Tekst üüb Öömrang Beienbosker (Rubus) san en skööl faan flook düüsen plaantenslacher uun det famile faan a ruusenplaanten (Rosaceae).
Bekäänd slacher san at:
Beienbosker (Rubus) san en skööl faan flook düüsen plaantenslacher uun det famile faan a ruusenplaanten (Rosaceae).
Blackberry tanaman meyakua katataulian ning Juniu king UK
Malulut a blackberry bungang tanaman
Dakal a malulut a blackberries
blackberry
Tekst üüb Öömrang At braandebei (Rubus fruticosus agg.) as en frücht an en plaant uun det famile faan a ruusenplaanten (Rosaceae). Diar san muar üs 2.000 slacher, diar det braandebei like. Rubus fruticosus as diarbi salew en saamelnööm ("agg.") för en hialer rä slacher. Miast as wel di slach Rubus plicatus mend.
At braandebei (Rubus fruticosus agg.) as en frücht an en plaant uun det famile faan a ruusenplaanten (Rosaceae). Diar san muar üs 2.000 slacher, diar det braandebei like. Rubus fruticosus as diarbi salew en saamelnööm ("agg.") för en hialer rä slacher. Miast as wel di slach Rubus plicatus mend.
Brieëme is d'r naam van 't plantegesjlach mèt d'r wetensjappeleke naam Rubus. D'r naam van de vrucht is brommel of framboos.
Brummel is de naam van t plaantegeslacht mit de wetenschappelike en Latiense naam Rubus. Oek de vruchten van n antal belangrieke soorten uut dit geslacht heten zo. De 'kultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waordeur der gien soortnaam an egeven kan wörden. De rassen van de kultuurbrummel wörden daorumme meestentieds bie t geslacht Rubus en de seksie Moriferi onderebröcht.
Tot de brummel (Rubus) beheuren meer as 600 soorten. Sommige brummelsoorten bin ekruusd mit de framboze. Hieruut bin de loganbeze en de taybeze ontstaon.
Veur de teelt van brummels wörden allinnig nog stekelloze rassen gebruukt. Disse rassen bin ontstaon uut krusingen tussen verschillende Rubus-soorten en wörden allinnig onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. n Bekende doornloze kultivar die veule an-eplaant wörden is de 'Thornless Evergreen'.
De gewone brummel (Rubus fruticosus) is in heel Europa n inheemse plaante die mit name langes bosraanden veurkömp. De plaante is n heester die 2 tot 6 meter hoge kan wörden. Elk jaor wörden der niejwe stengels evormd. Allinnig an de tweejaorige stengels zitten vruchten, daorna starven ze aof.
De belangriekste soorten in Nederlaand bin:
In Europa he'j veerder oek nog:
De brummel steet vanaof eind mei tot september in bleui en wörden besteuven deur insekten, veurnamelik deur biejen en hommels. Vanaof augustus zitten der zo'n bietjen vruchten an.
De brummel is deur zien stekels aordig goed bescharmp tegen grote grezers die de vruchten op willen eten. As e anslöt, nimp e steeds meer ruumte in. Dit biejt dan oek weer de gelegenheid an bomen zo as de eek um groter te wörden.
Brummels he'j tegenswoordig overal ter wereld wel. Veural in Zuud-Afrika wörden disse exoot ezien as n ruutsoort. Oek in Nederlaand wörden t soms veur n ruutsoort an-ezien; as e de ruumte krig geet t al gauw dronge op mekaar staon. Dit verschiensel wörden oek wel "verbrummeling" eneumd.
Zo as alle vruchten hebben oek brummels n lege pH-weerde, die kan verschillen van 2,8 tot 3,8. In n liter brummelsap zit 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 gram), waorvan appelzuur t heufdbestaanddeel is. In n brummel zit 9-16 % suker, t besteet uut glukose en fruktose in ongeveer n gelieke hoeveulheid en n pietjen saccharose en maltose. De Brix-weerde is 9-14o. Veerder zit der in brummels veural vitamine C. t Besteet veur ongeveer 1% uut eiwitten, 6% uut koolhydraoten en 1% uut vet. De energie-inhoud van 100 gram brummels is um en naobie de 155 kJ.
Riepe brummels
Bloeme van de brummel
Brummel is de naam van t plaantegeslacht mit de wetenschappelike en Latiense naam Rubus. Oek de vruchten van n antal belangrieke soorten uut dit geslacht heten zo. De 'kultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waordeur der gien soortnaam an egeven kan wörden. De rassen van de kultuurbrummel wörden daorumme meestentieds bie t geslacht Rubus en de seksie Moriferi onderebröcht.
