Velevrub tupý (Unio crassus) je druh sladkovodního mlže. Má lasturu o délce 50-70 mm, výšce 30-40 mm. Tloušťka schránky činí 25-35 mm.
Jedná se o celosvětově ohrožený druh podle červeného seznamu IUCN. Je uveden také v příloze II a IV směrnice o stanovištích.
Stupeň ohrožení v českém červeném seznamu je taktéž „ohrožený“ (EN)[2][3] Vyhláška 395/1992 Sb. ve znění vyhl. 175/2006 Sb. ho uvádí mezi druhy silně ohrožené (uveden pouze ve vyhlášce 175/2006 Sb.). Tento druh se v Česku vyskytuje většinou v nižších polohách v čistších potocích nebo i řekách či říčkách. Vyskytuje se v ČR např. v těchto lokalitách: PP Vlašimská Blanice, PP Bystřice, PP Lukavecký potok, PP Lužnice, EVL Rokytná, Nežárka, Sázava, Klíčava.
Obrázky, zvuky či videa k tématu velevrub tupý ve Wikimedia Commons
Velevrub tupý (Unio crassus) je druh sladkovodního mlže. Má lasturu o délce 50-70 mm, výšce 30-40 mm. Tloušťka schránky činí 25-35 mm.
Paksukojaline jõekarp ehk paks jõekarp (Unio crassus) on jõekarbi perekonda kuuluv limus.
Vuollejokisimpukka (Unio crassus) on virtaavissa vesissä elävä, luonnonsuojelulailla suojeltu suursimpukkalaji. Se on myös mainittu Euroopan unionin luontodirektiivin liitteessä IV (a), joka tarkoittaa, että lajin yksilöt ovat EU:ssa tiukasti suojeltuja myös muualla kuin suojelualueilla.[2] Laji on paikoin runsaslukuinen useissa Etelä-Suomen joissa.
Vuollejokisimpukka on muodoltaan soikea ja kasvaa 5–10 cm pitkäksi. Sen kuori on vihertävän tummanruskea.[3]
Vuollejokisimpukka esiintyy luonnonvaraisena Keski-, Itä- ja Pohjois-Euroopassa, mutta on käynyt harvinaiseksi tai hävinnyt useilta alueilta ja on siksi Euroopan-laajuisesti suojeltu. Laji luokiteltiin vuonna 2011 erittäin uhanalaiseksi, sillä laji on taantunut selvästi 1980-luvun jälkeen, ja aiemmat arviot lajin tilasta perustuivat vanhempiin tietoihin. Lajin tilanne on edelleen kohtalaisen hyvä Baltiassa ja Venäjän Euroopan-puoleisessa osassa.[1] Suomessa se on uhanalainen.[3]
Etelä-Suomen joista tunnetaan paikoin tiheitä kantoja. Vantaanjoesta Kehä III:n sisäpuolelta on laskettu tiettävästi maailman runsain esiintymä, arviolta kolme miljoonaa yksilöä.[4] Myös Karjaan Mustionjoessa on arveltu elävän jopa miljoonan yksilön kanta.[5] Heinäkuussa 2014 sattuneen Harjavallan nikkelipäästön johdosta Kokemäenjoessa kuoli suuri määrä vuollejokisimpukoita useiden muiden simpukkalajien ohella.[6] Kaikkiaan vuollejokisimpukkaesiintymiä tunnetaan 26 etelä- ja länsisuomalaisesta joesta,[3] joista monetkaan eivät ole luonnontilaisia vaan entuudestaan ruopattuja[7] tai muuten ihmistoiminnan aikanaan hallitsemia, kuten Vantaa.[4]
Portugalissa elävä lähes samannäköinen simpukka on määritetty eri lajiksi, Unio tumidiformis.[8]
Aikuiset vuollejokisimpukat elävät joenpohjaan kaivautuneena ja liikkuvat vain vähän. Ne ovat hidaskasvuisia ja Suomessa elävät 30-50-vuotiaiksi.[3][4]
