Lepiota clypeolaria (Bull.) P. Kumm. 1871

Czubajeczka tarczowata (Lepiota clypeolaria (Bull.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lepiota, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 r. Bulliard nadając mu nazwę Agaricus clypeolarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Lepiota^[1]. Posiada ok. 40 synonimów nazwy naukowej^[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka tarczowata lub czubajka tarczowata^[3]. W niektórych atlasach grzybów opisywany jest także jako czubajeczka wełniana^[4] lub wełnista^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4-7 cm. Młody – jajowaty, później dzwonkowaty, w końcu płaski, z tępym gładkim rdzawobrązowym garbkiem pośrodku. Powierzchnia biaława, białokremowa lub żółtawa z ochrowożółtymi do brązowawych kosmkowatymi łuskami rozmieszczonymi koncentryczne. Na brzegu kapelusza zwisają pozostałości osłony^[6].

Blaszki

Przy trzonie wolne, gęste, białe lub jasnożółtawe^[6].

Trzon

Wysokość od 4 do 10 cm, średnica od 0,5 do 1 cm. Kształt walcowaty, u dołu zgrubiały, daje się wyłamać, rurkowaty. Posiada pierścień, ale szybko zanikający. Powyżej pierścienia powierzchnia jest gładka, poniżej na białym tle pokryta wełnistymi, żółtawymi lub brązowawymi łuskami. Starsze okazy tracą łuski^[6].

Miąższ

Biały do jasnoochrowego. Zapach nieprzyjemny, smak łagodny^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki wrzecionowate lub migdałowate, gładkie, o rozmiarach 11-18,5 × 4-6,5 μm. Cheilocystydy niepozorne, pleurocystyd brak^[7].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej i w Europie. Poza tymi kontynentami występowanie tego gatunku jest słabo zbadane, wiadomo jeszcze, że występuje również w Japonii i Korei^[8]. W Europie Środkowej jest dość pospolity^[4].

Rośnie na ziemi w lasach iglastych i liściastych, w parkach. Owocniki wytwarza od lipca do października^[3]. Preferuje miejsca świetliste^[6].

Znaczenie

Grzyb niejadalny, niespożywany ze względu na nieprzyjemny zapach^[6]. Prawdopodobnie jest trujący^[9]

Gatunki podobne

Charakterystyczną cechą pozwalającą odróżnić ten gatunek o kilku podobnych czubajeczek jest silnie wełnista osłona trzonu. Podobna (szczególnie z góry) jest czubajeczka czerwonopochwowa (Lepiota ignivolvata), ale na trzonie nie ma wełnistych kosmków, lecz pomarańczowobrązową strefę pierścieniową^[4]. Podobna jest także czubajeczka brzuchatozarodnikowa (Lepiota magnispora), która ma na kapeluszu, na ochrowym tle żywo żółte do brązowawych łuski i żółtawoochrowy trzon^[6].

Przypisy