Sinh vật phi tế bào (chữ Anh: Non-cellular life) là mạng sống không có tồn tại kết cấu tế bào. Thông thường từ này chỉ virus, một loại hình thức mạng sống này là sự phân loại của khoa học trong cây phát sinh hệ thống.[1]
Trong cấp bậc giới của sinh vật, hình thức tồn tại mạng sống có sẵn tính đa dạng, nhưng chúng nó đều sẽ lấy tế bào - đơn vị cơ bản nhất mà cấu thành. Loại sinh vật này căn cứ vào sự sai biệt kết cấu của tế bào chúng nó, chia ra là tế bào nhân nguyên thuỷ và tế bào nhân thật, sinh vật tương ứng mà cấu thành từ chúng nó gọi là sinh vật nhân nguyên thuỷ và sinh vật nhân thật.
Những mạng sống nhân tạo giả thuyết, máy móc khí cụ tự phục chế, phân tử đơn giản nhất có thể đạt tới tự phục chế, như tinh thể, thông thường không được đồng ý là mạng sống.
Một ít nhà sinh vật học cũng chỉ những sinh vật thể hợp bào "vô tế bào", bởi vì sự hàm chứa của chúng nó có nhiều nhân tế bào, giữa các nhân không có màng tế bào, nhưng bản chất của sinh vật mà nhiều tế bào kết hợp này không nằm trong phạm vi của bài viết này.
Song ngoài loại hình thức mạng sống ấy ra, lại còn có một loại là lấy hình thức phi tế bào làm mạng sống tồn tại, tức là kết cấu tế bào trước mắt không có sự công nhận rộng khắp. Loại sinh vật này thì gọi là sinh vật phi tế bào.
Căn cứ vào sự sai biệt của kết cấu sinh vật phi tế bào, đại thể chúng nó sẽ phân chia là: virus và á virus (bao gồm vệ tinh, viroid, prion và virus khuyết tật quấy rối).
Phân loại theo cách vật chất di truyền: virus DNA, virus RNA và virus Protein.
Phân loại theo cách loại hình kí chủ: thể phệ khuẩn (virus tế bào), virus thực vật (ví như virus khảm thuốc lá) và virus động vật (ví như virus cúm gia cầm, virus đậu mùa, HIV, v.v).
Theo cách tính chất mà chia là: virus ôn hoà (ví như HIV) và virus liệt tính (ví như virus dại).
Cơ chế tự lắp đặt của virus đang ảnh hưởng nghiên cứu khởi nguyên mạng sống[2], bởi vì nó ngày càng nghiêng đổ về giả thuyết như thế này, mạng sống có thể bắt nguồn ở phân tử hữu cơ đạt tới trình độ tự thân lắp đặt.[3][4]
Mimivirus to lớn và phức tạp được công bố năm 2003, có thể hợp thành prôtêin, khiến cho vấn đề mạng sống nhất định cần phải có kết cấu tế bào hay không lại xảy ra đột xuất.[5] Việc phát hiện này tỏ rõ, một ít virus có thể đã từ giai đoạn mà thời kì đầu nương tựa ở tế bào kí chủ phát triển thành giai đoạn đáng sản sinh độc lập prôtêin.[6] Điều này tỏ rõ rằng trong sinh vật có thể tồn tại một cấp bậc vực virus. Song điều này vẫn còn không xác định rằng, tiểu virus có thể khởi nguyên ở sự rụt nhỏ lại của bộ gen virus phức tạp. Mạng sống của vực virus có thể là một ít virus lớn nào đó, ví như mimivirus của virus DNA to lớn có nhân và chất tế bào (NCLDVs).[7] Nghiên cứu có liên quan năm 2012 tỏ rõ, thông qua nghiên cứu kết cấu gấp xếp prôtêin của virus, virus có hình trạng to lớn như mimivirus là sinh vật của một vực độc lập, phân biệt với sinh vật nhân thật, vi khuẩn và cổ khuẩn là ba vực truyền thống. Kết luận của hạng mục nghiên cứu này là virus có hình trạng to lớn là sinh vật đã tiến hoá đến càng phức tạp thêm cốt để tiến hành hình thức kí chủ ngày càng chuyên nghiệp hoá cao độ của chúng nó, có được một khởi nguyên cổ xưa cùng với vực sinh vật khác.
Khi thảo luận phân loại giới hạn mạng sống, sinh vật vô bào (Acytota) cũng có người gọi nó là loài ẩn sinh (Aphanobiota) là tên gọi phân loại của loài virus đôi khi được sử dụng. Chủng loại của sinh vật có tế bào tương ứng là sinh vật tế bào (Cytota). Sinh vật phi tế bào và sinh vật tế bào là hai chủng loại được phân loại ở cấp bậc đỉnh đầu, lấy bản chất của mạng sống đã biết trong tất cả giới sinh vật coi là một nghiên cứu phân loại chỉnh thể, "Học thuyết ba vực" cho biết là, sinh vật tế bào (Cytota) bao gồm ba vực: vi khuẩn, cổ khuẩn và sinh vật nhân thật.
Á virus (Subviral Agents) bao gồm vệ tinh (Satellites) hoặc gọi là virus mô phỏng (Virusoids), virus loài (Viroids), virus prôtêin (Prions), v.v là nhân tố sinh vật tính truyền nhiễm nối tiếp với loài virus nhưng mà không có cơ chế phục chế hoàn chỉnh.
|coauthors= bị phản đối (trợ giúp)引文使用过时参数coauthors (帮助) Sinh vật phi tế bào (chữ Anh: Non-cellular life) là mạng sống không có tồn tại kết cấu tế bào. Thông thường từ này chỉ virus, một loại hình thức mạng sống này là sự phân loại của khoa học trong cây phát sinh hệ thống.