Vuollejokisimpukan sukupuolet ovat erilliset. Koiraat kutevat touko-kesäkuun vaihteessa. Siittiöt kulkeutuvat virran mukana ja hedelmöittävät naaraassa sen munat, joista syntyvät toukat aluksi kehittyvät naaraan kiduspussissa. Keskikesällä toukat siirtyvät kasvamaan kalojen kiduksiin.[4] Toisin kuin harvinaisen raakun toukat, vuollejokisimpukan toukat eivät käytä jalokaloja isäntinä, vaan kehittyvät tavallisissa onki- ja pikkukaloissa, kuten ahvenessa, särkikaloissa, kolmipiikissä ja kivisimpussa.[3][4] Toukat käyvät läpi muodonmuutoksen, ja lopulta irrottautuvat kaloista ja vajoavat pohjaan, johon asettuvat pysyvästi.[4] Ne tulevat sukukypsiksi noin nelivuotiaina.[3]
Koskenkylänjokea kunnostettaessa vuonna 2006 suojellut vuollejokisimpukat siirrettiin kunnostettavilta koskialueilta erikoisluvalla toisaalle jokeen ympäristömuutosten tieltä.[2]
Vuollejokisimpukka (Unio crassus) on virtaavissa vesissä elävä, luonnonsuojelulailla suojeltu suursimpukkalaji. Se on myös mainittu Euroopan unionin luontodirektiivin liitteessä IV (a), joka tarkoittaa, että lajin yksilöt ovat EU:ssa tiukasti suojeltuja myös muualla kuin suojelualueilla. Laji on paikoin runsaslukuinen useissa Etelä-Suomen joissa.
Mažoji geldutė (lot. Unio crassus, angl. thick shelled river mussel) – kietageldis dvigeldis moliuskas, priklausantis gėlavandenių moliuskų šeimai (Unionidae). Aptinkamas Centrinės ir Rytų Europos upėse.
Mažoji geldutė gyvena nedideliuose, gerai įšylančiuose gėlo vandens telkiniuose su greita tėkme, kur dugną sudaro žvirgždas, smėlis ir akmenys, su gausia vandens ir pakrantės žoline augalija. Išlieka tik tokiuose telkiniuose, kur gyvena varliagyviai. Gali išgyventi iki 80 m. ir užaugti iki 11 cm ilgio. Įrašytas į Lietuvos raudonąją knygą.
De Bataafse stroommossel (Unio crassus ) is een zoetwatermossel ("Najade") behorende tot de tweekleppige weekdieren. In Nederland en België is de ondersoort Unio crassus nanus (syn. Unio crassus batavus) bekend.
Deze soort heeft een ovale schelp waarvan voor- en achterrand beide afgerond zijn. Bij de umbo is een verticale zigzagsculptuur aanwezig (chevron-sculptuur), voor het overige vertoont de buitenzijde geen sculptuur, er zijn alleen onregelmatige groeilijnen aanwezig. Het oppervlak is bedekt met een dikke uit conchyoline bestaande opperhuid. Deze opperhuid is bij de umbo vaak verdwenen en ter plaatse kan de vrijgekomen kalkige schelp oplossingsverschijnselen vertonen. Als bij dode exemplaren de schelp uitdroogt dan kan de opperhuid (gedeeltelijk) van de schelp loskomen. Er is een heterodont slot met krachtige cardinale tanden en lijstvormige laterale tanden.
De opperhuid heeft een groenbruine kleur, de schelp zelf is wit parelmoerachtig. De binnenzijde van de schelp heeft een witte parelmoerglans en heeft blauwe groene en roze irriserende kleuren. Door anoxysche omstandigheden in de bodem kunnen schelpen vaak blauw tot blauwzwart verkleurd zijn.
De mossel houdt van helder, zuurstofrijk, stromend water en is zeer gevoelig voor verandering van waterkwaliteit (o.a. door vervuiling). De soort is daarom ernstig bedreigd in heel Europa.
