caducifolis i mixtos.

Comestibilitat

És un bolet comestible de molt baixa qualitat, tant per la textura de la seua carn com pel seu gust amarg. A més, és purgant.

Possibles confusions amb altres espècies

Hi ha una espècie propera, Clavariadelphus truncatus, que se'n diferencia per ser eixamplat i pla a la part superior i pel gust dolcet de la seua carn, cosa que fa que se'l consideri comestible de millor qualitat.

Referències

Bibliografia

• Pascual, Ramon; Llimona, Xavier; Nistal, Miquel; Cuello, Pilar i Cuello, Josep: Els bolets. Edicions Intercomarcals, S.A, Col·leccions Temàtiques, volum I, Manresa, 1994. ISBN 84-88545-06-1, plana 62.

Enllaços externs

• Fotografies de bosses en diferents estats de maduresa.
• Fotografia i descripció d'aquest bolet. (italià)
• La bossa a l'Index Fungorum (anglès)

Viccionari

Kyj Herkulův (Clavariadelphus pistillaris) je vzácná houba s plodnicemi kyjovitého tvaru z čeledi kyjovitých.

Popis

Plodnice je asi 5–20 cm vysoká. V mládí je válcovitá či útle kyjovitá, záhy se však zřetelně kyjovitě rozšiřuje tak, že na bázi je úzká a v horní části nejširší. Její povrch je zejména ve stáří vrásčitý a důlkatý, nejdříve žlutý, žlutookrový a u starších plodnic okrově hnědý, občas s hnědofialovými tóny. Vrchol plodnice je vyboulený a zaoblený či tupě zahrocený.

Její dužnina má bělavou barvu, po poranění se může zbarvovat trochu do lila, její vůně je nevýrazná, chuť nahořklá. ^[1]

Výtrusy jsou elipsoidní^[2], bezbarvé, velké 10–13 × 5–7 μm, výtrusný prach má nažloutlou barvu.

Výskyt

Roste spíše vzácně od srpna do listopadu hlavně ve vápencových oblastech v listnatých lesích, hlavně pod buky a duby.^[1][3]

Užití

Kyj Herkulův (Clavariadelphus pistillaris), starší plodnice.

Bývá uváděn jako jedlý, pro nahořklou chuť dužniny je však méně chutný. Navíc se jedná o vzácný druh houby.^[3][4][5] Někteří autoři jej považují za nejedlého.

Podobné druhy

• Velice vzácný kyj uťatý (Clavariadelphus truncatus) roste v horských jehličnatých lesích a má temeno plodnice ploché až vmáčklé, nikoli oblé.^[3]
• Kyj jazýčkovitý (Clavariadelphus ligula) má mnohem menší plodnice se svraskalou pokožkou a roste spíše v jehličnatých lesích.^[1][3]
• Další druhy kyjů jsou kyji Herkulovu velice podobné a velmi vzácné. Jde např. o kyj žlutotemenný (Clavariadelphus xanthocephalus) či kyj citronový (Clavariadelphus flavoimmaturus). Liší se např. mikroskopickými znaky či jinak.^[1][3]

Reference

1. ↑ ^{a b c d} PAPOUŠEK, Tomáš; BERAN, Miroslav, a kol. Velký fotoatlas hub z jižních Čech. 2. vyd. Praha: Josef Posekaný, 2010. ISBN 978-80-254-5908-9.
2. ↑ BERAN, Miroslav; HOLEC, Jan. Přehled hub střední Evropy. Ilustrace Bielich. Praha: Academia, 2012. 624 s. ISBN 978-80-200-2077-2.
3. ↑ ^{a b c d e} HAGARA, Ladislav; ANTONÍN, Vladimír; BAIER, Jiří. Velký atlas hub. Praha: Ottovo nakladatelství, 2006. ISBN 978-80-7360-334-2.
4. ↑ Kyj herkulův na Nahub.sk
5. ↑ Kyj herkulův na Naturfoto.cz

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu kyj Herkulův ve Wikimedia Commons

Die Herkules-Riesenkeule oder kurz Herkuleskeule (Clavariadelphus pistillaris) ist eine Pilzart aus der Familie der Schweinsohrverwandten.