Juu Brummelbäie, Brommelbäie af Brummelse Bäie, woaksje an dän Brummelbäiestruuk (Rubus sectio Rubus), ne Sektion uut dän Sleek Rubus. Dät rakt fuul ferskäidene Soorten. Do Plonten woakse fuul an Sträiten un Dome un dät raakt deerfon fuul ferskeedene Oarde. Foar dän Tuun rakt dät kultivierde Oarde.
Juu Brummelbäie, Brommelbäie af Brummelse Bäie, woaksje an dän Brummelbäiestruuk (Rubus sectio Rubus), ne Sektion uut dän Sleek Rubus. Dät rakt fuul ferskäidene Soorten. Do Plonten woakse fuul an Sträiten un Dome un dät raakt deerfon fuul ferskeedene Oarde. Foar dän Tuun rakt dät kultivierde Oarde.
Dirişk an tûreşk riwekeka bi strî ya bi fêkî ye. Dirişk wek hoyman dibin. Dirişk riwekeka avî ye. Derên ku riwekên xwe lê şîn dibin re dibêjin diristan. Fêkiyên xwe wek tûyanin lê yên hîn biçûk û toptir in. Fêkiyê xwe siftê yên gewrin paşê sor dibin. Fêkiyên sor yên tirş in. Ku fêkiyên xwe rind dipelifin ev dorbê reş dibin û şîrin dibin.
Khari-khari[2][3][4][5] Siraka icha Shiraka[6][7] (genus Rubus) nisqa kunaqa huk wayuq, kichka-kichkasapa yurakunam, Waysallpu yura rikch'aq aylluman kapuq rikch'anam, achka waranqa rikch'aqniyuqmi tukuy Tiksimuyuntinpi.
Kaymi huk rikch'aqninkuna:
Khari-khari (genus Rubus)
Khari-kharip tuktun
Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Khari-khari.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Khari-khari
Khari-khari Siraka icha Shiraka (genus Rubus) nisqa kunaqa huk wayuq, kichka-kichkasapa yurakunam, Waysallpu yura rikch'aq aylluman kapuq rikch'anam, achka waranqa rikch'aqniyuqmi tukuy Tiksimuyuntinpi.
Kaymi huk rikch'aqninkuna:
llanqha khari-khari (Rubus roseus) qurpa khari-khari (Rubus urticaefolius) yunka khari-khari (Rubus robustus) hatun shiraka, kastilla shiraka (Rubus glaucus) hukkunapas: Rubus acanthophyllus, Rubus adenothallus Rubus ulmifolius Rubus boliviensis Focke, Rubus megalococcus Focke Rubus urticaefolius Poir.Khari-khari (genus Rubus)
Khari-kharip tuktun
Manaferra është frut i ëmbël në shije, shpesh mund të ngatërrohet edhe me qershinë.
Ky artikull ka të bëj me shëndetin dhe mjekësinë prandaj ju lutemi ti kushtoni vëmendje Udhëzimit rreth artikujve të mjekësisë! Manaferra për ekspertët e mjekësisë popullore ky frut është super i pasur me vitamina dhe mineralet bazë për organizmin e njeriut. Pikërisht për këtë arsye rekomandohet që ky frut të konsumohet nga të gjitha grupmoshat, veçanërisht fëmijët dhe të moshuarit. Duket e pabesueshme, por është e vërtetë. Manaferrat bëjnë të mundur uljen e kolesterolit në trup. Njeriu mund të hajë sasi të mëdha manaferrash dhe të mos shëndoshet, përkundrazi ky frut bën të mundur rënien nga pesha si dhe kontrollon nivelin e yndyrnave në gjak. Ky frut lufton gripin dhe të ftohurit.
MANAFERRA përmirëson shikimin e dobët. Ditët e sotme po rritet ndjeshëm numri i personave që kanë probleme me shikimin. Kjo edhe si shkak i përdorimit pa kriter të kompjuterit, me orare të zgjatura dhe sidomos gjatë orëve të vona të natës. Më mirë së përdorimi i medikamenteve të ndryshme që m und të blihen në farmaci, për të gjithë ata që kanë probleme me shikimin vjen një teori e re nga mjekësia popullore. Sipas saj për të përmirësuar shikimin e dobët pihet çdo ditë një gotë me lëng karote. Për të përmirësuar shikimin gjatë natës përzihen 30 pika lëng manaferrash me 50 gramë ujë. Kjo masë pihet tri herë në ditë. Gjithashtu mund të pihen dy gota me lëng manaferre në ditë
Manaferra është frut i ëmbël në shije, shpesh mund të ngatërrohet edhe me qershinë.
