Geum

Kuklik górski

Kwiat kuklika szkarłatnego

Kuklik (Geum) – rodzaj roślin kwiatowych z rodziny różowatych. Obejmuje co najmniej 35 gatunków roślin zielnych^[3] występujących w umiarkowanych i chłodnych strefach na obydwu półkulach^[4]. Rośliny te zasiedlają różne siedliska – słabe łąki górskie, miejsca skaliste, zarośla i lasy. Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Zarówno w naturze, jak i w hodowli łatwo tworzą mieszańce^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

W Europie występuje 12 gatunków, 6 gatunków rośnie na Nowej Zelandii, pozostałe występują w Himalajach, w północnej Azji oraz na obu kontynentach amerykańskich^[5]. W Polsce w stanie dzikim występuje 5 gatunków^[6]:

• kuklik górski (Geum montanum L.)
• kuklik pospolity (Geum urbanum L.)
• kuklik rozesłany (Geum reptans L.)
• kuklik sztywny (Geum aleppicum Jacq.)
• kuklik zwisły (Geum rivale L.)

Morfologia

Pokrój

Zazwyczaj niskie byliny, z liśćmi skupionymi u nasady pędów, czasem z rozłogami. Pędy do 90 cm wysokości^[5].

Liście

Skupione w rozetę przyziemną, poza tym rosną wzdłuż pędu, zwykle mniejsze. Lirowate lub nieregularnie pierzasto podzielone na 3 lub więcej ząbkowanych listków^[5].

Kwiaty

Pięciokrotne, na szczytach pędu, u niektórych gatunków zwieszone. Kielich wsparty podobnym do niego kieliszkiem. Płatki żółte, brązowe, pomarańczowe, rzadziej białe. Płatki nie połączone u nasady, równej długości, na końcach zaokrąglone. Pręciki liczne. Zalążnia górna, utworzona z wielu owocolistków^[5].

Owoce

Wiele suchych, jednonasiennych niełupek z długimi, trwałymi słupkami i znamionami, czasem haczykowatymi, co ułatwia rozsiewanie przez zwierzęta, czasem wydłużonymi i owłosionymi, co z kolei ułatwia rozsiewanie przez wiatr^[5].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie raczej wąsko ujmowany. W świetle filogenetycznych badań molekularnych w jego obrębie zagnieżdżonych jest kilka mniejszych rodzajów, tradycyjnie wyodrębnianych (pragnia Waldsteinia, Acomastylis, Novosieversia, Oncostylus, Orthurus, Taihangia, Coluria)^[7]. W niektórych bazach danych taksonomicznych rodzaj Geum uzupełniany jest o gatunki z wymienionych rodzajów^[8].

Synonimy^[8]

Acomastylis Greene, Erythrocoma Greene, Neosieversia Bolle, Novosieversia F. Bolle, Oncostylus (Schltdl.) F. Bolle, Parageum Nakai & H. Hara, Stylypus Raf.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należący do plemienia Colurieae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[9][1].

Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj kuklik (Geum L.)^[10].

Wykaz gatunków^[3][6][11]

• Geum aleppicum Jacq. – kuklik sztywny
• Geum andicola (Phil.) Reiche
• Geum × aurantiacum Fr. ex Scheutz
• Geum brevicarpellatum F.Bolle
• Geum bulgaricum Pančić – kuklik bułgarski
• Geum calthifolium Menzies ex Sm.
• Geum canadense Jacq. – kuklik biały
• Geum coccineum Sibth. & Sm. – kuklik szkarłatny
• Geum glaciale Adams ex Fisch.
• Geum heterocarpum Boiss. – kuklik różnoowockowy
• Geum hispidum Fr.
• Geum × intermedium Ehrh.
• Geum involucratum Juss. ex Pers.
• Geum laciniatum Murray – kuklik postrzępiony
• Geum × macranthum (Kearney ex Rydb.) B.Boivin
• Geum macrophyllum Willd. – kuklik wielkolistny
• Geum magellanicum Comm. ex Pers. – kuklik chilijski
• Geum molle Vis. & Pančić – kuklik miękki
• Geum montanum L. – kuklik górski
• Geum pentapetalum Makino
• Geum pentaphyllum Makino
• Geum × pulchrum Fernald
• Geum pyrenaicum Mill. – kuklik pirenejski
• Geum reptans L. – kuklik rozesłany
• Geum rhodopeum Stoj. & Stef.
• Geum riojense]] F.Bolle
• Geum rivale L. – kuklik zwisły
• Geum × spurium C.A.Mey.
• Geum × sudeticum Tausch
• Geum sylvaticum Pourr.
• Geum triflorum Pursh – kuklik trójkwiatowy
• Geum urbanum L. – kuklik pospolity
• Geum vernum (Raf.) Torr. & A.Gray
• Geum virginianum L.

Przypisy