Merkmale

• Eine Gruppe Fruchtkörper der Herkules-Riesenkeule

• Zwei junge Exemplare der Herkules-Riesenkeule

• Die Herkules-Riesenkeule als Briefmarkenmotiv in Weißrussland

• Älteres Exemplar in brauner Färbung

Makroskopische Merkmale

Die Form der Fruchtkörper ähnelt einer Keule; junge Exemplare haben jedoch eine beinahe zylindrische Form, die nach oben spitz ausläuft. Die Farbe des Fruchtkörpers ist zunächst hellgelb, später orange-bräunlich, gelbbraun oder ocker. Bei älteren Pilzen wird die Tönung zunehmend rötlich bis rotbraun; ein Hauch von lila kann vorhanden sein. Zur Basis hin wird die Färbung dunkler. Die Oberfläche ist beim jungen Pilz glatt, wird jedoch später zunehmend runzelig. Der Pilz wird 7–30 cm hoch und 2–6 cm dick. Das Fleisch ist weiß und fest, jedoch auch elastisch und zäh. Es füllt den gesamten Fruchtkörper aus. Sein Geruch wird als angenehm, aber auch als unbedeutend beschrieben. Der Geschmack ist meist schon bei jungen Exemplaren bitter. Mit Kaliumhydroxid färbt sich das Fleisch safrangelb. Die Sporen werden an der Oberfläche des oberen Teils gebildet; der untere Teil ist steril. Das weiße Sporenpulver gilbt bei Lagerung.

Mikroskopische Merkmale

An den Basidien befinden sich zwei bis vier Sporen. Diese sind elliptisch, glatt und hyalin; sie messen 10–13 × 5–7 Mikrometer.

Artabgrenzung

Ähnlich ist die Abgestutzte Riesenkeule (C. truncatus). Sie besitzt eine am Scheitel abgeflachte Form und einen süßlichen Geschmack. Sie wächst auch in Nadelwäldern und ihr Fleisch färbt sich mit Kaliumhydroxid rot. Verwechslungsmöglichkeit besteht auch mit der Zungenkeule (C. ligula), die nur in Nadelwäldern vorkommt. Sie ist deutlich kleiner und schmaler und schmeckt mild.

Ökologie und Phänologie

Die Herkules-Riesenkeule ist eine typische Art der Kalk-Buchenwälder, vor allem der Haargersten- und Orchideen-Buchenwälder sowie auch in Waldmeister- und Tannen-Buchenwäldern. Deutlich seltener ist sie in ähnlichen Eichen-Hainbuchen-, Stieleichen-Feldulmen- und Edellaubbaum-Mischwäldern anzutreffen und auch dort fast ausschließlich unter Rotbuchen. Der Pilz besiedelt deutlich alkalische bis neutrale Böden, die oberflächlich auch etwas abgesauert sind. Er bevorzugt mäßig nährstoffreiche Rendzinen und Braunerden über Kalk, Kalkmergel, Basalt und basenreichen Silikaten.

Die Fruchtkörper wachsen zwischen August und Anfang November einzeln oder in kleinen Gruppen, nur vereinzelt erscheinen sie auch früher.

Verbreitung

Die Herkules-Riesenkeule ist in Europa und Asien verbreitet. In Europa ist sie submeridional bis boreal anzutreffen mit einem Schwerpunkt der temperaten Zone. Das Gebiet reicht von Frankreich, den Beneluxländern und in Großbritannien bis Schottland im Westen bis Polen, Slowakei und Ungarn im Osten sowie von der Schweiz, Österreich, Ungarn und Rumänien im Süden bis Fennoskandinavien im Norden mit vereinzelten Funden in Lappland.

In Deutschland ist der Pilz in allen Bundesländern nachgewiesen und dringt sowohl bis nach Rügen als auch in die Nordalpen vor. Allerdings existieren starke Unterschiede in der Verbreitungsdichte und deutliche Lücken. Regional häufiger ist er in Süddeutschland.

Bedeutung

Wegen seines auch schon bei jungen Pilzen oft bitteren Geschmacks ist er als Speisepilz nicht beliebt und gilt oft als ungenießbar.