Het verspreidingsgebied omvat heel Europa. Door waterverontreiniging staat de soort sterk onder druk en is reeds op vele plaatsen verdwenen. In Nederland is de soort voor het laatst in 1968 waargenomen en is mogelijk uitgestorven. In Duitsland is de mossel verdwenen uit 90% van zijn voormalige verspreidingsgebied.[2]
De Bataafse stroommossel is fossiel tamelijk zeldzaam en alleen bekend uit interglaciale rivierafzettingen. In Nederland en België is zij bekend uit afzettingen van de Rijn en de Schelde, voornamelijk uit het Holoceen.
De Bataafse stroommossel (Unio crassus ) is een zoetwatermossel ("Najade") behorende tot de tweekleppige weekdieren. In Nederland en België is de ondersoort Unio crassus nanus (syn. Unio crassus batavus) bekend.
Skójka gruboskorupowa (Unio crassus) – gatunek słodkowodnego małża z rodziny skójkowatych (Unionidae), występującego w czystych ciekach Europy od Atlantyku po zlewnie Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Gatunek wrażliwy na zanieczyszczenie i przekształcanie siedlisk, zanika na wielu stanowiskach i jego liczebność maleje. Uznany za gatunek zagrożony, objęty ochroną na podstawie europejskich regulacji prawnych. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
Gatunek należy do rodziny skójkowatych (Unionidae), jest jednym z trzech przedstawicieli rodzaju Unio występujących w Polsce[3]. Opisany przez L.M. Philipssona[4].
Epitet gatunkowy, tak w nazwie naukowej (Unio crassus: łac. crassus – gruby, masywny[5]), jak i zwyczajowej (skójka gruboskorupowa[6][7]) odnosi się do grubości i ciężaru muszli, które to cechy zostały uznane za odróżniające ten gatunek od pozostałych gatunków rodzaju Unio[4][6].
Zasięg gatunku obejmuje Europę Zachodnią (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Półwyspu Iberyjskiego), Środkową i Wschodnią, Azję Mniejszą, Iran[8] i Syberię. W Polsce skójka gruboskorupowa występowała w przeszłości (przed 1950 r.) w ciekach na obszarach wyżynnych i nizinnych kraju (odnotowano jej występowanie w rzekach Pobrzeża Bałtyku, Pomorza Zachodniego, Pojezierzy Suwalskiego i Mazurskiego, Mazowsza, Polesia, Wielkopolski i Małopolski oraz na Pogórzu Karpackim), później była coraz rzadziej spotykana[9][10].
Muszla grubościenna, masywna, w zarysie jajowatoprostokątna[6], jej wierzchołki słabo wystające, przesunięte ku przodowi (cześć muszli położona przed wierzchołkami 3–4-krotnie krótsza niż część tylna)[11], wierzchołki bywają silnie skorodowane. Krawędź grzbietowa (i zamek) jest silnie wygięta, a brzuszna lekko wygięta, przedni brzeg łukowato zaokrąglony, a tylny tępo klinowaty. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka, linie przyrostów delikatnie zaznaczone. Muszle tego gatunku cechuje duże zróżnicowanie kształtów i koloru – przeważają muszle w ciemnych barwach, od rogowych do ciemnobrunatnych, z wiekiem ciemnieją do czarnego[11][12]. Urzeźbienie wierzchołków muszli podobne do tego u skójki zaostrzonej, lecz bardziej regularne. Zamek muszli z płytą bardzo masywną, w prawej połówce muszli brak zęba głównego, obecny tylko ząb przedni boczny. W lewej połówce ząb boczny wewnętrzny szeroki i niski, ząb centralny wysoki, stożkowaty z karbowanym wierzchołkiem, zęby tylne boczne wąskie i długie. Wewnętrzna powierzchnia muszli gładka, z perłowym połyskiem, odcisk mięśnia zwieracza przedniego owalny, odcisk mięśnia wyciągacza nogi wąski i półokrągły[12].
Długość muszli: 40–72 mm; szerokość: 19–28 mm; wysokość: 25–45 mm[13][8].