Rubus (latinski: ruber = crven) jest veliki biljni rod iz porodice Rosaceae, kojem pripadaju i kupina, malina, jagode, ostruga, sa ukupno oko 1550 vrsta. Uključuje listopadne, poluzimzelene i zimzelene trajnice, penjačice i grmove.[1][2][3]
Rubus is a lairge an diverse genus o flouerin plants in the rose faimily, Rosaceae, subfaimily Rosoideae, wi 250–700 species.[4] Raspberries, blackberries, an dewberries are common, widely distributit members o the genus.
Rubus (latinski: ruber = crven) jest veliki biljni rod iz porodice Rosaceae, kojem pripadaju i kupina, malina, jagode, ostruga, sa ukupno oko 1550 vrsta. Uključuje listopadne, poluzimzelene i zimzelene trajnice, penjačice i grmove.
Rubus is a lairge an diverse genus o flouerin plants in the rose faimily, Rosaceae, subfaimily Rosoideae, wi 250–700 species. Raspberries, blackberries, an dewberries are common, widely distributit members o the genus.
Ta'n smeyr ghoo ny mess yn-ee veih ny dooieyn 'sy ghenus Rubus jeh'n chynney Rosaceae. Dy cadjin ta cuirtlee ghaa-vleeanagh as fraueyn yl-vleeanagh ec ny lossreeyn. T'eh ny phossan lheeadagh, ta mie er enney lesh 375 sorçhyn dy ghooieyn as ram jeu bentyn ry cheilley er feie'n Lieh-Chruinney Hwoaie as America Yiass.[1]
Ta'n smeyr ghoo ny mess yn-ee veih ny dooieyn 'sy ghenus Rubus jeh'n chynney Rosaceae. Dy cadjin ta cuirtlee ghaa-vleeanagh as fraueyn yl-vleeanagh ec ny lossreeyn. T'eh ny phossan lheeadagh, ta mie er enney lesh 375 sorçhyn dy ghooieyn as ram jeu bentyn ry cheilley er feie'n Lieh-Chruinney Hwoaie as America Yiass.
Tizwal (Assaɣ usnan: Rubus) d tawsit yeṭṭafaren tawacult tanejjikt, dges aṭas n telmas amdya:
Tizwal (Assaɣ usnan: Rubus) d tawsit yeṭṭafaren tawacult tanejjikt, dges aṭas n telmas amdya:
Inijel azeggaɣ (Rubus idaeus) inijjel (Rubus fruticosus) Tizwal tiberkaninIt-tuta tal-għollieq hi frotta li tittiekel magħmula minn xi waħda mix-xtieli tal-għollieq ta' bosta speċi fil-ġeneru Rubus tal-familja Rosaceae. Il-frotta mhux bakka tassew; botanikament tissejjaħ "frotta aggregata", magħmula minn drupi żgħar. Tipikament il-pjanti jkollhom zkuk biennali u għeruq perenni. Dan huwa grupp mifrux, u magħruf sewwa ta' aktar minn 375 speċi, li ħafna minnhom huma mikrospeċi apomitiċi li jiġu minn xulxin mill-qrib, indiġeni fil-partijiet tal-Emisfera ta' Fuq u tal-Amerika t'Isfel li għandhom klima moderata[1]. F'Malta tikber speċi waħda bl-isem Rubus ulmifolius.
L-għollieq hu pjanta perenni li tipikament toħroġ zkuk biennali mis-sistema perenni tal-għeruq [2].
Fl-ewwel sena tagħha, joħroġ zokk ġdid, il-primocane, li jikber bil-qawwa sa ma jilħaq 3–6 m (ġieli, sa 9 m), jitgħawweġ u jixxeblek mal-art u joħroġ weraq kbar "palmati komposti" b’ħames jew seba' wrejjaq; dan ma jwarradx. Fit-tieni sena iz-zokk isir floricane u ma jitwalx aktar, iżda joħroġ l-blanzuni laterali li jipproduċu friegħi laterali li jwarrdu (li jkollhom weraq iżgħar bi tliet jew ħames urejjaq)[2]. Ir- rimjiet tal-ewwel u t-tieni sena s-soltu jkollhom ħafna xewk qasir mgħawweġ li jniggeż ħafna. Xi kultivari bla xewk ġew żviluppati. Riċentement fl-Università ta' Arkansas żviluppaw tut tal-għollieq primocane li jikber u jwarrad fuq iz-zkuk tal-ewwel sena bħal-lampun aħmar primocane.