Einzelnachweise

• German Josef Krieglsteiner (Hrsg.), Andreas Gminder, Wulfard Winterhoff: Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige. Ulmer, Stuttgart 2000, ISBN 3-8001-3531-0.
• Ewald Gerhardt: BLV Handbuch Pilze. Vierte, durchgesehene Auflage. BLV Buchverlag GmbH & Co. KG, München 2006, ISBN 978-3-8354-0053-5.
• Hans E. Laux: Der Kosmos Pilzatlas. 2. Auflage. Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co KG, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-440-10622-8.
• Marcel Bon: Pareys Buch der Pilze. Berlin, Hamburg 1988, ISBN 3-490-19818-2.

Bitte die Hinweise zum Pilzesammeln beachten!

Рагацік песьцікавы

Рагацік песьцікавы ці кляварыядэльфус (па-лацінску: Clavariadelphus pistillaris) — рэдкі від грыбоў сямейства Clavariadelphaceae. Рагацік песьцікавы не прыгодны ў ежу.

Апісаньне

Пладовае цела булавападобнае. Пафарбаваны ў аранжава-жоўтыя ці лімонна-жоўтыя тоны, пры націсканьні набывае чырванавата-карычневае адценьне. ножка ўнізе вужэйшая. Споры белыя або сьветла-жоўтыя.

Арэал

Арэал перарывісты, ахоплівае Эўропу, Усходнюю Азію, Паўночную Амэрыку. У Беларусі адзначаны ў Берасьцейскай (Пружанскі раён), Віцебскай (Ушацкі раён), Гомельскай (Жыткавіцкі раён), Менскай (Смалявіцкі раён) і Магілёўскай (Асіповіцкі раён) абласьцях.^[1]

Біялёгія

Пладовыя целы назіраюцца ў восеньскі пэрыяд.^[1]

Ахова

Ахоўваецца ў Летуве, Латвіі, Расейскай Фэдэрацыі, Украіне і Польшчы.^[1]

Крыніцы

Літаратура

• Пармасто Э. Х. Определитель рогатиковых грибов СССР. — Л.: «Наука», 1965. — С. 47—48.

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Рагацік песьцікавы ў Чырвонай кнізе Беларусі^(рас.)
• Таксанамія на сайце www.mycobank.org^(анг.)

Clavariadelphus pistillaris is a rare species of mushroom of the family Gomphaceae native to Europe and North America. It grows during summer and autumn almost exclusively in beech forest on calcareous soil on litter and woodchips.

The mat and wrinkled fruiting body has the shape of a club with a rounded top. Its length varies between 10 cm and 30 cm and its width between 1 cm and 5 cm. The skin is red brown to ocher red, sometimes cinnamon brown with a lilac tint, turning brown when damaged. The spongy flesh is white. The spore print is pale yellow. It has a weak, but pleasant scent.

Through its appearance it could be mistaken for Clavariadelphus truncatus, a species found in coniferous mountainous forests.

The western North American variety is known as C. occidentalis.^[1]

Edibility

The species is recorded as being edible.^[2] There have been reports of the mushroom being a "nutraceutical and/or functional food"^[3] due to its high antioxidant activity and containing essential fatty acids.^[4]

According to one field guide, the americana variety of the species usually does not have enough flesh to make it worthwhile to eat.^[5]

References

Suur tõlvharik (Clavariadelphus pistillaris) on kandseente hulka kuuluv seeneliik.

Seent on leitud ka Eestist.^[1]

Seen on söödav.^[1]

Viited

Välislingid

• Suur tõlvharik andmebaasis eElurikkus

Isonuijakas (Clavariadelphus pistillaris) on korkeintaan 20 senttiä korkea nuijamainen sileä sienilaji. Sieni on aluksi vaaleankeltainen ja vanhemmiten okransävyinen ja punatäpläinen. Sienen malto on valkoista, pehmeää ja haurasta, murtumiskohdista ruskeanpunaista. Maku on kitkerä tai joskus mieto. Sieni kasvaa rehevissä lehtimetsissä. Se on Suomessa melko harvinainen. ^[2]

Lähteet

Clavaire en pilon

Clavariadelphus pistillaris, Pays Baltes

Clavariadelphus pistillaris, la Clavaire en pilon, est un champignon basidiomycète de la famille des Clavariadelphaceae.