Wewnętrzny płat skrzelowy jest w zarysie prostokątny, z wydłużonym tylnym końcem, płat zewnętrzny symetryczny, w zarysie wrzecionowaty[13]. W związku z dużą zmiennością fenotypową (kształtu, grubości i barwy muszli) wyróżniano wiele form i podgatunków tego małża. Z terenów Polski Poliński opisał trzy podgatunki (U. c. polonicus Polinski, U. c. ornatus Polinski oraz U. c. oviformis Hilbert, które jednak uznano za zmienność będącą rezultatem plastyczności[13]. Wyróżniane bywają następujące podgatunki[14]:
Gatunek reofilny, występuje w czystych rzekach i potokach, w osadach dennych piaszczystych lub piaszczysto-żwirowych. Wrażliwy na zanieczyszczenie i zmiany chemizmu wody[7][15][10]. W przypadku gdy stężenie azotanów w wodzie przekroczy 10 mg/L, osobniki tego gatunku przestają się rozmnażać[2].
Filtrator, odżywiający się zawiesiną odcedzaną z wody na skrzelach. Zwierzę przebywa zakopane w osadach dennych, wystawiając ponad nie tylko tylną część muszli z syfonami[16][10].
Rozród odbywa się wiosną (kwiecień-maj), przystępują do niego osobniki o wymiarach muszli od 30–40 mm. Jaja przetrzymywane są w marsupiach w skrzelach, gdzie ulegają zapłodnieniu i rozwijają się w ciągu kilku miesięcy do stadium larwy (glochidium). Glochidia uwalniane są do wody, gdzie, połknięte przez ryby, przyczepiają się do ich skrzeli. Żywicielami glochidiów tego gatunku mogą być: ciernik (Gasterosteus aculeatus), cierniczek (Pungitius pungitius), jelec (Leuciscus leuciscus), kleń (Leuciscus cephalus), strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus), okoń (Perca fluviatilis), wzdręga (Scardinius erythrophtalamus) i głowacz białopłetwy (Cottus gobio)[10]. Po przeobrażeniu młode małże odczepiają się i opadają na dno. Osobniki skójki gruboskorupowej mogą żyć do 80 lat[10].
Glochidia skójki gruboskorupowej pasożytujące na rybach powodują powstawanie małych, nieznacznych zranień w miejscach przyczepienia[10].
Ze względu na zanikanie populacji i zmniejszanie liczebności skójki gruboskorupowej gatunek ten został ujęty jako zagrożony (EN) na Czerwonej Liście IUCN[2]. Gatunek jest wymieniony w dyrektywie siedliskowej Rady Europy jako gatunek będący przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, który wymaga ścisłej ochrony i którego ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO)[17])[18] oraz w konwencji berneńskiej[19]. Na terenie Polski objęto go ścisłą ochroną gatunkową[20]. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt został zaliczony do kategorii EN (gatunki zagrożone wyginięciem)[10].
Do ustępowania gatunku przyczyniły się zmiany warunków hydrologicznych i chemizmu wód spowodowane zrzutami zanieczyszczeń, zmianami charakteru zlewni (np. wyrębem lasów, prowadzeniem gospodarki rolniczej) i związaną z tym eutrofizacją, transportem ściętych pni i erozją brzegów i dna rzek, konstruowaniem tam na rzekach. Główną przyczynę upatruje się w spadku stężenia tlenu rozpuszczonego w wodzie. Negatywny wpływ na populacje skójki gruboskorupowej ma rozprzestrzenianie się gatunków inwazyjnych – piżmaka (Ondatra zibethicus), norki amerykańskiej (Neovison vison) i szopa pracza (Procyon lotor), które wykorzystują te małże jako źródło pokarmu[10][2].