Mingħajr rażan, ix-xtieli maturi jiffurmaw tgħaqqida folta ta' zkuk mgħawġin u mħabblin u f'ħafna speċi l-friegħi jagħmlu l-għeruq meta jmissu mal-art. L-arbuxxelli tat-tut tal-għollieq jittolleraw ħamrija fqira u jikbru maljar u ma jdumux ma jikkolonizzaw kull fejn isibu [1][3].
Il-fjuri joħorġu fl-aħħar tar-rebbiegħa u l-bidu tas-sajf fuq raċemi qsar fit-truf tal-laterali warradija. [2] Kull fjura hija madwar 2-3 ċm fid-dijametru b'ħames petali bojod jew roża ċar [2].
Id-drupi żgħar jiżviluppaw biss madwar ovuli li jkunu fertilizzat mill-gameti maskili minn trab atl-pollin. L-aktar kawża probabbli ta' ovuli li ma jiżviluppawx hi n-nuqqas ta' żjarat mill-pollinaturi[4] . Anke bidla żgħira fil-kondizzjonijiet, bħall-ġurnata bix-xita jew ta' ġurnata taħraq wisq għan-naħal biex ikomplu jaħdmu wara filgħodu kmieni, tista' tnaqqas l-għadd ta' żjarat tan-naħal fuq il-fjuri, u b'hekk tnaqqas il-kwalità tal-frott. L-iżvilupp mhux komplut tad-drupi żgħar jista' wkoll ikun sintomu ta' riservi moħlija fl-għeruq tax-xtieli, jew infezzjoni b'viru.
Fit-terminoloġija botanika, il-frott mhux bakka, iżda frott aggregat minn ħafna drupi żgħar.
Il-weraq tal-għollieq jikluh ċerti dud tal-ħaxix; xi mammiferi li jirgħu, speċjalment iċ-ċriev, iħobbuhom ħafna l-weraq tiegħu. Id-dud tal-baħrija Alabonia geoffrella jieklu l-ġewwieni tar-rimjiet mejta tal-għollieq. Meta jkun misjur, il-frott jikluh bosta mammiferi bħall-volpi l-aħmar u t-tassu Ewrażjatiku, kif ukoll minn għasafar żgħar u dawn l-annimali jxerrdu ż-żerriegħa tiegħu. [5].
L-ikbar kultivazzjoni ssir fl-istat ta' Oregon fl-Istati Uniti. L-Oregon ipproduċa 19.3 miljun kg fuq 25km2, fl-1995 [6] u 25.5 miljun kg fuq 20km2 fl-2009.[7] Filwaqt li l-Oregon hu l-ewwel fid-dinja għall-volum ta' frott prodott, is-Serbja għandha erja enormi ta' għelieqi b’din il-frotta.
Hu magħruf li t-tut tal-għollieq fih l-antiossidanti polifenoli, kimiċi li jinsabu fin-natura u li jistgħu jagħtu spinta lil ċerti proċessi metaboliċi ta' ġid fil-mammiferi. L-għeruq tat-tut tal-għollieq li huma astrinġenti gieli jintużaw fil-fitoterapija għal-fejqan tad-dijarea u d-diżinterija[8].
F'xi partijiet tad-dinja, bħal fl-Awstralja, iċ-Ċili, New Zealand u r-reġjun tal-Paċifiku Majjistru tal-Amerika, xi speċi tat-tut tal-għollieq, partikolarment Rubus armeniacus(syn.R. procerus, "Himalaya") u Rubus laciniatus saru naturalizzati u meqjusa bħala speċi invażivi u ħaxix ħażin li jikber ħafna [1]
Peress li hemm xhieda forensika mill-Mara ta' Haraldskær tal-Età tal-ħadid li kienet kielet it-tut tal-għollieq xi 2500 sena ilu, huwa raġonevoli li wieħed jikkonkludi li t-tut tal-għollieq kien jittiekel mill-bniedem ħafna eluf ta' snin ilu.
Id-drosofila bil-ġwienaħ bit-tikek Drosophila suzukii tagħmel ħsara serja lit-tut tal-għollieq. Kontra qaribitha d-dubbiena tal-frott Drosophila melanogaster li jogħġobha l-iżjed il-frott imħassar jew iffermentat, D. suzukii tattakka l-frott misjur frisk, billi tbid il-bajd taħt il-ġilda ratba. Il-larvi jfaqqsu u jikbru fil-frott u jeqirdu l-valur kummerċjali tal-frott.