Description

Couleur brun-jaune. Hauteur 10 à 20 cm.

Biologie

Mycorhizique (symbiote).

Habitat

Dans les forêts de feuillus.

Aire de répartition

Europe et Asie. Europe: subméridionale à boréale.

Synonyme

• Clavaria pistillaris

Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk, Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ. Utrecht 2: 72 (1933).

La Clavariadelphus pistillaris è una specie molto curiosa a forma di "clava" e conosciuta con l'appellativo volgare di "Mazza d'Ercole" in quanto ricorda l'arma di questo personaggio della mitologia.
È un fungo che gode di non pochi estimatori nonostante il sapore non molto buono, amarognolo. Alcuni testi lo classificano addirittura non edule; tuttavia non sembra aver mai causato problemi o intossicazioni, ciononostante si raccomanda di non consumarlo crudo.

Descrizione della specie

Corpo fruttifero

Forma varia, da cilindrico a decisamente clavato, semplice, solitario o gregario; colore giallo od ocra scuro, fino a brunastro; alto 5–30 cm, 2–6 cm di diametro.

Carne

Dura, poi cedevole, spugnosa.

• Odore: praticamente nullo; a volte subnullo, ricorda un po' la segatura.
• Sapore: amarognolo, marcatamente fungino. Gradevole ma non da tutti apprezzato.

Spore

Bianche o leggermente gialle in massa, ellissoidali.

Habitat

Cresce sul terreno calcareo, specialmente sotto faggio ma non è infrequente trovarlo sotto pino, dalla primavera all'autunno.

Commestibilità

Commestibile, non di pregio.

Vi sono opinioni contrastanti al riguardo: alcuni lo reputano un mediocre commestibile, altri discreto, altri ancora lo reputano addirittura "non edule".
Clavariadelphus truncatus, suo stretto parente, ha un sapore decisamente più invitante (dolce, zuccherino).

Etimologia

Dal latino pistillum = pestello, per la sua caratteristica forma.

Specie simili

Clavariadelphus ligula - Notare la somiglianza con C. pistillaris

• Clavariadelphus flavoimmaturus, quasi indistinguibile dalla "pistillaris", eccezion fatta per il sapore che risulta molto amaro.
• Clavariadelphus ligula (vedi foto), morfologicamente molto simile ma di taglia nettamente inferiore.
• Clavariadelphus truncatus, con sfumature di colore giallo paglierino e "troncato" alla sommità.

Nomi comuni

• Mazza d'Ercole

Sinonimi e binomi obsoleti

• Clavaria herculeana Lightf., Flora Scotica: 1056 (1777)
• Clavaria pistillaris L., Species Plantarum: 1182 (1753)

Bibliografia

• (EN) Clavariadelphus pistillaris, in Index Fungorum, CABI Bioscience.

Piestinis pirštūnis (lot. Clavariadelphus pistillaris) – kuokinių šeimai priklausantis nevalgomas grybas. Ši rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą, todėl yra saugotina.

Sinonimai: Clavaria pistillaris.

Išvaizda

Šio grybo su jam būdinga buožės piestelės forma beveik neįmanoma supainioti su kitomis grybų rūšimis. Paprastai viršuje suapvalėjęs Vaisiakūnis (kurio ilgis 6 – 30 cm, o skersmuo 2 – 6 cm) turi ilgą ir siaurą, į apačią smailėjantį kotą, kartais pasitaiko visai plonų arba šakotų egzempliorių. Jaunų vaisiakūnių paviršius lygus, senų su giliomis raukšlėmis. Trama minkšta akyta, baltos spalvos, be jokio ypatingo kvapo, tačiau kartaus skonio. Sporos yra baltos spalvos.

Spalvos kaita: šio grybo spalva įvairuoja nuo ochros geltonumo ar ochros rudumo iki rausvai rudos, gali pasitaikyti ir purpuriškai violetinio atspalvio.