Skójka gruboskorupowa (Unio crassus) – gatunek słodkowodnego małża z rodziny skójkowatych (Unionidae), występującego w czystych ciekach Europy od Atlantyku po zlewnie Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Gatunek wrażliwy na zanieczyszczenie i przekształcanie siedlisk, zanika na wielu stanowiskach i jego liczebność maleje. Uznany za gatunek zagrożony, objęty ochroną na podstawie europejskich regulacji prawnych. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
Korýtko riečne (Unio crassus) je sladkovodný lastúrnik z rodu korýtko (Unio). Z troch druhov rodu Unio, zastúpených na území Slovenska, je korýtko riečne najvzácnejšie[2] a zákonom chránené.[3]
Lastúra má elipsovitý tvar, silné steny a hnedú farbu. Veľkosť, tvar, sfarbenie aj dĺžka života je veľmi variabilná a to aj v jednej rieke.[4] Dĺžka lastúry je 50 – 85 mm, šírka 30 – 38 mm a hrúbka 25 – 35 mm.[5]
Obýva čisté tečúce toky s piesčitým a bahnitým dnom, pričom podľa niektorých výskumov je citlivé na znečistenie dusičnanmi. Kľúčovým faktorom prostredia od ktorého závisí dožitie korýtok riečnych je teplota prostredia v ktorom žijú. Populácie korýtok riečnych v severnej Európe sa dožívajú vďaka spomalenému životnému cyklu (kvôli nízkym priemerným teplotám) o desiatky rokov viac, než korýtka riečne v južnejších - teplejších zemepisných oblastiach. Na Slovensku sa korýtka riečne v závislosti od úživnosti toku, priemernej teploty vody, jej mineralizácie a pH (a ďalších faktorov prostredia) dožívajú od 7 do 15 rokov.[chýba zdroj]
Taxonómia nie je dostatočne spracovaná. V Nemecku sa rozlišujú tri poddruhy podľa geografického výskytu.[6]
Na Slovensku sa v súčasnosti podľa Šteffeka et al. (2006) vyskytujú tri poddruhy[7]:
V literatúre sa spomína aj Unio crassus nanus[8] a Unio crassus forma.
V rámci novoobjaveného reprodukčného správania sa tento lastúrnik plazí až k okraju vody, vystavuje svoj nadpriemerný otvor a potom uvoľňuje prúd vody. Fontána s vodou často obsahuje glochídia (larvy) a predpokladá sa, že toto správanie môže napomáhať šíreniu lariev[9] (video).
Larvy po vyliahnutí parazitujú na rybích žiabrách[5] hlavne na druhoch Cottus gobio, Phoxinus phoxinus, Leuciscus cephalus, Scardinuis erythrophthalmus, Gymnocephalus cernua a Perca fluviatilis.[1]
Žije zahrabaný v substráte.[4] Živí sa filtrovaním planktónu.[5]
Je pôvodom z Európy a Západnej Ázie.[1][10] V minulosti bol v Európe hojne rozšírený. Na začiatku 20. storočia farmári zbierali korýtka a dávali ich ako krmivo sliepkam a kačkám.[4] Dôvodom poklesu jeho populácie je úbytok rýb, znečistenie a predácia introdukovaných druhov (Ondathra zibethicus, Procyon lotor a Neovison vison).[1]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Korýtko riečne
Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článku Unio crassus na anglickej Wikipédii.
Korýtko riečne (Unio crassus) je sladkovodný lastúrnik z rodu korýtko (Unio). Z troch druhov rodu Unio, zastúpených na území Slovenska, je korýtko riečne najvzácnejšie a zákonom chránené.
Potočni škržek, znanstveno ime Unio crassus je vrsta sladkovodnih školjk, ki je razširjena tudi v Sloveniji.