Intgħażlu bosta kultivari għall-kultivazzjoni kummerċjali u dilettantistika fl-Ewropa[1] u fl-Stati Uniti[9]. Peress li ħafna mill-ispeċi jiffurmaw ibridi faċilment, hemm bosta kultivari b’aktar minn speċi waħda fost l-antenati tagħhom.
"Marion" hi kultivar importanti li ntgħażlet minn żerriegħa mdakkra bejn l-għolliqiet "Chehalem" u "Olallie"[10]. "Olallie" min-naħa l-oħra intgħażlet bid-dakkir bejn loganberry u youngberry. "Marion", "Chehalem" u "Olallie" huma biss tlieta mill-ħafna kultivari li jixxebilku tat-tut tal-għollieq żviluppati fil-programm tat-trobbija tat-tut tal-għollieq tad-Dipartiment tal-Agrikoltura tal-Istati Uniti.
Il-kultivari l-aktar riċenti li ħarġu minn dan il-programm huma l-kultivari bla xewk 'Black Diamond', 'Black Pearl' and 'Nightfall' kif ukoll l-għollieq bikri ħafna "Obsidian" u "Metolius". "Black Diamond" bħal issa hu l-kultivar ewlieni tli qiegħed jitħawwel fil-Majjistral ħdejn il-Paċifiku. Fost il-kultivari l-oħra minn dan il-programm hemm 'Waldo', 'Siskiyou', 'Black Butte', 'Kotata', 'Pacific' u 'Cascade'.[11].
L-għollieq li jixxeblek jikber aktar bil-qawwa, jifforma kuruna u jkollu bżonn kannizzata biex iżomm magħha. Dan jiflaħ iżjed għall-kesħa mill-għollieq wieqaf jew nofsu wieqaf. Minbarra fil-Majjistral tal-Istati Uniti ħdejn il-Paċifiku, dawn it-tipi jmorru tajjeb fl-klimi simili bħal fir-Renju Unit, finNew Zealand, fiċ-Ċili, u fil-pajjiżi tall-Mediterran.
Għollieq nofsu wieqaf mingħajr xewk ġie żviluppat għall-ewwel darba f'Norwich, fir-Renju Unit, u wara f'Beltsville, Maryland. Dawn huma jiffurmaw kuruna, jikbru bil-qawwa ħafna, u jkollhom bżonn kannizzata biex iżżommhom. Fost dawn il -kultivari nsibu 'Black Satin' 'Chester Thornless', 'Dirksen Thornless', 'Hull Thornless', 'Loch Ness', 'Loch Tay', 'Merton Thornless', 'Smoothstem' u 'Triple Crown'. Dan l-aħħar, fis-Serbja ġie żviluppat il-kultivar 'Cacanska Bestrna' u tħawwel fuq ħafna eluf ta' ettari hemmhekk.
L-Università ta' Arkansas żviluppat kultivari tal-għollieq wieqfa. Dawn it-tipi huma inqas vigorużi minn tipi nofshom wieqfa u jipproduċu zkuk ġodda minn ma' l-għeruq (għalhekk jinfirxu taħt l-art bħall-lampun). Minn dan il-programm ħarġu kultivari bix-xewk u u bla xewka, fosthomi 'Navaho', 'Ouachita', 'Cherokee', 'Apache', 'Arapaho' u 'Kiowa'. Huma wkoll responsabbli għall-iżvilupp t tal-għollieq li jagħmel il-frott fuq iz-zkuk ta’ inqas minn sena (primocane) bħal 'Prime-Jan' u 'Prime-Jim'.
Fl-lampun, dawn it-tipi jissejħu primocane. 'Prime-Jim' and 'Prime-Jan' ħarġu fl-2004 u huma l-ewwel kultivari primocanr tal-għollieq. Jikbru ftit jew wisq bħall-kultivari wieqfa oħra deskritti hawn fuq, però z-zkuk li joħorġu fir-rebbiegħa, jwarrdu f'nofs is-sajf u jagħmlu l-frott tard fis-sajf jew fil-ħarifa. Il-frott tal-ħarifa jkun l-aħjar meta jsir fi klima ħafifa friska bħal f'California.
L-għollieqa bix-xewk nofsha wieqfa "Illini Hardy" introdotta mill-Università ta' Illinois għandha zkuk li jkampaw f'żoni ta' ħruxija 5, fejn tradizzjonalment il-produzzjoni tat-tut tal-għollieq kienet problematika, minħabba li z-zkuk spiss kienu jmutu fix-xitwa.