Augavietė

Šis grybas sutinkamas lapuočių miškuose, ypač po bukais, mėgsta kalkingą dirvožemį.

Sezonas: rugpjūtis–lapkritis

Panašios rūšys: šį grybą kartais galima supainioti su buožiniu pirštūniu (Clavariadelphus ligula), tačiau šis yra mažesnis.

Literatūra

• Didysis gamtos vadovas „Grybai“, išsamus grybų ir jų rinkimo žinynas, „Mūsų knyga“, 2004 m., (180 psl.) ISBN 9955-573-65-1

Nuorodos

• [1]Lietuvos raudonoji knyga

Šis straipsnis apie mikologiją yra nebaigtas. Jūs galite prisidėti prie Vikipedijos papildydami šį straipsnį.

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Àut fin a 30 cm, clavà, rupì, òcra giàun.

Ambient

A chërs ant ij bòsch ëd latifeuje.

Comestibilità

A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
A ven dàit për comestìbil.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

• Clavariadelphus pistillaris (L. : Fr.) Donk

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Buławka pałeczkowata (Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk) – gatunek grzybów należący do rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clavariadelphus, Clavariadelphaceae, Gomphales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi ^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Linneusz nadając mu nazwę Clavaria pistillaris. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1933 Donk, przenosząc go do rodzaju Clavariadelphus^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Clavaria herculeana Lightf. 1777
• Clavaria pulvinata Pers. 1797

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako goździeniec pałkowaty,goździeniec pałka, buławnik pałeczkowaty^[3].

Morfologia

Owocnik

Wysokość 7-20 cm, grubość 2-7 cm, kształt młodych okazów walcowaty, starszych pałeczkowaty lub maczugowaty. Wierzchołek tępo zaokrąglony. Powierzchnia gładka, później wzdłużnie pomarszczona. U młodych okazów ma barwę cytrynowożółtą, jasnożółtej, z wiekiem ciemnieje do ochrowordzawej i ochrowobrunatnej. Czasami posiada purpurowofioletowy odcień. Przy dotknięciu przebarwia się na kolor brunatny lub winnobrunatny^[4]. Podstawa zwężona z jaśniejszą nasadą^[5].

Hymenofor

Pokrywa cała zewnętrzną powierzchnię owocnika^[4].

Miąższ

U młodych owocników sprężysty i spoisty,u starszych miękki. Barwa biaława, na przekroju zmienia się na brązowopurpurową. Ma słaby zapach i gorzkawy smak^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, bezbarwne, z żółtawymi kroplami, o średnicy 10-13(16) x 5-7(10) µm. Podstawki czasem 2-zarodnikowe^[5].

Występowanie

Występuje w Europie, Ameryce Północnej, Korei, Japonii i na wyspie Nowa Gwinea^[6]. Od 2014 r. w Polsce jest objęty częściową ochroną gatunkową grzybów^[7], dawniej podlegał ochronie ścisłej. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie^[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Czechach, Litwie, Holandii^[3].

Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada, najczęściej na glebach wapiennych w lasach liściastych, głównie bukowych, pojedynczo lub w grupach po kilkanaście; miejscami dość częsty^[5].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. Grzyb niejadalny z powodu gorzkiego smaku.

Gatunki podobne

Buławka obcięta (Clavariadelphus truncatus), rosnąca w lasach iglastych, której owocnik na szczycie jest spłaszczony lub wklęsły i buławka spłaszczona (Clavariadelphus ligula), która ma mniejsze owocniki i rośnie gromadnie w lasach świerkowych^[5].

Przypisy

• 1 Будова
• 2 Життєвий цикл
• 3 Поширення та середовище існування
• 4 Практичне використання
• 5 Природоохоронний статус
• 6 Примітки
• 7 Джерела

1. ↑ L., Species Plantarum: 1182 (1753)
2. ↑ Clavariadelphus pistillaris. www.mycobank.org. Процитовано 2016-04-30T18:39:37+02:00.

• 1 Описание
• 2 Экология и ареал
• 3 Синонимы
• 4 Примечания
• 5 Литература