Potočni škržek v povprečju doseže dolžino do 7 cm. Je ledvičaste oblike, starejši primerki pa imajo temnejšo lupino od mladih, kar je posledica apnenčaste/železove ali manganove prevleke.[3]
Potočni škržek se hrani s filtriranjem vode, iz katere filtrira plankton in detrit.[3]
Ličinke (glohidiji) potočnega škržka del časa preživijo kot zajedavci v škrgah rib, kamor se pritrdijo z bisusno nitjo in kaveljčkoma.[3] Ko se iz glohidija razvije školjkica, zapusti gostitelja, potone na dno in se zakoplje v peščeno dno.[3] Nedavne raziskave so pokazale, da školjke svoje glohidije v vodi širijo tako, da se priplazijo na vodni rob, kjer s stiskanjem lupin proizvajajo vodne curke, v katerih so glohidiji, ki se na tak način širijo po vodotoku.[4] (video).[5]
Populacija potočnega škržka je v 20. stoletju po celotni Evropi močno upadla, kar je bila posledica onesnaževanja vodotokov,[6] razmejevanja habitata ter upada ribje populacije v vodotokih.[7]
Danes je v Sloveniji z Uredbo o zavarovanih prosto živečih živalskih vrstah zavarovan habitat potočnega škržka, sama vrsta pa je uvrščena na Seznam zavarovanih živalskih vrst v Sloveniji kot prizadeta vrsta.[8]
Potočni škržek je razširjen v vodotkih Evrope in zahodne Azije, kjer živi v čistih sladkovodnih ekosistemih, predvsem v potokih in rekah s peščenim ali prodnatim dnom, kjer živi zakopan v dno.[1][9]
Potočni škržek, znanstveno ime Unio crassus je vrsta sladkovodnih školjk, ki je razširjena tudi v Sloveniji.
Tjockskalig målarmussla (Unio crassus) är en sötvattensmussla som tillhör familjen målarmusslor.
Den tjockskaliga målarmusslans skal blir vanligtvis mellan 4 och 7 centimeter i längd, men man har funnit exemplar på upp till 10 centimeter. Skalet är välvt och mycket tjockt, med en lätt oval eller elliptisk form. Färgen går i mörka nyanser av grönt, brunt och svart.
Tjockskalig målarmussla finns i större delen av Europa, utom i Italien, på Iberiska halvön, Brittiska öarna och i norra Skandinavien. Den huvudsakliga förekomsten i Europa finns i Svartån i Västra-Nyland, Finland, där det finns upp till en miljon exemplar av tjockskalig målarmusslor.[2]
I Sverige förekommer den tjockskaliga målarmusslan i fyra mindre områden, östra Skåne, nordöstra Småland och Östergötland, norra Uppland och södra Dalarna.
Den tjockskaliga målarmusslan lever i rinnande vatten, både i större åar och floder och i mindre bäckar, på sand- och grusbottnar. Den livnär sig liksom andra musslor genom filtrering av små organismer från vattnet.
Som larv har den tjockskaliga målarmusslan ett parasitiskt stadium, då den lever i gälarna på olika fiskar, som stensimpa, sarv, färna och elritsa.
Tjockskalig målarmussla är starkt utrotningshotad i Sverige. Arten är upptagen på ArtDatabankens Rödlista under kategorin Starkt hotad (EN). Sedan 1950-talet har den minskat starkt även på andra håll i sitt utbredningsområde och listas av IUCN som missgynnad (NT).
Liksom flodpärlmusslan är den tjockskaliga målarmusslan hotad av föroreningar och försurning av vattnen där den lever. Den hotas också av att några av de fiskarter som den behöver för sin reproduktion har blivit allt sällsyntare i de vatten där den förekommer.
Tjockskalig målarmussla (Unio crassus) är en sötvattensmussla som tillhör familjen målarmusslor.
Толстая перловица[источник не указан 486 дней] (лат. Unio crassus) — вид речных двустворчатых моллюсков из рода перловиц.
Высота раковины толстой перловицы до 3,6, длина до 7,2 см. Она имеет коротко яйцевидную форму, раковина толстостенная, её внешняя поверхность гладкая. На раковине видны очень тонкие годичные зоны роста.
После появления на свет личинки свободно плавают 1—3 дня, затем 4—5 недель паразитируют на жабрах рыб. К размножению приступают только через 3—4 года. Раздельнополый вид. Известен гермафродитизм. Средняя продолжительность жизни 10—15 лет, максимально — 22 года.[1]
Распространена по всей Европе, кроме севера. Обитает в реках с прозрачной водой и быстрым течением. С XX века находится под угрозой исчезновения, в связи с ухудшением качества воды[2], уменьшением среды обитания и поголовья рыбы, на которой могут паразитировать личинки.[3]
Толстая перловица[источник не указан 486 дней] (лат. Unio crassus) — вид речных двустворчатых моллюсков из рода перловиц.