It-tut tal-għollieq hu magħruf għall-kontenut nutrizzjonali għoli ta' fibra, vitamina C, vitamina K, aċidu foliku (tip ta' vitamina B), u l-minerali essenzjali l-manganiż.
nota: Il-valur ta' kuljum mhux stabbilit
It-tut tal-għollieq hu wieħed mill-frott li fih l-antiossidanti, b'mod partikolari minħabba l-kontenut dens li fih ta' komposti polifenoliċi, bħall-aċtu ellaġiku, it-tannini, l-ellagitannini, il-kwerċetina, l-aċtu galliku, l-antċijan u ċ-ċijanidina[13][14].
It-tut tal-għollieq għandu valur tal-ORAC (kapaċità tal-assorbenza tar-radikali tal-ossiġenu) ta' 5347 għal kull 100 gramma, li jagħmlu wieħed mill-ogħla fil-valur tal-ORAC. Rapport ieħor li juża metodi differenti għall-kejl tal-qawwa antiossidanta jqiegħed it-tut tal-għollieq fost l-aqwa minn 1000 ikel antiossidanti li jittiekel fl-Istati Uniti[15].
It-tut tal-għollieq fih ħafna żerriegħa kbira li mhux dejjem tintogħob mill-konsumaturi. Però iż-żerriegħa fiha xi żejt li hu rikk fl-omega-3 (aċtu alfa-linoleniku) u fix-xaħam -6 (aċtu linolejku), kif ukoll xi proteini, fibra, karotenojdi, ellagitannini u aċtu ellaġiku [16].
Skont il-folklor tar-Renju Unit it-tut tal-għollieq m'għandux jinġabar wara l-11 ta' Ottubru, li fl-antik kien il-festa ta' San Mikiel għax ix-xitan ikun għamilhom tiegħu billi jħalli t-tbajja fuq il-weraq meta jagħmel l-awrina fuqhom. Din il-leġġenda mhux vojta għal kollox għax wara dan iż-żmien minħabba x-xita u l-bard il-frott sikwit jiġi infettat minn bosta mofof bħal Botryotinia li jagħtuh dehra kerha u jista' jkun velenużi[17][18].
It-tuta tal-għollieq hi frotta li tittiekel magħmula minn xi waħda mix-xtieli tal-għollieq ta' bosta speċi fil-ġeneru Rubus tal-familja Rosaceae. Il-frotta mhux bakka tassew; botanikament tissejjaħ "frotta aggregata", magħmula minn drupi żgħar. Tipikament il-pjanti jkollhom zkuk biennali u għeruq perenni. Dan huwa grupp mifrux, u magħruf sewwa ta' aktar minn 375 speċi, li ħafna minnhom huma mikrospeċi apomitiċi li jiġu minn xulxin mill-qrib, indiġeni fil-partijiet tal-Emisfera ta' Fuq u tal-Amerika t'Isfel li għandhom klima moderata. F'Malta tikber speċi waħda bl-isem Rubus ulmifolius.
Váđotmuorjjit (Rubus) lea ruvsušattuide (Rosaceae) gullevaš čearda.
Váđotmuorjjit (Rubus) lea ruvsušattuide (Rosaceae) gullevaš čearda.
Дзедыр кæнæ дзедырæг[1], дыгуронау дзæдурæ (лат. Rubus subgen. Rubus, уырыс. Ежевика) у, саубын гагатæ чи дæтты, ахæм сындзджын къутæр. Йæ дыргътæ сты хæрынæн бæзгæ.
Дзедыр кæнæ дзедырæг, дыгуронау дзæдурæ (лат. Rubus subgen. Rubus, уырыс. Ежевика) у, саубын гагатæ чи дæтты, ахæм сындзджын къутæр. Йæ дыргътæ сты хæрынæн бæзгæ.
Маліна, маліны[1] (па-лацінску: Rubus) — род расьлін сямейства ружавых.
На Беларусі сустракаецца 6 відаў:[2]
Каштоўныя ягады. Добрыя меданосы.[2]
Маліна звычайная (чырвоная) расьце ў сырых лясах, хмызьняках, вырошчваюцца яе культурныя сарты.
Паўкуст вышынёй 1—3 мэтры з 1-гадовымі зялёнымі й 2-гадовымі адраўнелымі парасткамі. Плады чырвоныя, радзей жоўтыя, салодкія, духмяныя, высьпяваюць ў ліпені-верасьні. Разводзяцца атожылкамі прыдаткавых каранёў і каранёвымі чаранкамі. Пэрыяд гаспадарчага выкарыстаньня — 8—10 гадоў. Вырошчваюць на роўных, ці пакатых участках, ахаваных ад халодных вятроў, схілах з урадлівай, з дастаткова вільготнай глебай.[2]
Плады маліны звычайнай маюць:[2]
Выкарыстоўваюцца як сьвежыя, так і сушаныя, на кандытэрскія вырабы, у мэдыцыне.[2]
Вылучаюць наступныя асноўныя сарты:[2]
Сярод шкоднікаў Маліны вылучаюць:[2]
Сярод асноўных хваробаў вылучаюць:[2]
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Маліна, маліны (па-лацінску: Rubus) — род расьлін сямейства ружавых.
Марминҷон, мармиҷон (лот. Rubus) — буттаест хазонрез, баъзан ҳамешасабз.
Марминҷон пояю шохи серхор, барги сербаргчаи мураккаб, себарга ё панҷашакли думчааш дароз, гули дуҷинса, баъзан якҷинсаи сафед, сурх, гулобӣ ва «ғуҷуммева» дорад.
Дар Тоҷикистон 2 намуди худрӯйи он (Rubus caesius, R. turkestanica) месабзад. Асосан аз доманаи кӯҳ то баландкӯҳҳо, дар соҳили дарё, канал, чашмасор, замини партов, боғу киштзор ва ғайра (дар баландии 600 – 3000 м аз сатҳи баҳр) мерӯяд.
Марминҷон чун мева ва дорувор ҳанӯз дар асри 1 то милод маълум буд. Бо мақсади табобат мева, барг ва решаи марминҷон кор фармуда мешавад. Меваи онро баъди пухта расидан, баргашро дар вақти гулшукуфт ва решаашро тирамоҳ меғундоранд. Аз меваи он нӯшокиҳои гуногун (май, компот ва ғайра), мураббо, ҷем, мармелад ва ғайра тайёр мекунанд; барои тархӯрӣ низ истифода мешавад. Дар тибби халқӣ меваи онро давои иллати узвҳои ҳозима, илтиҳоби шуш ва давои хунбанд медонанд. Барги марминҷонро бихоянд решҳои милки дандон, сустии милк, пухтан ва бадбӯии даҳан ва ҷароҳатҳои нави онро шифо мебахшад. Хоидани меваи пухтаи он низ чунин таъсир дорад. Оби барг ва пояи тару тозаи онро бо андак шилми бодом даромехта биёшоманд, меъдаро қувват мебахшад, қай кардани хунро манъ мекунад, исҳолро мебандад. Решаашро кӯфта чун талқон бо об бихӯранд, санги гурдаро майда карда мерезонад. Бо ин мақсад як қошуқ (10 – 20 г) барги хушк ё решаи майдакардаи онро ба як истакон (200 г) оби гарм андохта, дар оташи паст 15 – 30 дақиқа меҷӯшонанд; рӯзе 3 – 4 маротиба 1 – 2 чумчагӣ пеш аз хӯрок ошомидан лозиМарминҷон Оби меваи марминҷонро дар офтоб ғафс гардонида бимоланд, решҳои тарро хушк мекунад, равон шудани римро бозмедорад. Табибони халқӣ марминҷончойро барои табобати гастрит, реши меъда ва рӯдаи дувоздаҳангушта, энтероколити музмин, бемориҳои ҷигар, холесистит, систит, пиелит, грипп, ангина, пневмония, стоматит, домана ва ғайра тавсия медиҳанд. Истеъмоли он хоса барои кӯдакон нафъи бисёр дорад. Дар тибби муосир меваи хушки марминҷон ҳамчун давои арақрон, тақвиятбахши кори рӯдаҳо ва исҳоловар тавсия мешавад.
Марминҷон, мармиҷон (лот. Rubus) — буттаест хазонрез, баъзан ҳамешасабз.
МэракӀуапцӀэ (лат-бз.: Rubus caesius, ур-бз.: Ежевика) — пабжъэ-къэкӀыгъэ хьацыбанэ-лъэпкъым ящыщ.
ИмэракӀуэхэр хъухукӀэ япэ удзыфэ мэхъухэ, яуж гъуабджэ, тӀанэ плъыжь-гъуабджафэ мэхъухэ. МэракӀуэ хъуахэм яфэр къуафцӀу щыт.
КъэкӀыгъэр пабжъэ мы ину щыт, ичыхухэмрэ и къудамэхэмрэ банэ ятету. Къудамэхэр чыцӀынэм хуэду щытхэ - зэ дэкӀеуэ, зэ шӀым заубгъурэ кӀыуэ. Тхьампэхэр гъэчхэм щырыщу къытокӀэ, жэпкъ лапэмкӀэ тет гъэчхэм тхурытхурэ ятет.
МэракӀуэпсыр плъыжь-кӀынфӀу, езы мэракӀуэр гуашӀэ, ипшъэ лъэныкъуэхэм къыщыкӀхэм я мэракӀуэхэр нэхъ ӀафӀу щытхэ.
Куэду Еуропэ къэралхэмрэ Скандинавымрэ къыщокӀыр. Къаукъазым адрей пабжъэхэм ядэкӀыгъу зэкӀокӀхэр Ӏуву, хэкӀыпӀэ имыӀу.
Еуропэм мэракӀуапцӀэр губгъуэхэм куэду, кӀасу ягъэкӀкъым, ауэ Ишъхъэрэ Америкэм куэду къагъэкӀыр, ящэным шъхьакӀэ. Америкэ лъэпкъхэр: лъахъчэхэм ящыщ -
ЗэрагъэтӀысыр джылъэкӀэ иэ лабжъэ кӀымкӀэ къыхагъэкӀыр.
МэракӀуапцӀэ (лат-бз.: Rubus caesius, ур-бз.: Ежевика) — пабжъэ-къэкӀыгъэ хьацыбанэ-лъэпкъым ящыщ.
Ҡара бөрлөгән, тал бөрлөгәне — Rubus ырыуы Раузалар ғаиләһендәге бер нисә үҫемлек төрө.Башҡортостанда ҡара бөрлөгән һәм тал бөрлөгәне тип тә йөрөтәләр.
Өлгөрөү осоронда бөрлөгән емештәре башта йәшел, йәшел-ҡыҙыл, ә һуңынан ҡыҙыл-ҡара төҫтә булалар. Өлгөргән бөрлөгән емештәре ҡара төҫтә була. Ике төрҙә сәнескеләр менән ҡапланған һабаҡ һәм үрентеләрҙән тораған ярымҡыуаҡ булып тора; һабаҡ үҫентеләрә өҫкә үрләүсән йәки ергә ятып үҫә; Rubus caesius төрөнөң япраҡтары өсәүле, ҡайһы саҡта бишәүле; Rubus fruticosus төрө биш һәм ете япраҡлы. Rubus caesius күҡһел ҡуныҡ (налёт) менән ҡапланған; Rubus fruticosus төрөнөң ҡуныҡ ҡатламы юҡ. Емештәренең һуты ҡара-ҡыҙыл; тәле әскелт, бер аҙ сайырлы. Емештәренән ҡайнатма яһарға мөмкин. Европанан Скандинавияға тиклем, Архангельск өлкәһенең көнбайыш өлөшөнөндә керетеп, уртаса климатлы һәм йылы илдәрҙә ике төрҙә киң таралған. Кавказда, бигерәктә Rubus fruticosus төрө башҡа ҡыуҡтар менән үтеп сыҡмаҫлыҡ әрәмәлек булып үҫә.
Ҡара бөрлөгән сәскәһе
Өлгөргән ҡара бөрлөгән тәлгәше
Ҡара бөрлөгәндең сәскәһе һем бешмәгән емештәре
Ҡара бөрлөгән япраҡтары
Европала ҡара бөрлөгәндең емешселектә әһәмиәте юҡ, әммә Америкала үны баҙар өсөн үҫтерәләр. Америка сорттары: тәпәш буйлы — «Crystal white» (еләктере аҡ), «Golden Cap» (еләктәре һарғылт-ҡара), «Seneca black» һәм «Garden black» (ҡара еләкле); «Philadelphia», «Kirtland», «Arnolds hybride» кеүек башҡа сорттар ҡурай еләге менән ҡатнаш сорт булып тора, иң яҡшы «Lawton» («New Rochelle») сортын Рәсәйҙең көньяғында үҫтерегә тәҡдим итергә була. Ҡурай еләген тәрән балсыҡлы-избесле, серетмә менән бай булмаған тупраҡта ҡояшлы ерҙә орлоҡтарынан, һабаҡсанан, тамыр үҫентелеренән үрсетәләр; һирәкләү һәм һабаҡтарын киҫеү, ваҡытында күтәреп бәләү — тәрбиәләү саралары.
Викидәреслектә
Ҡара бөрлөгән, тал бөрлөгәне — Rubus ырыуы Раузалар ғаиләһендәге бер нисә үҫемлек төрө.Башҡортостанда ҡара бөрлөгән һәм тал бөрлөгәне тип тә йөрөтәләр.
.jpg)
